Transcript indir - Cihaddemirli.com

İşletim Sistemlerine
Genel Bakış
(İşletim Sistemi, Bileşenleri, Tipleri)
Kaynak: Cisco Networking Akademi Programı Bilişim Teknolojilerinin
Temelleri I: PC Donanımı ve Yazılım Yardımcı Kitabı, Cisco Systems,
Inc. Cisco Networking Academy Program, Sistem Yayıncılık, 2005.
Yrd.Doç.Dr.Cihad DEMİRLİ
İşletim Sistemi
2

Bir bilgisayar sistemini çalıştıran işletim
sistemidir.

Bilgisayar açıldığında ilk yüklenen programdır ve
sorun gidermede göz önüne alınması gereken
ana bileşendir.
İşletim Sistemi
3

İşletim sistemi, kullanıcı ile bilgisayar arasındaki
ara yüzü sağlar ve binlerce uygulamayı yönetir.

Çoğu kişisel bilgisayarda yüklenmiş olarak satılır
(PC).
İşletim Sistemi
4

Gelişmiş işletim sistemleri aynı zamanda birçok
karmaşık işlemi yerine getirme yeteneğine
sahiptir.

Birden fazla kullanıcıyla birlikte birçok işlem
yerine getirilmek isteniyorsa hızlı bir bilgisayar
ve gelişmiş bir işletim sistemine ihtiyaç duyulur.
İşletim Sistemi (NOS)
5

Aynı anda birden fazla kullanıcıya hizmet veren
ve birden fazla işi yerine getiren bilgisayarlar ağ
sunucuları veya sunuculardır.

Bu sunucularda çalışan işletim sistemleri NOS
(Network Operating System) olarak adlandırılır.
Temel Tasarım Bileşenleri
Üç temel eleman işletim sistemlerinin temel
tasarım bileşenlerini oluşturmaktadır:
–
–
–
6
Kullanıcı ara yüzü (User interface)
Çekirdek (Kernel)
Dosya Sistemi
Kullanıcı ara yüzü (User interface)
7

Kullanıcının işletim sistemiyle etkileşimini sağlayan ara
yüzdür.

İşletim sisteminin komutlarını veren kısımdır.

Komutlar ya bir komut istemcisinde ya da grafik kullanıcı ara
yüzünde (Graphical User Interface – GUI) fare ile belli
noktalara tıklayarak verilebilmektedir.
Çekirdek (Kernel)
8

İşletim sisteminin merkezidir.

Çekirdek sistem BIOS yardımıyla donanımla
iletişim yapmaktadır.

Programların yüklenmesi, yürütülmesi, giriş ve
çıkış işlemlerinin yapılmasından sorumludur.
Dosya Sistemi
9

İşletim sisteminin dosyaları düzenlemek ve yönetmek için
kullandığı kısımdır.

Dosya verilerin bir araya toplanmış halidir ve işletim sistemi
dosyaları bir ağaç yapısı altında hiyerarşik biçimde dizinler
sistemi olarak düzenler.

Bu dizinler sisteminin başlangıcı kök dizin olarak adlandırılır.
İşletim Sisteminin (İS) İşlevleri

Genel olarak tüm işletim sistemlerinin ortak
görevleri şu şekilde açıklanabilir.
–
–
–
–
10
Dosya ve klasör yönetimi
Uygulama programlarının yönetimi
Yerleşik yardımcı program desteği
Bilgisayar donanımının denetimi
Dosya ve klasör yönetimi
11

İS bilgisayarın sabit sürücüleri üzerinde kullanıcı
bilgilerini dosyalar halinde düzenleyerek saklar.

Bir dosya oluşturulup kaydedildiği zaman,
işletim sistemi bu dosyaya bir isim verir ve sabit
sürücüde nereye kaydedildiğini hatırlar.
Uygulama programlarının yönetimi
12

Bir kullanıcı bir uygulama programını çağırdığı
zaman, programın ilgili dosyalarını geçici
belleğe yükler.

Başka programlar da yüklendikçe bilgisayarın
mevcut kaynaklarını uygun biçimde tahsis eder.
Yerleşik yardımcı program desteği


13
İS bakım ve onarım için yardımcı programlar
kullanır. Böylelikle kayıp programlar
bulanabilmekte ya da bozuk dosyalar
onarılabilmektedir.
Aynı zamanda bu tür programlar veri
düzenleme ve yedeklemede de
kullanılabilmektedir.
Bilgisayar donanımının denetimi
14

İS programlar ile BIOS arasında yer alır. BIOS donanımı
denetler.

