Transcript Kukurydza
Agrotechnika kukurydzy Historia uprawy kukurydzy Kukurydza (Zea mays L.) należy do jednych z najbardziej wydajnych roślin zbożowych i jest uprawiana na znacznych obszarach. W uprawie znajduje się już od czasów przedhistorycznych. Z rośliną tą są ściśle związane najstarsze cywilizacje. Historia uprawy kukurydzy Była ona uprawiana przez staroamerykańskie plemiona indiańskie Majów i Azteków, dla których stanowiła nie tylko podstawę wyżywienia, ale i obiekt wierzeń i kultu religijnego. Pierwsze historyczne wzmianki na ten temat datują się od odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492 r. Historia W czasach nowożytnych kukurydzę znano już na kontynencie azjatyckim, afrykańskim oraz w Australii i w Europie. W Europie jej uprawa koncentrowała się początkowo głównie w Portugalii i Hiszpanii. W Polsce pierwsze wzmianki o uprawie kukurydzy sięgają końca XVIII w. Prawdopodobnie pierwsze nasiona dotarły do nas z Rumunii i Węgier. Pochodzenie kukurydzy Pochodzenie kukurydzy nie zostało dotychczas w pełni wyjaśnione. Jest ona bowiem rośliną, która nie może rozmnażać się bez pomocy człowieka. Ziarniaki kukurydzy są silnie umocowane w wieloziarnowej kolbie, którą chroni kilka warstw liści okrywowych, co utrudnia, a nawet uniemożliwia ich osypywanie się, a tym samym samosiew i samorozmnażanie. Pochodzenie kukurydzy Stwierdzono jedynie, że uprawne formy kukurydzy są blisko spokrewnione z występującymi na terenie Meksyku gatunkami teosinte (Euchlaena mexicana Schard.) i trawą gama (Tripsacum dactyloides L.). Gatunki te są morfologicznie zbliżone do kukurydzy uprawnej, jednak nie są jej bezpośrednimi przodkami. Znaczenie gospodarcze Kukurydza pod względem powierzchni uprawy i globalnej produkcji zajmuje trzecie miejsce w świecie po pszenicy i ryżu. Uprawia się ją głównie w Stanach Zjednoczonych, Chinach i Brazylii. W krajach Wspólnoty Europejskiej najpowszechniej jest uprawiana we Francji i Niemczech, a w krajach Europy Środkowej i Południowej – w Rumunii, Jugosławii i na Węgrzech. Znaczenie gospodarcze Postęp hodowlany, wyrażający się otrzymaniem odmian mieszańcowych, plennych, o krótszym okresie wegetacji i mniejszych wymaganiach termicznych, spowodował wzrost zainteresowania uprawą kukurydzy w krajach Europy Środkowej. Znaczenie gospodarcze W Polsce, w 1997 r. uprawiano kukrydzę na powierzchni około 300 tys. ha, w tym na około 200 tys. ha na kiszonkę z całych roślin i na 100 tys. ha na ziarno i CCM. Znaczenie gospodarcze 1. Kukurydza odznacza wszechstronnością użytkowania wykorzystywana na cele: pastewne, spożywcze, przemysłowe. i się jest Znaczenie gospodarcze Jako pasza energetyczna (ziarno, kiszonka z całych roślin, kiszonka z kolb, zielonka) znajduje zastosowanie w żywieniu wszystkich gatunków zwierząt, zwłaszcza bydła i trzody chlewnej. Ze względu jednak na zbyt niską zawartość białka w stosunku do węglowodanów nie uważa się jej za pełnowartościową. Znaczenie gospodarcze Na paszę są też wykorzystywane osadki i rdzenie kolbowe oraz inne produkty uboczne powstające podczas przemysłowego przerobu ziarna, jak np. makuchy, kiełki, wywar i inne. Znaczenie gospodarcze Dojrzałe ziarno kukurydzy pastewnej może też być przerabiane na kaszę, mąkę lub płatki kukurydziane. Mąka kukurydziana nie zawiera glutenu, ma małą wartość wypiekową i z dodatkiem mąki pszennej nadaje się tylko do wypieku niektórych gatunków chleba oraz słodkich