TANISAL RADYOLOJİ ve SAĞLIK ÇALIŞANI

RADYOLOJİDE RADYASYON KORUNMASI

AMAÇ

----Tetkiki yapan

personel

--- Tetkiki yapılan

hasta

, ----

Röntgen ünitesinin komşuluğundaki alanlarda bulunan insanların

radyasyon korunmasıdır.

Tanısal Radyolojide NASIL KORUNALIM?

IAEA, ICRP(Uluslar Arası Atom Enerjisi Kurumu), IRCU, WHO, ISO

1.GEREKLİLİK (JUSTİFİCATİON)

( Net bir fayda sağlamayacak hiçbir radyasyon Uygulamasına izin verilemez) Hastalar ve Radyasyon Çalışanları Gereksiz ve Sonuç Vermeyecek Şekilde Işınlanmamalıdır.

Max. KV, Minimum Mas tercih edilmelidir kolimasyon mutlaka yapılmalıdır.

Bu İlkeler Özellikle ÇOCUK ve HAMİLELER için daha Önemidir.

2. UYGULAMADA ETKİNLİK (OPTİMİZASYON) Mümkün olan en düşük DOZUN verilmesi A s L ow A s Reasonably A chievable= ALARA Tüm Uygulamalarda Kurallara Uyma Tekrardan Kaçınma Yetkisiz Kişilerin Çalışmalarının engellenmesi Personelin Periodik Eğitimi

3.KİŞİSEL DOZ VE RİSK SINIRLARI

(Mesleksel, Diğer Çalışanlar ve Tüm toplumu kapsar) •

Doz Sınırları :

Radyasyonun Deterministik ( Erken dönem etkileri ) ve Stokastik Etkileri (uzun Dönem etkileri ) için Belirlenir. ( Alınan Doz:

Yılda en fazla 50 mSv

, ard arda

5 yılın ortalamasının 20 mSv

altında olması,

18 yaşın altında kişiler radyasyonla çalışamaz

vb.).

•

Periodik Kan Kontrolleri

•(Yüksek doz alımında Lenfositler artar ,

granülosit ve trombositler azalır

.

Eritrositlerde etki geç görülür

ve x ışını etkisinin önemli olduğunu düşündürür) •

Kişisel Dozimetreler

•Radyasyon Alanları düzenlenmesi (Denetimli / Gözetimli) •

Ruhsatlandırma

•

Kayıtların Tutulması

ZAMAN

MÜMKÜN OLDUĞU KADAR AZ SÜRE

MESAFE

MÜMKÜN OLDUĞU KADAR UZAKTAN

BARİYER

ARADA BİR ENGEL İLE

Ç A L I Ş

Röntgen teknisyeni & X-Işını

AŞKI

SENİ UZAKTAN SEVMEK AŞKLARIN EN GÜZELİ ( Platonik Bir aşk hikayesi ) NE

SENİNLE

NE DE

SENSİZ

TETKİKLERE GÖRE EFEKTİF DOZ DEGERLERİ

      AKCİĞER GRAFİSİ: 0.1 mSv KRANİUM GRAFİSİ: 0.2 mSv ( 2 Akc) LSV : 1.3 mSv ( 13 Akc) MAMMOGRAFİ : 0.7 mSv IVP : 1.6 mSv (16 Akc) KOLON GRAFİSİ : 4.05 mSv (40,5 Akc)

Maksimum M üsaade Edilebilir Dozlar

    Radyasyon Tüm vücut çalışanlarında (gonad, kan yapıcı hücreler ve lens için) - Deri - Eller Diğer organ, doku yada sistemler Diğer insanlarda Öğrencilerde

Gebelikte (Ebriyo ve fetus dozu) (gebelik süresince)

5 15 rem/yıl rem/yıl 75 15 rem/yıl rem/yıl 0,5 0,1 rem/yıl rem/yıl

0,5 rem

R ADY AS Y O NUN B İY OL O J İK E T K İL E R İ

Maruz kalınan radyas yon dozunun niceliks el ölçümü ris k değerlendirmek için gereklidir. Dozimetrik ölçümler, Abs orbe edilen doz (rad veya G ray(G y) ) E fektif doz (rem veya S ievert(S v) ) ile tanımlanır.

Dokuların R adyas yon Duyarlılığ ı

Ç ok duyarlı

•L enfoid doku •K em ik iliğ i •G İS epitel •G onadlar •E m bryonik

dokular Az duyarlı

•S S S •K as lar •K em ik ve kıkırdak •B ağ dokus u

Kemik iliğ i Deri O rta derec ede duyarlı

•Deri •Vas küler endotel •A kc iğ erler •B öbrekler •K arac iğ er •L ens (g öz)

S inir s is temi

29

İZİN VERİLEN DOZ LİMİTLERİ

 Tüm hayat boyunca alınabilecek müsaade edilebilir doz:

D= 5(N-18) rem

 

18 yaş altı

radyasyonda

ÇALIŞAMAZ.

Yılda

en fazla 50 mSv (5 rem)

5 yılın ortalamasının olmalıdır.

20 mSv

, Ard arda altında  Haftalık maksimum doz

1 mSv (0.1 rem

(Film dozimetre ile en az 0.02 rem=0.2 mSv ölçülebilir)

)

İZİN VERİLEN DOZ LİMİTLERİ



Portal Radyografi

ve

floroskopi

radyolojide

alınan dozların % 90’ını oluşturur.