Donanım kaynaklarına ihtiyaç duyan tüm program
kaynaklarının İS’ye başvurması gerekmektedir.

Eğer İS olmasaydı yeni bir program bilgisayara
yüklendiğinde her defasında yeniden yazılmak zorunda
olacaktı.
Bilgisayar donanımının denetimi
Kullanıcı
Uygulamalar
İşletim Sistemi
BIOS
Aygıt Sürücüleri
Donanım
15
Hatırlatma
Bütün programlar belli bir işletim sistemine göre
hazırlanmıştır.
Örneğin; Windows için hazırlanan bir program
UNIX içinde çalışmaz.
16
İşletim Sistemi Tipleri:
Temel Terminoloji
17

Bir İS’nin yeteneklerini anlayabilmek için bazı
temel terimleri bilmek gereklidir.

Günümüzde çoğu bilgisayar bu özellikleri
taşımaktadır.
İşletim Sistemi Tipleri:
Temel Terminoloji
Çok kullanıcılı (multiuser): İki veya daha fazla
kullanıcı aynı anda programlarla çalışabilir ve
çevre birimlerini kullanabilir.
Çok görevli (multitasking): Bilgisayar aynı anda
birden fazla uygulama çalıştırılabilir.
18
İşletim Sistemi Tipleri:
Temel Terminoloji
Çoklu işleme (multiprocessing): Bilgisayarda
programların paylaştığı iki veya daha fazla
merkezi işlem birimi (CPU) olabilir.
Çoklu kullanımlı (mutlithreading): Program, işletim
sistemi tarafından ihtiyaç duyuldukça
yüklenebilecek küçük parçalara bölünebilir. Bu
sayede farklı programların çok görevli olarak
çalışması sağlanabilir.
19
İşletim Sistemi Türleri
Yaygın olarak kullanılan işletim sistemleri:
–
–
–
–
–
–
20
Microsoft Windows 95,98 ve Me
Microsoft Windows NT, 2000 ve XP, Vista, 7
Macintosh
UNIX
LINUX
PARDUS (Linux tabanlı Türkçe İS)
Microsoft Windows 95,98 ve Me
21

MSWin En yaygın İS’lerden biridir.

Intel uyumlu CPU’lara sahip PC’ler için
hazırlanmıştır.

Bu İS sürümleri tek kullanıcı için
tasarlanmıştır.
Microsoft Windows NT, 2000,XP,Vista,7
22

Bu İS’ler birden fazla kullanıcıyı desteklemek ve
aynı anda birden fazla uygulamayı
çalıştırabilecek biçimde tasarlanmıştır.

Aynı zamanda bunlar bir çok ağ özelliğini
bünyesinde barındırmaktadır.
Macintosh
23

İlk kez Ocak 1984’de ortaya çıkmıştır.

O zaman var olan DOS bilgisayarlarına göre
daha fazla kullanıcı dostu oldukları söylenebilir.

Son sürümü OS X 10.6 Snow Leopard’tır ve
UNIX çekirdek teknolojisine göre tasarlanmıştır.
UNIX





24
1960’larda ortaya çıkmıştır.
En eski İS’lerdendir.
UNIX ağ yöneticileri tarafında her zaman yaygın olarak
kullanılmıştır.
İnternetin başlangıcından beri UNIX temelli IBM, HP ve
SunMicrosystems bilgisayarlarına yardımcı olmuştur.
Günümüzde birçok değişik versiyonu bulunmaktadır.
LINUX
25

UNIX’e benzer bir İS’dir.

1991 yılında internetle tanıştırılmıştır.

Dağıtım olarak adlandırılan birçok Linux sürümü
bulunmaktadır.
PARDUS 2009
TÜBİTAK’a bağlı Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma
Enstitüsü (UEKAE) tarafından geliştirilen ulusal işletim
sistemi projesidir.
Dağıtımı ücretsiz olan Linux temelli bu işletim sisteminin
amacı, yazılım konusunda ulusal bağımsızlık, tasarruf ve
güvenliği sağlamak ve kullanıcılara tam Türkçe desteği
vermektir.
26
Hatırlatma
Windows, UNIX ve MacOS işletim sistemleri
bedelleri karşılığında üretici firmalardan satın
alınabilir.
Linux ve Pardus ise açık kodlu bir sistemdir ve
geliştiricilerinden ücretsiz veya çok küçük
bedeller karşılığında elde edilebilir.
27
…
28