Transcript Rzeczywistość| 8 MB

FILOZOFIA PRZYRODY- RZECZYWISTOŚĆ
POSTRZEGANIU ZMYSŁOWEMU I POZNANIU W WYNIKU DEDUKCJI
(MYŚLENIA WNIOSKUJĄCEGO) TOWARZYSZY W PIERWSZEJ
CHWILI ZDZIWIENIE, PO KTÓRYM NASTĘPUJE WĄTPIENIE.
PO NAGROMADZENIU FAKTÓW I ZROZUMIENIU ISTOTY RZECZY I
ZJAWISK, ZAPYTUJEMY O ICH SENS. ZWIĄZANE Z TYM PYTANIEM
WĄTPIENIE POGŁĘBIA SIĘ W MIARĘ POSIADANIA CORAZ WIĘ-
KSZEJ WIEDZY.
DZIWIĄC SIĘ UŚWIADAMIAMY SOBIE SWOJĄ NIEWIDZĘ, A WRODZONY PĘD DO WIEDZY I ROZUMIENIA POBUDZA DO JEJ UZUPEŁNIENIA. PRAGNIENIE WIEDZY W POSPOLITYCH CELACH PRZEKSZTAŁ-
CA SIĘ CZASEM W DĄŻENIE DO OŚWIECENIA, DO OBJĘCIA UMYSŁEM MOŻLIWIE NAJSZERSZYCH HORYZONTÓW – DO ZROZUMIENIA
ISTOTY BYTU.
PODSTAWY FILOZOFII PRZYRODY STWORZYLI STAROŻYTNI GRECY, ODCHODZĄC OD MITOLOGII I ZAPOCZĄTKOWUJĄC JESZCZE
NAIWNY, LECZ JUŻ NAUKOWY SPOSÓB INTERPRETACJI RZECZY I
ZJAWISK. CELEM, JAKI SOBIE STAWIALI BYŁO POZNANIE „TWORZYWA”, Z KTÓREGO WSZYSTKO JEST ZBUDOWANE ORAZ SIŁY
SPRAWCZEJ, KTÓRA „RZECZY OŻYWIA I WPRAWIA W RUCH”.
SWYMI DOCIEKANIAMI OBEJMOWALI RÓWNIEŻ PRZESTRZEŃ
KOSMICZNĄ W PRZEKONANIU, ŻE RÓWNIEŻ ONA SKŁADA SIĘ Z
TEJ SAMEJ SUBSTANCJI, CO ZIEMIA.
POGLĄDY STAROŻYTNYCH GREKÓW
SŁOWO FILOZOFIA MA POCHODZENIE GRECKIE I OZNACZA
„MIŁOŚNIK MĄDROŚCI”: filos – miłośnik i sofia – mądrość. FILOZOFIA BADA RZECZY I ZJAWISKA ORAZ ICH UWARUNKOWANIA,
DĄŻĄC DO WIEDZY O RZECZYWISTOŚCI I PRAWDZIE. BADAJĄC TO,
CO DUCHOWE (ODNOSZĄCE SIĘ DO UMYSŁU) FILOZOFIA STOSUJE
METODĘ REFLEKSJI. OD NAUK O PRZYRODZIE, ZAJMUJĄCYCH SIĘ
WYSTĘPUJĄCYMI W NIEJ RZECZAMI I ZJAWISKAMI FILOZOFIA
PRZYRODY RÓŻNI SIĘ TYM, ŻE ANALIZUJE JEJ ODCZUWANIE,
DZIĘKI KTÓREMU LUDZKI UMYSŁ W NIEJ UCZESTNICZY. CELEM
TEJ ANALIZY JEST ZGŁĘBIENIE „SENSU RZECZY”, CZYLI ROZUMIE-
NIE W WYNIKU REFLEKSJI. JEST TO MOŻLIWE, GDYŻ LUDZKI
UMYSŁ JEST DLA CZŁOWIEKA ŹRÓDŁEM MYŚLI, ŚWIADOMOŚCI
ISTNIENIA ORAZ SAMOREALIZACJI.
W STAROŻYTNEJ GRECJI ROZWINĘŁY SIĘ NASTĘPUJĄCE KIERUNKI FILOZOFII PRZYRODY:
1. FIZYKA, CZYLI NAUKA O BYCIE, Z KTÓREJ WYODRĘBNIŁY SIĘ
METAFIZYKA I ONTOLOGIA.
a) W METAFIZYCE ROZWINĘŁA SIĘ:
● NAUKA O PRZYRODZIE, CZYLI KOSMOLOGIA,
● NAUKA O DUSZY, CZYLI PSYCHOLOGIA
● NAUKA O BOGU, CZYLI TEOLOGIA.
b) ONTOLOGIA STAŁA SIĘ NAUKĄ O ISTOCIE BYTU.
WEDŁUG PLATONA, ISTOTĄ BYTU JEST ŚWIATŁO ODSŁANIAJĄCE
PRZEDMIOTY ŚWIATA.
DLA SPINOZY ISTOTĄ BYTU JEST BÓG.
DLA WSPÓŁCZESNEGO FILOZOFA HEIDEGGERA ISTOTĄ BYTU
JEST REALIZUJĄCA SIĘ W KAŻDYM CZŁOWIEKU EGZYSTENCJA.
2. LOGIKA, CZYLI NAUKA O POZNANIU
ZAJMUJE SIĘ TEORIĄ POZNANIA ANALIZUJĄCĄ JEGO PRZEBIEG
ORAZ KRYTYKĄ POZNANIA – OCENIAJĄCĄ JEGO WYNIKI. Z TEORII
POZNANIA WYODRĘBNIŁA SIĘ LOGIKA FORMALNA I METODOLOGIA.
3. ETYKA, CZYLI NAUKA O WARTOŚCIACH, KTÓRA OBEJMUJE
ETYKĘ WŁAŚCIWĄ ZAJMUJĄCĄ SIĘ WARTOŚCIAMI MORALNYMI
ORAZ ESTETYKĘ – BADAJĄCA WARTOŚCI ESTETYCZNE. Z ETYKĄ
ŁĄCZONO FILOZOFIĘ PRAWA, PAŃSTWA, SPOŁECZEŃSTWA I
RELIGII, NATOMIAST Z ESTETYKĄ – FILOZOFIĘ SZTUKI.
OBECNIE WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE OBSZARY BADAŃ
FILOZOFICZNYCH:
1.LOGIKĘ, KTÓRA BADA OGÓLNE ZASADY POPRAWNEGO ROZUMOWANIA ORAZ DOBRĄ ARGUMENTACJĘ.
