Transcript Prezentacja specjalności logopedycznej

Logopeda
specjalista od emisji głosu
2
Logopeda
jako specjalista
 logopeda medialny
 logopeda szkolny
 neurologopeda
 surdologopeda
3
Emisja głosu
(od łac. emissio = wypuszczanie) to:
 skoordynowany zespół czynności oddychania, fonacji




i artykulacji oraz powstającego przy tym rezonansu
(H. Sobierajska),
proces wydobywania głosu i wysyłania go (M. Chęciek),
wydobycie głosu na zewnątrz (B. Tarasiewicz),
to nauka wydobywania głosu polegająca na
skoordynowanej pracy aparatu głosowego i mięśni
oddechowych
w
celu
uzyskania
rezonansu
(B. Tarasiewicz),
zespolona czynność oddychania, fonacji i artykulacji
w połączeniu ze zjawiskiem rezonansu w przestrzeniach
rezonacyjnych klatki piersiowej, krtani i nasady
(M. Śliwińska-Kowalska).
4
Wytwarzanie głosu
Jest możliwe dzięki współdziałaniu ze sobą wielu
narządów:
 układu oddechowego, w skład którego wchodzą:
płuca, oskrzela, tchawica,
 krtani – z drgającymi fałdami głosowymi,
 aparatu artykulacyjnego,
 rezonatorów
–
przestrzeni
powietrznych,
w których dźwięk nabiera odpowiedniej barwy
i brzmienia,
 narządu słuchu,
 ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.
5
Cechy głosu
 charakter głosu
 wysokość głosu
 zakres głosu (skala)
 średnie położenie głosu
 natężenie głosu (siła)
 nastawienie głosu
 czas fonacji
 barwa głosu
 rejestry głosowe
6

Zdemistyfikowanie i zdemitologizowanie
obiektów latających.

Wyindywidualizowałem się
z rozentuzjazmowanego tłumu, który
oklaskiwał przeliteralizowane
i przeintelektualizowane arcydzieło.

Po suszy szosa sucha.

Tracz tarł tarcicę tak takt w takt, jak takt w
takt tarcicę tartak tarł.
7
8
Logopeda
specjalista od głosu i mowy
osób po laryngektomii
9
10
Wytwarzanie głosu i mowy
zastępczej polega na:
 wytworzeniu bani zapasowego powietrza
w przełyku,
 wykorzystaniu fizjologicznego odruchu
dźwięcznego odbijania się (ructus), w wyniku
którego powstaje odpowiednie ciśnienie
powietrza, umożliwiające wprawienie w ruch
określonych struktur anatomicznych
zastępujących wiązadła głosowe.
11
Rodzaje mowy zastępczej
 przełykowa
 gardłowa
 przetokowa
12
Logopeda
specjalista od wczesnej
interwencji
i wspomagania rozwoju
małego dziecka
13
Wczesna interwencja logopedyczna
to:
zespół działań zmierzających do zmiany
istniejących nieprawidłowości anatomicznych i/lub
funkcjonalnych w obrębie aparatu oralnego oraz
działania i starania zmierzające do wywołania
prawidłowego odruchu lub jego wygaszenia
(B. Wiśniewska)
14
Celem wczesnej interwencji logopedycznej
jest wspomaganie rozwoju dziecka
oraz przeciwdziałanie utrwalaniu
patologicznych wzorców rozwojowych.
15
Kto objęty jest wczesną interwencją
logopedyczną?
 dzieci grupy wysokiego ryzyka:
 z ciąż wielopłodowych,
 z porodów patologicznych,
 z obniżoną punktacją Apgar,
 dystroficzne,
 z problemami neurorozwojowymi,
 z wadami rozwojowymi,
 z zakażeniami z grupy TORCH,
16
 u których stwierdzono zaburzenia napięcia
mięśniowego,
 z asymetrycznym ułożeniem ciała,
 dzieci przedwcześnie urodzone,
 dzieci z zespołami genetycznymi.
17
Badanie logopedyczne najmłodszych
dzieci obejmuje ocenę:
 warunków anatomicznych w obrębie twarzy




