Transcript Zaštita konkurencije - AIM-Accession to internal market

Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
Economic Development and Employment Promotion in Montenegro/
Podrška ekonomskom razvoju i zapošljavanju u Crnoj Gori
PRISTUPANJE UNUTRAŠNJEM TRŽIŠTU
(“ACCESION TO INTERNAL MARKET “- AIM)
ZAŠTITA KONKURENCIJE
25. Novembar 2010
Restoran “Plavnica – Eco Resort”, Skadarsko jezero
13.04.2015
Page 1
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
DEFINICIJE
SSP – Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju
TFEU – Sporazum o funkcionisanju Evropske Unije
UEZ – Ugovor o Evropskim zajednicama
ZZK – Zakon o zaštiti konkurencije
13.04.2015
Page 2
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
FILOZOFIJA
POLITIKE I PRAVA KONKURENCIJE
• Jean Monet: Rimski ugovor je ugovor o konkurenciji
• Konkurencija je temelj tržišne ekonomije
• Tržišna ekonomija se temelji na filozofiji ’’jednakih uslova’’, tzv.
’’level playing field’’
• Filozofija ‚‚jednakih uslova’’ temelji se na politici zabrane radnji i
transparentnosti na osnovu članova 31,81, 82, 86, 87 UEZ, danas
članova 37,101,102, 106, 107 TFEU
• Tržišna ekonomija je temelj jedinstvenog unutrašnjeg tržišta
• Jedinstveno unutrašnje tržište je temelj ekonomske i političke
stabilnosti
• Unutrašnje tržište važi pored četiri slobode za neprikosnoven temelj
Evropske Unije
• Za konkurenciju (antitrust i state aid) nema izuzeća i tranzicionih
perioda
13.04.2015
Page 3
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
POJAM KONKURENCIJE
 Pojam antimonopolnog i antikartelnog prava
 Antitrust
 Zabrana ograničavajućih sporazuma i zloupotreba dominantnog
položaja
 Kontrola koncentracija sa zabranom onih, koji ograničavaju ili
eliminišu efikasnu konkurenciju
 Nisu svi sporazumi zabranjeni, nije tržišna moć zabranjena,
zabranjeno je ograničavanje konkurencije
 Poseban značaj ograničavanja konkurencije sa strane vlasti,
negativnih uticaja na konkurenciju i (zlo!?)upotrebe instrumenta
trgovinske zaštite
 Pravo konkurencije nije namenjeno zaštiti konkurenata ili potrošača;
za te stvari postoje drugi propisi u generalnom pravnom poretku
svake države
13.04.2015
Page 4
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
KONKURENCIJA
UTAKMICA NA TRŽIŠTU ZA STRANKE
OGRANIČAVANJE KONKURENCIJE SA STRANE PREDUZEĆA:
1.
sporazumi, kojima se bitno sprečava, ograničava i narušava
konkurencija
2.
zloupotreba dominantnog položaja
3.
koncentracije, kojima se bitno sprečava, ograničava i narušava
konkurencija (pre svega stvaranjem ili jačanjem dominantnog
položaja na tržištu)
OGRANIČAVANJE KONKURENCIJE SA STRANE VLASTI
1.
legalni monopoli
2.
ekskluzivna prava (način podele)
3.
akta i radnje (opšti i pojedinačni), koji stvaraju diskriminaciju
4.
