Transcript przebieg_rozwoju_mowy_u_dziecka

Poradnik logopedyczny
Opracowała: Sylwia Jaworska
Kilka słów o rozwoju mowy skierowanych do rodziców
Mowa odgrywa ważną rolę w kontaktach międzyludzkich.
Dziecko poznaje i przyswaja podstawowe wartości
poprzez obserwację, naśladownictwo, kształcenie oraz
uwarunkowania społeczne. Prawidłowe kształtowanie się
mowy i jej rozwój jest podstawą do kształtowania się i
rozwoju osobowości dziecka. Dzięki rozumieniu mowy i
umiejętności mówienia dziecko może zaspokoić swoje
potrzeby psychiczne i fizyczne oraz wyrazić swoje uczucia
i spostrzeżenia.
Mowa dziecka kształtuje się w ciągu kilku lat. Leon
Kaczmarek wyodrębnia kilka okresów mowy u prawidłowo
rozwijającego się dziecka:
•Okres melodii (0 – 1 r.ż.) – dziecko reaguje krzykiem
na przykre dla niego wrażenia (ból, głód, zimno). Po
pewnym czasie komunikuje krzykiem swoje
niezadowolenie. Około 2. – 3. miesiąca życia dziecko
wytwarza specyficzne dźwięki, najczęściej
tylnojęzykowe i gardłowe. Etap ten nazwany jest przez
Kaczmarka głużeniem lub gruchaniem. Około 5. – 6.
miesiąca głużenie przekształca się w gaworzenie.
Charakterystyczne dla tego okresu jest powtarzanie
dźwięków wydawanych przez siebie i przypadkowo
usłyszanych, przez co dziecko ćwiczy narządy mowne i
słuch. Okres melodii kończy się pełną gotowością do
naśladowania mowy dorosłych.
•Okres wyrazu (1.– 2. r.ż.) – okres wyrazu przypada na
drugi rok życia. Dziecko zaczyna wymawiać najpierw
wyrazy, potem proste, krótkie zdania. Pod koniec 2. r.ż.
dziecko potrafi porozumiewać się z dorosłymi i
rówieśnikami, mimo niewielkiego zasobu słów.
•Okres zdania (2. – 3. r.ż.) - w tym czasie wyłaniają
się poszczególne kategorie gramatyczne, wzbogaca
się słownik czynny i bierny – obserwuje się znaczny
przyrost ilościowy słów od ok. 300. w 2. r.ż. do około
1000. w wieku 3. lat. Wypowiedź staje się bardziej
zrozumiała, zbliża się do wzorca fonetycznego
poszczególnych wyrazów. W 2. r.ż. dziecko powinno
wypowiadać poprawnie proste zdanie. W 3. r.ż.
zdania dzieci stają się dłuższe, złożone z 2. – 5.
wyrazów. W wypowiedziach nadal utrzymują się
agramatyzmy, choć następuje bujny rozwój form
fleksyjnych.
•Okres swoistej mowy dziecięcej (3. – 7. r.ż.) – w dalszym
ciągu wzbogacany jest zasób słownictwa, umiejętność
budowania zdań złożonych, następuje dalszy rozwój
artykulacji. Mowa dzieci 4. letnich różni się pod względem
dźwiękowym. Występuje jeszcze seplenienie fizjologiczne
(zamienianie głosek sz, ż, cz, dż na s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź).
Dzieci coraz więcej rozumieją, odpowiadają na pytania i coraz
więcej ich zadają, wykonują polecenia. Ich wypowiedzi
wybiegają poza aktualnie przeżywaną sytuację, potrafią mówić
o przeszłości i przyszłości. W wypowiedziach pojawia się
jeszcze wiele form agramatycznych, lecz równocześnie
występuje zaciekawienie poprawnością językową.
Mowa dziecka 5. letniego jest w zasadzie zrozumiała.
