Transcript İndir - Ankara YMM

1 / 66
ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ve
ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR İÇİN
KARŞILIK AYIRMA
ALACAKLAR
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde Alacaklar:
Alacaklar; 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin
V_TEKDÜZEN HESAP ÇERÇEVESİ, HESAP PLANI VE HESAP PLANI
AÇIKLAMALARI kısmında yer alan C – HESAP PLANI AÇIKLAMALARI
bölümünde, ticari alacaklar hesap grubu içerisinde düzenlenmiştir. Bu hesap
grubunda işletmenin ticari faaliyetleri karşılığında karşı taraf için bir borç niteliği
taşıyan ve belirli bir dönemde parayla ölçülebilen senetli ve senetsiz ticari
alacaklar yer almaktadır.
ALACAKLAR
Vergi Usul Kanunu’nda Alacaklar:
“Alacaklar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi
sözleşmelerine müstenit alacaklar değerleme gününe kadar hesaplanacak
faizleriyle birlikte dikkate alınır.
Vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar değerleme gününün kıymetine
irca olunabilir. Bu takdirde, senette faiz nispeti açıklanmış ise bu nispet,
açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi
uygulanır.
Bankalar ve bankerler ile sigorta şirketleri alacaklarını ya Cumhuriyet Merkez
Bankasının resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddi
ile, değerleme günü kıymetine irca ederler.” (VUK: md.281)
KARŞILIKLAR
Tanım:
Hasıl olan veya husulü beklenen fakat miktarı katiyetle kestirilemiyen ve
teşebbüs için bir borç mahiyetini arz eden belli bazı zararları karşılamak
maksadiyle hesaben ayrılan meblağlara karşılık denir. (VUK:md.288/1)
Değerleme:
Karşılıklar mukayyet değerleriyle pasifleştirilmek suretiyle değerlenir.
(VUK:md.288/2)
Amortisman kayıtları hakkındaki özel hükümler mahfuzdur. (VUK:md.288/3)
Nitekim, amortisman mevzuu içinde düzenlenen şüpheli alacaklar karşılığı
tasarruf değeriyle değerlenir. (VUK:md.323/2)
ŞÜPHELİ ALACAKLAR
Yasal dayanak
Şüpheli alacaklar 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 323. maddesinde
düzenlenmiştir.
ŞÜPHELİ ALACAKLAR
Kanun metni:
“(2365 sayılı Kanunun 55'inci maddesiyle değişen madde) Ticari ve zirai
kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;
1. (2455 sayılı Kanunun 3'üncü maddesiyle değişen bent) Dava veya icra
safhasında bulunan alacaklar;
2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen
borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek
derecede küçük alacaklar;
şüpheli alacak sayılır.
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine
göre pasifte karşılık ayrılabilir.
Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında gösterilir. Teminatlı
alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan miktara inhisar eder.
Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde
kar-zarar hesabına intikal ettirilir.”
ŞÜPHELİ ALACAKLAR
Diğer Düzenlemeler
•
VUK Geçici madde 24 (1999 depremine ilişkin özel bir düzenleme),
•
143 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (2365 ve 2455 sayılı Kanunlar
ile VUK md.323’de yer alan değişikler),
•
284 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (VUK Geçici md.24’ün
uygulamasına ilişkin),
•
334 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Tahsil edilemeyen KDV için
şüpheli alacak karşılığı ayrılıp ayrılamayacağına ilişkin),
•
Özelgeler.
ŞÜPHELİ ALACAKLAR
A- Alacağın Şüpheli Hale Gelmesinin Şartları
Alacak;
•
Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmalı,
•
Dava veya icra safhasında bulunmalı ya da yapılan protestoya veya yazı ile bir
defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan
dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacak olmalı,
Yukarıdaki şartların her ikisini de sağlayan alacaklar şüpheli şüpheli alacak sayılır.