netransparenta politika državnih pomoći
13.04.2015
Page 5
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
OSNOVNI PRINCIPI
 Osnovni principi i elementi politike i prava konkurencije
- zabrana (sa izuzećima) ograničavajučih sporazumia i
zloupotreba dominantnog dominantnog položaja
položaja
- kontrola koncentracija
 Različiti (negativni) efekti na (efikasnu) konkurenciju
- ograničavanje konkurencije sa strane vlasti (ekskluzivna
prava, netransparentna politika državnih pomoći, ulazne
bariere)
- nelojalna konkurencija
- dumping
 Pravo i politika konkurencije u Evropskoj Uniji (Acquis)
- istorijski razvoj u EU, regionu, CEFTA, CG
13.04.2015
Page 6
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
DEFINICIJA PREDUZEĆA
ŠIROKA PRIMJENA:
 sva pravna i fizička lica, koja neposredno ili posredno učestvuju u
prometu roba i usluga
 nezavisno od oblika svojine i sedišta
 za preduzetnike nezavisno od državljanstva i prebivališta
OGRANIČENA PRIMJENA:


javna preduzeća
poljoprivredni proizvodi
TERITORIJALNA PRIMJENA:
 ekskluzivna primjena na teritoriji
 dogovorno i ugovorno ograničen suverinitet u višenacionalnoj
zajednici (EU – članice)
13.04.2015
Page 7
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
ANALIZA ODREDBI ACQUIS-a
 Odredbe Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju
- čl. 43, 72, 73, 74
 Odredbe Ugovora o funkcionisanju Evropske Unije (Odredbe
Ugovora o Evropskim zajednicama)
- čl. 37 (31), 101 (81), 102 (82), 106 (86), 107-109 (87- 89)
 Odredbe Uredbi EC Reg. 1/2003, EC Reg.773/2004, EC Reg. 139/2004
- fiksne obaveze i preporuke
 Novi elementi ZZK i transpozicija odredbi Acquis-a
- procesne odredbe i sankcije, SO, program imuniteta
 Sankcijski dualizam
- novčane kazne, prekršaji, upravne mere, krivična odgovornost
13.04.2015
Page 8
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
SSP - član 73
Konkurencija i ostale ekonomske odredbe
1. S pravilnim funkcionisanjem Sporazuma u mjeri u kojoj može uticati
na trgovinu između Zajednice i Crne Gore nespojivo je sljedeće:
 (i)
svi sporazumi između privrednih društava,
odluke udruženja privrednih društava i povezane prakse između istih
čiji je cilj ili učinak sprječavanje, ograničavanje ili narušavanje
konkurencije;
 (ii)
zloupotreba dominantnog položaja jednog ili više
privrednih društava na teritoriji Zajednice ili Crne Gore u cjelini ili u
njihovim značajnim dijelovima;
 (iii)
svaka državna pomoć koja narušava ili prijeti da naruši
konkurenciju favorizovanjem određenih privrednih društava ili
određenih proizvoda.
13.04.2015
Page 9
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
SSP - 73 – ext.
2. Svi postupci suprotni ovom članu će se ocjenjivati na osnovu
kriterijuma koji proizlaze iz primjene pravila o konkurenciji koji se
primjenjuju u Zajednici, posebno članova 81, 82, 86 i 87 Ugovora o EU
i instrumenata za tumačenje koje su usvojile institucije Zajednice.
3. Ugovorne strane će osigurati da operativno nezavisnom tijelu budu
povjerena ovlašćenja neophodna za punu primjenu stava 1 (i) i (ii)
ovog člana, u vezi s privatnim i javnim privrednim društvima i
privrednim društvima kojima su dodijeljena posebna prava.
4. Crna Gora će pojedinačno osnovati operativno nezavisno tijelo
kojem će povjeriti ovlašćenja neophodna za punu primjenu stava 1
(iii) u roku od jedne godine od dana stupanja na snagu ovog
Sporazuma. To će tijelo, između ostalog, biti ovlašćeno da odobrava
programe državne pomoći i pojedinačne pomoći u skladu sa stavom 2
ovog člana, kao i da naređuje povraćaj državne pomoći koja je
nezakonito dodijeljena.
13.04.2015
Page 10
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
SSP – 73 – ext.
5. Zajednica, s jedne strane, i Crna Gora, s druge strane, će osigurati
transparentnost u oblasti državne pomoći, tako što će, između
ostalog, drugoj ugovornoj strani dostavljati redovni godišnji izvještaj
ili drugi sličan dokument, slijedeći metodologiju i prezentaciju
pregleda Zajednice o državnoj pomoći. Na zahtjev jedne od ugovornih
strana, druga će strana obezbijediti informacije o određenim
pojedinačnim slučajevima javne pomoći.