i jamy ustnej
funkcjonowania narządów artykulacyjnych,
sposobu oddychania
odruchów: szukania, ssania, otwierania ust,
odruchów wargowych, połykania, wysuwania
języka, odruchu gardłowego (zwracania)
reakcji akustyczno-twarzowej
18
 koordynacji ssania, połykania i oddychania
 sposobu karmienia piersią i oddychania przez nos
 pozycji, które dziecko przyjmuje w czasie spożywania
posiłków
 rozwoju funkcji przedjęzykowych, głużenia, gaworzenia
19
Wczesne wspomaganie rozwoju mowy
u dzieci obejmuje:
 prawidłowe karmienie piersią lub butelką
 masaże ustno-twarzowe
 gimnastykę całego ciała stymulujące sferę
ustno-twarzową
 w przypadku niemożności porozumiewania się
werbalnego – wprowadzenie komunikacji
alternatywnej
20
LOGOPEDA
SPECJALISTA OD KORYGOWANIA
WAD WYMOWY
21
DYSLALIA – CO TO JEST?
Najczęściej terminu „dyslalia”
używa się
w znaczeniu:
 wady wymowy;
 nieprawidłowe realizacje
głosek języka ojczystego;
 zaburzenia rozwoju mowy
dotyczące aspektu
artykulacyjnego;
 specyficzne zaburzenia
artykulacji.
22
JAKIE SĄ PRZYCZYNY
DYSLALII?
 zaburzenia słuchu fonematycznego, różnicującego







dźwięki;
nieprawidłowe połykanie;
zbyt długie korzystanie ze smoczka;
wady zgryzu;
anatomiczne uszkodzenia narządów mowy (np. rozszczep
podniebienia, za krótkie wędzidełko podjęzykowe);
słaba sprawność narządów mowy;
częste choroby górnych dróg oddechowych (zapalenie
gardła, ucha, stany zapalne zatok, alergie);
brak troskliwości rodziców i opiekunów o wymowę.
23
RODZAJE DYSLALII
W dyslalii najczęściej mamy do czynienia z:
 opuszczaniem trudnej do wymówienia dla dziecka głoski
(tzw. elizja), np. rak – ak, kalosz – kalo;
 zastępowaniem danej głoski inną (tzw. substytucja), np.
sowa – szowa, kaczka – kacka;
 ze zniekształconą artykulacją określonej głoski (tzw.
deformacja), np. ser – seR (tzw. „r” francuskie).
24
RODZAJE DYSLALII
 SYGMATYZM (seplenienie) – nieprawidłowości
w wymowie głosek „s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź”,
np. szafa – safa, czapka – capka, morze – moze;
 LAMBDACYZM – nieprawidłowości w wymowie głoski
„l”; głoska ta najczęściej jest zastępowana przez „j”
albo przez „r”, np. lew – jef, lampa – jampa.
 BETACYZM – nieprawidłowości w wymowie głosek „p”,
„b”, np. baba – wawa, kapa – kafa;
25
RODZAJE DYSLALII
 KAPPACYZM – nieprawidłowości w wymowie głoski
„k”, np. kura – tura;
 GAMMACYZM – nieprawidłowości w wymowie głoski
„g”, np. droga – droda;
