Transcript Problemy bezpieczeństwa surowcowego Polski

Problemy bezpieczeństwa
surowcowego Polski
Prof. dr hab. Krzysztof Szamałek
Bezpieczeństwo surowcowe Polski
10 października 2013 r. Warszawa
Filozofia bezpieczeństwa
• Trafnie odczytane przesłania z przeszłości i
właściwa oparta na wiedzy prospekcja przyszłości
• Prawdziwość i obiektywizm przyjętych założeń
• Wielostopniowa weryfikacja
• Stratedzy przyszłości
• Uwarunkowania kulturowe i cywilizacyjne
• Rozwój gospodarczy jako katalizator
bezpieczeństwa
Nowe kierunki na świecie vs Polska
Biohydrometalurgia – świat organiczny w służbie człowieka
Podziemne zgazowanie
Green mining – phytomining- świat organiczny (rośliny)
w przerobie odpadów górniczych np. otrzymywane platynowce (PMG)
Koncentracja i globalizacja - połączenie
Xstrata (producent górniczy) i Glencore (sprzedawca surowców
mineralnych)
Gaz z łupków i ropa z łupków – dokąd to prowadzi ???
Urban deposits i urban mining
Zasoby oceanu iły metalonośne, polimetaliczne siarczki hydrotermalne
Sięganie po złoża głębiej położone i uboższe
Wiedza o zasobach
• Podstawowe znaczenie dla oceny stanu
bezpieczeństwa surowcowego kraju i ustalenia
strategii jego rozwoju ma wiedza o wielkości
potencjalnych rezerw w złożach kopalin, zarówno
tych rozpoznanych i udokumentowanych, jak i
prognozy możliwych do odkrycia i
zagospodarowania zasobów perspektywicznych.
Krytycznym elementem jest właściwe przyjęcie
kryteriów według których, przyrodnicze zasoby
abiotyczne mogą być uważane za możliwe do
zagospodarowania i wykorzystania w przyszłości.
Bilansowanie kopalin i surowców mineralnych
Dostęp do surowców mineralnych
oraz możliwość ich wykorzystania obecnie
i w przyszłości
jest podstawowym warunkiem
bezpieczeństwa gospodarczego kraju
i jego zrównoważonego rozwoju
Podstawy bezpieczeństwa
surowcowego Polski
• Dywersyfikacja źródeł dostaw surowców
energetycznych
• Brak jakichkolwiek ograniczeń (polityczne,
ekonomiczne, religijne, etniczne) dostaw surowców
mineralnych
• Podstawą wewnętrzne (krajowe) lub z zagranicznych
złóż polskich operatorów kopaliny i surowce mineralne
• Własne technologie poszukiwań i wydobycia kopalin
• Doświadczona i wysokokwalifikowana kadra
(kształcenie)
• Wydobycie ekonomicznie opłacalne
Zasoby gazu z łupków w Polsce vs wiarygodność danych
Billion = US trillion
EIA
USGS
Warunki niezbędne do zapewnienia
bezpieczeństwa surowcowego
• Zapewnienie możliwości pozyskiwania surowców
ze źródeł krajowych: pierwotnych, wtórnych i
odpadowych
• Zapewnienie stabilności dostaw surowców
deficytowych ze źródeł pozakrajowych
• Racjonalne wykorzystanie użytkowanych surowców
Bariery zaspokojenia potrzeb surowcowych ze
źródeł krajowych
• Uwarunkowania naturalne występowania złóż i stan ich
bazy zasobowej (wyczerpywanie się możliwych do