6. Crna Gora će pripremiti sveobuhvatan popis programa pomoći koji su
uspostavljeni prije osnivanja tijela iz stava 4 i takve će programe
pomoći uskladiti s kriterijumima iz stava 2 u periodu ne dužem od 4
godine od stupanja na snagu ovog Sporazuma
7. (a) Radi primjene odredbi stava 1 (iii), ugovorne strane prihvataju da
će se tokom prvih pet godina nakon stupanja na snagu ovog
Sporazuma, svaka javna pomoć koju dodjeljuje Crna Gora biti
ocjenjivana imajući u vidu činjenicu da se Crna Gora smatra
područjem koje je identično područjima Zajednice koja su navedena
u Članu 87(3) (a) Ugovora o EU
13.04.2015
Page 11
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
SSP – 73 - ext.
(b) Tokom perioda od četiri godine od stupanja na snagu ovog
Sporazuma, Crna Gora će Evropskoj komisiji dostavljati podatke o
BDP-u po glavi stanovnika koji su usklađeni na nivou NUTS-a II. Tijelo
iz stava 4 i Evropska komisija će, zatim, zajedno ocijeniti podobnost
regija Crne Gore i, na osnovu toga, maksimalni iznos pomoći za izradu
mape regionalnih pomoći na osnovu odgovarajućih smjernica
Zajednice
8. Gdje je neophodno, Protokolom 5 utvrđuju se pravila o državnoj
pomoći u industriji čelika. Ovim Protokolom utvrđuju se pravila koja
se primjenjuju u slučaju da se pomoć za prestruktuiranje dodjeljuje
industriji čelika. Njime bi se naglasio poseban karakter takve pomoći,
kao i činjenica da bi pomoć bila vremenski ograničena i povezana sa
smanjenjem kapaciteta u okviru programa izvodljivosti
9. Kada je riječ o proizvodima navedenim u Poglavlju II Glave IV:
(a) stav 1 (iii) se neće primjenjivati;
13.04.2015
Page 12
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
SSP – 73 - ext.
(b) sve prakse suprotne stavu 1 (i) će se ocjenjivati prema kriterijumima
koje je utvrdila Zajednica na osnovu članova 36 i 37 Ugovora o EU i
posebnih instrumenata Zajednice koji su usvojeni na ovoj osnovi.
10.
Ako jedna od ugovornih strana smatra da je neka
određena praksa nespojiva s uslovima iz stava 1 ovog člana, ona
može preduzeti odgovarajuće mjere nakon konsultacija u okviru
Savjeta za stabilizaciju i pridruživanje ili 30 radnih dana nakon što se
obratila za konsultacije.
Nijedna odredba ovog člana nije u suprotnosti i neće na bilo koji
način uticati na preduzimanje kompenzatornih mjera od strane
Zajednice ili Crne Gore, u skladu sa odgovarajućim članovima GATT-a
iz 1994. godine i Sporazuma o subvencijama i kompenzatornim
mjerama STO-a, kao i s njihovim odgovarajućim domaćim
zakonodavstvom
13.04.2015
Page 13
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
ZABRANA RESTRIKTIVNIH SPORAZUMA U EU
TFEU, čl. 101 (81 UEZ)
1. Nespojivi su zajedničkim tržištem i zabranjeni svi sporazumi između
preduzeća, odluke udruženja preduzeća i dogovorna praksa
udruživanja, koja može da nanosi štetu trgovini između država članica
i čiji su cilj ili posledica sprečavanje, ograničavanje ili narušavanje
konkurencije unutar zajedničkog tržišta, a naročito koji:
a) Neposredno ili posredno utvrđuju kupovne ili prodajne cene ili druge
uslove razmene;
b)Ograničavaju ili kontrolišu proizvodnju, plasman, tehnički razvoj ili
investicije;
c) Dele tržište ili izvore snabdevanja;
d) Primenjuju nejednake uslove na iste poslove sa različitim poslovnim
partnerima, stavljajući ih na taj način u nejednak konkurentski
položaj, i
e) Uslovaljavaju sklapanje ugovora prihvatanjem dodatnih obaveza, koje
po svojoj prirodi i trgovačkim običajima nemaju veze sa predmetom
ugovora.