2. METAFIZYKĘ (lub ONTOLOGIĘ), BADAJĄCE PODSTAWOWE
KATEGORIE STRUKTUR ISTNIEJĄCEGO BYTU ORAZ ANALIZUJĄCE
RZECZYWISTOŚĆ.
3. TEORIĘ POZNANIA (lub EPISTEMOLOGIĘ) BADAJĄCĄ NATURĘ
POZNANIA I ZASADY POZNAWANIA.
4. ETYKĘ (lub FILOZOFIĘ MORALNOŚCI), KTÓRA POSZUKUJE
ODPOWIEDZI NA PYTANIE, JAK ŻYĆ? BADA NATURĘ DOBRA I ZŁA
ORAZ ZASADY MORALNOŚCI.
5. FILOZOFIĘ NAUK BADAJĄCĄ PODSTAWOWE KATEGORIE
RZECZYWISTOŚCI NAUKOWEJ (METAFIZYKA) ORAZ METODY
OSIĄGANIA POZNANIA NAUKOWEGO (EPISTEMOLOGIA).
6. FILOZOFIĘ UMYSŁU, BADAJĄCĄ NATURĘ UMYSŁU I ŚWIADOMOŚCI ORAZ TO, JAK MOŻEMY COKOLWIEK WIEDZIEĆ NA TEMAT
MYŚLI WŁASNYCH I CUDZYCH, A TAKŻE, CZYM JEST NASZE „JA”
ORAZ OSOBOWA TOŻSAMOŚĆ.
7. FILOZOFIĘ RELIGII, BADAJĄCĄ NATURĘ BOGA, SPOSOBY JEGO
POZNAWANIA ORAZ ZNACZENIE PRAKTYK RELIGIJNYCH.
8. FILOZOFIĘ SPOŁECZNĄ I POLITYCZNĄ, BADAJĄCE ZASADY,
KTÓRE LEŻĄ U PODSTAWY SPOŁECZEŃSTWA I PAŃSTWA ORAZ
NAJLEPSZE FORMY RZĄDZENIA.
9. FILOZOFIĘ SZTUKI (lub ESTETYKĘ) BADAJĄCĄ PODSTAWOWE
ZASADY UZNAWANIA CZEGOŚ ZA DZIEŁO SZTUKI, ŁĄCZNIE Z
ZAGADNIENIEM, CO O TYM DECYDUJE ORAZ JAK TAKIE DZIEŁO
INTERPRETOWAĆ.
10. HISTORIĘ FILOZOFII, ZAJMUJĄCĄ SIĘ WAŻNYMI SYSTEMAMI
FILOZOFICZNYMI RÓŻNYCH OKRESÓW HISTORYCZNYCH, UWARUNKOWANIAMI TYCH SYSTEMÓW I ICH ROLĄ SPOŁECZNĄ.
11. FILOZOFIĘ JĘZYKA, BADAJĄCĄ PODSTAWOWE STRUKTURY
JĘZYKA ORAZ ICH ZWIĄZEK ZE ŚWIATEM.
12. FILOZOFIĘ NAUK SPOŁECZNYCH BADAJĄCĄ PODSTAWOWE
KATEGORIE NAUKOWE TEORII SPOŁECZEŃSTWA I METODY
ROZWOJU WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE.
POGLĄDY WSPÓŁCZESNE NA RZECZYWISTOŚĆ
PERCEPCJA RZECZYWISTOŚCI
OTACZAJĄCĄ NAS RZECZYWISTOŚĆ POZNAJEMY Z
POMOCĄ PIĘCIU ZMYSŁÓW:
• WZROKU
• SŁUCHU
• DOTYKU
• SMAKU
• WĘCHU
MOŻLIWOŚĆ POZNANIA RZECZYWISTOŚCI
OGRANICZAJĄ TAKŻE FAŁSZYWE TENDENCJE
POZNAWCZE, KTÓRE FRANCIS BACON NAZWAŁ
IDOLAMI, WYRÓŻNIAJĄC CZTERY ICH RODZAJE, A
MIANOWICIE:
CZYNNIKI SUBIEKTYWNE OGRANICZAJĄCE POZNANIE
RZECZYWISTOŚCI
POLITYCY KŁAMIĄ JAK NAJĘCI. MEDIA ŁŻĄ JAK PSY.
BIZNESMENI ODWRACAJĄ KOTA OGONEM. PRZYSZŁO
NAM ŻYĆ W CZASACH, W KTÓRYCH TAK NAPRAWDĘ
LICZĄ SIĘ TYLKO KŁAMSTWA.
FILOZOFICZNE POJĘCIE
RZECZYWISTOŚCI
RZECZYWISTOŚCIĄ JEST TO, CO ISTNIEJE SAMO
PRZEZ SIĘ, NIEZALEŻNIE OD CZYJEGOKOLWIEK POSTRZEGANIA, MYŚLENIA I ROZUMIENIA.
ODRÓŻNIAĆ RZECZYWISTOŚĆ OD FIKCJI NALEŻY ZE
WZGLĘDU NA KONIECZNOŚĆ EFEKTYWNEGO
DZIAŁANIA.
DZIAŁANIA, KTÓRYCH PODSTAWĄ JEST ZNAJOMOŚĆ
I ZROZUMIENIE RZECZYWISTOŚCI SĄ SKUTECZNIEJSZE
NIŻ OPARTE NA FAŁSZYWYCH KONCEPCJACH I „MYŚLE-
NIU ŻYCZENIOWYM”.
RZECZYWISTOŚĆ JEST KONSTRUKCJĄ Z WRAŻEŃ
ZMYSŁOWYCH ORAZ WSPOMNIEŃ, EMOCJI, OCEN I
NASTAWIEŃ. KONSTRUKCJA TA PRZEPŁYWA W UŁAM-
KACH SEKUND PRZEZ RÓŻNE OBSZARY MÓZGU.
BODŹCE WZROKOWE NAJPIERW DOCIERAJĄ DO UKŁADU LIMBICZNEGO I TAM SĄ PORÓWNYWANE Z PRZECHOWYWANĄ WIEDZĄ.
MÓZG CZŁOWIEKA WAŻY 1,3 kg, SKUPIA 100 mld
KOMÓREK NERWOWYCH (NEURONÓW), POŁĄCZONYCH
ZE SOBĄ PONAD TRYLIONEM SYNAPS. POWSTAJĄCE W
NICH DROGI DLA IMPULSÓW MAJĄ DŁUGOŚĆ 5,8 mln
KILOMETRÓW. W KAŻDEJ SEKUNDZIE PRZEZ TĘ
STRUKTURĘ PRZEPŁYWA 11 mln WRAŻEŃ. Z TEJ LAWINY
MYŚLI, OBRAZÓW, DŹWIĘKÓW I ZAPACHÓW, KTÓRE
MÓZG FILTRUJE W CELU ZABEZPIECZENIA PRZED
PRZECIĄŻENIEM – TYLKO 40 DOCIERA DO NASZEJ
ŚWIADOMOŚCI.