 ROTACYZM (reranie) – nieprawidłowości w wymowie
głoski „r”, np. rower – jowej, traktor – tlaktol. Jest to
dźwięk trudny pod względem artykulacyjnym. Pojawia
się zwykle najpóźniej w zasobie dźwiękowym dziecka,
czasem dopiero między 5 a 6-tym rokiem życia.
Wcześniej bywa ona zastępowana kolejno przez
głoski „j” oraz „l”.
26
RODZAJE DYSLALII
 Mowa bezdźwięczna to zaburzenia w realizacji
dźwięczności, które polegają na niewymawianiu
głosek dźwięcznych, takich jak: „b, w, d, z, dz, ż, dż, ź,
g” a także na zastępowaniu ich odpowiednimi
głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu obu szeregów,
np. arbuz – arpus, bitwa – pitfa, daj – taj, granica –
kranica, gimnastyka – kimnastyka, dzbanek –
cpanek.
27
Chłopiec, lat 7,5 – przykład
dyslalii wielorakiej
pajac – palat
kanapa – kamata
sklep – ket
piec – pet
spinka – spita
bałwan – malam
kubek – kubet
biedronka – melotka
cebula – felula
28
telefon – teleton
motyl – motil
lizak – kutelet
walizka – lalita
ślimak – hulat
huśtawka – hutata
miś – mit
ziemniak – melat
słoń – hol
TERAPIA DYSLALII
 Usprawnianie narządów
29
artykulacyjnych.
 Kształtowanie słuchu
fonematycznego
i uwagi słuchowej.
 Artykułowanie głosek
w izolacji, wywołanie,
korygowanie).
 Ćwiczenia uczące
wymawiania głoski w sylabie,
wyrazach, w wyrażeniach
i krótkich wypowiedziach
oraz w mowie spontanicznej.
LOGOPEDA
SPECJALISTA OD
STYMULOWANIA
ROZWOJU MOWY
30
OPÓŹNIONY ROZWÓJ
MOWY – CO TO JEST?
 ORM / ALALIA – „jest zaburzeniem rozwoju mowy
(powtarzania, rozumienia i nadawania)
spowodowanym brakiem dominacji lewej półkuli
mózgu dla przetwarzania języka oraz obniżeniem
sprawności sekwencyjnego przetwarzania informacji.
W takiej sytuacji uruchamiane jest prawopółkulowe
rozumienie i użycie języka”.
(J. Cieszyńska)
31
OPÓŹNIONY ROZWÓJ
MOWY – CO TO JEST?
Dziecko z alalią ma prawidłowo funkcjonujący słuch,
brak zaburzeń neurologicznych i autystycznych,
podczas kontaktu z dzieckiem można stwierdzić
istnienie wspólnego pola uwagi.
32
PRZEBIEG ROZWOJU
MOWY DZIECKA Z ALALIĄ
 brak gaworzenia w 6 m. ż. przy zachowanym
kontakcie wzrokowym z dorosłym;
 brak pierwszych słów z podwajanych sylab i wyrażeń
dźwiękonaśladowczych w 12. m. ż.;
 brak pierwszych słów do 16 m. ż.;
 brak zdań do 26 m.;
 stosowanie gestów i kontaktu wzrokowego jako
sposobów nawiązywania kontaktu z rodzicami;
33
PRZEBIEG ROZWOJU
MOWY DZIECKA Z ALALIĄ
 nieprawidłowa artykulacja prymarnych spółgłosek (typu: „m, p,