ciast. Znaczenie gospodarcze Na cele spożywcze uprawia się też podgatunek – kukurydza cukrowa. Jej kolby zebrane w dojrzałości mlecznej są spożywane jako jarzyna lub przerabiane na konserwy. Uprawia się też podgatunek kukurydzy pękającej, powszechnie znanej w postaci tzw. pop-cornu. Kierunki użytkowania Kukurydza jest surowcem dla wielu gałęzi przemysłu rolno-spożywczego. Zarodki kukurydzy, zawierające dużo tłuszczu, służą do wyrobu poszukiwanego i cennego oleju jadalnego, a ziarno jest wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym do wyrobu penicyliny, środków dezynfekcyjnych i gliceryny, w przemyśle fermentacyjnym – do produkcji alkoholu i specjalnych gatunków piwa, a także w krochmalnictwie. Kierunki użytkowania 1. Słomę można przerabiać na: papier, płyty budowlane, używać do produkcji alkoholu butylowego. Kierunki wykorzystania kukurydzy Przemysłowy spirytus piwo papier płyty izolacyjne alkohol butylowy farby kauczuk Spożywczy warzywo krochmal kasza płatki gomini mąka olej skrobia syrop Pastewny ziarno kiszonka CCM susz zielonka słoma Wymagania termiczne kukurydzy Kukurydza należy do roślin o dużych wymaganiach klimatycznych. Dzięki różnorodności form botanicznych i zdolności przystosowywania się do różnych warunków środowiskowych zasięg geograficzny uprawy kukurydzy jest duży. Ponadto uprawa na świecie systematycznie powiększa się dzięki wyhodowaniu odmian o krótszym okresie wegetacji i mniejszych wymaganiach termicznych. Wymagania termiczne kukurydzy Kukurydza podobnie jak inne rośliny pochodzenia południowego należy do roślin dnia krótkiego. Gdy dni są długie, okres wegetacji znacznie się wydłuża, głównie na skutek przedłużania się rozwoju wegetatywnego od kiełkowania do kwitnienia. Wymagania termiczne kukurydzy Uprawiane obecnie w Europie Środkowej i w Polsce odmiany mieszańcowe są już przystosowane do wzrostu w warunkach dnia długiego, jeśli zastosuje się poprawne metody agrotechniczne, a zwłaszcza terminowy i wczesny siew. W warunkach tych dojrzewają i są uprawiane nie tylko na kiszonkę z całych roślin, ale też na ziarno oraz CCM. Wymagania termiczne kukurydzy Kukurydza należy do roślin ciepłolubnych. Szybko kiełkuje w temperaturze powyżej 10 C, a w dalszych fazach najlepiej rozwija się powyżej 16 C. W temperaturach niższych kiełkowanie i wschody są opóźnione, nierówne i niepełne. Odmiany o mniejszych wymaganiach termicznych i słabszym wzroście początkowym dobrze kiełkują już w temperaturze 8, a nawet 6 C, co umożliwia ich wysiew w Polsce na przełomie drugiej i trzeciej dekady kwietnia. Wymagania termiczne Przygruntowe przymrozki w okresie wschodów hamują wzrost roślin, a nawet powodują zamieranie części liści. Rośliny jednak przeważnie nie giną, a powstałe uszkodzenia szybko regenerują. Największy przyrost masy kukurydzy następuje w temperaturze powyżej 18–20 C, którą w warunkach Polski przyjmuje się za optymalną dla jej wzrostu i rozwoju. Wymagania termiczne Zbyt wysoka, powyżej 23 C, temperatura powietrza w okresie kwitnienia i jednocześnie niska wilgotność są niepożądane. W tych warunkach pyłek kukurydzy szybko traci swoją żywotność i w rezultacie nie wszystkie kwiatki zostają zapylone, a kolby są gorzej zaziarnione. Wymagania termiczne Wczesne przymrozki jesienne powodują zasychanie liści, tym samym hamują proces fotosyntezy i obniżają plony ziarna, zwłaszcza odmian późnych. Przymrozki mogą powodować pękanie ziarna i na plantacjach