TYM SAMYM 40 WRAŻEŃ NA SEKUNDĘ TWORZY TO,
CO UWAŻAMY ZA RZECZYWISTOŚĆ. MÓZG UDOSTĘPNIA
NAM WIĘC ZALEDWIE UŁAMEK TEGO, CO ISTNIEJE, ALE
PRZEZ RÓŻNE METODY OBRAZOWANIA UDAJE MU SIĘ
STWORZYĆ WRAŻENIE RZECZYWISTOŚCI KOMPLETNEJ,
POZBAWIONEJ LUK.
TA RZECZYWISTOŚĆ MOŻE SIĘ JEDNAK RÓŻNIĆ U
POSZCZEGÓLNYCH LUDZI. GDY JEDNI WIDZĄ PO
PROSTU CZARNEGO KOTA, INNI DOSTRZEGAJĄ
ZWIASTUN NIESZCZĘŚCIA. PRZECHODZIEŃ W CIEMNYM
ZAUŁKU JEST PRZEZ JEDNYCH PRAWIE NIEZAUWAŻANY,
A DLA INNYCH MOŻE BYĆ POTENCJALNYM PRZESTĘPCĄ.
STOPIEŃ SKOMPLIKOWANIA BUDOWY MÓZGOWIA
ODZWIERCIEDLA ZAZWYCZAJ STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA ROZWOJU EWOLUCYJNEGO ORGANIZMU. U SSA-
KÓW MÓZGOWIE SKŁADA SIĘ Z PIĘCIU ZASADNICZYCH
CZĘŚCI. SĄ TO:
● KRESOMÓZGOWIE (telencephalon/
● MIĘDZYMÓZGOWIE (diencephalon/
● ŚRÓDMÓZGOWIE (mesencephalon/
● TYŁOMÓZGOWIE WTÓRNE (metencephalon/
● RDZENIOMÓZGOWIE (rdzeń przedłużony/
/myelencephalon lub medulla oblongata/
MÓZGOWIE (łac. cerebrum/ - NAJWAŻNIEJSZA CENTRALNA CZĘŚĆ OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO
U CZŁOWIEKA ZNAJDUJĄCA SIĘ W CZASZCE. NAJWAŻNIEJSZE JEGO FUNKCJE TO STEROWANIE ORGANIZMEM i NADZOROWANIE JEGO DZIAŁANIA ORAZ
PODTRZYMYWANIE HOMEOSTAZY ORGANIZMU, NA
KTÓRĄ SKŁADAJĄ SIĘ m.in. CZĘSTOŚĆ PRACY SERCA,
CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI, RÓWNOWAGA WODNO-ELEK-
TROLITOWA, TEMPERATURA CIAŁA, TAKŻE WYŻSZE
FUNKCJE NERWOWE, W TYM POZNAWCZE, POPĘDOWE,
PAMIĘĆ I UCZENIE SIĘ.
KORA MÓZGOWA JEST SIEDZIBĄ NASZEGO ŚWIADOMEGO SAMOPOSTRZEGANIA ORAZ ZŁOŻONYCH FUNKCJI UMYSŁOWYCH, JAK UCZENIE SIĘ I ZAPAMIĘTYWANIE. W PŁATACH SKRONIOWYCH PRZETWARZANE SĄ
m.in. WRAŻENIA SŁUCHOWE.
W UKŁADZIE LIMBICZNYM, W CENTRUM MÓZGU,
BODŹCE SĄ KONTROLOWANE I PODDAWANE OCENIE
EMOCJONALNEJ. MAŁA STRUKTURA, NAZYWANA CIAŁEM
MIGDAŁOWATYM, WYPROWADZA NA PODSTAWIE WRA-
ŻEŃ Z ZEWNĄTRZ I MYŚLI Z WEWNĄTRZ PODSTAWOWE
UCZUCIA: LĘK, SYMPATIĘ, ZŁOŚĆ. TO TUTAJ BODŹCE NA
BAZIE DOŚWIADCZEŃ OTRZYMUJĄ ŁADUNEK EMOCJO-
NALNY. TA FUNKCJA JEST NIEZBĘDNA DLA PRZEŻYCIA.
NEURON, KOMÓRKA NERWOWA – RODZAJ ELEKTRYCZNIE POBUDLIWEJ KOMÓRKI ZDOLNEJ DO PRZETWARZANIA I PRZEWODZENIA INFORMACJI W POSTACI
SYGNAŁU ELEKTRYCZNEGO. NEURONY SĄ PODSTAWOWYM ELEMENTEM UKŁADU NERWOWEGO CZŁOWIEKA.
NAJWIĘCEJ NEURONÓW ZNAJDUJE SIĘ W OŚRODKOWYM UKŁADZIE NERWOWYM W SKŁAD KTÓREGO
WCHODZI MÓZGOWIE ORAZ RDZEŃ KRĘGOWY.
TYPOWY NEURON JEST ZBUDOWANY Z CIAŁA
KOMÓRKI (pericarion) ORAZ ODCHODZĄCYCH OD
NIEGO WYPUSTEK: AKSONÓW I DENDRYTÓW.
NEURONY KONTAKTUJĄ SIĘ MIĘDZY SOBĄ ZA POŚREDNICTWEM SYNSPS TWORZĄC SIECI NEURONOWE.
INFORMACJE OD INNYCH NEURONÓW SĄ ODBIERANE
PRZEZ SYNAPSY POŁOŻONE NA DENDRYTACH, PRZEWODZONE WZDŁUŻ NEURONU I PRZEKAZYWANE
DALEJ DO SYNAPS NA ZAKOŃCZENIACH AKSONU.
NEGATYWNE PRZEŻYCIA Z PRZESZŁOŚCI, JEŚLI SĄ
PODOBNE DO AKTUALNEJ SYTUACJI, PROWOKUJĄ
ODRZUCENIE. DOŚWIADCZENIA POZYTYWNE
WYWOŁUJĄ POŻĄDANIE. DOPIERO POTEM WIEDZA I
UCZUCIA ŁĄCZĄ SIĘ W KORZE PRZEDCZOŁOWEJ I
STAJĄ SIĘ ŚWIADOMYM POSTRZEGANIEM. NA KOŃCU
TEGO PROCESU ZNAJDUJE SIĘ NASZA RZECZYWISTOŚĆ.