Zaczynają się ustalać głoski sz, ż, cz, dż. Dzieci potrafią
powtórzyć je poprawnie, choć jeszcze mogą być
wymawiane w mowie potocznej jak s, z, c, dz. Powinna
pojawić się głoska r. Potrafią wyjaśnić znaczenie słów,
opisywać cechy przedmiotów i możliwości ich
wykorzystania. Stopniowo zanikają nieprawidłowości
gramatyczne. Dziecko dokonuje autokorekty i chętnie
poprawia wypowiedzi innych. Dziecko 6. letnie powinno
mieć już opanowaną mowę, chociaż proces rozwoju
języka trwa nadal. Wypowiedzi dzieci wzbogacają się wraz
ze zdobywaniem doświadczenia i rozszerzaniem swojej
wiedzy o nowe zjawiska otaczającej nas rzeczywistości.
Wskazówki logopedy dotyczące okresu rozwoju
mowy dziecka
Bardzo ważne jest, aby w tym okresie otaczać
dziecko mową- kąpiel słowna. Należy mówić do
niego, opowiadać o wszystkim co dzieje się wokół.
Warto jest używać zabawek stymulujących mowę
oraz zabawek dźwiękowych.
Smoczka i butelki ze smoczkiem należy używać
tylko do okresu wyrżnięcia się pierwszych zębów,
gdyż dalsze stosowanie tych przedmiotów może
doprowadzić do nieprawidłowości w obrębie aparatu
artykulacyjnego np., wady zgryzu, nieprawidłowy tor
oddechowy.
Nie należy przedłużać czasu podawania dziecku
pokarmu w postaci „papek”. Może to doprowadzić do nie
przekształcenia się połykania niemowlęcego w połykanie
dojrzałe, a w przyszłości do wad wymowy z powodu
braku pionizacji języka.
Nie powinno się ograniczać wypowiedzi dziecka. Choć
nieraz zadawane przez dziecko pytania zaczynają być
męczące trzeba odpowiadać na nie.
Bardzo ważna jest stymulacja i ciekawość świata.
Nie wolno wywoływać głosek przed czasem ich
naturalnego pojawienia się według rozwoju mowy, np.
głoska r może nie pojawić się do 5, a nawet 6 roku życia.
Dziecko karmione łyżeczką powinno pokarm ściągać z
niej samo. Nie wlewamy dziecku pokarmu do buzi i nie
przepełniamy buzi pokarmem, gdyż ma to ujemny wpływ
na żucie i połykanie.
Ćwiczenia oddechowe
Ćwiczenia oddechowe mają na celu: wyrobienie
oddechu przeponowego lub pełnego, wydłużenie
fazy wydechowej, równoważenie siły wydechu,
umiejętność synchronizowania pauz
oddechowych z treścią wypowiedzi, pogłębienie
oddechu, rozruszanie przepony.
Ćwiczenia oddechowe powinny być prowadzone
w przewietrzonym pomieszczeniu, w okresie
kiedy dziecko jest zdrowe ( brak kataru i chorób
gardła).
Noworodek ćwiczy oddech podczas:
snu – miarowy wdech i wydech,płaczuprzedłużona faza wydechowa
Zestaw ćwiczeń:
1) ćwiczenia wdechu i wydechu przeponą w pozycji stojącej i
siedzącej,
2) ćwiczenia wdechu i wydechu przeponą z równoczesnym
podnoszeniem i opuszczaniem rąk,
3) ćwiczenia przepony – naśladowanie śmiechu różnych ludzi;
- kobiety ha-ha-ha
- mężczyzny ho-ho-ho
- chłopca ha-ha-ha (hałaśliwie)
- dziewczynki hi-hi-hi (piskliwie)
4) ćwiczenia wdechu i wydechu – przy wdechu głowa
uniesiona, przy wydechu głowę opuszczamy,
5) ćwiczenia poprawnego oddechu z zastosowaniem form
zabawowych:
- dmuchanie na paski bibuły
- dmuchanie na kulki z waty
- dmuchanie na skrawki papieru
- zdmuchiwanie papierków z gładkiej lub chropowatej
powierzchni
- dmuchanie na zawieszone na nitce krążki lub kulki waty
- wydmuchiwanie kółek na lustrze
- dmuchanie w trąbkę, baloniki, gwiazdki, itp.
