I. Gerontologia społeczna jako nauka

oprac. Katarzyna Uzar-Szcześniak na podst. B. Sztur-Jaworska, P. Błędowski, M. Dzięgielewska, Podstawy gerontologii społecznej, Warszawa 2006

Etymologia i definicja pojęcia „gerontologia”

• (gr. geron – starzec, logos – nauka, słowo) – nauka o starzeniu się i starości człowieka •

Nauka, która dąży do poznania złożonej istoty starości (w wymiarze biologicznym, psychicznym, społecznym), analizuje różne procesy składające się na starzenie się człowieka, poszukuje przyczyn tych procesów oraz analizuje ich wpływ na życie jednostki i na społeczeństwo.

• Terminy „gerontologia” i „geriatria” – początek XX w.

• Stosunkowo młoda dyscyplina naukowa – jej właściwy rozwój – 2-ga połowa XX w.

Dziedziny szczegółowe gerontologii

Gerontologia

  

Gerontologia medyczna Geriatria Geratohigiena Psychogeriatria Gerontologia społeczna



Geragogika

 

Psychologia gerontologiczna Gerontosocjologia Gerontologia doświadczalna



Biologia i fizjologia starzenia się Profilaktyka gerontologiczna

Gerontologia społeczna

nauka zajmująca się procesami i zjawiskami społecznymi, psychologicznymi, ekonomicznymi i demograficznymi, które są przyczynami lub następstwami starzenia się poszczególnych ludzi i całych społeczeństw.

(B. Szatur-Jaworska, P. Błędowski, M. Dzięgielewska, Podstawy gerontologii społecznej)

Cechy gerontologii (społecznej) jako nauki:

• nauka empiryczna • wielodyscyplinarna - czerpie z dorobku: socjologii,

psychologii, demografii, medycyny, biologii, pedagogiki społecznej, filozofii, nauki o polityce społecznej, ekonomii, antropologii kulturowej, historii

• niejednoznaczność przedmiotu badań: człowiek starszy w

aspekcie jednostkowym (osobowość), społecznym

(zbiorowość społeczna) i demograficznym (S. Jałowiecki) • pluralizm teoretyczny – różne interpretacje i teorie

starości oraz zjawisk jej towarzyszących

• pluralizm definicyjny – wielość np. definicji starości • pluralizm metodologiczny (wielowarsztatowość)

PODSTAWOWE POJĘCIA GERONTOLOGICZNE

• „Nieunikniony efekt (końcowy etap) starzenia się,

w którym procesy biologiczne, psychiczne i społeczne zaczynają oddziaływać na siebie synegretycznie, prowadząc do naruszenia równowagi biologicznej i psychicznej bez możliwości przeciwdziałania temu […] Nieuchronnym końcem starości jest śmierć”.

• W aspekcie statycznym ujmowana jest jako okres życia

następujący po wieku dojrzałym

• W aspekcie dynamicznym zaś jako proces starzenia się (A. Zych, Słownik gerontologii społecznej)

Starość

Periodyzacja okresu starości (WHO)

• Wiek przedstarczy

– 45-59 r. ż.

• Wczesna starość

– 60-74 r. ż. – tzw. „młodzi starzy” (ang. young-old)

• Wiek starczy

– późna starość – 75-89 r. ż. – tzw. „starzy-starzy” (ang. old-old)

• Długowieczność

– 90 lat i wyżej – tzw. długowieczni (ang. longlife)

WIEK BIOLOGICZNY

← określa stopień utraty ogólnej sprawności i

żywotności organizmu, typowej dla zaawansowania procesu starzenia biologicznego WIEK DEMOGRAFICZNY

← liczba przeżytych lat

WIEK PSYCHICZNY WIEK SPOŁECZNY

← funkcje intelektualne, sprawność

zmysłów, zdolności adaptacyjne lub samoocena

← pełnione role

WIEK EKONOMICZNY WIEK SOCJALNY

← społeczny podział pracy – wiek

poprodukcyjny

← korzystanie ze świadczeń (akty prawne)