Transcript Ucieleśniony umysł - dr Mateusz Hohol

Plan wykładu

I. Od neuronauki do filozofii i z powrotem




Bennett & Hacker – koncepcja Błędu Mereologicznego
czyli o tym dlaczego nie należy bać się Błędu Mereologicznego
idea antyfundacjonizmu
II. Konstrukcja teorii neurokognitywnych



abdukcja
wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia
idea logiki zapętleń
Od neuronauki do filozofii i z powrotem

Dwie koncepcje filozoficznej refleksji nad cognitive
neuroscience

podejście aprioryczne, fundacjonistyczne

podejście antyfundacjonistyczne („filozofia w nauce”)
Bennett & Hacker: Burza w szklance wody…
Błęd Mereologiczny (Mereological Fallacy)

Zagadnienie pojęciowe i empiryczne:

„Pytania dotyczące pojęć poprzedzają kwestie prawdy i fałszu.
Są to kwestie dotyczące naszych form reprezentacji, nie zaś
prawdy czy fałszu empirycznych twierdzeń. Formy te są
presupozycjami dla prawdziwych (i fałszywych) twierdzeń
empirycznych i poprawnych (i niepoprawnych) teorii
naukowych. Nie determinują one tego, co jest empirycznie
prawdziwe lub fałszywe, ale raczej co jest, i co nie jest
sensowne. Dlatego też kwestie pojęciowe nie są podatne na
badania naukowe, eksperymentowanie czy też naukowe
teoretyzowanie”
Bennett & Hacker
Błęd Mereologiczny (Mereological Fallacy)

Przykłady:






„lewa półkula interpretuje, czyli nadaje sens rzeczywistości”,
„mózg myśli”,
„neurony lustrzane odgadują stany mentalne innych osób”
„neurony wzrokowe widzą”
„mózg rozwiązuje dylematy moralne”
Błąd mereologiczny powstaje gdy:

Przenoszenie znaczenia z CAŁOŚCI na CZĘŚĆ
Błęd Mereologiczny (Mereological Fallacy)

Arystoteles, O duszy:
„To jednak twierdzić, że dusza unosi się gniewem, jest równym fałszem, jak
utrzymywać, że dusza przędzie lub buduje [dom]. Stanowczo lepiej nie mówić, że
dusza odczuwa litość, uczy się, wyciąga wnioski, lecz że człowiek [to czyni] dzięki
swej duszy”.

Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, paragraf 281:
„Wiemy, co znaczy, że istoty ludzkie doświadczają czegoś, wiedzą lub wierzą w coś,
podejmują decyzje, interpretują dwuznaczne dane, odgadują czy formułują hipotezy.
Ale czy wiemy, co znaczy, że mózg widzi lub słyszy, że mózg ma doświadczenia, wie
lub wierzy w coś? Czy mamy jakieś pojęcie, czym miałoby być dla mózgu
podejmowanie decyzji? Nie ma sensu przypisywać predykatów psychologicznych
(lub ich negacji) do mózgu, z wyjątkiem przypadku metafor czy metonimii. Powstała
[w ten sposób – przyp. tłum] kombinacja słów nie mówi czegoś, co jest fałszem;
raczej nie mówi niczego, ponieważ nie ma sensu. Predykaty psychologiczne należą
do tych, które w sposób istotny odnoszą się do całej istoty żywej, nie do jej części.
To nie oko (nie wspominając o mózgu) widzi, lecz my widzimy przy pomocy naszych
oczu (nie jest tak, że widzimy przy pomocy naszych mózgów, jednakże nie
widzielibyśmy bez mózgu sprawnego pod względem systemu wzrokowego)”.
Błęd Mereologiczny (Mereological Fallacy)

Bennett i Hacker:
„Wiemy, co znaczy, że istoty ludzkie doświadczają czegoś, wiedzą lub
wierzą w coś, podejmują decyzje, interpretują dwuznaczne dane, odgadują
czy formułują hipotezy. Ale czy wiemy, co znaczy, że mózg widzi lub słyszy,
że mózg ma doświadczenia, wie lub wierzy w coś? Czy mamy jakieś pojęcie,
czym miałoby być dla mózgu podejmowanie decyzji? Nie ma sensu
przypisywać predykatów psychologicznych (lub ich negacji) do mózgu, z
wyjątkiem przypadku metafor czy metonimii. Powstała [w ten sposób –
przyp. tłum] kombinacja słów nie mówi czegoś, co jest fałszem; raczej nie
mówi niczego, ponieważ nie ma sensu. Predykaty psychologiczne należą do
tych, które w sposób istotny odnoszą się do całej istoty żywej, nie do jej
części. To nie oko (nie wspominając o mózgu) widzi, lecz my widzimy przy
pomocy naszych oczu (nie jest tak, że widzimy przy pomocy naszych
mózgów, jednakże nie widzielibyśmy bez mózgu sprawnego pod względem
systemu wzrokowego)”
Przeciw Bennettowi i Hackerowi