- puszczanie baniek mydlanych
- chłodzenie gorącej zupy na talerzu – dmuchanie ciągłym
strumieniem
- odtajanie zamarzniętej szyby – długie
chuchanie
- wypuszczanie pary przez lokomotywę: puff
- wypuszczanie powietrza z piłki lub dętki –
długie sss
-mecz piłek pingpongowych na stoliku lub na
podłodze (według wcześniej ustalonych reguł)
Bardziej urozmaicone zabawy:
1. Wyścig łódek
Do dwóch misek napełnionych wodą wkładamy łódki wykonane
z papieru. Dziecko dmucha na łódki.
2. Wesoły wiatraczek
Dziecko dmucha na wiatraczek.
3. Wąchanie kwiatów
Dziecko stoi lub siedzi z kwiatkiem w ręku. Powoli wciąga
powietrze nosem i równie powoli, aby zapamiętać ich zapach
robi wydech ustami.
4. Długie głoski
Wdech i wydech należy usprawniać także w czasie artykulacji.
W zabawie „Długie głoski” posługujemy się głoskami, których
artykulację można swobodnie przedłużyć, np. i, y,e, a, o, u,
5. Mecz ping- pongowy
Zadanie polega na wdmuchnięciu piłeczki do bramki
przeciwnika.
6. Samoloty
Dmuchanie na samoloty zrobione z papieru i
zawieszone na sznurkach różnej długości.
Aby utrudnić zadanie, można prosić dziecko o
zmianę siły lub tempa dmuchania ( strumień
przerywany, ciągły, dmuchamy lekko lub mocno).
Ćwiczenia słuchowe:
Słuch fizyczny jest to wrażliwość na fale dźwiękowe, które
powstają w wyniku drgań źródła dźwięku w środowisku o
pewnym zagęszczeniu.
Ćwiczenia słuchowe- służą usprawnianiu zdolności
precyzyjnego słyszenia i różnicowania dźwięków w
wypowiedziach własnych i otoczeniu.
Zakres proponowanych ćwiczeń słuchowych należy poszerzać
w miarę poszerzania słownika biernego i czynnego.
Słuch fonematyczny- Umiejętność różnicowania fonemów
(dźwięków mowy ludzkiej), występujących w danym języku. Nie
jest to zdolność wrodzona, lecz wykształca się w dzieciństwie
pod wpływem bodźców słuchowych. Jest to złożony proces
analizy i syntezy dźwięków mowy.
Zaburzenia słuchu fonemowego utrudniają
rozumienie mowy i są przyczyna wadliwej realizacji
fonemów, powodują również trudności w czytaniu i
pisaniu (dysleksja, dysgrafia, dysortografia).
W okresie noworodkowym ważna jest stymulacja
głużenia, poprzez powtarzanie wypowiedzianych
przez dziecko dźwięków oraz puszczanie dziecku
muzyki np. Mozart . Niemowlę reaguje na melodię,
akcent i rytm mowy otoczenia i samo tę melodię
naśladuje.
Zestaw ćwiczeń:
- rozpoznawanie odgłosów naturalnych z otoczenia, np. z ulicy
- rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków za pomocą słuchu,
np. uderzenie łyżeczką o szklankę
- rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków tylko słuchowo
(polecamy dziecku zamknąć oczy lub odwrócić się)
- rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku
przez potrząsaniem pudełkiem, np. kamyki, gwoździe, groch
- rozpoznawanie źródła dźwięku, odszukiwanie go, np.
budzika, radia, dzwoniącego telefonu
- nadawanie, odtwarzanie i różnicowanie głosów zwierząt
- różnicowanie i odtwarzanie odgłosów otoczenia, np. stukot
pociągu, świst czajnika
- rozpoznawanie osób po głosie, tzn. poszczególnych dzieci w
klasie lub głosu dziecka, które naśladuje głosy zwierząt
- rozróżnianie i naśladowanie dźwięków wydawanych przez
instrumenty muzyczne.
Ćwiczenia słuchowe związane z materiałem językowym
- wyróżnianie wyrazów w zdaniu (ile wyrazów, tyle klocków
ustawiają dzieci, tyle razy klaszczą).
- wydzielanie sylab w wyrazach. Dzieci wyklaskują i wystukują
sylaby w wyrazach.
Do prowadzenia ćwiczenia wykorzystać można zestaw
obrazków
- wyodrębnianie samogłoski w nagłosie wyrazu, np. E-la, O-la,
u-le. Wymawiając wyrazy należy przedłużać trwanie samogłoski
.