hodowlanych obniżanie jego wartości siewnej. Wymagania termiczne Rośliny o obumarłych wskutek przemarznięcia tkankach przewodzących łodyg są często atakowane przez grzybowe choroby fuzarialne, co przyczynia się do ich wylegania. Po silnych i długotrwałych przymrozkach jesiennych kukurydzę przeznaczoną na ziarno należy zbierać w pierwszej kolejności. Warunki meteorologiczne Na przebieg wegetacji kukurydzy wpływa wiatr. Nie powoduje on wprawdzie wylegania roślin, które mają masywną łodygę i są dobrze ukorzenione, ale wiatr o sile powyżej 1 w skali Beauforta ogranicza intensywność asymilacji, hamuje wzrost i rozwój roślin i przyczynia się do obniżenia plonów, zwłaszcza ziarna. Warunki meteorologiczne Grad w zasiewach kukurydzy wyrządza mniejsze szkody niż w uprawach podstawowych zbóż. Nie powoduje on wylegania roślin, a uszkodzenia liści są mniejsze, gdyż są one twardsze, grubsze i bardziej wytrzymałe. Wpływ gradobicia na plony kukurydzy zależy od stopnia uszkodzenia liści oraz od fazy rozwoju roślin. Grad znacząco obniża plony począwszy od fazy, gdy rośliny mają co najmniej 9 liści aż do dojrzałości mlecznej, a także gdy uszkodzeniu ulegnie więcej niż połowa masy liści. Wymagania wodne Mimo oszczędnej gospodarki wodnej, wyrażającej się niskim współczynnikiem transpiracji, tj. 180–245, oraz mimo dobrze rozwiniętego i głęboko sięgającego systemu korzeniowego, kukurydza potrzebuje dużo wody. Wymagania wodne Roślina ta wytwarza duże ilości suchej masy, co powoduje, że ilość wody pobieranej przez kukurydzę z jednostki powierzchni jest wielka. Przy plonie ziarna 5–6 t/ha lub 50–60 t/ha świeżej masy ogólna produkcja suchej masy wynosi 10–13 t/ha. Wymaga to, aby rośliny z 1 ha pobrały aż 2,6–3,4 mln litrów wody, a więc znacznie więcej niż inne zboża. Wymagania wodne Zapotrzebowanie roślin na wodę jest różne w poszczególnych fazach rozwoju. Początkowo jest ono mniejsze i od kiełkowania do kwitnienia, a więc do połowy lipca, równomiernie rozłożone opady w ilości ok. 100 mm wystarczają do normalnego wzrostu i rozwoju roślin uprawianych nawet na glebach lżejszych. Największe zapotrzebowanie na wodę przypada na okres kwitnienia kukurydzy, tj. od połowy lipca do połowy sierpnia. Jest ono w pełni zaspokojone przez opady ok. 150 mm. Wymagania wodne Po przekwitnięciu i zawiązaniu kolb zapotrzebowanie na wodę stopniowo maleje, jakkolwiek susza w tym okresie przyspiesza dojrzewanie, ogranicza transpirację i nalewanie ziarna, co wpływa ujemnie na wielkość plonów. W czasie samego dojrzewania, zwłaszcza od dojrzałości wczesnowoskowej do pełnej, plonom sprzyja pogoda słoneczna i ciepła oraz umiarkowane i krótkie opady. Wymagania wodne Reasumując, można stwierdzić, że klimat charakteryzujący się rocznymi opadami 450– 550 mm i ich korzystnym rozkładem (około 300 mm w okresie wegetacji) stwarza warunki sprzyjające uprawie kukurydzy. Wymagania glebowe Kukurydza nie ma zbyt wygórowanych wymagań glebowych i można ją uprawiać na różnych glebach z wyjątkiem podmokłych, zimnych, bardzo ciężkich i ilastych oraz suchych, piaszczystych. Najodpowiedniejsze są gleby głębokie, próchniczne, o dużej pojemności wodnej oraz ciepłe, przewiewne i zasobne w łatwo przyswajalne składniki pokarmowe. Najlepsze są czarnoziemy, czarne ziemie oraz gleby lessowe. Wymagania glebowe Kukurydza ma też odpowiednie warunki na lżejszych madach, piaskach gliniastych mocnych oraz glebach brunatnych, słabo