eksploatacji zasobów, niska jakość kopalin w niektórych
złożach, brak perspektyw dla dokumentowania złóż
niektórych kopalin)
• Uwarunkowania ekonomiczne (opłacalność eksploatacji,
posiadanie środków kapitałowych na budowę lub
rozbudowę kopalń)
• Bariery związane z wykorzystaniem terenu i dostępnością
złóż kopalin
• Bariery społeczne (protesty, ruchy ekologiczne)
Deficytowe dla gospodarki krajowej są m.in. surowce
metaliczne dla nowoczesnych technologii
Rozwój energetyki odnawialnej (wiatrowej, fotowoltaiki)
jest limitowany przez dostęp do surowców krytycznych,
takich jak np.:
Ga, Ge, In, Se, Te,
Nd, Dy, Sm, Co
Ich niedostatkiem jest zagrożona cała Unia Europejska
Ryzyko surowcowe
• ponad 50% największych złóż kopalin
występuje w państwach o PKB nie
przekraczającym 10 USD/dzień zatem
perturbacje polityczne i ekonomiczne tych
krajów związane z nadmierną inflacją,
zamachami stanu, wojnami domowymi silnie
oddziaływają na możliwość realizacji dostaw
surowca
Udział importu w pokryciu zapotrzebowania krajowego dla
najważniejszych surowców nieenergetycznych, %
Surowiec
1993 2000 2009
Surowce metaliczne
Aluminium
43
50
82
Cynku koncentraty rud
29
28
47
Cynk
2
5
28
Miedzi koncentraty rud
0
0
5
Miedź (hutnicza)
1
0
7
Ołów rafinowany
13
22
17
Surówka żelaza
2
0
5
Żelazostopy
21
90
86
Boksyty i alumina, antymon, arsen, beryl, bizmut,
chromity, chrom, cyna, gal, ind, kobalt, krzem, magnez,
manganu surowce, molibden, nikiel, niob, pallad,
platyna, pierwiastki ziem rzadkich, rtęć, tal, tantal, tellur,
tytanu surowce, wolfram, żelaza rudy i koncentraty
całkowicie
deficytowe
Surowce niemetaliczne
Baryt
Bentonity
Cement
Dolomity
Gips i anhydryt
Iły biało wypalające się
Iły ogniotrwałe
Kamienie budowlane i drogowe
Kaolin
Kruszywa naturalne łamane
Kwarc
Kwarcyty
Siarka elementarna
Skalenie
Sól
Wapno
Andaluzyt, boru surowce, brom, cyrkon, diamenty,
diatomity, fluoryt, fosforyty, fosfor, grafit, jod, korund i
szmergiel, litu surowce, magnezyty kalcynowane,
prażone i topione, mika, perlit, pumeks, sole potasowe,
strontu węglan, talk i steatyt, wermikulit, wollastonit
1993 2000 2009
26
100 100
84
99
98
0
2
3
1
5
8
1
3
5
0
80
86
2
15
23
3
31
10
62
35
41
0
4
5
2
16
62
5
5
41
3
10
12
45
33
37
4
4
14
0
3
3
całkowicie
deficytowe
Wystarczalność zasobów eksploatowanych złóż niektórych
kopalin w Polsce (stan na koniec 2010)
Kopaliny
Złoża
zagospodarowane
Zasoby
Pozostałe
operatywne
zasoby
11(1,2,3)
31(1,2,3)
mln t
mln t
Rudy Zn-Pb
Wydo
bycie
roczne
mln t
Wystarczalność
zasobów
operatywnych
lat
Zasoby
bilansowe w
złożach
niezagospo
darowanych
22(1,2,3)
23(1,2,3)
mln t
9,48
7,64
2,45
3,9
59,59
Rudy Cu
869,99
277,31
22,45
38,7
291,81
Siarka rodzima
13,31
-
0,52
25,6
256,69
Sól kamienna
294,38
11527,83
3,76
78,3
72640,49
Wapienie i margle
przem.