- wyodrębnianie spółgłoski nagłosowej poprzez przedłużanie jej
trwania, np. ssssanki, szszszafa, itp.
- wyszukiwanie przedmiotów (zestawy obrazków
lub zabawek) rozpoczynających się daną
spółgłoską
-marsz w rytm piosenki i klaskanie do rytmu,
zachęcanie dziecka do naśladowania dźwięków
samochodu, koni w trakcie zabawy tymi
przedmiotami np.. Konik pije chlip chlip,
samochód jedzie trrrr, tutu
-wyróżnianie głosek w wyrazach- najpierw na początku
wyrazu, potem na końcu i w środku. Można użyć do tego
obrazków, spośród, których dziecko wyszuka obrazki
zaczynające się lub kończące na daną głoskę.
-wymyślanie rymujących się wyrazów (czytanie, pisanie,
szukanie obrazków itd.).
-układanie kilku wyrazów w kolejności od najkrótszego do
najdłuższego (a, po, las, okno, lalka)
-rysowanie przedmiotów zaczynających się (kończących, lub
mających w środku) na daną głoskę.
Ćwiczenia kształtujące słuch fonematyczny
- różnicowanie wyrazów, które różnią się tylko jedną
głoską na podstawie obrazków, np.:
domek – Tomek
góra – kura
biurko – piórko
bije – pije
kasa – kasza
buty – budy.
Dziecko wskazuje nazwany przez nas obrazek. Polecenie:
„ Pokaż gdzie....?”
Gaszenie pożaru
Bawimy się z dzieckiem w strażaków: gasimy wodę- dziecko
artykułuje ssssss, płomienie syczą- dziecko artykułuje sz sz sz.
Na niebie na ziemi
Samolot leci – dziecko artykułuje ffffffffff, samochód jedziedziecko artykułuje wwwwww.
Szukamy słów, w których jest na początku dana głoska.
Wiele ciekawych zabaw słuchowych można przeprowadzić
podczas spaceru, można najpierw różnicować różne dźwięki
spotykane np. w parku (szelest suchych liści, wiejący wiatr, a
zimą skrzypiący śnieg itd.), a potem je naśladować.
Do ćwiczeń rozwijających słuch fonematyczny
należą również ćwiczenia rytmizujące polegają
one na odtwarzaniu usłyszanego rytmu. Można
go wyklaskać, wytupać, ale można również
odtworzyć za pomocą rysowania znaków
graficznych. Można do tego wykorzystać klocki,
foremki, zabawki, guziki itp.
Ze starszymi dziećmi można przeprowadzać już
ćwiczenia, które przygotują je do nauki czytania i
pisania. Będą to już ćwiczenia polegające na
analizie i syntezie wyrazów.
•słuchanie (starsze dzieci mogą same przeczytać)
wierszy, w których występuje jak najwięcej
dźwięków do naśladowania. Można wykorzystać
następujące utwory: Lokomotywa, Ptasie radio,
Kotek.
•dobieranie w pary wyrazów, które różnią się tylko
jedną głoską (koza- kosa, mama- dama, tata- data,
pije- bije, Ala- Ola).
•podkreślanie czerwoną kredką wyrazów, które
"syczą", a niebieską, tych, które "szumią" (sok,
puszka, szachy, postój, proszek, ser).
Ćwiczenia fonacyjne:
Fonacja- oznacza zdolność wydawania głosu, do
posługiwania się głosem. Celem tych ćwiczeń
jest wykształcenie odpowiedniej wysokości i
umiejętności właściwego stosowania natężenie
głosu w czasie mówienia, ustawienie prawidłowej
emisji głosu.
Niemowlę uczy się posługiwania głosem
podczas krzyku, głużenia i gaworzenia- bawiąc
się wydawaniem głosu.
Zestawy ćwiczeń:
Usypiając lalki w ich łóżeczkach lub w wózkach na
dworze, dziecko powtarza rytmicznie dźwięk ,a-a-a, a-a.
Lalka nie może usnąć i cichutko płacze — dziecko
wymawia cicho, ale bardzo wyraźnie: u-u-u... u-u-u.... ,
kołysanie lali- eeee.