Zarzuty:

Mechanizmy językowe


Aprioryzm


Nie odrobili lekcji z językoznawstwa kognitywnego odnośnie transferu
znaczeń
„To, że Hacker upiera się, że filozofia jest dyscypliną a priori, która nie
ma punktów stycznych z nauką empiryczną, jest głównym źródłem
problemów rujnujących ten projekt”, Daniel Dennett
Fundacjonizm

Dążenie do osadzenia neuronauki na niepodważalnych fundamentach
Przeciw Bennettowi i Hackerowi:
Daniel Dennett

„Nie dość, że nie jest błędem przypisywanie hemi-semi-demiproto- quasi- pseudo- intencjonalności mereologicznym częściom
osoby, to jeszcze jest to właśnie to posunięcie, które pozwala nam
zobaczyć, jak faktycznie uzyskać całe wspaniałe osoby z
bezdusznych, mechanicznych części. Piekielnie trudno sobie to
wyobrazić, a licentia poetica nadana przez podejście intencjonalne
istotnie ułatwia to zadanie”

„To, co zrobił [Hacker – M.L.H.], nie jest dobrą filozofią, ale złą
antropologią. Zajął się kognitywistyką by „zbadać użycie słów” a
nie potrafi spostrzec, że wniósł swój język potoczny na obce
terytorium, na którym jego intuicje niekoniecznie mają
zastosowanie. Nazywając ich użycie „nieprawidłowym”, popełnił
błąd nowicjusza”
Przeciw Bennettowi i Hackerowi:
Daniel Dennett

„Wszystko, czego dokonałem, to zastąpienie jednej
rodziny metafor i obrazów poprzez drugą: teatr, świadka,
Centralnego Dawcę Znaczenia i fantazję zmieniłem na
software, na Wielość Szkiców, chaos homunkulusów. Jest
to zatem jedynie wojna metafor – powiecie, ale metafory
nie są <<tylko>> metaforami, metafory są narzędziami
myślenia”
Daniel Dennett, Consciousness Explained
Przeciw Bennettowi i Hackerowi:
John Searle

Pojęcie „Błąd Mereologiczny” jest chybione


lepiej mówić już o „Pomyłce Kategorialnej” (Gilbert Ryle)
Pomieszanie języka z ontologią

„Błędem jest stwierdzenie, że warunki pomyślnego
zastosowania [pojęcia] w grze językowej są warunkami
istnienia zjawiska”
Przeciw Bennettowi i Hackerowi:
metaforyzacja










komputer
program
symbole formalne
język komputerowy
→
→
→
→
sekwencje symboli
manipulacje symbolami
przetwarzanie algorytmiczne
→
→
→
baza danych
treść bazy danych
zakończenie obliczeń
→
→
→
osoba
umysł
pojęcia
system
pojęciowy
myśli
myślenie
myślenie
krok po kroku
pamięć
wiedza
rozumienie
Konstrukcja teorii neurokognitywnych

Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia (IBE):



Etap 1: formułowanie wyjaśnień (zaskakujących zjawisk)
Etap II: wybór najlepszych wyjaśnień
Pytania:



Co to jest „wyjaśnienie”
Co to jest „najlepsze wyjaśnienie”
O jakie wnioskowanie chodzi?
Wnioskowanie do najlepszego
wyjaśnienia a abdukcja

„Umysł jest wielką maszyną abdukcyjną”,
Jerry Hobbs

„istota abdukcji polega na konstruowaniu i ocenie hipotez,
które nadają sens zjawiskom zaskakującym”,
Paul Thagard, C.P. Shelley
(niezbyt)krótka historia abdukcji

Arystoteles, Analityki pierwsze


Wyróżnił rozumowania w których: „wprowadzenie przesłanki
uznanej hipotetycznie, z mniejszym lub większym stopniem
stanowczości, służy uprawdopodobnieniu wniosku, uprzednio
nieuznawanego w ogóle bądź uznawanego z mniejszą stanowczością”
(M. Urbański, Rozumowania abdukcyjne, s. 60).
Charles Sanders Peirce


Abdukcja: rozumowanie uprawdopadabniające
Dwie teorie abdukcji



Sylogistyczna (wcześniejsza)
Inferencyjna (późniejsza)
Gilberta Harmana i Peter Lipton

Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia (IBE)
Peirce: indukcja a abdukcja