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI
B- Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılmasının Şartları
•
Şüpheli Alacak Karşılığı Bilanço Esasında Defter Tutan Mükelleflerce
Ayrılabilir,
•
Şüpheli Alacak Karşılığı Ticari Ve Zirai Kazancın Elde Edilmesi ve İdame
Ettirilmesi İle İlgili Alacaklar İçin Ayrılabilir,
•
Şüpheli Alacak Karşılığı Teminatsız Alacaklar İçin Ayrılabilir
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI BİLANÇO ESASINDA
DEFTER TUTAN MÜKELLEFLERCE AYRILABİLİR
Kanun metni:
“…
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine
göre pasifte karşılık ayrılabilir.
…” (VUK-md.323/2)
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TİCARİ VE ZİRAİ KAZANCIN ELDE
EDİLMESİ VE İDAME ETTİRİLMESİ İLE İLGİLİ ALACAKLAR İÇİN
AYRILABİLİR
Kanun Gerekçesi:
Vergi Usul Kanunu’nda değişiklik yapılmasına ilişkin 2365 sayılı Kanun’un
gerekçesi;
“… Karşılık ayrılmak suretiyle, zarara intikal ettirilecek alacağın ticari ve zirai
faaliyetin elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olması, diğer bir ifade ile
alacağın daha önce hâsılat hesaplarına intikal ettirilmiş olması…”
Yargı kararları:
Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 2004/101; Karar No: 2005/503
sayılı kararı;
“Bir alacağın şüpheli hale geldiğini kabul ederek karşılık ayırmak suretiyle
zarar yazılabilmesi için, bu alacağın daha önce hasılat olarak kaydedilmesi
gerekmektedir.”
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR
İÇİN AYRILABİLİR
İdari Görüşler:
•
“… Tacirler için, kendi kefaleti karşılığında, teminat mektubu istihsalini
iştigal mevzuu yapmış bulunan kolektif şirketin bankaya kefaleti teknik
bakımdan bir teminattır. Mevzubahis fıkra ise, teminatlı alacaklar için bir tahdit
hükmü koymaktadır. Bu fıkradaki teminat mefhumu geniş anlamı ile ifade
edilmiş olup hukuk lisanında ayni ve şahsi olarak tasnif edilen teminatın her
şeklini şümulü içine almış bulunmaktadır.
…”
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR
İÇİN AYRILABİLİR
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR
İÇİN AYRILABİLİR
Yargı kararları:
Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 2002/4579; Karar No: 2004/355
sayılı kararı;
(Kefilin malvarlığının diğer unsurlar gibi hemen nakte çevrilmesinin ve
alacaklının uhdesine geçmesinin söz konusu olmadığı, kambiyo usulüne göre
takip gerektirdiği ve risk faktörü taşıdığından bahisle),
“İcra safhasında bulunan kefilli alacaklar, teminatlı alacak kapsamında
olmadığından, şüpheli alacak karşılığı ayrılabilecektir.”
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR
İÇİN AYRILABİLİR
Yargı kararları:
Danıştay Üçüncü Dairesinin Esas No: 1989/4580; Karar No: 1990/1491
sayılı ve 22/05/1990 tarihli kararı;
“…yapılan haczin tüm alacağı karşılayıp karşılamayacağı, hacizlerin ne zaman
paraya çevrileceğinin bilinmemesi, dava dosyası ekindeki şüpheli alacaklar
nedeniyle menfi tespit davaları sonucunda verilmiş kararlarla alacağın miktar
itibariyle düşürülmüş bulunması ve büyük bir bölümünün de tahsil edilememiş
olması nedeniyle söz konusu iddiaya itibar etmeye dolayısıyla bu yönde
matrah farkı tesis etmeye olanak bulunmadığı, kaldı ki bir borcun İcra ve İflas
Kanunu’na göre gerçek anlamda teminata bağlanmış olabilmesi için
gayrimenkul üzerine ipotek konulmuş olması ya da alacağın banka teminat
mektubu veya Devlet tahviline bağlanması gerektiği, …”
Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun Esas No: 2002/35; Karar No:
2002/186 sayılı, 12/04/2002 tarihli kararı;
“Teminatlı alacaklar şüpheli alacak vasfını kaybettiğinden ihtiyatı haciz, haciz
ve gayrimenkul ipoteği alacak için teminat sağladığından karşılık
ayrılamayacağı hk. .”