Zabawa w echo
Powtarzanie poszczególnych samogłosek lub sylab, a
nawet całych wyrazów.
Mruczenie kotka
Dziecko mruczy jak kotek: mmmmm.
Cicho –głośno
Wymawianie zdań , wierszykówgłośno lub cicho
Naśladowanie
Dziecko naśladuje dźwięki wydawane
przez pszczołę żż..., zz...
Dziecko naśladuje syreny, różnych
pojazdów: straż pożarna – eo, eo, eo,
policja- uuu, karetka – ia, ia, ia.
Ćwiczenia artykulacyjne:
Sprawność aparatu artykulacyjnego jest bardzo ważna dla
wyrazistości naszych wypowiedzi. Wymawianiu poszczególnych
dźwięków mowy towarzyszy poruszanie się warg, języka,
podniebienia miękkiego i żuchwy. Ruchy te muszą być bardzo
dokładne, tzn. powinny być wykonane w ściśle określony sposób.
Tak więc dla poprawnego artykułowania dźwięków mowy
konieczna jest zarówno sprawność, jak i prawidłowa budowa
aparatu artykulacyjnego.
Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego mają na celu:
- usprawnianie języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy
(dolnej ruchomej szczęki),
- opanowanie umiejętności świadomego kierowania ruchami
narządów artykulacyjnych,
- wyrobienie wrażliwości miejsc i ruchów w jamie ustnej, istotnych
dla prawidłowego wymawiania dźwięków,
- usprawnienie koordynacji ruchowej w zakresie aparatu artyk.
Zestawy ćwiczeń:
Ćwiczenia języka
Ćwiczenia pionizacji języka, czyli unoszenia języka do
wałka dziąsłowego (okolice za górnymi siekaczami,
miejsce, w którym wymawiamy głoskę „l”)
Zestaw 1
- „góra – dół” – dziecko otwiera usta, podnosi język do
wałka dziąsłowego, a następnie opuszcza za dolne zęby;
ćwiczenie wielokrotnie powtarzamy;
- wymawianie słów zawierających głoskę l np. Lola lula
lalę;
- „gumowy język” – dziecko dotyka czubkiem języka wałka
dziąsłowego, w tym samym czasie porusza żuchwą (dolną
szczęką) - w dół i w górę, rozciąga język;
-„malowanie podniebienia” – dziecku przesuwa język po
podniebieniu;
-zlizywanie czubkiem języka z wałka dziąsłowego kawałka
rozmiękczonej czekolady, miodu lub dżemu;
- „zaczarowany język” – przytrzymywanie przez kilka sekund
czubka języka na podniebieniu przy szeroko otwartych
ustach.
-wysuwanie warg do przodu, a następnie naprzemienne ich
otwieranie i zamykanie – naśladowanie pyszczka rybki,
- udawanie picia przez słomkę soku.
- rozciąganie warg do uśmiechu - wymawianie i
naprzemienny uśmiech z pokazywaniem zębów, a następnie
zasłanianiem ich wargami,
Zestaw 2:
1. huśtawka
przy otwartej buzi podnosić i opuszczać czubek języka. Nie
może on wysuwać się przed zęby
2. świnka
mlaskać
3. konik stuka kopytkami kląskać
4. glonojad
przyssać czubek języka do podniebienia tuż za zębami –
przy otwartej buzi
5. wiewiórka maluje sufit
oblizywać podniebienie czubkiem języka ( pędzlem ) przy
otwartej buzi
6. biedronka lub muchomor
„ malować” czubkiem języka kropki na podniebieniu – przy
otwartej buzi
7. dzięcioł
„ stukać” czubkiem języka w podniebienie tuż za zębami –
przy otwartej buzi
8. zlizywać z wałka dziąsłowego ( górka za górnymi zębami )
nutellę, miód, dżem lub serek ( czubkiem języka przy otwartej
buzi )
9. trzymać między wałkiem dziąsłowym a czubkiem
języka drażetkę, rodzynkę, kawałek chleba, wafelka,
ciastka lub parowki przy otwartej buzi. Kto dłużej
utrzyma?