2430,43
2847,15
40,02
60,7
12042,39
81,99
16,51
1,18
69,5
128,23
Kruszywa
żwirowo-piaskowe
2025,00
1497,94
163,44
12,4
11300,67
Iły białowypalające
0,58
1,57
0,16
3,6
56,46
Gips,anhydryt
Występujące ograniczenia i zagrożenia dla zagospodarowania
złóż, a w szczególności bariery związane z wykorzystaniem terenu
i dostępnością złóż kopalin powodują, że wykorzystanie
potencjalnej bazy zasobowej często staje się wątpliwe
Możliwość wykorzystania wielu złóż jest ograniczona przez:
• protesty społeczne
• istniejące lub planowane zagospodarowanie terenu
wykluczające możliwość podjęcia eksploatacji,
• prawa własności nieruchomości gruntowych z którymi wiąże
się prawo własności złóż, w szczególności eksploatowanych
sposobem odkrywkowym
• wymagania ochrony krajobrazu i innych składników
środowiska przyrodniczego
Zagrożeniem dla dostępności złóż jest planowanie innych
inwestycji, zwłaszcza o znaczeniu ponadlokalnym, nie liczące się z
faktem występowania złóż na terenie planowanej inwestycji
Istotnym ograniczeniem dostępu do złóż przewidzianych do
eksploatacji odkrywkowej są prawa własności nieruchomości
gruntowych
Bardzo częste ogromne rozdrobnienie własnościowe tych
nieruchomości sprawia, że
rozwój eksploatacji złóż już zagospodarowanych jest bardzo
ograniczany, a zagospodarowanie nowych dużych złóż staje się
wątpliwe
Zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego kraju
w
długoletniej perspektywie wymaga opracowania polityki
surowcowej państwa uwzględniającej:
• kontynuację stałego i bieżącego opracowywania analiz, prowadzenia
baz danych i gromadzenia informacji o złożach kopalin i odpadach
oraz o gospodarowaniu surowcami mineralnymi,
• ocenę stanu i wielkości bazy zasobowej kraju oraz wprowadzenie
elementów jej prawnej i rzeczywistej ochrony, dla zapewnienia jej
dostępności dla przyszłej eksploatacji
• określenie możliwości zagospodarowania i eksploatacji złóż
niezagospodarowanych oraz możliwości rozwoju produkcji surowców
ze źródeł wtórnych i odpadowych,
• określenie możliwości poszukiwań nowych złóż, zwłaszcza rud metali
na większej głębokości, dostępnych do eksploatacji
w wyniku
postępów techniki górniczej,
• zbadanie możliwości pozyskiwania ze źródeł krajowych metali
określanych jako „krytyczne” (np. Ge, Sc, Nb, REE),
• pogłębienie przeróbki i przetwórstwa kopalin oraz uzyskiwanie
większej liczby surowców mineralnych niezbędnych dla gospodarki.
Elementem takiej polityki surowcowej państwa powinno
być także:
• Określenie możliwości pozyskiwania surowców mineralnych
z
krajów trzecich, także (a może zwłaszcza?) poprzez wspólne
przedsięwzięcia surowcowe z udziałem firm polskich,
• Prowadzenie odpowiedniej „dyplomacji surowcowej” zapewniającej
stabilność dostaw tych surowców, których pozyskanie ze źródeł
krajowych jest niemożliwe
Zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego kraju wymaga racjonalnego określenia
celów w długoletniej perspektywie opartych na kierunkowych politycznych
dokumentach planistycznych.
Niezbędne jest opracowanie polityki surowcowej państwa uwzględniającej:
• opracowywanie analiz, prowadzenie baz danych i gromadzenie informacji o złożach
kopalin, odpadach i surowcach mineralnych,
• ocenę stanu i wielkości bazy zasobowej kraju oraz jej aktywną ochronę,
• określenie możliwości zagospodarowania i eksploatacji złóż oraz produkcji
surowców mineralnych,
• pozyskiwanie surowców mineralnych z krajów trzecich,
• określenie rodzaju nowych surowców do wykorzystania w przyszłości w wyniku
postępu technicznego,
• przygotowanie do eksploatacji i przetwarzania oceanicznych zasobów mineralnych
• szkolenie i przygotowanie kadr dla realizacji polityki
• Określenie sposobów finansowania realizacji polityki
• Określenie metodyki weryfikacji perspektyw złożowych
• Określenie celów państwa w zakresie prawa własności złóż i ich udostępniania oraz
czerpania korzyści
Kraje UE, które opracowały swoją
lub zaczęły opracowywać
strategię bezpieczeństwa surowcowego.
NordMin - Inicjatywa Rady Nordyckiej
powołania centrum doskonałości w surowcach
mineralnych przez: Szwecję, Norwegię, Finlandię,
Danię, Islandię i Grenlandię (2012).
- Bulgaria (2011)
- Czech Republic (2011)
- Finland (2010)
- France (2011)
- Germany (2010)
- Greece (2011)
- Hungary (2011)
- Netherlands (2009)
- Poland (2011)
- Portugal (2011)
- Sweden (2012)
- UK (2012)
source: http://www.euromines.org/who_is_euro_raw_materials_initiative_map.html
DZIĘKUJĘ….