zbielicowanych, lekkich i średnich, wykształconych z lekkich glin zwałowych. Na glebach tych, zaliczanych do kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego, właściwie uprawianych i nawożonych, można uzyskiwać równie duże plony jak na glebach próchnicznych. Wymagania glebowe Oszczędna gospodarka wodna oraz głęboki system korzeniowy kukurydzy pozwalają uprawiać kukurydzę również na glebach lżejszych, bardziej piaszczystych, na których udają się ziemniaki. Warunkiem jest jednak zaspokojenie potrzeb wodnych kukurydzy przez nawadnianie, lub uprawę w rejonach o równomiernym rozkładzie opadów ok. 300 mm w całym sezonie wegetacyjnym. Kukurydzę można również uprawiać na torfach niskich, na których inne zboża nie udają się. Wymagania glebowe Kukurydza jest stosunkowo tolerancyjna na odczyn gleby. Kukurydza może być uprawiana na glebach lekko kwaśnych, obojętnych i zasadowych (pH od 5 do 7,5). Największe plony suchej masy całych roślin i ziarna uzyskuje się jednak na glebach o odczynie obojętnym. Rejonizacja uprawy kukurydzy Rejon I – południowo-zachodni i południowo-wschodni: uprawa na ziarno, CCM – odmiany FAO do 280, uprawa na kiszonkę – odmiany FAO do 300. Rejon II – środkowy: uprawa na ziarno i CCM – odmiany FAO do 240, uprawa na kiszonkę – odmiany FAO do 280. Rejon III północny i podgórski: uprawa na CCM – odmiany FAO do 200, uprawa na kiszonkę – odmiany FAO do 240 Uprawa Kukurydzę w zasadzie można uprawiać po wszystkich przedplonach umożliwiających właściwą uprawę roli i terminowy zasiew. Powinna stanowić plon główny, zwłaszcza wtedy, gdy uprawia się ją na ziarno i CCM. Uprawa W plonie wtórym, po wcześnie schodzących z pola międzyplonach ozimych i uproszczonej uprawie roli, kukurydzę odmian wczesnych i średniowczesnych można uprawiać jedynie na kiszonkę z całych roślin w rejonie I i II. Przedplon i uprawa roli Dobór stanowisk w plonie głównym zależy od żyzności gleby. Na glebach żyznych kompleksów pszennych i żytnich dobrych kukurydzę można uprawiać po roślinach zbożowych, gdy od nawożenia organicznego upłynęło kilka lat. Przedplon i uprawa roli Na glebach słabych powinny kukurydzę poprzedzać przedplony lepsze, to jest rośliny okopowe, strączkowe oraz mieszanki motylkowatych z trawami. Nie powinno upłynąć zbyt wiele czasu od użyźnienia tych gleb obornikiem – najlepiej jest zasiać tu kukurydzę w drugim roku po jego zastosowaniu. Przedplon i uprawa roli Kukurydza dobrze znosi nawożenie organiczne, może też być uprawiana jako roślina okopowa na pełnej dawce obornika. Stosunkowo dobrze znosi uprawę po sobie. Uprawiana w monokulturze wymaga jednak odpowiedniego nawożenia i intensywniejszego zwalczania chwastów. Wieloletnia uprawa po sobie powoduje bowiem kompensację chwastów jednoliściennych, zwłaszcza prosowatych, których zwalczanie jest uciążliwe. Uprawiane w monokulturze rośliny kukurydzy są silniej porażane głownią guzowatą. Uprawa roli Prawidłowa uprawa roli pod kukurydzę powinna zapewnić jej pulchność, korzystne stosunki powietrzno-wodne oraz stworzyć odpowiednie dla roślin warunki cieplne. Podstawowym zabiegiem uprawowym jest orka przedzimowa, która – z wyjątkiem stanowisk po roślinach okopowych – powinna być poprzedzona podorywką lub spulchnieniem gleby broną talerzową. Głębokość orki zależy od miąższości gleby i powinna wynosić od 25 do 30 cm. Uprawa roli Kukurydza ujemnie reaguje na orkę wiosenną, dlatego należy ją wykonywać tylko wyjątkowo, na