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TEMİNATSIZ ALACAKLAR
İÇİN AYRILABİLİR
Yargı kararları:
Danıştay Üçüncü Dairesinin Esas No: 1194/731; Karar No: 1994/3149
sayılı kararı;
“1-Teminatlı alacakların dava safhasında olması bunlara teminatlı alacak olma
vasfını kaybettirmez,
…
3- Teminatlı alacaklar için teminatı veren banka aleyhine alacak davası açılmış
olması nedeniyle şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz.”
Danıştay Üçüncü Dairesinin Esas No: 1998/3101; Karar No: 2000/10117
sayılı kararında;
“Adli icra aşamasında borçlunun mallarına haciz tatbiki suretiyle teminata
bağlanan alacak nedeniyle icraya başvurulmuş olması, şüpheli alacak karşılığı
ayrılmasını yasal kılmaz.”
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI
C- Şüpheli Alacaklar İçin Karşılık Ayrılma Yöntemi
•
Şüpheli Alacak Karşılığı Tasarruf Değerine Göre Ayrılır,
•
Şüpheli Alacak Karşılığı Şüpheli Alacak Tutarından Fazla Olamaz,
•
Şüpheli Alacak Karşılığı İşletmeler İçin Bir Haktır,
•
Şüpheli Alacak Karşılığı Alacağın Şüpheli Hale Geldiği Yıl İçin Ayrılabilir,
•
Şüpheli Alacaklar Karşılık Ayrılmadan Önce Zarar Yazılamaz
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI TASARRUF DEĞERİNE
GÖRE AYRILIR
Kanun metni:
“…
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine
göre pasifte karşılık ayrılabilir.
…” (VUK-md.323/2)
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI ŞÜPHELİ ALACAK
TUTARINDAN FAZLA OLAMAZ
Özelge örneği:
Gelir İdaresi Başkanlığının 16/02/2009 tarihli ve B.07.1.GİB..0.02.29/2978323-243 sayılı özelgesi;
“… alacaklar dönem sonunda değerlenmesi nedeniyle oluşacak kur farkları da
asıl alacağın akıbetine tabi olduğundan asıl alacağınız şüpheli hale geldikten
sonra bu alacağa bağlı olarak oluşan kur farkları da şüpheli hale gelmiş
sayılarak karşılık ayrılabilinir. … .”
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI İŞLETMELER İÇİN BİR
HAKTIR
Kanun metni:
“…
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine
göre pasifte karşılık ayrılabilir.
…” (VUK-md.323/2)
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI ALACAĞIN ŞÜPHELİ HALE
GELDİĞİ YIL İÇİN AYRILMALIDIR
Yargı kararları:
Danıştay Üçüncü Dairesinin 1995/2705 Esas No.lu 1996/1100 numaralı
kararı;
“Vergi Usul Kanunu’nun 323 üncü maddesinde yazılı şartları taşıyan alacaklar
için, bu alacağın şüpheli hale geldiği vergilendirme döneminde karşılık
ayrılabilir. Şüpheli hale geldiği dönemde karşılık ayrılmayan alacaklar için
sonraki dönemlerde karşılık ayırarak zarar yazılması mümkün
olmayacağından, bu şekilde zarara intikal ettirilen tutarlar dönem matrahına
ilave ettirilerek cezalı tarhiyat yapılmasında kanuna aykırılıktan söz edilemez.”
Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 1992/719, Karar No: 1992/4809
sayılı kararı;
“Vergi Usul Kanunu’nun 323’üncü maddesinde, alacağın şüpheli hale geldiği
yılda karşılık ayrılmasını zorunlu kılan bir ifadenin yer alamadığı, önemli olanın
alacağın maddede öngörülen koşulları taşıyıp taşımadığı hususu olması ve
dönemin değişmesiyle alacağın şüpheli olma niteliğini kaybettiğinin kabul
edilemeyeceği gerçeği karşısında; 1983 yılında şüpheli hale gelen alacaklar
için 1985 yılında ayrılan karşılıklar hukuka uygundur.”
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI ALACAĞIN ŞÜPHELİ HALE
GELDİĞİ YIL İÇİN AYRILMALIDIR
Yargı kararları:
Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun Esas No: 2006/291; Karar No:
2006/334 sayılı, 08/12/2006 tarihli kararı;
“Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak
şartıyla tahsil edilememiş alacaklar için, Vergi Usul Kanununun 323 üncü
maddesinde öngörülmüş şartların mevcudiyeti halinde ve ancak şüpheli hale
geldikleri yılda karşılık ayrılabilecektir.”
ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIK AYRILMADAN ÖNCE
ZARAR YAZILAMAZ
Yargı kararları:
Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun Esas No:1996/220 Karar
No:1998/32 sayılı ve 16/01/1998 sayılı kararı;
“Şüpheli alacak karşılığı ayırmak zorunlu olmamakla birlikte, henüz tahsil
imkansızlığı doğmayan, sadece şüpheli hale gelmiş alacak için iradesini
karşılık hesabı açmamak yolunda kullanan yükümlülerin, bu alacakları zarara
atmalarının hukuka aykırı olduğu…”
DEĞERSİZ ALACAKLAR
Yasal dayanak:
Değersiz alacaklar 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 322. maddesinde
düzenlenmiştir.
DEĞERSİZ ALACAKLAR
Kanun metni:
“Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkan
kalmıyan alacaklar, değersiz alacaktır.
Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini
kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmüne
giren değersiz alacakları, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler.”
DEĞERSİZ ALACAKLAR
DEĞERSİZ ALACAKLAR
Alacağın Değersiz Hale Gelmesinin Şartları
1.
2.
Kazai bir hüküm bulunmalıdır. (Alacağın borçlusu tarafından ödenmesi
imkânının bulunmadığını hükme bağlayan bir mahkeme kararı) veya,
Kanaat getirici vesika
•
Konkordato anlaşması (Konkordato ile alacaklının borçluyu ibra
ettiği miktar değersiz alacak sayılır),
•
Alacaktan vazgeçildiğini gösteren mahkeme tutanakları,
•
Borçlunun kesin olarak yurtdışına çıktığının ve el konulmasını
gerektiren malı olmadığını gösteren belgeler
DEĞERSİZ ALACAKLAR
•
•
•
Değerleme
Değersiz alacaklar mukayyet kıymetleriyle değerlenir.
Zarar kaydı
Değersiz alacaklar; ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile
ilgili olmak kaydıyla, ancak değersiz hale geldiği yılda zarar kaydedilebilir.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin de 322’nci madde
hükmüne göre değersiz alacaklarını gider yazmaları mümkündür.
MUHASEBE KAYDI
ÖRNEK :
Bir gerçek kişiye ait ticari işletmenin yıl içinde dava konusu yapılmış biri
1.800.-TL diğeri de 200-TL olmak üzere toplam 2.000.-TL senetli alacağı
vardır.
Değerleme gününde (dönem sonunda) söz konusu senetlerin tahsilinin
tamamen şüpheli hale geldiği yani işletme için tasarruf değerinin olmadığı
anlaşılmış ve karşılık ayrılmasına karar verilmiştir.
MUHASEBE KAYDI
D- Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılması
128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
121 ALACAK SENETLERİ
2.000
2.000
654 KARŞILIK GİDERLERİ
2.000
129 ŞÜP. TİC. ALAC. KARŞ.
1) … Şirketine ait … vadeli alacak senedimiz
2) … Şirketine ait … vadeli alacak senedimiz
690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI
654 KARŞILIK GİDERLERİ
2.000
2.000
2.000
MUHASEBE KAYDI
Karşılık Ayrılan Şüpheli Alacağın Sonradan Tahsil Edilmesi
100- KASA
129- ŞÜP. TİC. ALAC. KARŞILIĞI
644- KONUSU KALMAYAN KARŞ.