10. przykleić do wałka dziąsłowego kawałeczek opłatka
lub chrupka. Odklejać czubkiem języka przy otwartej buzi
11. trzymając czubek języka „ przyklejony” do
podniebienia tuż za zębami otwierać i zamykać buzię
Ćwiczenia mięśnia okrężnego ust
Ćwiczenia warg są niezbędne w terapii wymowy wielu głosek.
Przyglądając się uważnie wymowie głosek szumiących (sz, ż, cz,
dż) oraz ciszących (ś, ź, ć, dź) można zauważyć, że wargi
układają się w tzw. „ryjek” – są kwadratowe. Natomiast przy
wymowie głosek syczących (s, z, c, dz) wargi są spłaszczone,
tzw. „uśmiech”.
- - Balonik - nadymanie policzków, usta ściągnięte (dla
urozmaicenia bawimy się w baloniki, które "pękajš" przekłute
palcami ).
- Całuski - usta układamy w "ciup" i cmokamy posyłając do siebie
buziaki.
- Niejadek - usta wciągamy w głąb jamy ustnej.
- Zmęczony konik - parskanie wargami.
-Podwieczorek pieska - chwytanie ustami drobnych cukierków,
chrupek, kawałków skórki chleba, itp.
- Kto silniejszy? - napinanie warg w pozycji rozciągniętej. Dwie
osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i
każdy ciągnie w swoją stronę. Uwaga - dajmy dziecku szansę
wygrania zawodów.
- Rybka - powolne otwieranie i zamykanie warg tworzących kształt
koła, zęby "zamknięte"
- Świnka - wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek świnki.
- Wąsy - wysuwanie warg jak przy wymawianiu u, położenie na
górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego
utrzymania.
- Drzwi do domu - buzia to domek krasnoludka, a wargi to drzwi
do domku. Pokaż jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i
zamykają.
- Straż pożarna - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e o,
i u, a u
- Suszarka - utrzymywanie przy pomocy warg słomki,
wciąganie powietrza nosem, wydychanie przez słomkę na
dłoń (odczuwanie ciepłego powietrza).
- Pojazdy - naśladowanie poprzez wibrację warg warkotu
motoru, helikoptera.itp.
Zabawa „Zjadacz makaronu”, ma na celu poprawienie
muskulatury warg. Polega ona na stopniowym wciąganiu do
ust nitki makaronu (stopniowo coraz dłuższej).
Ćwiczenia żuchwy
- Zamykanie i otwieranie domku - szerokie otwieranie ust, jak
przy wymawianiu głoski a, zęby są widoczne dzięki rozchylonym
wargom.
- Grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi
zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i
poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie.
- Krowa - naśladowanie przeżuwania.
- Guma do żucia - żucie gumy lub naśladowanie.
Ćwiczenia podniebienia miękkiego
- Zmęczony piesek - język wysunięty z szeroko otwartych
ust, wdychanie i wydychanie powietrza ustami.
- Chory krasnoludek - kaszlenie z językiem wysuniętym z ust.
- Balonik - nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w
policzkach, następnie wypuszczanie nosem.
- Biedronka, parasol, sukienka itp. - przysysanie kolorowych
kółeczek poprzez wciąganie powietrza przez rurkę i
przenoszenie na obrazek biedronki...
- Śpioch - chrapanie na wdechu i wydechu.
- Kukułka i kurka - wymawianie sylab:
ku - ko, ku -ko,
uku - oko, uku - oko,
kuku - koko, kuku - koko.
- Chory krasnoludek
Krasnalek był chory i leżał w łóżeczku i przyszedł pan doktor
- Jak się masz krasnalku?
Krasnalek kaprysi, ziewa, nie chce jeść, nie chce pić. Chyba się przeziębił:
- Ziewa szeroko z opuszczoną nisko dolną szczęką: aaaaaaaaaa
- Nie chce jeść i bardzo chudnie: wciąganie policzków
- Kaszle: z wysuniętym na zewnątrz językiem
- Chętnie ssie smoczek: naśladowanie odruchu ssania
- Bardzo marudzi: mmmm (murmurando)
Wzywamy pogotowie, pogotowie jedzie: eo, eo, au, au, ay, ay, iu, iu,yu, yu
Pan doktor zaleca:
- Płukanie gardełka (gulgotanie)
- Połykanie pastylek (naśladowanie połykania)
- Oglądanie gardła w lusterku (podczas wymawiania samogłosek)
Krasnalek zmęczony zabiegami ziewa (szeroko), ziewa i usypia:
- Chrapie (na wdechu)
- Chrapie (na wydechu)
Budzi się . Będzie brał inhalacje:
- Zaciska na przemian dziurki nosa (w tym czasie oddycha wolną dziurką)
- Wdycha powietrze nosem - wydycha ustami.
