Transcript RDA : Resource Description & Access

Nowy paradygmat katalogowania?
Marcin Roszkowski
Instytut Bibliograficzny
Seminarium Standardy Bibliograficzne 2011, 14.11.2011 r.
Plan wystąpienia
1. Czym jest RDA?
2. Geneza RDA.
3. Co nowego wnosi RDA do metodyki
katalogowania?
4. Pragmatyka RDA – RDA Toolkit.
5. Krytyka RDA.
1. Czym jest RDA?
• RDA = Resource Description & Access
– Zasoby : opis i dostęp
• Projekt nowych angloamerykańskich zasad
katalogowania
• Następca AACR2 (Anglo-American Cataloguing
Rules )
• Opracowane przez członków Joint Steering
Committee (JSC)
– American Library Association, Australian Committee on Cataloguing,
British Library, Canadian Committee on Cataloguing, Chartered
Institute of Library and Information Professionals (CILIP) (Irlandia,
Szkocja, Walia), Library of Congress.
1. Czym jest RDA?
• JSC plan na lata 2005-2009
– przygotowanie znormalizowanych wytycznych
i instrukcji prezentujących spójne i elastyczne
zasady opisu dokumentów,
– zgodność z międzynarodowymi zasadami,
modelami oraz standardami,
– uniezależnienie prezentacji opisu od konkretnego
formatu danych bibliograficznych,
– objęcie zasobów spoza kontekstu bibliotecznego
2. Geneza RDA
ISBD (CE)
2007
1998
2005
1978-2005
FRSAD
2010
FRBR
AACR2
ICP + FRAD
2009
1971-2004
ISBD
2010
1961
Zasady Paryskie
RDA Test
RDA Draft
2.1. Potrzeba zmian
• Dlaczego RDA?
– dezaktualizacja zasad AACR2,
– modele FRBR i FRAD,
– nowe formy dokumentów,
– rozwój technologii i rynku technologii
informacyjnych (IT),
– zmiana oczekiwań użytkowników wobec formy i
funkcji katalogów bibliotecznych
– duża liczba schematów metadanych (RDA jako
standard niezależny od formy prezentacji
metadanych).
2.1. Podstawy RDA
2.2. Podstawy
RDA
2.2. Podstawy RDA
1.
Deklaracja Międzynarodowych Zasad Katalogowania (International
Cataloguing Principles - ICP),
–
2.
3.
Funkcjonalne wymagana dla rekordów bibliograficznych
(Functional Requirements for Bibliographic Records - FRBR)
Funkcjonalne wymagania dla danych wzorcowych (Functional
Requirements for Authority Data - FRAD)
–
4.
aktualizujące tzw. „Zasady Paryskie”, stanowiące podstawę AACR;
do RDA przejęto modele konceptualne (jednostki, relacje, atrybuty)
oraz typy zadań użytkowników;
Międzynarodowy Znormalizowany Opis Bibliograficzny
(International Standard for Bibliographic Description - ISBD)
–
wyznacza jeden ze sposobów prezentacji danych opracowanych
zgodnie z RDA.
2.2. Podstawy RDA / FRBR
• FRBR
– Grupa 1. WEMI
• Dzieło (ang. work)
– D1 Harry Potter i kamień filozoficzny
• Realizacja (ang. expression)
– R1 Realizacja autorska
– R2 Ekranizacja
• Materializacja (ang. manifestation)
– M1 Polskie wydanie książkowe z 2000 roku (Poznań : Media
Rodzina of Poznań)
– M2 Polskie wydanie na 2 DVD z 2007 roku
• Egzemplarz (ang. item)
– E1 Egzemplarz w BN sygn. II 1.961.983
2.2. Podstawy RDA / FRBR
• FRBR
– Grupa 1.
•
•
•
•
Dzieło (ang. work)
Realizacja (ang. expression)
Materializacja (ang. manifestation)
Egzemplarz (ang. item)
– Grupa 2.
• Osoba (ang. person)
• Ciało zbiorowe (ang. corporate body)
– Grupa 3.
•
•
•
•
Pojęcie (ang. concept)
Rzecz (ang. object)
Wydarzenie (ang. event)
Miejsce (ang. place)
2.3. Założenia RDA
• RDA. 0.0. Purpose and Scope
– Udostępnienie wytycznych dotyczących ekspresji
danych, które mają usprawnić proces
odnajdywania zasobów informacyjnych:
• odnalezienie relewantnych zasobów;
• identyfikację, czyli potwierdzenie, że opisany zasób jest
zasobem poszukiwanym;
• wybór odpowiedniego zasobu;
• pozyskanie, czyli nabycie lub otrzymanie prawa dostępu
do zasobu.