glebach cięższych, wilgotnych i zimnych oraz w uprawie w plonie wtórym. Zabiegi uprawowe pod siew w plonie wtórym są znacznie uproszczone i sprowadzają się do podorywki i bronowania przedsiewnego lub kultywatorowania i bronowania przedsiewnego. Zabiegi te należy wykonać bezpośrednio po zbiorze międzyplonu, najlepiej jeszcze w tym samym dniu. Uprawa roli Gdy dysponuje się siewnikiem przystosowanym do wykonania siewu bezpośredniego, kukurydzę w plonie wtórym można też zasiać bezpośrednio w ściernisko międzyplonu. W uprawie roli pod kukurydzę są dopuszczalne daleko idące uproszczenia – aż do uprawy bezorkowej i siewu bezpośredniego w ściernisko. System uprawy roli, zwany minimum tillage, nie jest jeszcze w Polsce powszechnie stosowany. Wymagania pokarmowe Kukurydza pobiera z gleby duże ilości składników pokarmowych. Wpływają one nie tylko na wielkość uzyskiwanych plonów, ale również na ich wartość paszową i konsumpcyjną. Aby wytworzyć 1 t ziarna i odpowiednią ilość słomy, kukurydza przeciętnie pobiera z gleby 29 kg N, 13 kg P2O5, 33 kg K2O, 8 kg CaO i 9 kg MgO. Nawożenie uprawa na ziarno i CCM Rodzaj gleby Plony ziarna (t/ha) N 4–5 P2O5 K2O N 6–7 P2O5 K2O N 8–10 P2O5 K2O Ciężkie 120 40 60 140 60 70 160 80 80 Średnie 110 60 80 125 80 90 140 100 100 Lekkie 100 80 100 110 100 120 – – – Nawożenie uprawa na kiszonkę Rodzaj gleby Plony suchej masy (t/ha) N 10 - 12 P2O5 K2O 13 - 15 N P2O5 K2O 16 - 18 N P2O5 K2O Ciężkie 140 30 80 160 40 90 180 50 100 Średnie 120 60 100 140 70 110 160 80 130 Lekkie 100 90 120 120 110 130 140 130 160 Nawożenie Nawozy fosforowe i potasowe najlepiej wysiewać przed orką przedzimową, a gdy uprawia się kukurydzę na kiszonkę w plonie wtórym – przed orką siewną lub bronowaniem talerzowym. Odpowiednie są wszystkie rodzaje nawozów fosforowych w postaci superfosfatów, a na glebach lżejszych – w postaci superfosfatu magnezowego. Najlepszym nawozem potasowym jest siarczan potasu lub wysokoprocentowe sole potasowe. Nawożenie Kukurydza pobiera duże ilości azotu przez cały okres wegetacji. Dlatego silnie reaguje na nawożenie azotowe. Najlepsze są nawozy azotowe wolno działające, jak mocznik, saletra amonowa, a na glebach zasadowych również siarczan amonu. Nawożenie azotem Nawozy te na glebach o pojemnym kompleksie sorpcyjnym można stosować w całości przed siewem, zapewniając ich dobre przykrycie i wymieszanie z glebą. Na glebach lżejszych zalecane dawki azotu należy dzielić, stosując 30–50% przed siewem, a resztę pogłównie w okresie od wschodów aż do fazy rozwoju, w której rośliny osiągają wysokość 20–30 cm, kiedy do wysiewu nawozu można użyć naziemnego sprzętu mechanicznego. Nawożenie azotem Do nawożenia pogłównego stosuje się granulowane nawozy saletrzane i saletrzanoamonowe. Można używać też mocznika, ale tylko krótko po wschodach, gdy da się go jeszcze przykryć za pomocą bronowania. Nawożenie azotem Dobrym nawozem azotowym, który można stosować pogłównie, jest też woda amoniakalna rozlewana w międzyrzędzia specjalnymi rozlewaczami wprowadzającymi roztwór do gleby na głębokość 5–10 cm. Objawy niedoboru któregoś ze składników pokarmowych zaobserwowane w czasie wegetacji można uzupełnić nawożeniem dolistnym, stosując odpowiedni preparat. Materiał siewny Materiałem siewnym kukurydzy są ziarniaki odmian mieszańcowych. Do siewu nadają się tylko nasiona oryginalne pokolenia F1, rozprowadzane przez Centrale Nasienne lub inne firmy nasienne i hodowlane. Wysiew