Krasnalek czuje się już lepiej- sprawdza czy gardło go jeszcze boli
Trzyma ręką gardło i wymawia sylaby (przy szeroko otwartych ustach):
ga go ge gu gy
ka ko ke ku ky
oko eke uku aku
ago ego ugu ogo
ga go ge gu gy
Zdrowy krasnoludek ma apetyt, zamyka usta i żuje coś smacznego (naśladowanie żucia).Po posiłku krasnal dostał
czkawki:
Ap-ap, op-op, up-up, ep-ep, yp-yp, ip-ip.
Kiedy czkawka minęła postanowił pobawić się kolorowymi skrawkami papieru, które zdmuchiwał z blatu stołu. Papierki
frunęły daleko, bo krasnal dmuchając na nie mówił: pa, po, pe, pi, pu, py (moment zwarcia przy p przedłużyć). Kiedy
buzia mu się zmęczyła postanowił dmuchać na papierki przez nos.
Magiczny kapelusz
Ćwiczenia artykulacyjne:dziecko losuje z kapelusza różne
przedmioty :
plastikowa cyfra- „liczenie zębów” – dotykanie czubkiem języka
kolejno górnych zębów po stronie wewnętrznej,
plastikowy młotek- wbijanie gwoździ- dotykanie czubkiem języka
do podniebienia ,
obrazek świnki- naprzemienne wysuwanie zaokrąglonych ust do
przodu w kształcie ryjka świnki, a następnie rozciąganie ich do
uśmiechu.
figurka kotka- pijemy mleko jak kotek, wysuwamy język na brodę
podnosimy go naprzemiennie w górę i w dół,
piórko- dmuchamy na piórko ciągłym strumieniem powietrza
Ćwiczenia logorytmiczne:
Logorytmika- dziedzina wiedzy stosująca elementy
gimnastyczne
Ćwiczenia logorytmiczne wykorzystują elementy
gimnastyczne oraz muzyczne. Mają na celu kształcenie i
sprawne wykonywanie ruchu, a co za tym idzie, wyrabiają
szybką orientację w czasie i przestrzeni, umiejętność
koncentracji uwagi, zmuszają do sprawniejszego myślenia.
Kształtując ruchy całego ciała, wpływamy pośrednio na
usprawnianie narządów mownych.
Zestaw ćwiczeń:
Koń w cyrku- dziecko kroczy unosząc wysoko kolana. Najpierw
idziemy powoli nastepnie coraz szybciej.
Żołnierski marsz- dziecko maszeruje do rytmu i klaszcze lub
macha rękoma
zabawa: „Na łące”- dziecko na umówiony sygnał naśladuje
odpowiedniego owada, np.: na klaśnięcie – świerszcz biega i
wydaje odgłos: „cyk, cyk, cyk...”, na uderzenie w bębenek – żaba
skaczei woła: „kum, kum, rech, rech...”, na dźwięk trąbki –
pszczoła lata i bzyczy: „bzz, bzz, bzz...”;
zabawa: „Siała baba mak” – ćwiczenia z wykorzystaniem tekstu
i ruchu:
Siała baba mak, nie wiedziała jak.
A dziad wiedział, nie powiedział,
a to było tak.
Ćwiczenia na słownik czynny i bierny:
Słownictwo dzieci zależne jest od wielu czynników: sprawności
umysłowej, różnic indywidualnych między dziećmi, środowiska
wychowawczego, inteligencji, motywacji. Dzieci przyswajają sobie
część słów, które rozumieją i używają w swoich wypowiedziach.
Jest to tzw. słownik czynny. O wiele bogatszy od słownika
czynnego jest słownik bierny, który jest zasobem słownictwa,
które dziecko rozumie ale go nie używa. Rozwój tych słowników
następuje wraz z wiekiem.