W KORZE WZROKOWEJ SYGNAŁY Z OKA SĄ PRZETWARZANE NA OBRAZY 3D. ŁĄCZNIE 60% KORY MÓZGOWEJ UCZESTNICZY W ODBIERANIU I INTERPRETACJI
WRAŻEŃ WZROKOWYCH. BODŹCE Z ZEWNĄTRZ SĄ
PRZETWARZANE TAKŻE PRZEZ OŚRODKI RUCHU I
MOWY.
NEGATYWNE PRZEŻYCIA Z PRZESZŁOŚCI, JEŚLI SĄ
PODOBNE DO AKTUALNEJ SYTUACJI, PROWOKUJĄ
ODRZUCENIE. DOŚWIADCZENIA POZYTYWNE WYWOŁUJĄ POŻĄDANIE. DOPIERO POTEM WIEDZA I UCZUCIA
ŁĄCZĄ SIĘ W KORZE PRZEDCZOŁOWEJ I STAJĄ SIĘ
ŚWIADOMYM POSTRZEGANIEM. NA KOŃCU TEGO PROCESU ZNAJDUJE SIĘ NASZA RZECZYWISTOŚĆ.
OSIEMDZIESIĄT PROCENT WRAŻEŃ DOCIERA DO
MÓZGU ZA POŚREDNICTWEM ZMYSŁU WZROKU.
INFORMACJE WIZUALNE SĄ PRZETWARZANE PRZEZ 125
mln RECEPTORÓW W OKU NA IMPULSY NERWOWE. TE
ZAŚ SĄ PRZEKAZYWANE DALEJ PRZEZ NERW
WZROKOWY DO MÓZGU I TAM INTERPRETOWANE.
KORA MÓZGOWA JEST SIEDZIBĄ NASZEGO ŚWIADOMEGO SAMOPOSTRZEGANIA ORAZ ZŁOŻONYCH FUNKCJI UMYSŁOWYCH, JAK UCZENIE SIĘ I ZAPAMIĘTYWANIE. W PŁATACH SKRONIOWYCH PRZETWARZANE SĄ
m.in. WRAŻENIA SŁUCHOWE.
W UKŁADZIE LIMBICZNYM, W CENTRUM MÓZGU,
BODŹCE SĄ KONTROLOWANE I PODDAWANE OCENIE
EMOCJONALNEJ. MAŁA STRUKTURA, NAZYWANA CIAŁEM
MIGDAŁOWATYM, WYPROWADZA NA PODSTAWIE WRA-
ŻEŃ Z ZEWNĄTRZ I MYŚLI Z WEWNĄTRZ PODSTAWOWE
UCZUCIA: LĘK, SYMPATIĘ, ZŁOŚĆ. TO TUTAJ BODŹCE NA
BAZIE DOŚWIADCZEŃ OTRZYMUJĄ ŁADUNEK EMOCJO-
NALNY. TA FUNKCJA JEST NIEZBĘDNA DLA PRZEŻYCIA.
WŁASNOŚCI RZECZYWISTOŚCI
RZECZY, KTÓRE POSTRZEGAMY I KTÓRYCH UŻYWAMY W CODZIENNYM ŻYCIU UZNAJEMY ZA RZECZYWISTE. TE RZECZYWISTE RZECZY MAJĄ WŁASNOŚCI, KTÓRE OKREŚLAJĄ ICH ISTNIENIE. SĄ TO:
1. ISTNIENIE CIĄGŁE, NAWET WTEDY, GDY NIE SĄ
POSTRZEGANE LUB UŻYWANE.
2. ZDOLNOŚĆ BYCIA POSTRZEGANYMI PRZEZ INNYCH
LUDZI MAJĄCYCH TAKIE SAME ZDOLNOŚCI PERCEPCYJNE.
3. ZDOLNOŚĆ DO WYWOŁYWANIA EFEKTÓW PRZYCZYNOWO-SKUTKOWYCH W STOSUNKU DO INNYCH
RZECZY NAWET WTEDY, GDY PRZYCZYNA NIE JEST
POSTRZEGANA.
SUBSTANCJA
TRWANIE W CZASIE JEST PODSTAWOWYM WYRÓŻNIKIEM RZECZYWISTYCH RZECZY. METAFIZYKA NAZYWA
TAKIE „TRWAJĄCE RZECZY” SUBSTANCJAMI (z łac.
substantio – to, co u podstawy), ZAŚ ICH CECHY –
WŁASNOŚCIAMI. WŁASNOŚCI ZALEŻĄ OD SUBSTANCJI I
SĄ ŚCIŚLE Z NIĄ ZWIĄZANE. SUBSTANCJA MOŻE TRWAĆ
JEŚLI NAWET ZMIENI SIĘ WIELE JEJ WŁASNOŚCI.
ZDANIEM ARYSTOTELESA SUBSTANCJA MA ZESPÓŁ
ISTOTNYCH WŁASNOŚCI, CZYLI „ISTOTĘ”. WŁASNOŚCI
TE CZYNIĄ Z NIEJ TO, CZYM JEST. UTRATA TYCH WŁAS-
NOŚCI PROWADZI DO ROZPADU SUBSTNACJI. MATERIALNOŚĆ SUBSTANCJI POWODUJE, ŻE JEST ONA „ISTOTĄ RZECZY”.
UNIWERSALIA
SUBSTANCJE ORAZ ICH WŁASNOŚĆI MOŻNA KLASYFIKOWAĆ W RÓŻNY SPOSÓB. NA PRZYKŁAD, KSIĄŻKĘ
MOŻNA UZNAĆ ZA REPREZENTANTKĘ KSIĄŻEK W OGÓLE, ZA OBIEKT FIZYCZNY, ZA WYTWÓR PRACY LUDZKIEJ, PROSTOPADŁOŚCIAN, CZY OGÓLNIE „RZECZ
BIAŁO-CZARNĄ”. TAKIE UOGÓLNIENIA KONKRETNYCH
RZECZY OKREŚLANE SĄ W METAFIZYCE MIANEM „UNIWERSALIÓW”, ZAŚ ICH REPREZENTACJE JEDNOSTKOWE
SĄ NAZYWAN E „SUBSTANCJAMI”.
ISTNIEJĄ UNIWERSALIA SUBSTANCJI, WŁASNOŚCI,
WYDARZEŃ, LICZB I WSZYSTKIEGO INNEGO.