128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
644- KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 2.000
690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI
(671-ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI)
2.000
2.000
2.000
2.000
2.000
MUHASEBE KAYDI
Karşılık Ayrılan Şüpheli Alacağın Değersiz Hale Gelmesi
Örnek: (A) Anonim Şirketinin; (T) Limited Şirketine 100.000.-TL ve (W)
Anonim Şirketine 40.000.-TL borcu bulunmaktadır.
(T) Limited Şirketi, (A) Anonim Şirketinin borcunu zamanında ödememesi
üzerine 15/09/2009 tarihinde icra takibine başvurmuş, 31/12/2009 tarihinde
aynı tutarda karşılık ayırmıştır. İcra takibi devam ederken borçlu şirket
10/02/2010 tarihinde İcra Tetkik Merciine başvurarak konkordato teklif etmiştir.
Konkordato anlaşması, 20/04/2010 tarihinde kesinleşmiştir. Konkordato
anlaşmasında; borçlu (A) Anonim Şirketinin, alacaklı (T) Limited Şirketi ile (W)
Anonim Şirketine olan borçlarının %50’sini ödemek suretiyle borçlarından
kurtulacağı belirtilmiştir.
MUHASEBE KAYDI
Olay (T) Limited Şirketi açısından değerlendirilecek olursa; (T) Limited Şirketi,
100.000.-TL alacağının tamamı için 31/12/2009 tarihinde karşılık ayırmış ve
gider olarak kaydetmiştir. (T) Limited Şirketinin muhasebe kaydı yukarıda
açıklanmıştır. (T) Limited Şirketi 20/04/2010 tarihli konkordato anlaşmasına
göre (A) Anonim Şirketinden olan 100.000.-TL tutarındaki alacağın %50’si olan
50.000.-TL’den vazgeçmiş, kalan 50.000.-TL’yi ise ileriki tarihlerde tahsil
edecektir.
Buna göre;
•
Alacağın tamamı için ayrılan 100.000.-TL tutarındaki karşılık iptal edilmeli ve
gelir olarak kaydedilmelidir.
•
Alacağın vazgeçilen kısmı olan 50.000.-TL “Değersiz Alacak” haline
geldiğinden doğrudan gider olarak kaydedilmelidir.
(T) Limited Şirketinin bu işlemlere ilişkin olarak 2010 yılında yapması gereken
muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir:
MUHASEBE KAYDI
20/04/2010 tarihli kayıtlar:
120 ALICILAR
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
100.000
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI
644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR
100.000
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR
120 ALICILAR
50.000
100.000
100.000
50.000
MUHASEBE KAYDI
31/12/2010 tarihli kayıtlar:
644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR
690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI
100.000
690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER
VE ZARARLAR
50.000
100.000
50.000
MUHASEBE KAYDI
(W) Anonim Şirketinin kayıtları:
(W) Anonim Şirketi, konkordato süreci içerisinde, (A) Anonim Şirketinden olan
alacağına ilişkin konkordato tutanağını imzalamış ve 40.000.-TL tutarındaki
alacağının %50’si olan 20.000.-TL’ndan vazgeçmiş olduğundan, tahsil edeceği
tutar ise 20.000.-TL olacaktır.
•
Alacağın vazgeçilen kısmı olan 20.000.-TL “Değersiz Alacak” haline
geldiğinden doğrudan gider kaydedilmelidir.