nasion z własnej reprodukcji lub nieznanego pochodzenia i bez świadectwa Stacji Oceny Nasion jest niedopuszczalny. Zaprawianie ziarna Wysiewane ziarniaki powinny być uprzednio zaprawiane odpowiednimi zaprawami nasiennymi grzybo- i owadobójczymi oraz repelentami przeciw ptactwu i zwierzynie łownej. Przeciwko zgorzeli siewek, głowni kukurydzy oraz drobnej plamistości liści zaleca się następujące zaprawy: Vitavax 200 FC, zaprawę nasienną T, zaprawę nasienną T (zawiesinową). Omacnicę prosowiankę skutecznie zwalczają: Basudin 10 GR oraz Diazinon 10 GR, a ploniarkę zbożówkę – Mesurol 500 FS, Promet 400 CS, zaprawa Marshal 250 DS, Gaucho 350 FS oraz Owadofos 540 EC. Tym ostatnim można też opryskiwać rośliny w fazie 2–3 liści, niszcząc jaja szkodnika. Termin siewu Fenologicznym wskaźnikiem terminu siewu kukurydzy w Polsce jest kwitnienie czeremchy, czereśni, porzeczki czerwonej i mniszka lekarskiego. Temperatura gleby w czasie siewu na głębokości 6–8 cm powinna wahać się od 6 do 8 C, co wystarcza, aby ziarniaki kiełkowały. Przypada to przeważnie na trzecią dekadę kwietnia w rejonie I południowo-wschodnim i południowozachodnim, a w pozostałych rejonach – między 25 kwietnia a 5 maja. Termin siewu Siewy wcześniejsze nie są wskazane, gdyż na skutek zbyt niskiej temperatury gleby kiełkowanie i wschody znacznie się przedłużają, a nasiona są uszkadzane przez choroby i szkodniki glebowe. Prowadzi to do niepełnych wschodów i mniejszej obsady roślin. Siewy późniejsze sprzyjają wprawdzie szybszym i wyrównanym wschodom, ale obniżają plony ziarna i CCM oraz pogarszają wartość paszową kukurydzy kiszonkowej, gdyż powodują zmniejszenie udziału kolb w plonie ogólnym. Warunki siewu Szerokość międzyrzędzi nie wpływa na wielkość i jakość plonów, jeżeli zostanie zachowana właściwa dla danych warunków środowiskowych i kierunków użytkowania obsada roślin. Uwzględniając szerokość opon i rozstaw kół ciągników używanych w czasie pielęgnacji oraz budowę maszyn do zbioru, znormalizowano w Polsce szerokość międzyrzędzi i wynosi ona 0,7–0,8 m. Obsada roślin kukurydzy Odmiany Wczesne (FAO do 200) Średniowczesne (FAO 200– 240) Średniopóźne (FAO 250– 290) Późne (FAO > 290) Kierunki użytkowania Ziarno i CCM Kiszonka 10–12 9–11 8–10 7–9 11–13 10–12 9–11 8–10 Głębokość siewu Głębokość siewu zależy od rodzaju gleby i terminu siewu. Na glebach zwięźlejszych, bardziej wilgotnych i zimnych oraz przy wcześniejszych siewach przykrycie ziarna powinno być płytsze (4–5 cm), podczas gdy na glebach lżejszych i siewach opóźnionych – głębsze, nawet do 8 cm. Pielęgnacja Z powodu wolnego wzrostu początkowego, rzadkiej obsady i szerokiej rozstawy rzędów kukurydza wolno zakrywa międzyrzędzia i wymaga intensywnych zabiegów pielęgnacyjnych. Ich celem jest utrzymanie właściwej struktury gleby, niszczenie chwastów oraz ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami. Pielęgnacja Zaskorupienie gleby po siewie i w czasie wschodów likwiduje się lekkimi bronami, najlepiej kolczastymi, stosowanymi w poprzek lub ukośnie do kierunku siewu. Plantacje kukurydzy można bronować aż do momentu osiągnięcia przez rośliny 3–4 liści. Późniejsze bronowanie nie jest wskazane, gdyż uszkadza rośliny, a spulchniać glebę w późniejszym terminie należy tylko w międzyrzędziach. Zabiegi pielęgnacyjne w międzyrzędziach można prowadzić do czasu ich zakrycia przez rośliny. Pielęgnacja Zabiegami mechanicznymi nie da się skutecznie