METAFIZYKA DĄŻY DO WYJAŚNIENIA, CZY
UNIWERSALIA ISTNIEJĄ POZA I PONAD SWYMI
SZCZEGÓLNOŚCIAMI („IDEE PLATONA”), CZY TEŻ LUDZKI
UMYSŁ WYTWARZA JE W WYNIKU WYABSTRAHOWANIA
ZE SZCZEGÓLNOŚCI, KTÓRE SĄ WSZYSTKIM, CO
ISTNIEJE (”NOMINALIZM”). WEDŁU ARYSTOTELESA,
UNIWERSALIA SĄ CZYMŚ RZECZYWISTYM, ISTNIEJĄCYM
WYŁĄCZNIE W POSTACI SWYCH SZCZEGÓLNOŚCI.
MATERIA
MATERIĘ POSTRZEGAMY JAKO PEWIEN TYP SUBSTANCJI, KTÓRĄ MOŻNA DOWOLNIE KSZTAŁTOWAĆ. MA
ONA RÓŻNE WŁASNOŚCI, W TYM WŁASNOŚCI ISTOTNE,
KTÓRE JĄ DEFINIUJĄ. DZIĘKI NIM MATERIA MOŻE BYĆ
CZĘŚCIĄ ZIEMI, ROŚLINY LUB LUDZKIEGO CIAŁA.
MATERIALNOŚĆ UNIWERSALIÓW UMOŻLIWIA POSIADANIE PRZEZ NIE SZCZEGÓLNOŚCI.
W NASZEJ GALAKTYCE JEST 100 MILIARDÓW
PLANET.
POŁOWA GWIAZD MA PLANETY, KTÓRE KRĄŻĄ
WOKÓŁ NICH. OKOŁO 17 mld PLANET JEST WIELKOŚCI ZIEMI.
JEDNA Z OKOŁO SZEŚCIU GWIAZD MA PLANETY WIELKOŚCI ZIEMI, KTÓRE KRĄŻĄ WOKÓŁ
„SWEJ” GWIAZDY, JAK MA TO np. MIEJSCE W
PRZYPADKU NASZEJ ZIEMI.
DOTARCIE DO NAJBLIŻSZEJ GWIAZDY TRWAŁOBY 70 000 LAT ŚWIETLNYCH.
ISTNIEJE WIELE DEFINICJI MATERII, A FILOZOFOWIE
PRÓBUJĄ WYJAŚNIĆ JEJ RELACJE Z PRZESTRZENIĄ I
CZASEM. ZAPYTUJĄ TAKŻE, CZY TERMIN TEN NIE JEST
OGÓLNĄ NAZWĄ MATERIAŁÓW ORAZ, CZY ISTNIEJĄ
PODSTAWOWE CZĄSTKI MATERII NAZYWANE „ELEMEN-
TARNYMI”. FILOZOFOWIE ZASTANAWIAJĄ SIĘ TAKŻE,
CZY ONA SAMA NIE JEST SUBSTANCJĄ.
PRZYCZYNA I SKUTEK
SUBSTANCJE ODDZIAŁUJĄ NA SIEBIE PRZYCZYNOWO. PRZYCZYNĄ JEST TO, CO POWODUJE POWSTANIE
JAKIEJŚ WŁASNOŚCI LUB JEJ ZMIANĘ, SKUTKIEM ZAŚ
JEST WYNIK PROCESU PRZYCZYNOWEGO. MYŚLIMY
ZWYKLE, ŻE PRZYCZYNA MA PEWNĄ MOC LUB SIŁĘ,
KTÓRĄ WYWIERA CELEM SPOWODOWANIA SKUTKU.
SKUTEK JEST WIĘC WYNIKIEM PRZYCZYNY.
PRZYCZYNA MOŻE BYĆ W PRZESTRZENNYM KONTAKCIE Z
RZECZĄ BĘDĄCĄ PRZEDMIOTEM JEJ DZIAŁANIA (np. STOPA I
PIŁKA) ALBO BYĆ PRZESTRZENNIE ODDZIELONA OD SKUTKU (np.
ZIEMIA I KSIĘŻYC – ODDZIAŁYWANIE GRAWITACYJNE).
FILOZOFOWIE ZAPYTUJĄ, CZY ZWIĄZEK PRZYCZYNOWO-SKUTKOWY JEST ZWIĄZKIEM KONIECZNYM, CZY
TEŻ PRZYCZYNOWOŚĆ SPROWADZA SIĘ DO STAŁEGO,
REGULARNEGO NASTĘPSTWA ZDARZEŃ LUB RZECZY ?
JEŻELI SIŁA POWODUJĄCA SKUTEK NIE JEST CZĘŚCIĄ
PRZYCZYNOWOŚCI, TO CZYM RÓŻNIĄ SIĘ PRZYPADKI
ZWIĄZKÓW PRZYCZYNOWYCH OD REGULARNEGO
WSPÓŁWYSTĘPOWANIA RZECZY I ZDARZEŃ? CZY
PRZYCZYNA MUSI POPRZEDZAĆ SKUTEK ?
PRZESTRZEŃ I CZAS
SZCZEGÓLNOŚCI ISTNIEJĄ W PRZESTRZENI I CZASIE.
PRZESTRZEŃ ZDAJE SIĘ MIEĆ DŁUGOŚĆ, CZEROKOŚĆ I
WYSOKOŚĆ. STRUKTURĘ PRZESTRZENI OPISUJE GEOMETRIA EUKLIDESOWA. CZAS RÓŻNI SIĘ OD PRZESTRZENI TYM, ŻE JEST CZYŚ DYNAMICZNYM, GDYŻ PRZEMIJA. FILOZOFOWIE ZADAJĄ PYTANIE, CZY CZAS RZECZYWIŚCIE PRZEMIJA.
DEFINICJA CZASU:
„CZAS STANOWI KONTINUUM ROZCIĄGAJĄCE SIĘ OD
PRZESZŁOŚCI W PRZYSZŁOŚĆ, W KTÓRYM ZDARZENIA
NASTĘPUJĄ KOLEJNO PO SOBIE”.
METAFIZYKA A ZWYCZAJNY ŚWIAT
PODZIELAMY POGLĄD, IŻ RZECZY SĄ OBIEKTAMI
MATERIALNYMI ISTNIEJĄCYMI W PRZESTRZENI I CZASIE,
ŻE ODDZIAŁUJĄ NA SIEBIE PRZYCZYNOWO ORAZ MAJĄ
UNIWERSALIA. ZGADZAMY SIĘ RÓWNIEŻ CO DO ICH
RZECZYWISTEGO ISTNIENIA JAKO RZECZY (SUBSTANCJI) TRWAJĄCYCH W CZASIE.
METAFIZYKA PRÓBUJE WYJAŚNIĆ CZYM JEST RZECZ
TRWAJĄCA W CZASIE.