(W) Anonim Şirketinin bu işlemlere ilişkin olarak yapması gereken muhasebe
kayıtları ise aşağıdaki gibidir:
MUHASEBE KAYDI
20/04/2010 tarihli kayıt:
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR
120 ALICILAR
20.000
20.000
31/12/2010 tarihli kayıt:
690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER
VE ZARARLAR
20.000
20.000
ŞÜPHELİ ALACAKLARDA
ÖZELLİK GÖSTEREN DURUMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Verilen Avanslar
Tahsil Edilemeyen Katma Değer Vergisi
Mevduat ve Repoda Karşılık Ayrılması
Yurtdışı Alacaklara Karşılık Ayrılması
Vergilendirme Dönemi Kapandıktan Sonra Beyanname Verme Süresinin
Bitiminden Önce Şüpheli Hale Gelen Alacak İçin Hangi Dönemde Karşılık
Ayrılacağı,
Vadesi Gelen Alacağın Vadesinin Uzatılması Halinde Şüpheli Alacak,
Kamu Kurumlarından Olan Alacaklar İçin Karşılık Ayrılıp Ayrılamayacağı,
Temlik Edilen Alacak İçin Karşılık Ayrılıp Ayrılamayacağı
Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinde Şüpheli Alacak
Karşılığı Ayrılması,
Şüpheli Alacakların Mükellefiyetin Terk Tarihinden Sonra Tahsili
VERİLEN AVANSLARDA ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI
Yargı kararı:
Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 1997/19; Karar No: 1998/1256
sayılı kararı;
“1- Fason imalat yaptırılması amacıyla verilen avanslardan ve fason işlenmek
üzere verilen emtianın teslim edilmemesinden doğan alacaklar için şüpheli
alacak karşılığı ayrılması mümkün değildir.”
Özelge örneği:
Maliye Bakanlığı 06/01/1999 tarih ve 316 sayılı yazısı ile; maden çıkarıp teslim
etme taahhüdünde bulunan bir firmaya ödenen avans için, madenin teslim
edilememesi ve alacağın geri alınmaması halinde, karşılık ayrılmasının
mümkün bulunmadığı yönünde görüş bildirmiştir.
TAHSİL EDİLEMEYEN KATMA DEĞER VERGİSİ
Yargı kararı:
Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 2002/1668; Karar No: 2003/563
sayılı kararı;
“… mal ve hizmet satışları dolayısıyla tahsili şüpheli hale gelen alacaklar için
sözkonusu olan karşılık ayırma esasının tahakkuk eden ancak yükümlü
tarafından tahsil edilmeden vergi dairesine ödenen katma değer vergisi
bakımından uygulanmaması Vergi Usul Kanunundaki düzenleme şekline ve
vergilemede adalete aykırı düşer.”
MEVDUAT VE REPODA KARŞILIK AYRILMASI
Yargı kararı:
Danıştay Dördüncü Dairesinin Esas No: 1997/1733; Karar No: 1998/826
sayılı kararı;
“İşletme kasasında bulunan bir miktar paranın faaliyeti durdurulan ve iflas
davası açılmış bir bankaya yatırılması halinde; bu paranın ticari alacak
niteliğinde olması sebebiyle şüpheli alacak karşılığı ayrılması ve zarar olarak
sonuç hesaplarına intikal ettirilmesinde Kanuna aykırılık bulunmamaktadır.”
YURTDIŞI ALACAKLARA KARŞILIK AYRILMASI
Yargı kararı:
Danıştay Dördüncü Dairesi de Esas No: 2004/532; Karar No: 2004/2094
sayılı kararı;
“Yurt dışında mukim bir şirketten olan ticari alacağın tahsili için dava açılması
halinde şüpheli alacak karşılığı ayrılıp, gider yazılabilir.”
YURTDIŞI ALACAKLARA KARŞILIK AYRILMASI
Özelge örneği
Gelir İdaresi Başkanlığının 16/02/2009 tarihli ve B.07.1.GİB..0.02.29/2978323-243 sayılı özelgesi;
“… Alacağın yurt içinden veya yurt dışından olması bir önem taşımadığından
yurt dışından olan alacaklar için de bu madde hükümleri geçerlidir.