13.04.2015
Page 14
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
TFEU, čl. 101 (81 UEZ) – ext.
2. Svi sporazumi ili odluke koji su zabranjeni ovim članom ništavi su.
3. Odredbe tačke 1 mogu se, međutim, izuzeti od primene na:
- Sporazum ili grupu sporazuma između preduzeća;
- Odluku ili grupu odluka udruženja preduzeća;
- Dogovornu praksu,
Koji doprinose unapređenju proizvodnje ili distribucije robe ili
podstiču tehnički ili ekonomski razvoj, a koji istovremeno
potrošačima omogućavaju pravično učešće u tako ostvarenim
pogodnostima i koji:
a) Ne nameću preduzećima ograničenja koja su nespojiva sa
ostvarenjem tih ciljeva;
b) Ne daju mogućnosti tim preduzećima da isključe konkurenciju u
pogledu bitnog dela proizvodnje koja je u pitanju.
13.04.2015
Page 15
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
ZABRANA ZLOUPOTREBE U EU
TFEU, čl. 102 (82 UEZ)
Nije u skladu sa zajedničkim tržištem i zabranjena je svaka zloupotreba u
korišćenju dominantnog položaja na zajedničkom tržištu, ili na
njegovom bitnom delu, od strane jednog ili više preduzeća, ukoliko bi
to moglo štetno uticati na trgovinu između država članica.
Takve zloupotrebe se sastoje naročito u:
a) Neposrednom ili posrednom nametanju neodgovarajuće kupovne ili
prodajne cene ili ostalih uslova razmene;
b) Ograničavanju proizvodnje, plasmana ili tehničkog razvoja na štetu
potrošača;
c) Primenjivanju nejednakih uslova na iste poslove sa različitim
partnerima, stavljajući ih na taj način u lošiji konkurentski položaj;
d) Uslovljavaju zaključenje ugovora prihvatanjem dodatnih obaveza koje
po svojoj prirodi ili prema trgovačkim običajima nisu u vezi sa
predmetom ugovora.
13.04.2015
Page 16
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
EC Regulation 1184/2006
Generalna pravila konkurencije, kao što proizlazi i iz odredbi SSP i TFEU
(čl. 39 i čl. 42), ne upotrebljavaju se:
 ako se odnose na proizvode iz Priloga 1
 ako su sastavni deo nacionalnog uređenja tržišta ili su potrebni za
dostizanje sledećih ciljeva:
- povećanje produktivnosti, naročito tehničkim napretkom i
optimizacijom
- obezbeđenje standarda života (individualne zarade)
- stabilizacija tržišta
- redovita stabilna opskrba
- opskrba potrošača po normalnim cenama
13.04.2015
Page 17
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
EC Regulation 1184/2006 – ext.
 ne odnosi se na sporazume, odluke, dogovore i ponašanja
poljoprivrednika, udruženja poloprivrednika, asociacija udruženja
poljoprivrednika,
 ali bez obaveza zaračunavanja jednakih cena,
 koje se odnose na:
- proizvodnju ili prodaju poljoprivrednih proizvoda
- upotreba zajedničkih objekata za skladištenje, obradu i preradu
poljoprivrednih proizvoda,
- pod uslovom:
 da nije isključena konkurencija
 ili da su ugroženi ciljevi iz 39.člana TFEU
--------------------------------------------------------------------------------------------- predlog za presudu usklađenosti na zahtev države članice ili
zainteresovanog preduzeća ili udruženja
13.04.2015
Page 18
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
RELEVANTNE ODREDBE ZZK
1. ZZK važi od 1.1.2006
2. transpozicija čl. 101 TFEU u članovima :
- 7 (zabrana ograničavajućih sporazuma
- 8 (uslovi za izuzeće, shodno članu 101/3 TFEU
- 11 (pojedinačna izuzeća)
- 14 (izuzeća po grupama)
3. Transpozicija člana 102 u članovima:
- 18 (definicija dominantnog položaja)
- 19 (definicija kolektivnog dominantnog položaja)
- 20 (zabrana zloupotrebe dominantnog položaja)