WEDŁUG ARYSTOTELESA SUBSTANCJA JEST TYM,
CO ISTOTNE W MATERII.
JOHN LOCKE (1632-1704) TWIERDZIŁ, ŻE SUBSTAN-
CJA JEST PODŁOŻEM WŁASNOŚCI POZBAWIONYM CECH
WŁASNYCH.
WSPÓŁZCZEŚNIE UNZNAJE SIĘ, ŻE TYM CO TRWA
JEST ZJAWISKO ROZCIĄGNIĘTE W CZASIE.
RZECZYWISTOŚĆ OSTATECZNA
ŻYCIE PO ŚMIERCI
ISTNIEJE WIELE KONCEPCJI ŻYCIA PO ŚMIERCI, W TYM
KONCEPCJA POWTÓRNYCH NARODZIN W NASZYM ŚWIECIE.
WEDŁUG NIEJ, OSOBA LUB DUSZA WKRACZA PO ŚMIERCI W INNĄ
SFERĘ EGZYSTENCJI Z KTÓREJ POWRACA W INNEJ JUŻ POSTACI
FIZYCZNEJ. MOŻNA UZNAĆ TO ZA MOŻLIWE JEŚLI PRZYJMIE SIĘ, ŻE
DUSZA, (UMYSŁ) RÓŻNI SIĘ SWĄ NATURĄ FIZYCZNĄ OD CIAŁA I
MOŻE PRZETRWAĆ JEGO ŚMIERĆ.
PEWNI FILOZOFOWIE UTOŻSAMIAJĄ WIECZNE TRWANIE Z
RZECZYWISTOŚCIĄ OSTATECZNĄ. WIECZNE TRWANIE MOŻE BYĆ
WEDŁUG NICH BARDZIEJ RZECZYWISTE NIŻ NASZE CZASOWE
ISTNIENIE NA ZIEMI.
IDEE PLATONA
PLATON TWIERDZIŁ, ŻE ISTNIEJĄ STOPNIE
RZECZYWISTOŚCI. NAJBARDZIEJ RZECZYWISTE JEST
TO, CO JEST WIECZNE, NIEZMIENNE I DOSKONAŁE.
WSZYSTKO, CO JEST WIECZNE, NIEZMIENNE I
DOSKONAŁE JEST RZECZYWISTE W NAJWYŻSZYM
STOPNIU, GDY NATOMIAST TO, CO MOŻE SIĘ ZMIENIĆ W
CZASIE ORAZ NIE JEST DOSKONAŁE JEST RZECZYWISTE
CZĘŚCIOWO.
W NASZYM ŚWIECIE NIC NIE JEST DOSKONAŁE GDYŻ WSZYSTKO JEST PRZEDMIOTEM ZMIANY. ISTNIEJE JEDNAK SFERA BYTÓW
DOSKONAŁYCH, A WIĘC W PEŁNI RZECZYWISTYCH, KTÓRE PLATON
NAZWAŁ IDEAMI. IDEE WSPIERAJĄ NASZ SWIAT, MIMO ŻE ISTNIEJĄ
POZA NIM. DLA SUBSTANCJI, CHARAKTERYSTYK, WŁASNOŚCI itp.
UNIWERSALIA SĄ IDEAMI. SĄ ONE ISTOTĄ OBIEKTÓW. W NASZYM
ŚWIECIE NIE ISTNIEJE np. IDEA DRZEWA, tj. DRZEWO WIECZNE,
NIEZMIENNE I DOSKONAŁE, CZYLI W PEŁNI RZECZYWISTE.
ZWYCZAJNE RZECZY ISTNIEJĄ TYLKO DLATEGO, ŻE
UCZESTNICZĄ W IDEACH LUB JE WSPÓŁDZIELĄ. ABY
BYĆ CZYMŚ OKREŚLONYM, BYT SZCZEGÓLNY MUSI
STAĆ SIĘ PRZYPADKIEM TEGO, CO UNIWERSALNE.
UNIWERSALIA PLATONA ISTNIEJĄ NIEZALEŻNIE OD
SWYCH PRZYPADKÓW SZCZEGÓLNYCH BĘDĄC RZECZYWISTE W NAJWYŻSZYM STOPNIU.
TO CO SZCZEGÓLNE ZALEŻY WEDŁUG PLATONA OD
IDEI I JEST TYLKO ICH PRZYBLIŻENIEM.
NATOMIAST UNIWERSALIA ISTNIEJĄ WEDŁUG
ARYSTOTELESA WYŁĄCZNIE W POSTACI SWYCH
PRZYPADKÓW SZCZEGÓLNYCH.
BÓG LUB JEDNOŚĆ
WEDŁUG PEWNYCH RELIGII I FILOZOFÓW ŚWIAT JEST WYTWOREM NASZYCH UMYSŁÓW, DLATEGO NIE ISTNIEJE JAKAŚ INNA
GŁĘBSZA RZECZYWISTOŚĆ OD NIEGO ODDZIELONA. PONADTO,
RZECZY KTÓRE UZNAJEMY ZA ISTNIEJĄCE NIEZALEŻNIE NIE SĄ OD
SIEBIE ODDZIELONE. TAKŻE NASZE UMYSŁY NIE SĄ CZYMŚ ODDZIELONYM OD TYCH RZECZY LUB INNYCH UMYSŁÓW. OSTATECZNE
ODDZIELENIE LUB WYODRĘBNIENIE JEST ZŁUDZENIEM, GDYŻ
WSZYSTKO JEST JEDNYM (JEDNIĄ).TĄ JEDNIĄ JEST OBECNY WE
WSZYSTKIM BÓG (PANDEIZM).
NIEPOZNAWALNE
WEDŁUG PEWNYCH FILOZOFÓW ISTNIEJE OD UMYSŁÓW NIEZALEŻNA, NIEPOZNAWALNA OSTATECZNA
RZECZYWISTOŚĆ. ŚWIAT JAKI NAM SIĘ JAWI JEST
WYNIKIEM JEJ ODDZIAŁYWANIA Z NASZYMI UMYSŁAMI.
ELEMENTAMI TEJ NIEZALEŻNEJ RZECZYWISTOŚCI SĄ
UNIWERSALIA, SUBSTANCJE, WŁASNOŚĆI, PRZESRZEŃ I
CZAS, KTÓRYCH PERCEPCJA ZALEŻY OD NASZYCH
UMYSŁÓW NARZUCAJĄCYCH PEWNE BAZOWE KATEGORIE I STRUKTURY.