b, l, f, w, t, d”) w 30 m. ż.;
trudności z wypowiadaniem wyrazów i niechęć do ich
powtarzania;
przestawianie sylab w wyrazach;
wydłużony okres posługiwania się wyrażeniami
dźwiękonaśladowczymi i neologizmami (po ukończeniu 3 r. ż.);
używanie głównie wypowiedzeń pozbawionych czasownika,
równoważników zdań i zdań prostych;
mały zasób słownictwa, trudności z rozumieniem pytań poza
kontekstem i konsytuacją (po 3 r. ż.).
34
OPÓŹNIONY ROZWÓJ
MOWY
 Szczegółowe badania funkcji poznawczych dzieci,
u których stwierdzono opóźniony rozwój kształtowania się
systemu językowego, wyraźnie pokazują, że brak mowy
ma ogromny wpływ na intelekt dziecka i jego rozwój.
 Nie można zatem lekceważyć niepokojących objawów
i zwlekać z podjęciem terapii, tłumacząc, że „dziecko ma
jeszcze czas, by zacząć mówić, że dziecko nauczy się
mówić w przedszkolu, że chłopcy mówią później” itp.
35
DYSLEKSJA
 fenomen cywilizacyjny
 Polska: brak danych obejmujących całą populację dzieci
szkolnych
 szacunkowo – 10-15% uczniów
36
Okolica przetwarzająca mowę
w lewej i prawej półkuli
(morfologiczna asymetria mózgu)
37
Częstość lokalizacji mowy i funkcji
wzrokowo-przestrzennych w mózgu
Funkcje
Mowa
Funkcje
wzrokowoprzestrzenne
Osoby
Lokalizacja w %
półkula
lewa
półkula prawa
obie półkule
praworęczne
leworęczne
96
66
4
17
_
17
praworęczne
leworęczne
32
30
68
38
_
32
38
Rysunki pacjentów
z uszkodzeniami lewej i prawej półkuli
R. Carter 1999
39
Symptomy ryzyka dysleksji
 wiek niemowlęcy i poniemowlęcy
 opóźnienie w rozwoju mowy i rozwoju ruchowym
 wiek przedszkolny (3-5 lat)
 słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa
 lateralizacja
 spostrzeganie wzrokowe i pamięć wzrokowa
 opóźniony rozwój mowy
40
 klasa zerowa (6-7 lat)
 obniżona sprawność ruchowa
 oburęczność
 orientacja w schemacie ciała
 przyimki
 zapamiętywanie
 dyschronia
 trudności w pisaniu
 trudności w nauce czytania
41
 wiek szkolny (1-3 klasa)
 mylenie liter o podobnym kształcie: l-t-ł, m-n
 mylenie liter identycznych inaczej ułożonych w
 przestrzeni: p-b-d-g, m-w, n-u
 trudności z zapisywaniem zmiękczeń
 mylenie i z j, ą z om, ę z en
 nagminne opuszczanie, dodawanie, przestawianie,
podwajanie liter i sylab
 wolne tempo czytania, prymitywna technika czytania,
powolne i słabe rozumienie tekstu
42
 Wiek szkolny (powyżej klasy czwartej)
 wolne tempo czytania
 pisownia, dominują błędy ort.
 zapamiętywanie: wierszy, terminów, nazwisk,
dat…
 trudności w geografii, geometrii, chemii,
historii, biologii, w opanowaniu języków
obcych
43
 Wiek dorastania i dorosłość
 wolne tempo czytania, niechęć do głośnego
czytania, trudności ze zrozumieniem tekstu
 błędy ortograficzne
 trudne do odczytania odręczne pismo
 przekręcanie długich i trudnych do wymówienia
wyrazów
 trudności z publicznym wysławianiem się
 trudności z orientowaniem się w terenie,
z odróżnianiem strony prawej i lewej
44
Sławni dyslektycy
 Hans Christian Andersen
 Whoopi Goldberg
 Cher
 Nelson Rockefeller
 Winston Churchill
 Quentin Tarantino
 Leonardo da Vinci
 Woodrow Wilson
 Walt Disney
 George Patton
 Albert Einstein
45
NEUROLOGOPEDA
SPECJALISTA OD TERAPII
DZIECI Z USZKODZENIAMI
NEUROLOGICZNYMI
46
AUTYZM – CO TO JEST?
47
AUTYZM – OBJAWY
 Współcześni badacze podkreślają, że pierwszym
sygnałem zaburzeń autystycznych jest regres
w rozwoju mowy, stereotypie ruchowe i wycofanie się
z kontaktów społecznych.
 W rozwoju dziecka z zachowaniami ze spektrum
autyzmu stwierdza się przede wszystkim trudności
w procesie uczenia się kulturowego lub całkowity brak
objawów takiego przyswajania umiejętności i wiedzy.
48
JAK ROZPOZNAĆ
AUTYZM?
Objawy, ujawniające się po pierwszym roku życia,
potwierdzające diagnozę zaburzeń ze spektrum autyzmu:
 kiwanie się;
 brak uśmiechu na widok bliskich osób;
 brak wspólnego pola uwagi;
 brak rozwoju mowy;
 długie fazy płaczu i krzyku;
 brak naśladowania ruchu;
 brak prób naśladowania mowy;
49
JAK ROZPOZNAĆ
AUTYZM?
 schematyczne, powtarzające się zabawy konstrukcyjne;
 niski poziom sprawności manualnej w stosunku do