4. Odredbe koje se odnose na kontrolu koncentracija:
- čl. 23 do 29 (pojam koncentracije, ekonomski i pravni pragovi,
kriterijumi, podnošenje zahtjeva za odobravanje,test)
5 Sankcije: čl. 44 - 46
13.04.2015
Page 19
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
RESTRIKTIVNI SPORAZUMI – karteli - 1
OSNOVNO PRAVILO:
- generalna klauzula zabrane
- moguća izuzeća
IZUZEĆA:
- osnov u 3. stavu člana 101 TFEU
- pozitivni i negativni elementi
- pojedinačna izuzeća
- grupna izuzeća (po vrstama)
- pojedinačna izuzeća samo na osnovu rešenja
- mogućnost poništenja
13.04.2015
Page 20
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
RESTRIKTIVNI SPORAZUMI – karteli - 2
OGRANIČAVANJE isl. KONKURENCIJE:
 između učesnika dogovora (direktnih konkurenata)
 trećih stranaka (potencialnih konkurenata)
 (konkurencija na tržištu, konkurencija za tržište)
CILJ:
 koncentracija utjecaja na tržištu
 (kolektivna) dominancija
 preraspodjela finansijskih efekata:
- korist potrošača
- efikasna privreda
- korist članova kartela
- neefikasna privreda
13.04.2015
Page 21
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
RESTRIKTIVNI SPORAZUMI – karteli - 3
NAČIN:
 ugovor, dogovor, prećutno, odluka, usklađene radnje
 cene
 raspodela tržišta
 ograničavanje funkcija (proizvodnje, razvoja isl.)
BID RIGGING (COLLUSIVE TENDERING):
 kontrola tržišta (postojećeg i potencialnog)
 konkurencija na tržištu i za tržište
 isključivanje konkurecije
 kreacija tržišnje potražnje
13.04.2015
Page 22
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
RESTRIKTIVNI SPORAZUMI – karteli - 4
FORMALNE ODLUKE:
- odluke upravnog odbora privrednog udruženja ili komore
- obavezna važnost za sve članove
- sankcije
- preporuke
- pridržavanje
- traženje razloga
- nedovoljna svest
NEFORMALNE ODLUKE:
- ponekad na kraju sastanka
- drugi oblik i standard dokazivanja
- indici
13.04.2015
Page 23
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
BID-RIGGING
 PRICE FIXING
- dogovor o cenama ili elementima za cene
 RASPODELA TRŽIŠTA
- dogovor o kupcima i/ili dobavljačima, dogovor o podeli nabavki
 BIDDING FEE
- dogovor o odšteti za predaju nekonkurentne ponude
 FIKTIVNE PONUDE
- unapred dogovorene nekonkurentne ponude
 DECK OFFERTA
- dogovorena previsoka ponuda
---------------------------------------------------------------------------------------Rezultat: pogrešno uverenje o tome, ko je u stvari doneo odluku
13.04.2015
Page 24
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
TRŽIŠNA DOMINACIJA
OPREDELJENJE TRŽIŠNE DOMINACIJE:
- monopoli, oligopoli
- dominantni položaj
- kolektivna dominacija
VRSTE MONOPOLA:
- legalni
- realni
- naturalni
SPECIFIČNOST:
- dominantni položaj (čak i monopol) nije zabranjen
- nema izuzeća za zloupotrebe (nema efficiency defence)
13.04.2015
Page 25
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
ZLOUPOTREBA DOMINACIJE
 pojam monopola:
- nije lijepo, ali nije zabranjeno
 zbog čega:
- transfer ekonomskih učinaka
 načini zloupotrebe:
- excessive, predatory
- price squeeze
- diskriminacija
 senzitivni sektori:
- telekomunikacije
- infrastruktura
- javna preduzeća
 razlika između ex ante i ex post
 razlika između uvođenja i zaštite
 razlika u pristupu
13.04.2015
Page 26
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
JAVNA PREDUZEĆA
MOGUĆE ZLOUPOTREBE:
 netransparentan prenos sredstava iz javnog na tržišno
 unutrašnje subvencije
 ponuda na tržišnom djelu, koja nije rezultat dobre poslovne prakse,
nego drugih okolina (cross-subsidy isl.)