„Zasadnicza różnica między indukcją a wnioskowaniem
hipotetycznym [abdukcją] polega na tym, że w tej
pierwszej
wnioskujemy
o
istnieniu
zjawisk
obserwowanych już uprzednio w podobnych przypadkach,
podczas gdy wnioskowanie hipotetyczne postuluje
istnienie czegoś odmiennego od dotychczas bezpośrednio
obserwowanego, i to często czegoś, czego nie można by
zaobserwować bezpośrednio” C.S. Peirce, Collected works
Peirce: sylogistyczna teoria abdukcji

Dedukcja:
Wszystkie neurony z tego mózgu mają aksony.
Te neurony są z tego mózgu.
--------------------------------------------------------Te neurony mają aksony.

Indukcja:
Te neurony są z tego mózgu.
Te neurony mają aksony.
--------------------------------------------------------Wszystkie neurony z tego mózgu mają aksony.
Peirce: sylogistyczna teoria abdukcji

Wyobraźmy sobie sytuację kiedy wchodzimy do laboratorium i znajdujemy
kilka nowych preparatów zawierających komórki różnego rodzaju. W
laboratoryjnej lodówce znajdujemy spory fragment tkanki mózgowej, który
poddajemy drobiazgowym badaniom. Okazuje się, że wszystkie komórki
mają aksony. Następnie podczas oglądania pod mikroskopem, kolejnych
preparatów okazuje się, że jeden z nich zawiera tylko komórki nerwowe,
zaś wszystkie z nich mają aksony. Inne preparaty zawierają hepatocyty,
komórki roślinne itd. Jeśli uznamy, że komórki nerwowe znajdujące się w
preparacie mikroskopowym, zostały pobrane z mózgu znalezionego w
lodówce, będzie to rozumowanie o abdukcyjne.

Schemat abudkcji:
Wszystkie neurony z tego mózgu mają aksony
Te neurony mają aksony.
--------------------------------------------------------Te neurony są z tego mózgu.
Peirce: inferencyjna teoria abdukcji

Etapy działalności naukowej:

Pierwszym etapem jest abdukcja, drugim dedukcja, która dostarcza predykcji,
trzecim zaś indukcja, za pomocą której testowane są predykcje.

Schemat abudkcji
Obserwujemy zaskakujące zjawisko C.
Gdyby A było prawdziwe, zachowanie C byłoby oczywiste.
----------------------------------------------------------------------Mamy zatem podstawy, by sądzić, że A jest prawdziwe

Model wnioskowania z uznanego następnika:
C, A → C
------------A
Peirce: inferencyjna teoria abdukcji




Teza o inferencyjnym charakterze abdukcji głosi, że abdukcja jest
rozumowaniem.
Teza o celu abdukcyjnym, mówi że za pomocą abdukcji rozważa
się różne hipotezy, wybiera najbardziej zadowalające a
następnie poddaje się je dalszym badaniom. Teza ta nie
zobowiązuje do uznawania rozumowań abdukcyjnych, a jedynie
mówi o przyjęciu ich jako hipotez roboczych, które
poddawane są różnym testom i selekcjonowane ze względu na
inne kryteria.
Teza o wszechstronności, mówi, że abdukcja jest wszechobecna
w nauce – jest podstawową metodą tworzenia nowych hipotez
i teorii.
Teza o autonomii abdukcji głosi, że rozumowania abdukcyjne są
czymś innym niż rozumowania indukcyjne i dedukcyjne
Abdukcja - pytania






Co właściwie jest „spustem” wyzwalającym rozumowanie
abdukcyjne?
Czy jest to stan emocjonalny badacza czy raczej coś,
czego nie można wyjaśnić na gruncie dostępnej wiedzy?
Jaki jest właściwie cel rozumowania abdukcyjnego?
Czym sam proces abdukcyjny różni się od jego produktu?
W jaki sposób przebiega ten proces?
Czy można sformalizować ten proces otrzymując
abudcyjną logikę odkrycia naukowego?
Jakich należy użyć narzędzi formalnych?
Modele abdukcji

Mają formalizować pojęcie „abdukcji” i odpowiadać na
pytania (poprzedni slajd)

Trzy zasadnicze modele to:



model eksplanacyjno-dedukcyjny,
model eksplanacyjno-koherencyjny
model apagogiczny
Abdukcja: model eksplanacyjno-dedukcyjny