zniszczyć wszystkich chwastów, a zwłaszcza tych, które rosną w rzędach lub późno wschodzą w międzyrzędziach. Zwalczanie mechaniczne chwastów trzeba wspomóc odpowiednimi herbicydami. Do najbardziej uciążliwych i trudnych w zwalczaniu należą chwasty prosowate oraz perz. Pielęgnacja Najczęściej stosuje się herbicydy triazynowe – atrazynowe i symazynowe. Lepsze są atrazynowe, które łatwiej rozpuszczają się w wodzie, działają szybciej i skuteczniej oraz krócej zalegają w glebie. Herbicydy triazynowe skutecznie niszczą większość chwastów dwuliściennych. Mało skutecznie zwalczają jednak chwasty jednoliścienne, zwłaszcza prosowate. Do likwidacji jednoliśiennych chwastów używa się preparatów uzupełniających, jak np. Dual, Lasso, stosowanych razem z herbicydami triazynowymi. Choroby i szkodniki Wysiew ziarna zaprawionego nie zawsze skutecznie chroni rośliny przed szkodami wyrządzanymi przez głownię guzowatą, drutowce, ploniarkę zbożówkę, omacnicę prosowiankę, jak również przed drobną plamistością liści, rdzą kukurydzy i plamistością pochew liści. Pielęgnacja Występującą bardziej masowo na zachodzie i południu kraju omacnicę prosowiankę zwalcza się w okresie masowego nalotu motyli i składania jaj, zwykle na przełomie lipca i sierpnia, stosując Basudin 10 G lub Diazinon 10 G. Natomiast ploniarkę, występującą na terenie całego kraju i wyrządzającą znaczne szkody, zwłaszcza w latach chłodnych i po opóźnionej wiośnie, zwalcza się opryskując młode rośliny od wschodów do fazy 3–4 liścia Owadofosem płynnym 50. Pielęgnacja Mimo zaprawienia nasion repelentami kukurydza w początkowym okresie wegetacji często bywa uszkadzana przez ptactwo (gawrony, kawki, wrony i gołębie). Dlatego po zasiewie, aż do wytworzenia przez rośliny 5–7 liści, plantacja powinna być pod stałą obserwacją. W niektórych rejonach Polski zwierzyna łowna, a zwłaszcza jelenie i dziki, wyrządza szkody, zjadając dojrzewające kolby. Termin zbioru na kiszonkę Optymalnym terminem zbioru kukurydzy na kiszonkę z całych roślin jest dojrzałość wczesnowoskowa (ciastowata), kiedy całe rośliny zawierają 28–30%, a kolby 45–50% suchej masy. Zbiór wcześniejszy, w dojrzałości mlecznej, jest niewskazany, bo zawartość suchej masy roślin jest mała, od 10 do 20%, a w jej składzie dominują łodygi i liście. Zbiór na kiszonkę Do zbioru używa się sieczkarni zbierających (silosokombajnów), które ścinają rośliny i rozdrabniają je na sieczkę. Rozdrobnienie powinno być dokładne, na odcinki nie przekraczające 20 mm, a najlepiej 5–10 mm. Dobrze rozdrobnione rośliny umożliwiają dobre ugniecenie masy w silosie i stworzenie warunków beztlenowych, decydujących o właściwym przebiegu fermentacji. Zbiór na kiszonkę Najlepsze do zbioru kukurydzy na kiszonkę są produkowane w kraju sieczkarnie samojezdne, wyposażone w odpowiednie adaptery do zbioru rzędowego, jak np. Z-344, Z-343, E-281, oraz importowane Class lub John Deer. W gospodarstwach mniejszych przydatne są sieczkarnie jednorzędowe zawieszane, jak np. Z-361/2 „Malwa” i SK-80. Zbiór kukurydzy na ziarno Zbioru kukurydzy na ziarno dokonuje się w dojrzałości pełnej, kiedy jego wilgotność nie przekracza 40%. W zależności od wczesności odmian, rejonu uprawy oraz warunków meteorologicznych w sezonie wegetacyjnym, a zwłaszcza w czasie dojrzewania, w Polsce zbiór ziarna odbywa się najczęściej w drugiej lub trzeciej dekadzie września. Zbiór kukurydzy na ziarno Zbiera się je kombajnami