 prednost (competitive advantage), koja narušava konkurenciju
 dugoručno isključivanje konkurencije
 indirektna zloupotreba tržišne dominacije (transfer monopolske
snage na drugo tržište)
 (zlo)upotreba javnih sredstava za druge ciljeve (više povreda)
 zloupotreba instituta
13.04.2015
Page 27
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
TRŽIŠNA MOĆ I ZLOUPOTREBE










tzv. monopolske cene (excessive pricing) – monopolska renta
predatorske cene
price (margin) squeeze
bojkot
diskriminacija
uslovljavanje (tying)
essential facility
zakup polica
rabati (rabatne skale, ekstrarabati, superrabati)
boniteti
13.04.2015
Page 28
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
KONCENTRACIJE - ZNAČAJNA DEJSTVA






odlućivanje o konkurenčnim parametrima drugog preduzeća
jačanje koncentracije utjecaja na tržištu
inovacija poslovnog procesa
legitiman oblik preduzetničkog povezivanja
(potencialno) isključivanje konkurencije
zabranjene su samo koncentracije, koje bitno sprečavaju,
ograničavaju ili narušavaju (efikasnu) konkurenciju, pre svega
stvaranjem ili jačanjem dominantnog položaja na tržištu
 neopravdano zabranjene koncentracije znače povredu prava
slobodne poduzetničke iniciative, prava osnivanja (freedom of
establishment), prava slobodnog transfera kapitala
 neopravdano dozvoljene koncentracije se mogu razumeti kao oblik
dozvole za zloupotrebu dominantnog položaja
13.04.2015
Page 29
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
NEKI IZAZOVI KONCENTRACIJA













šta je koncentracija?
vrste koncentracija (horizontalne, vertikalne, konglomeratne)
šta znači preuzimanje kontrole?
kakve vrste kontrole znamo?
razlika između de iure i de facto
pojedinačna i zajednička kontrola
negativni kontrolni interes
pravna i ekonomska granica (threshold)
notifikacija (podnošenje zahtjeva za dozvolu)
vremenska komponenta (usporedba sa povredama zakona)
određivanje uslova
donošenje odluke
dan posle (The Day After)
13.04.2015
Page 30
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
OTVORENA PITANJA











definicija relevantnog tržišta
efikasna konkurencija
ograničavanje konkurencije
ulazne barijere
međunarodna konkurentnost
stvaranje nacionalnih šampiona
ekonomija obima
nacionalni interes vs. javni interes
ekonomske procjene
postojanje ekonomska znanja?
Vrsta testa: dominantni, SLC, SIEC
13.04.2015
Page 31
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
POSEBNI IZAZOVI
 Kupovna moć :
- odnos između trgovinskih lanaca i prerađivačke industrije
 Vertikalna integracija
 Problematika konsolidacije prerađivačke industrije
 Konslidacija trgovine (šta još preostaje malima)
 Izazovi povezani sa standardima (namirnice)
 Farmaceutika:
- proizvodnja, distribucija
 Mašinska industrija (auto-delovi isl.)
 Sacro-sanct:
- slobodne profesije, poljoprivreda
13.04.2015
Page 32
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
SANKCIJE











Rigorozne kazne (do 10% godišnjeg prometa)
Treble damages
Skimming
Krivična odgovornost u nekim pravnim sistemima
Problem funkcionisanja ECN
Leniency programi (imunitet, sniženje)
Poravnanje
Visoki odštetni zahtevi
Mogućnost direktne primene
Korporativna odgovornost
Lična odgovornost
13.04.2015
Page 33
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
KZ - član 270
Zloupotreba monopolističkog položaja
Odgovorno lice u privrednom društvu ili u drugom subjektu
privrednog poslovanja koje ima svojstvo pravnog lica ili preduzetnik,
koji zloupotrebom monopolističkog ili dominantnog položaja na
tržištu ili zaključivanjem monopolističkog sporazuma izazove
poremećaj na tržištu ili taj subjekat dovede u povlašćen položaj u
odnosu na druge, tako da ostvari imovinsku korist za taj subjekt ili za
drugi subjekt ili nanese štetu drugim subjektima privrednog
poslovanja, potrošačima ili korisnicima usluga,
kazniće se zatvorom od tri mjeseca do pet godina.