Onomatopeje-> zabawa zwierzątkami i naśladowanie odgłosów
które wydają, pytanie : jak robi kotek?;
Rysujemy dziecku na kartkach lub tablicy obrazki i opowiadamy
co rysujemy. Mogą to być nawet podstawowe kształty,możemy
również wymyślić historie na temat obrazka.
Opowiadanie i czytanie bajek,opowiadanie obrazków
sytuacyjnych
Rozróżnianie duży- mały: mogą to być buty, pudełka, klocki,
lalki; pokazujemy dziecko przedmioty i nazywamy: duży - mały,
następnie prosimy dziecko o szeregowanie (jeśli to konieczne
oczywiście pomagamy dziecku).
Nauka kolorów: dobieranie kolorowych ubrań, wyciętych z
kolorowego papieru, do namalowanych postaci (chłopca i
dziewczynki)-> nazywanie ubrań i kolorów
Nauka przyimków: postaw misia na stole, połóż misia do szafy,
posadź misia pod krzesłem; pokazywanie obrazków z kotkiem i
szafą- pytamy dziecko: „gdzie jest kot?”lub „pokaż obrazek na
którym kot jest w szafie?” („Od obrazka do słowa”)
Koło fortuny: dziecko kręci kołem na którym znajdują się
wymienne papierowe nakładki, na koło z sylabami. Powtarza
sylabę , która wypadła (mogą być na zab. głoskę).
Dziecko rzuca kostką z sylabami i łączy daną sylabę (która
wypadła) z sylabą znajdującą się na kartoniku np.ku(sylaba na
kartoniku) na kostce znajdują się sylaby la, na, ra, lig, zyn, rek
Łączenie w pary jednakowych sylab, a następnie głośne
odczytywanie.
Gra memo-> nauka zawodów, na desygnatach znajdują się
osoby wykonujące różne zawody. Można tę grę wykorzystać do
terapii danej głoski.
Gra planszowa z desygnatami. Gdy dziecko stanie na danym
polu nazywa przedmiot na obrazku i układa zdanie z tym
wyrazem.
Praca z ilustracją, z książką – to następna sytuacja
prowokująca dziecko do pytania o nieznane i niezrozumiane
wyrazy. Sposób zadawania pytań obliguje dziecko do
formułowania zdań, do wypowiedzi wielozdaniowych lub
odpowiedzi krótkich.
Nauka wierszy, opowiadanie obrazka sytuacyjnego” Od
obrazka do słowa”-> zastanawianie się co się później wydarzy z
bohaterami obrazka,
Zagadki->„Zagadki smoka Obiboka”. Zagadki na nieprawidłowo
artykułowaną głoskę
Opisywanie historyjek obrazkowych, to specyficzna forma
rozwijająca język dziecka. Odpowiednio ukierunkowany
obserwator
widzi
zależności
przyczynowo-skutkowe
i przekazuje swoje sądy w formie zdań stopniowo coraz
lepiej rozwiniętych i rozbudowanych tj. złożonych.
Grupowanie
Dziecko ma przed sobą różne obrazki i przedmioty; jego
zadaniem jest dopasować je do siebie nazywając obrazki
np.; buda- pies, spodnie- buty, kartka- kredka, itp..
Uzupełnianie dłuższego tekstu wyrazami z ramki( wyrazy
zawierające daną głoskę). Dziecko czyta tekst głośno i
uzupełnia wyrazami
Układanie zdań z rozsypanki wyrazowej
Uzupełnianie zdania wyrazem lub obrazkiem. Kończenie
zdania poprzez dobranie odpowiedniego obrazka.
Wpisywanie podanych wyrazów do tabelki z dwoma
kolumnami: rzeczowniki, czasowniki lub rzeczowniki i
przymiotniki
Wykreślanka- odszukiwanie i wykreślanie wyrazów z daną
głoską. Dla ułatwienia wyrazy do wykreślenia mogą być
nazwą desygnatów zamieszczonych na kartonikach.
Trzeba w sposób przemyślany i planowy i organizować
dziecku jago warsztat poznawczy, aktywizować je,
rozszerzać horyzonty.