Yurt dışından olan alacakların şüpheli hale geldiğinin ispatlanabilmesi için,
ticari iş yaptığınız firmanın mukim olduğu ülkenin mahkemelerinde dava
açmanız veya icra takibinde bulunmanız gerekmektedir. Yurt dışından
alacaklar dönem sonunda değerlenmesi nedeniyle oluşacak kur farkları da asıl
alacağın akıbetine tabi olduğundan asıl alacağınız şüpheli hale geldikten sonra
bu alacağa bağlı olarak oluşan kur farkları da şüpheli hale gelmiş sayılarak
karşılık ayrılabilinir. Bu itibarla bedeli tahsil edilemeyen döviz cinsinden yurt
dışı alacaklarınız için Vergi Usul Kanununun 323 üncü maddesinde belirtilen
şartların yerine getirilmesi halinde bu alacaklarınız için karşılık ayırmanız
mümkün olacaktır.”
KAMU KURUMLARINDAN OLAN ALACAKLAR İÇİN
KARŞILIK AYRILIP AYRILAMAYACAĞI HAKKINDA
Özelge örneği:
Gelir İdaresi Başkanlığı 30/07/2005 tarihli ve B.07.1.GİB.0.29/2921-229-57530421 sayılı özelgesi;
(Özel sağlık kurum ve kuruluşlarına yapılan ödemelerle ilgili olarak, sağlık
hizmetinin sunulduğu anda hizmetin tamamlandığından ve bu aşamada hizmet
iadesinin mümkün bulunmadığından bahisle)
“…sağlık hizmetinden yararlanan kamu kurum ve kuruluşlarının fatura bedelini
herhangi bir şekilde düşük ya da reddedilen miktar kadar ödemesi durumunda,
ödenmeyen kısmın faturayı düzenleyen tarafından hasılattan çıkarılması, Vergi
Usul Kanununun alacaklarda amortisman (şüpheli alacaklar veya değersiz
alacaklar) hükümlerine göre mümkün bulunmaktadır.”
KAMU KURUMLARINDAN OLAN ALACAKLAR İÇİN
KARŞILIK AYRILIP AYRILAMAYACAĞI HAKKINDA
İdari karar örneği:
Belediyeye şehir içi yolların yapımı taahhüdünde bulunan ve 2 yıl sonra işi
tamamlayarak istihkak bedelinin ödenmesini talep eden, ancak alacağını tahsil
edemeyen bir müteahhidin, bu alacağı için karşılık ayırıp ayırmayacağı
konusunda; kamu kurumlarından olan alacaklar için 323’üncü maddede yazılı
şartların gerçekleşmesi halinde karşılık ayrılabileceği ve bu karşılığın yıllara
sari inşaat işinin geliriyle ilişkilendirilmeksizin doğrudan kâr-zarar hesabına
kaydedileceği hakkında.
TEMLİK EDİLEN ALACAK İÇİN KARŞILIK AYRILIP
AYRILAMAYACAĞI
Özelge örneği:
Gelir İdaresi Başkanlığının 16/02/2011 tarih ve 742 sayılı özelgesi;
“… şirketinizce, mallarınızın pazarlamasını yürüten ve aynı gruba bağlı olan
şirketin bayilerine fatura karşılığında sattığınız malların bedellerinin
ödenmemesi nedeniyle şirketinizin aktifinden çıkarılmak suretiyle ve özel
hukuk hükümleri uyarınca yapılan sözleşmeye istinaden, malların
pazarlamasını yürüten firmaya olan borcunuza mahsuben temlik edilen tutarlar
için …şüpheli ticari alacak karşılığı ayrılması mümkün bulunmamaktadır.”
ŞÜPHELİ ALACAKLARIN MÜKELLEFİYETİN TERK
TARİHİNDEN SONRA TAHSİLİ
Kanun metni:
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 82. maddesi:
“Vergiye tâbi arızi kazançlar şunlardır :
…
5. Gerçek usulde vergiye tâbi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak
sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık
ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil)….”
ANKARA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…
Fatih KIZILTEPE
Gelir İdaresi Grup Müdürü V
54 / 66