13.04.2015
Page 34
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
PROGRAM IMUNITETA (Leniency)






Način otkrivanja kartela
Uslov: transparentni uslovi zbog pravne predvidljivosti i pravne
sigurnosti
Ako nema rigoroznih kazni, neće biti potrebe za upotrebu
Leniency-a sa strane učesnika na tržištu (članova kartela)
Upotreba leniency-a, priznanje učešća u kartelu zbog (punog ili
delimićnog) imuniteta predstavlja odličan osnov za odštetne
zahtjeve
Isto (priznavanje i osnov za odštetni zahtjev) se odnosi i na
dogovor između učesnika i institucije (Direct Settlement)
Pitanje upotrebe Leniency-a (imuniteta) kod krivične odgovornosti
13.04.2015
Page 35
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
Kaznena politika u EU - primer
 1984. su se 5 proizvođača peroksida dogovorila da podele tržište na
period od 22 godine (po princip odbrane domaćeg tržišta) i dogovorili
se o budućim prodajnim ciljevima-tržištima, ukupna kazna: 9 miliona
EUR
 2001. su proizvođači vitamina postigli sporazum o visini cene za svoje
proizvode, na period od 6 meseci do 6 godina u zavisnosti od
vitamina (proizvoda). Takođe su odredili i intezitet povećanja cena i
izvršili podelu tržišta po kvota, ukupna kazna: 855 miliona EUR
 2003. Nemački proizvođači cementa kažnjeni su od strane nemačkog
tela za zaštitu konkurencije zbog podele tržišta i i određivanja
prodajnih kvota, ukupna kazna: 660 miliona EUR
 2004. Microsoft je kažnjen zbog odbijanja da pruži neophodne
tehničke podatke i dozvoli njihovu upotrebu u svrhu razvoja i
distribucije određenih proizvoda. Takođe je kažnjen i za vezivanje
svog Windows operativnog sistema za Windows Media Player,
ukupna kazna: 497 miliona EUR.
13.04.2015
Page 36
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
Dodatne negativne posledice povrede Zakona
Pored novčanih kazni koje su samo jedan od krajnjih negativnih
posledica nepridržavanja pravila konkurencije, negativne implikacije
su i:
 Ništavost ugovora i/ili dela ugovora
 Angažovanje menadžmenta i svih zaposlenih u toku vođenja
postupka protiv kompanije;
 Sudski procesi i troškovi spoljnih pravnih i ekonomskih
savetnika;
 Potencijalno privatne tužbe za naknadu štete;
 Velika šteta za reputaciju kompanije, odnose sa poslovnim
partnerima i kupcima.
13.04.2015
Page 37
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
Radnje koje zahtevaju pozornost kompanije i javnosti - 1
 Monopolska cena = monopolski profit
 Radnje sa ciljem izbacivanja konkurenata sa tržišta



predatorska cena;
povećanje troškova konkurenta;
izbacivanje maržom;
 Bojkot

odbijanje poslovanja bez ekonomski/pravno opravdanog razloga;
 Diskriminacija

primena nejednakih uslova na iste poslove, u istim uslovima;
 Uslovljavanje



odbijanje saradnje;
vezivanje proizvoda;
vezivanje uslova/rabata;
 Utvrđivanje cene u daljoj prodaji

direktno/indirektno (nadzor/sankcije);
 Rabatna politika (rabatne skale, ekstrarabati, super rabati, numerički rabati i sl.)