Abdukcja: model eksplanacyjno-koherencyjny
Zalety niewątpliwe:
 W modelu tym zamiast „zbyt sztywnego”, dedukcyjnego
związku między hipotezą a wyjaśnianym zjawiskiem, mamy
do czynienia ze spójnością między nimi
 Jest również spójny z IBE
 Otwartość na róże strategie wyjaśniania
Zalety dyskusyjne (*):
 Rozumowania nie muszą być prowadzone na zdaniach –
np. architektury poznawcze, reprezentacje (Thagard) (*)
 Modelować można stany emocjonalne (zaskoczenie),
które wyzwalają abdukcję (Thagard) (*)
Wnioskowanie do najlepszego
wyjaśnienia (IBE) [Harman, Lipton]
Schemat IBE:
D domaga się wyjaśnienia (D może być zbiorem danych,
zjawisk, faktów itd.).
Gdyby hipoteza H byłaby prawdziwa, wyjaśniałaby dane D.
Nie ma żadnej hipotezy, która lepiej wyjaśniałaby D niż
hipoteza H.
--------------------------------------------------------------------------Hipoteza H jest jest najlepszym wyjaśnieniem D i jest
przypuszczalnie prawdziwa.
I etap konstrukcji teorii – wyjaśnianie

Wyjaśnienie powinno być adekwatne empirycznie i bogate w treść
empiryczną


„Nawet naukę jako całość można uważać za ogromny program badawczy, z
naczelną regułą heurystyczną Poppera: „wymyślaj przypuszczenia, które mają
bogatszą treść empiryczną od przypuszczeń wcześniejszych” (Imre Lakatos).
Problem: teza o niedookreśleniu teorii przez dane empiryczne
(underdetermination thesis) [W.V.O. Quine]



(1) Mamy teorię T, załóżmy, że znaną, zaś wszystkie dostępne świadectwa są
spójne z T.
(2) Istnieje inna teoria T#, która jest również spójna ze wszystkimi
dostępnymi świadectwami za T (T i T# są słabo empirycznie ekwiwalentne, w
tym sensie że obydwie są kompatybilne ze świadectwami, które zostały
dotychczas zgromadzone).
(3) Jeśli wszystkie dostępne świadectwa za T są spójne z inną hipotezą T#,
wówczas nie ma powodu by wierzyć, że T jest prawdziwa, a T# nie
(James Ladyman)
II etap konstrukcji teorii – selekcja
najlepszyzch wyjaśnień

Patricia Churchland i Terrence Sejnowski:

„Obecnie wśród naukowców wzrasta przekonanie, że
nastał obecnie czas konwergencji badań, prowadzonych w
dotychczas izolowanych dyscyplinach. Strategia rozwijana
w neuronauce poznawczej nie polega wyłącznie na
badaniach ‘od góry do dołu’ (top-down) ani ‘od dołu do
góry’ (bottom-up). Jest to raczej strategia koewolucji,
charakteryzująca interakcje pomiędzy dziedzinami
badawczymi, gdzie badania na jednym poziomie
dostarczają ograniczeń, poprawek oraz inspiracji dla badań
na innych poziomach”
II etap konstrukcji teorii – selekcja
najlepszych wyjaśnień

Konwergencja polega na tym, że dane pochodzące z różnych
źródeł, bądź też hipotezy lub teorie niższego poziomu, jednocześnie
wspierają określoną hipotezę lub teorię. Każdy z pojedynczych
eksperymentów (lub pojedyncza hipoteza) wspiera bardzo słabo
teorię T, jednak wszystkie wzięte razem dostarczają wiarygodnego
motywu by zaakceptować (choćby tymczasowo) teorię T.

Casus: teoria podwójnego widzenia Milnera i Goodale



Informacje wzrokowe przetwarzane są w dwóch szlakach grzbietowym
oraz brzusznym
w jednym wypadku ta sama informacji może być spowodować
wytworzenie reprezentacji ułatwiającej działanie (strumień grzbietowy),
w innym zaś do wytworzenia reprezentacji percepcyjnej (świadomej)
(strumień brzuszny)
Teoria ta dostarcza najlepszego wyjaśnienia zjawiska ślepowidzenia
II etap konstrukcji teorii – selekcja
najlepszych wyjaśnień

Koherencja (spójność) – nie działa na zasadzie „wszystko albo nic”,
ale jest stopniowalna. Spójność dwóch (lub więcej) teorii bądź
hipotez jest tym większa, im większy jest stopień spełniania przez nie
trzech logicznych warunków spójności. Warunkami tymi są:
(i) niesprzeczność
nie występują zdania sprzeczne (p i nie-p)
(ii) istnienie relacji inferencyjnych
zdania wchodzące ze sobą w relacje generują nowe,
nietrywialne konsekwencje (mogą one pełnić rolę przesłanek
rozumowań)
(iii) unifikacja
zbioru tego nie można w łatwy sposób podzielić
na dwa podzbiory nie tracąc przy tym istotnych
informacji