ZGODNIE Z TYM POGLĄDEM, TO CO POSTRZEGAMY
POCHODZI CZĘŚCIOWO Z ZEWNĄTRZ, A CZĘŚCIOWO
JEST UWARUNKOWANE PRZEZ NASZE UMYSŁY.
JEŚLI WIĘC NASZE UMYSŁY WPŁYWAJĄ NA WSZYSTKO, CO JEST POSTRZEGANE, TO RZECZYWISTOŚĆI
NIEZALEŻNEJ NIGDY NIE POZNAMY. MAJĄC TO NA
WZGLĘDZIE, IMMANUEL KANT (1724 – 1804) STWIERDZIŁ,
IŻ „RZECZYWISTOŚCI NIEZALEŻNEJ NIGDY NIE POZNAMY”.
BYTY NAUKI
NAUKA AKCEPTUJE POGLĄD O ISTNIENIU OBIEKTÓW
MATERIALNYCH ORAZ ICH WŁASNOŚCI. PEWNI FILOZOFOWIE SĄ PRZEKONANI, ŻE NEUTRONY, PROTONY, ELEKTRONY I KWARKI SĄ JEDYNYMI OBIEKTAMI ISTNIEJĄCYMI RZECZYWIŚCIE. SŁOWO „JEDYNYMI” POZWALA
WYRÓŻNIĆ DWA NASTĘPUJĄCE STANOWISKA.
WEDŁUG STANOWISKA PIERWSZEGO, ZWYKŁE
PRZEDMIOTY ORAZ ICH WŁASNOŚCI SĄ RZECZYWISTE,
LECZ ZALEŻĄ OD TYCH DRUGICH, Z KTÓRYCH SIĘ
SKŁADAJĄ. RZECZYWISTE SĄ WIĘC ZARÓWNO BYTY
NAUKI (CZĄSTKI ELEMENTARNE), JAK RZECZY I WŁASNOŚCI BĘDĄCE ICH KOMPOZYCJAMI.
ZWOLENNICY STANOWISKA DRUGIEGO UTRZYMUJĄ,
ŻE WIARA W REALNIE ISTNIEJĄCE „ZWYCZAJNE
RZECZY” JEST BŁĘDEM, GDYŻ RZECZYWISTE SA TYLKO
BYTY NAUKI.
RZECZYWISTOŚĆI ALTERNATYWNE
ZDANIEM PEWNYCH FILOZOFÓW, NIE MA JEDNEJ I
TEJ SAMEJ RZECZYWISTOŚCI DLA WSZYSTKICH, LECZ
ISTNIEJĄ RÓŻNE RZECZYWISTOŚCI ALTERNATYWNE.
DLA RÓŻNYCH LUDZI LUB KULTUR RZECZYWISTE MOŻE
BYĆ COŚ INNEGO.
BYTY NAUKI MOGĄ BYĆ PODSTAWOWĄ RZECZYWISTOŚCIĄ DLA NAUKOWCÓW, ZAŚ „DUCHY PRZODKÓW”
MOGĄ BYĆ TAKĄ RZECZYWISTOŚCIA DLA PRZEDSTAWI-
CIELI KULTURY ANIMISTYCZNEJ.
W ZWIĄZKU Z POGLĄDEM O ISTNIENIU RZECZYWISTOŚCI ALTERNATYWNYCH MOŻNA WYRÓŻNIĆ TRZY STANOWISKA:
1. RZECZYWISTE SĄ WSZYSTKIE RZECZY I WŁASNOŚCI,
GDYŻ ISTNIEJĄ ONE NIEZALEŻNIE OD NASZYCH UMYSŁÓW. RÓŻNI LUDZIE I KULTURY SĄ JEDNAK WRAŻLIWE
TYLKO NA WYBRANE WŁASNOŚCI RZECZYWISTOSŚCI;
SĄ RÓŻNIE „NASTROJENI.
2. NIC NIE JEST RZECZYWISTE, GDYŻ NASZE UMYSŁY
STRUKTURALIZUJĄ WSZYSTKO, CZEGO DOŚWIADCZAMY I O CZYM MYŚLIMY. RÓŻNE UMYSŁY I KULTURY
STRUKTURALIZUJĄ RZECZYWISTOŚĆ W RÓŻNY SPOSÓB, DLATEGO CODZIENNA RZECZYWISTOŚĆ JEST
RÓŻNA DLA RÓŻNYCH LUDZI.
3. ŻADNA RZECZ LUB WŁASNOŚĆ NIE JEST RZECZYWISTA, GDYŻ NIC NIE JEST RZECZYWISTE. WSZYSTKO
ISTNIEJE JEDYNIE JAKO PEWIEN TYP IDEI LUB KONCEPCJI W UMYSŁACH LUDZI. PONIEWAŻ NIC NIE ISTNIEJE
NIEZALEŻNIE OD TYCH KONCEPCJI, RÓŻNE „CODZIENNE” RZECZYWISTOŚCI SĄ WSZYSTKIM, CO ISTNIEJE.
IDEALIZM
IDEALIZM JEST POGLĄDEM, ŻE ISTNIEJĄ TYLKO
UMYSŁY ORAZ ZAWARTE W NICH MYŚLI LUB „IDEE”. NIC
NIE ISTNIEJE NIEZALEŻNIE OD UMYSŁÓW – TAKŻE
JAKAKOLWIEK NIEZALEŻNA RZECZYWISTOŚĆ. TO, CO
UZNAJEMY ZA RZECZYWISTE JEST PODOBNE DO
OBRAZÓW DOŚWIADCZANYCH W SNACH.
MOŻNA WYRÓŻNIĆ NASTĘPUJĄCE POGLĄDY
IDEALIZMU.
1. SOLIPSYZM ZGODNIE Z KTÓRYM ISTNIEJE TYLKO
MÓJ UMYSŁ. JEŚLI UŚWIADOMIĘ SOBIE, ŻE MOGĘ ZNAĆ
TYLKO WŁASNE MYŚLI DOCHODZĘ DO WNIOSKU, ŻE NIE
ISTNIEJE NIC OPRÓCZ MNIE I MOICH MYŚLI.
2. IDEALIZM SUBIEKTYWNY LUB INDYWIDUALNY,
KTÓRY STWIERDZA, ŻE ISTNIEJĄ RÓWNIEŻ INNE
UMYSŁY, WSZYSTKO JEST JEDNAK TYLKO IDEĄ W
CZYIMŚ UMYŚLE.
3. IDEALIZM „SPOŁECZNY” WEDŁUG KTÓREGO
ISTNIEJĄ WYŁĄCZNIE KONCEPCJE SPOŁECZNE ALBO
IDEE WYPRACOWANE PRZEZ SPOŁECZEŃSTWA.