13.04.2015
Page 38
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
Radnje koje zahtevaju pozornost kompanija i javnosti -2
Zaključivanje ugovora između konkurenata o:
 Podeli tržišta;
 Podeli kupaca;
 Prodajnoj/kupovnoj ceni;
 Kvotama;
 Razmeni poverljivih informacija;
Zaključivanje ugovora o:
 Ekskluzivnoj prodaji;
 Ekskluzivnoj kupovini;
 Selektivnoj prodaji;
 Franšizi;
 Zastupanju sa prenesenim trgovinskim rizikom
13.04.2015
Page 39
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
Obaveze kompanija
 Potpuno poštovanje Zakona i usklađivanje poslovanja u skladu sa
prelaznim odredbama;
 Potpuna saradnja sa službenim licima Komisije;
 Postupanje po nalozima Agencije za dostavljanje traženih podataka;
 Omogućavanje vršenja uviđaja u službenim prostorijama;
 Donošenje unutrašnjeg akta o obavezi poštovanja pravila i obuka na
podizanju svesti zaposlenih o utvrđenim obavezama pri donošenju
bitnih poslovnih odluka;
13.04.2015
Page 40
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
Naknada štete po privatnoj tužbi
 Postojeća mogućnost
 Nova mogućnost u predlogu Zakona o zaštiti konkurencije;
 Prethodna odluka Agencije za zaštitu konkurencije je neophodna;
 Potencijalne teškoće:
 Pravno shvatanje privrednog suda;
 Karakteristike tužbi u predmetnim sporovima, neusklađenost sa
klasičnim tužbenim zahtevima za naknadu štete i/ili izgubljenu
dobit:
 Neophodnost veoma kompleksne pravne i ekonomske
analize;
 Veoma često nedostupnost tužiocu bitnih dokaza i
činjenica; i
 Nepovoljan odnos rizika i potencijalnog benefita za tužioca
13.04.2015
Page 41
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
UMJESTO ZAKLJUČKA
 Razvoj - od Smitha, preko Marxa, Kardelja (Albrehta) do tržišne
ekonomije i efikasne konkurencije, gdje su bitna 4 (pred)uslova:
 Pravni okvir - nema idealnog; nije pravi problem u zakonu, pravi
problem je u (ne)primjenjivanju;
 Institucionalni kapaciteti - posebnu pažnju treba obratiti onima koji
stvaraju pravni okvir (vlada, ministarstva), onima koji to primjenjuju,
ispostaviti sektorske regulatore i one, koji imaju zadnju riječ (sud);
 Implementacija - struktura obrađenih slučajeva iskazuje priču o
(ne)uspjehu – primjernost pravnog okvira, profesionalnost institucija,
odgovarajuće kadrovske i finansijske resurse, postojanje političkog
konsenza i stepena savjesti (kulture) o potrebi konkurencije
 Competition Advocacy - podizanje stepena konkurencije na
neoperativan način (širenje kulture konkurencije)
13.04.2015
Page 42
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
PREPORUČENA LITERATURA
 Competition Law Development (American Bar Association)
 Richard Whish: Competition Law, Butherworths Lexis Nexis, London
 Jonathan Faull/Ali Nikpay: The EC law of Competition, Oxford University Press,
Oxford 2007
 C.Bellamy, G.Child, P.M.Roth: Bellamy&Child European Community Law of
Competition, Sweet & Maxwell, London, 2001
 L.Ritter, W.D.Brown, F.Rawlinson: E.C. Competition Law: a practicioner s
guide, Kluwer Law International, Hague, 2000
 S.Bishop, M.Walker: Economics of EC Competition Law: Concepts, Application
and Measurement, 2002
 M.Motta: Competition Policy, Cambridge University Press, 2004
 Hirsch, Montag, Saecker, Competition Law: European Community Practice and
Procedure, Sweet & Maxwell, London, 2008
 http://ec.europa.eu/comm/competition/index_en.html
 www. oecd.org
 Odluke EC i CFI
13.04.2015
Page 43
Seite
Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project
Co-funded by the European Union
Hvala na pažnji!
Kontakt:
Accession to Internal Market (AIM)
Projektna kancelarija
Omladinskih brigada 1
81000 Podgorica , Crna Gora
Tel:
Fax:
+ 382 (0) 78 103 675
+ 382 (0) 78 103 625
13.04.2015
Page 44
Seite