rozwoju motoryki;
zachowania agresywne i autoagresywne;
hipnotyczne przypatrywanie się reklamom telewizyjnym;
wybiórczość pokarmowa;
problemy z żuciem pokarmów;
brak zabawy lub zabawa pozostająca na wcześniejszym
etapie rozwoju.
50
AUTYZM
 Częstość autyzmu
51
oceniana jest na 2-10 :
10.000.
 Zaburzenie to
kilkakrotnie częściej
występuje u chłopców.
 Ani rasa, ani warstwa
społeczna nie usposabia
do zachorowania.
 Zaburzenie rozwojowe,
które ujawnia się zwykle
przed 36 miesiącem
życia dziecka.
JAKIE SĄ PRZYCZYNY
AUTYZMU?
 genetyczne;
 niedotlenienie okołoporodowe;
 działanie niektórych leków (np. talidomidu), które
powodują uszkodzenie pewnych części mózgu;
 zakażenia wirusowe oraz grzybiczne;
 niektóre szczepionki (?);
 zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu
nerwowego.
52
AUTYZM – TERAPIA
Dzieci z zaburzeniami autystycznymi nie „żyją
w swoim świecie”, nie uciekają od rzeczywistości
w „swój idealny wymiar”. Poprzez zaburzenie rozwoju
języka nie nabywają narzędzia poznawania świata
i nawiązywania relacji społecznych.
Zaburzenia rozwoju językowego mają charakter
pierwotny i terapia logopedyczna (rozumiana jako
budowanie systemu a nie ortologopedia) jest
najważniejsza.
53
AUTYZM – TERAPIA
 Warunkiem skutecznej pomocy dzieciom
z zaburzeniami autystycznymi jest wczesna diagnoza
logopedyczna i wczesna intensywna terapia
logopedyczna!
54
ZESPÓŁ ASPERGERA –
CO TO JEST?
55
ZESPÓŁ ASPERGERA
 Charakteryzuje się upośledzeniem komunikacji słownej
i pozasłownej, niechęcią do zaakceptowania zmian,
brakiem giętkości myślenia oraz bardzo szczególnymi
zainteresowaniami.
 Zespół Aspergera jest częściej spotykany niż autyzm,
 Wydaje się, że częściej dotyczy chłopców niż dziewczynek.
 Uważa się, że ok 30-50% dorosłych z ZA nigdy nie było
diagnozowanych.
56
ZESPÓŁ ASPERGERA –
TERAPIA
 Podstawowym problemem w rozwoju funkcji poznawczych
z zespołem Aspergera jest budowanie więzi i stosowanie
się do reguł społecznych.
 Dlatego w terapii należy przede wszystkim położyć nacisk
na rozwijanie umiejętności językowego wyrażania
własnych emocji i uczuć, odczytywanie ich u drugiego
człowieka oraz uczenie zachowywania się zgodnie
z wyznaczonymi zasadami.
 Im lepiej opanowany system językowy, tym łatwiej
objaśnić dziecku prawidła postępowania.
57
NEUROLOGOPEDA
SPECJALISTA OD TERAPII
OSÓB Z USZKODZENIAMI
NEUROLOGICZNYMI
58
DYZARTRIA – CO TO JEST?
 Dyzartria to zaburzenie
struktury fonetycznej
mowy (przy zachowaniu
rozumienia mowy oraz
poprawności językowej),
spowodowane
uszkodzeniem nerwów
obwodowych i/lub
ośrodków mózgowych
sterujących pracą
narządów mowy.
59
DYZARTRIA – CO TO
JEST?
 Dyzartrii często towarzyszą zaburzenia
połykania.
 Mowa najczęściej jest niewyraźna, bełkotliwa,
niekiedy wybuchowa lub monotonna.
 Chory mówi z reguły wolno, nierytmicznie, nie ma
natomiast trudności w rozumieniu, myśleniu czy
układaniu wypowiedzi.
 Pisanie i czytanie nie są zaburzone.
60
PRZYCZYNY DYZARTRII
Uszkodzenia nerwów powodujące dyzartrię występują zarówno
u dorosłych, jak i u dzieci. Ich przyczyną mogą być:
 porażenie mózgowo-dziecięce;
 procesy zwyrodnieniowe będące wynikiem postępu choroby
neurologicznej (np. choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane);
 nowotwory mózgu;
 zapalenie nerwów obwodowych (neuropatie);
 choroby i dysfunkcje mięśni (miopatia, miastenia;
 choroby metaboliczne (np. cukrzyca, fenyloketonuria);
 udary niedokrwienne;
 urazy mózgowo-czaszkowe.
61
TERAPIA DYZARTRII
Cele terapii dyzartrii:
 usprawnienie aparatu artykulacyjnego;
 usprawnienie aparatu oddechowego;
 usprawnienie aparatu fonacji;
 poprawa akcentu, intonacji, barwy głosu itp.;
 poprawa wyrazistości wypowiedzi.
62
TERAPIA DYZARTRII
Bez względu na rodzaj zaburzeń mowy każdy
chory potrzebuje wsparcia, zarówno ze strony
personelu medycznego, jak i rodziny, tym
bardziej że terapia jest procesem
długotrwałym.
63
Frenologia: GDZIE JĘZYK?
„Narząd kochliwości”
i „wojowniczości” (R. Carter 1999)
Obszar mowy wg frenologów
i innych (R. Carter 1999)
66
Mózg jako ciekawostka
(R. Carter 1999)
 wielkość
 kształt
 barwa
 konsystencja
 waga
67
Waga mózgowia ludzi wybitnych
(B. Kaczmarek 1998: 30)
Nazwisko
Zawód
Wiek
Waga mózgowia
w gramach
Cromwell
minister
59
2231
Turgieniew
pisarz
65
2021
Byron
pisarz
36
1807
Kant
filozof
82
1650
Anatol France
pisarz
80
1100
68
JĘZYK W MÓZGU
(A. Obrębowski 2013)
69
AFAZJA RUCHOWA
 agramatyzmy
 parafazje semantyczne
 łyżka zamiast widelec
 jabłko zamiast gruszka
 perseweracje
 skandowanie
70
AFAZJA CZUCIOWA
 paragramatyzmy
 parafazje werbalne
 wujek zamiast wózek
 łapa zamiast ława
 neologizmy
 chodzić – zapertkoł
 tańczyć – zuzubi
 kot – droton
 las – alams
71
B.L.J. Kaczmarek 1995
72
www.wprost.pl
Ćwiczenia mózgu
73