SPOŁECZEŃSTWA SĄ W NIM POSTRZEGANE JAKO
RODZAJ ROZPRZESTRZENIONEGO UMYSŁU.
4. IDEALIZM „BOSKI” STWIERDZA, ŻE WSZYSTKO CO
ISTNIEJE JEST IDEĄ W UMYŚLE BOGA. BÓG STWARZA I
„PODTRZYMUJE” RZECZY MYŚLENIEM O NICH. POGLĄD,
IŻ RZECZY ISTNIEJĄ NAWET WTEDY, GDY NIE SĄ PRZEZ
NAS MYŚLANE JEST POPRAWNY, LECZ NIE ISTNIEJĄ
ONE JAKO RZECZY MATERIALNE TYLKO JAKO IDEE W
UMYŚLE BOGA.
PRZYCZYNĄ IDEALIZMU JEST POGLĄD, IŻ MOŻEMY
ZNAĆ TYLKO WŁASNE MYŚLI. JEŚLI MYŚLIMY O DOŚWIADCZANIU RZECZYWISTOŚCI JAKO O PROCESIE,
PRZEBIEGAJĄCYM WYŁĄCZNIE W UMYŚLE (MÓZGU),
MOŻEMY DOJŚĆ DO WNIOSKU, ŻE NIE ISTNIEJE BEZPOŚREDNI KONTAKT MENTALNY Z TYM, CO JEST NA
ZEWNĄTRZ NIEGO.
IDEALIZM WYNIKA Z KONCEPCJI PERCEPCJI JAKO
ŚWIADOMOŚCI OBRAZÓW W UMYŚLE. JEŻELI MAMY
DOSTĘP TYLKO DO OBRAZÓW W UMYŚLE, TO NIE
JESTEŚMY W STANIE STWIERDZIĆ, CZY REPREZENTUJĄ
ONE RZECZYWISTOŚĆ ZEWNĘTRZNĄ. WSZYSTKO O
CZYM MYŚLIMY JEST CZĘŚCIĄ NASZYCH MYŚLI, A WIĘC
KONCEPCJA RZECZYWISTOŚCI NIEZALEŻNEJ OD
NASZYCH MYŚLI NIE MA SENSU.
ARGUMENTY PRZECIW IDEALIZMOWI
JEDEN Z ARGUMENTÓW DOTYCZY NATURY PERCEPCJI ZMYSŁOWEJ. JEŻELI PERCEPCJA ZMYSŁOWA
WYMAGA KONTAKTU Z RZECZAMI ISTNIEJĄCYMI NIEZALEŻNIE TO IDEALIZM NIE JEST ZGODNY Z RZECZYWISTOŚCIĄ. WSKAZUJE NA TO FAKT, ŻE DANE ZMYSŁOWE
ZDAJĄ SIĘ DOCIERAĆ DO NAS Z ZEWNĄTRZ UMYSŁÓW.
DRUGI TYP ARGUMENTACJI DOTYCZY NATURY
NASZYCH DZIAŁAŃ. W SWYCH DZIAŁANIACH PRZECIWSTAWIAMY SIĘ OPOROWI ŚWIATA. PRZEDMIOTY ŚWIATA
MOGĄ NIE DOPUŚCIĆ DO TEGO, BY NASZE DZIAŁANIA
ZAKOŃCZYŁY SIĘ SUKCESEM. OPÓR ŚWIATA WSKAZUJE, ŻE ISTNIEJE JESZCZE COŚ INNEGO NIŻ TO, CO PODSUWA NAM MYŚLENIE. TYM „CZYMŚ JESZCZE” JEST
NIEZALEŻNA RZECZYWISTOŚĆ. ABY ODNIEŚĆ SUKCES
W SWYCH DZIAŁANIACH MUSIMY UWZGLĘDNIĆ ISTNIE-
NIE TEJ NIEZALEŻNEJ RZECZYWISTOŚCI.
TRZECI TYP ARGUMENTACJI DOTYCZY SPOSOBU, W
JAKI DOŚWIADCZANIE I MYŚLENIE ZALEŻĄ OD
POPRAWNEGO FUNKCJONOWANIA MÓZGU I UKŁADU
NERWOWEGO. GDY MÓZG I UKŁAD NERWOWY SĄ
USZKODZONE LUB POZOSTAJĄ POD OBCYM WPŁYWEM,
DOŚWIADCZANIE STAJE SIĘ BARDZO RÓŻNE.
CZWARTY TYP ARGUMENTACJI POWOŁUJE SIĘ NA
TO, ŻE ROZUMIENIE JĘZYKA MA CHARAKTER SPOŁECZNY. ZNACZENIE WYRAZÓW ZALEŻY OD TEGO, JAK SĄ
ONE UŻYWANE PRZEZ LUDZI. JAK TWIERDZIŁ LUDWIG
WITTGENSTEIN (1889-1951), ZNACZENIEM SŁOWA NIE
MUSI BYĆ DOKŁADNIE TO, CO MYŚLISZ. JEGO ZNACZENIE ZALEŻY OD SPOSOBU UŻYCIA PRZEZ INNYCH
LUDZI, KTÓRZY MOGĄ NAS POPRAWIĆ, GDY ZOSTANIE
ONO UŻYTE NIEWŁAŚCIWIE. JEŻELI TAK JEST, TO SOLIP-
SYZM I SYBIEKTYWNY IDEALIZM NIE MOGĄ BYĆ PRAWDZIWE.
POSTRZEGANIE, ZAPAMIĘTYWANIE I RACJONALNE
MYŚLENIE MOGĄ ZMIENIĆ SIĘ W WYNIKU USZKODZENIA
TKANKI MÓZGOWEJ, GUZA MÓZGU, NARKOTYKÓW,
ZMIANY RÓWNOWAGI CHEMICZNEJ, ZABIEGU NEUROCHIRURGICZNEGO itp.. ŚWIADCZY TO O TYM, ŻE NASZE
DOŚWIADCZANIE RZECZYWISTOŚCI ZALEŻY OD CZEGOŚ
INNEGO ANIŻELI MYŚLI I UMYSŁY – ZALEŻY ONO OD
RZECZYWISTEGO MÓZGU I SYSTEMU NERWOWEGO.
FILOZOFICZNA INTERPRETACJA
RZECZYWISTOŚCI ORAZ MOŻLIWOŚCI JEJ
POZNANIA
a) RZECZYWISTOŚĆ ZWYCZAJNA
b) RZECZYWISTOŚĆ OSTATECZNA
c) RZECZYWISTOŚCI ALTERNATYWNE
d) IDEALIZM
KONIEC