2.4. Organizacja treści RDA
• Opublikowane w tradycyjnej postaci w 2010
roku.
• 944 strony
– (AACR2: 712 stron)
• 37 rozdziałów w 10 sekcjach
2.4. Organizacja treści RDA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Własności materializacji i egzemplarza
Własności dzieła i jego realizacji
Własności osób, rodzin i ciał zbiorowych
Rejestracja atrybutów dla opisanych pojęć, rzeczy,
wydarzeń i miejsc *
Rejestracja podstawowych relacji WEMI
Rejestracja relacji dla osób, rodzin i ciał zbiorowych
związanych z zasobem
Wytyczne dot. rejestracji opisu rzeczowego dzieła
Rejestracja dodatkowych relacji WEMI
Rejestracja relacji pomiędzy osobami, rodzinami i ciałami
zbiorowymi
Rejestracja relacji pomiędzy opisanymi pojęciami,
rzeczami, wydarzeniami i miejscami *
Po opublikowaniu oficjalnej wersji RDA
2.4. Organizacja treści RDA
AACR2
1. Strefa tytułu i oznaczenia
odpowiedzialności
2. Strefa wydania
3. Strefa specjalna
4. Strefa adresu wydawniczego
5. Strefa opisu fizycznego
6. Strefa serii
7. Strefa uwag
8. Strefa ISBN i sposobu
uzyskania książki
RDA
1. Dzieło
2. Realizacja
3. Materializacja
4. Egzemplarz
5. Relacje
6. Elementy grupy 2. FRBR
7. Elementy grupy 3. FRBR
3. Zmiany
• Zastąpienie GMD (General Material Designations)
trzema nowymi elementami:
– Media type (typ medium)
• typ urządzenia pośredniczącego, wymaganego do odtworzenia,
uruchomienia, itd. zawartości zasobu
• np.: dokument elektroniczny, mikroformy
– Carrier type (typ nośnika)
• format nośnika w połączeniu z typem urządzenia pośredniczącego
w dostępie do zawartości zasobu
• np.: taśma filmowa, przeźrocza.
– Content type (typ zawartości)
• podstawowa forma komunikacji zmysłów człowieka i postrzeganej
ekspresji zawartości
• np.: materiał kartograficzny, tekst, zapis nutowy.
3. Zmiany
AACR2
RDA
100 1# $a Best, Martin.
245 14 $a The songs of
Carl Michael Bellman
$h [sound recording].
300 ## $a 1 sound disc
(45:01) : $b digital ; $c
4 3/4 in.
500 ## $a Compact disc.
100 1# $a Best, Martin.
245 14 $a The songs of Carl
Michael Bellman.
300 ## $a 1 CD (45 min.) : $b
digital ; $c 4 3/4 in.
336 ## $a performed music
$2 rdacontent
337 ## $a audio $2 rdamedia
338 ## $a audio disc $2
rdacarrier
3. Zmiany / poziom szczegółowości opisu
• AACR2
– Trzy stopnie szczegółowości
• RDA
– core elements
– core if elements
3. Zmiany / elementy CORE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tytuł właściwy
Pierwsze oznaczenie odpowiedzialności
Oznaczenie wydania
Numeracja (dla wydawnictw ciągłych)
Data utworzenia (dla d. niepublikowanych)
Miejsce wydania
Nazwa wydawcy lub dystrybutora
Data wydania / Copyright
Tytuł właściwy serii i numeracja w obrębie serii oraz podserii
Identyfikator manifestacji (np. ISBN)
Typ nośnika
Wielkość zasobu
3. Zmiany / elementy CORE IF
• RDA – core if
– Status elementu wyznaczony przez sytuację
– Np. data dystrybucji
• Element obowiązkowy, jeśli nie można wskazać daty
publikacji, a data dystrybucji jest możliwa do
oznaczenia
3. Zmiany / Hasła opisu bibliograficznego
• RDA
– Access point
Punkt dostępu
– Access point
Punkt dostępu
– Authorized access
point
Autoryzowany punkt dostępu
– Variant access point
Alternatywny/wariant
punktu dostępu
• AACR2
– Heading
Hasło główne
– Added Entry
Hasło dodatkowe
– Authorized heading
Hasło wzorcowe
– See references
Odsyłacze
3. Zmiany / tendencje
•
•
•
•
Zniesienie „zasady trzech”
„Bierz to, co widzisz”
Rezygnacja ze skrótów
Źródła przejmowania danych
3. Zmiany / Zniesienie „zasady trzech”
Wiele oznaczeń odpowiedzialności
3. Zmiany / Zasada „bierz to, co widzisz”
Błędne formy
3. Zmiany / skróty
3. Zmiany / skróty
3. Zmiany / skróty
3. Zmiany / źródła przejmowania danych
• AACR2 wyznacza źródła przejmowania danych
dla każdego typu dokumentów
• RDA wyznacza preferowane i alternatywne
źródła przejmowania danych dla całych grup
dokumentów:
– Jedna lub więcej stron, arkuszy, kart
– Obrazy ruchome
– Inne zasoby
3. Zmiany
• “Changes from AACR2 to RDA: A Comparison
of Examples” / Adam L. Schiff (100 s.)