młócącymi, przystosowanymi wyłącznie do zbioru kukurydzy (John Deer, Class) lub adaptowanymi do zbioru kukurydzy krajowymi kombajnami zbożowymi typu Bizon, w których w miejsce zespołu żniwnego zamontowano adaptery do obrywania kolb i zdejmowania liści okrywowych. Zbiór kukurydzy na ziarno Wymłócone ziarno zawiera znaczne ilości wody i powinno być najpóźniej 24 godziny po zbiorze suszone, zakiszone po uprzednim rozdrobnieniu lub umieszczone w silosach gazoszczelnych. Zbiór kukurydzy na susz Kukurydzę w pełnej dojrzałości ziarna można też zbierać silosokombajnami używanymi do zbioru całych roślin na kiszonkę, a rozdrobnioną masę roślin suszyć w suszarniach bębnowych. Zbiór kukurydzy na susz Susz uzyskany z całych roślin kukurydzy zebranych w pełnej dojrzałości kolb stanowi wartościowy i poszukiwany przez mieszalnie pasz surowiec, ale jego produkcja jest bardzo energo- i kosztochłonna. Zbiór kukurydzy na CCM Zbioru kolb kukurydzy przeznaczonych na kiszonkę (CCM) dokonuje się tak jak zbioru ziarna – w pełnej jego dojrzałości. Uzyskuje się wtedy największe plony CCM, o dużej wartości energetycznej, zawierające najmniej włókna. Kiszonka ta jest bardzo efektywna w żywieniu trzody chlewnej. Zbiór kukurydzy na CCM Kiszonka ta jest bardzo efektywna w żywieniu trzody chlewnej. W niesprzyjających warunkach pogodowych i uprawie odmian późniejszych kolby w czasie zbioru mogą być mniej dojrzałe i zawierać 45–50% suchej masy (dojrzałość woskowa). Uzyskuje się wtedy CCM gorszej jakości, o mniejszej wartości energetycznej i zawierający więcej włókna. Zbiór na CCM W zależności od sposobu zbioru i użytych maszyn można otrzymywać CCM o różnej wartości paszowej. Najlepszy CCM (zwany CCM I) uzyskuje się z kolb bez liści okrywowych, przy których rozdrabnianiu oddziela się część rdzenia kolbowego i dostaje się CCM o najniższej zawartości włókna (5–6%). Do zbioru CCM I kombajn musi być wyposażony w specjalne sita, umożliwiające oddzielenie części rdzenia. Zbiór na CCM W przypadku zbioru kombajnami bez sit w skład kiszonki oprócz ziarna wchodzi cały rdzeń – jest to tzw. CCM II. Ponieważ udział rdzenia w kolbie jest cechą odmianową, zawartość włókna w CCM tak zebranym zależy od odmiany i przeważnie wynosi od 6 do nawet 9%. Z tych względów CCM II w żywieniu trzody chlewnej ma ograniczone zastosowanie. Zbiór Całe kolby z liśćmi okrywowymi po rozdrobnieniu i zakiszeniu dają kiszonkę zwaną CCM III. Zawiera ona najwięcej włókna (10–15%) i stanowi paszę energetyczną, poszukiwaną w żywieniu wysoko wydajnego bydła mlecznego. Zbiór Na małych plantacjach do zbioru kolb przeznaczanych na CCM używa się samojezdnych lub zaczepianych jedno- lub dwurzędowych zbieraczy kolb. Zbierają one kolby z liśćmi okrywowymi przydatnymi do produkcji CCM III lub zdejmują z nich liście okrywowe – uzyskuje się surowiec do produkcji CCM I i CCM II. Zbiór Do zbioru kolb z plantacji większych służą specjalnie przystosowane kombajny zbożowe, wyposażone, tak jak do zbioru ziarna, w adaptery do obrywania kolb i zdejmowania z nich liści okrywowych oraz sita kieszonkowe, oddzielające części rdzeni kolbowych od wymłóconego ziarna. Umożliwia to regulowanie w CCM zawartości włókna surowego. Zbiór Zebrane całe lub rozdrobnione kolby przed zakiszeniem muszą być poddane dokładnemu rozdrobnieniu, do czego służą różnego typu rozdrabniacze bijakowe, jak np. H-11 „Bąk”, H-182 lub wysoko wydajne młyny typu Gruber 2000 i 3000, lub ND-51.