– Link
• “AACR2 vs. RDA” / Tom Delsey
– Link
• Przykłady rekordów
– http://www.loc.gov/aba/rda/
4. Dostęp do RDA
• Wersja opublikowana
– £105.00 = ok. 540 PLN
• Wersja robocza
– http://www.rdatoolkit.org/constituencydraft
• RDA Toolkit
– http://www.rdatoolkit.org/
– Dostęp od €170/rok dla jednego użytkownika
• (ok. 750 PLN)
4. Dostęp / RDA Toolkit
• Zawartość RDA Toolkit
– Pełny tekst RDA
– Współdzielone schematy katalogowania dla
poszczególnych typów dokumentów (workflows),
przykłady
– Pełny tekst AACR2
– Schematy przejść
• RDA  MARC 21
• RDA  Dublin Core
4. Dostęp / RDA Toolkit
4. Dostęp / RDA Toolkit
5. Krytyka
• Testy RDA w USA
– 2009-2011 r.
– 26 instytucji
• Maj 2011 r. - Report and Recommendations
of the U.S. RDA Test Coordinating Committee
– Krytyka:
•
•
•
•
•
•
•
Niezrozumiały język
Błędy typograficzne i edytorskie
Zbyt mała liczba przykładów
Nadmiarowość informacji
Niezrozumiałe definicje
Niepoprawna sieć odsyłaczy
Problem z obsługą RDA Toolkit
– Wnioski: wdrożenie RDA nie wcześniej niż
w styczniu 2013 r.
5. Krytyka
• Michael Gorman
– RDA: THE COMING CATALOGUING DEBACLE (2007)
(Nadchodząca klęska katalogowania)
• “… result of their theoretical approach promises to be the
biggest disaster to hit descriptive cataloguing since the draft
rules of 1941 …”
• “FRBR may have some merit as a way of looking at the
theory of cataloguing—it has little as a foundational
document for creating a cataloguing code.”
• “This is the witches’ brew of ignorance, neophilia, and the
exaltation of theory over practice that given birth to the
draft Resource description and access (RDA) …”
• “This is a sad time for cataloguing and the millions of users
of library catalogues …”
RDA w Europie
• Duże zainteresowanie środowiska
bibliotekarzy w Europie
– szczególnie Niemcy, Szwecja
• EURIG – the European RDA Interest Group
– http://www.slainte.org.uk/eurig/index.htm
– Austria, Chorwacja, Czechy, Dania, Francja, Hiszpania,
Holandia, Litwa, Niemcy, Norwegia, Polska , Słowacja,
Szkocja, Szwajcaria, Szwecja, Włochy
– Najbliższe spotkanie: grudzień 2011 r.
RDA i Semantic Web
• RDA
1. Zasady katalogowania dokumentów
2. Formalny opis uniwersum jednostek
bibliograficznych = ontologia sieciowa
• Zbiory słownictwa kontrolowanego wraz formalną
warstwą reprezentacji (RDF/XML)
• http://metadataregistry.org/rdabrowse.htm
• „At the conceptual level, RDA is a step in the right
direction but without a connection to the Semantic
Web it will be irrelevant outside the library world”
–
Raport DNB
Wnioski
•
•
•
•
•
Kiedy ?
W jakiej formie ?
Szkolenia?
Cena?
…
Nowy paradygmat katalogowania?
Dziękuję za uwagę
Seminarium Standardy Bibliograficzne 2011, 14.11.2011 r.