 İnsan vucudu için zararlı

radyasyon alt sınırı 0.24 SV=

240 mSV =0,24 rem olarak

düşünülmektedir

. ( Riskin sıfırlandığı bir alt deger yoktur.)

( Radyoloji Çalışanları

olmalıdır. Yılda en fazla

50 mSv

(5 rem) , Ard arda 5 yılın ortalamasının 20 mSv altında

Haftalık maksimum doz 1 mSv

(0.1 rem) dir)

RADYOGRAFİ CİHAZI KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEKLER

     En uygun doz seçilmelidir.

Uygun olan doz sınırları içinde

yüksek kVp düşük mAs

, ile çalışmak hasta dozunu düşürür. Grafi

tekrarından kaçınılmalıdır

.

Kolimasyon

Tüp-hasta mesafesi

portabl cihazlarda 30

cm,

floroskopide 45

cm,

direkt radyografide 100 cm den az olmamalıdır

.

 Banyo kalite kontrolü yapılmalı,  Koruyucu bariyerler kullanılmalı, 

Portabl röntgen çekimlerinde

mutlaka kurşun önlük bulundurulmalı, ekspojur düğmeleri

180 cm’e kadar uzaklaştırılabilmelidir

.

Fluoroskopi ve Anjiografi Cihazları

   Görüntü

tüpü hastaya en yakın konumda

olmalı,

5 dk uyarı sesi bulunmalı

,

İmaj çapı optimum boyutta tutulmalıdır

.

Diğer Hususlar

Hastanın

eski filmlerinin degerlendirilmesi

, Hassas organlara min. doz pozisyonların seçilmesi, verecek -- Cihazın tüm incelemelere ait ve değişik hasta kalınlıklarına göre en iyi

Yüksek

kV

,

en düşük

mA değerlerinin

belirlenerek kontrol paneline yazılması,

-

Otomatik ışınlama kontrolü olması durumunda ( otomatın

tercih edilmesi , kalibrasyonun dikkatli yapılması, ) Röntgen çekim odalarının

kapısı çalışma sırasında mutlaka kapalı tutulması

, - X ışını tüpü doğrudan kapıya, kontrol paneline, meşgul alanlara yönlendirilmemesi, -

Kurşun önlük gibi koruyucular

yırtılma ve çatlakların kontrolü açısından

periodik olarak skopi veya grafi ile kontrol edilmesi

dozu düşürecek çok önemli özelliklerdir.

ALARA

A

s

L

ow

A

s

R

easonably

A

chievable RADYASYONLA AŞK Çok Kısa Süreli En Uzaktan Bir Kalkan Arkasından

GEBELİK Hamile teknisyen  Hamilelik süresince

rem) az doz 500 rem ’den (10 mSv= 1 alınmalıdır

.



Hamile teknisyenin, floroskopi, anjiografi ve portabl radyografi incelemelerine girmemesi gerekir.

 Gerekirse fetal doz tahmini

ayrı bir dozimetre

için koyulabilir.

karın bölgesine

B AZ I E T K DE

İ

L E R VE E

Ğ

E R L E R

İ Şİ

K DOZ

E tki E ş ik D oz

G eçici k ı s ı rl ı k 0.3 S v (E ) - 3 S v (K ) K al ı c ı k ı s ı rl ı k 3.5-6 S v(E ) - 3-6 S v (K ) G onadlar fetüs ü radyas yona baş arıs ız s ürülmektedir.

kıldığı oldukça duyarlıdır. Hamilelikte radyas yon etkis i fetüs ün geliş im evres ine bağlıdır. Y umurtanın, döllenip rahime inmeden önceki 10-12 günlük periyotta, küçük dozların dahi kabul edilmektedir. Hamilelikte radyas yona karş ı en has s as dönemin 18. ve 48. g ünler aras ında kalan dönem olduğu öne

Hamile Hasta 1



Hamile bölgesine olma olasılığı radyolojik bulunanlarda tetkik

,

pelvis yapılacaksa,

menstr üasyon başladıktan sonraki 10 gün içinde yapılmalıdır.



Uygun kollimasyon

yapılarak ve

pelvis dönemin dışında da tetkik yapılabilir.

bölgesi kurşun koruyucularla örtülerek bu 10 günlük

 Acil durumlarda

tehlikesi

) bu kural uygulanmaz.

(

ölüm

 Radyoloji departmanlarında,

yazılar bulunmalıdır.

hamileleri uyarıcı

Hamile Hasta 2

 Hamile hastalarda,

tetkikten

özellikle

ilk üç ay içinde, radyolojik mümkün olduğunca kaçınılmalıdır

.

 Eğer

kranyum

ya da

incelenecekse uterus akciğer

gibi uzak vücut bölgeleri

bölgesi kurşun koruyucularla örtülmelidir

Hamile Hasta 3

  Eğer hamile bir hastaya film çekilmişse, fötal dozu hesaplaması gerekir.

Hesaplama

film

sırasında

sayısı, değerleri yapılan tetkik, alınan kullanılan kVp

göz önünde bulundurulur.

ve mAs

 Bu işlemin,

radyoloji radyasyon uzmanları fizikçileri

yada,, tarafından tablolardan yararlanılarak tahmini olarak belirlenir.

 Işınlama sırasındaki

önemlidir

.

hamilelik yaşı

da

Hamile Hasta 4

 Hesaplanan

fötal doz hamileliğe devam sonlandırılması kararı için önemlidir.

ya da

gebeliğin



25 rad fötal zarar sınırı olarak bilinir.

 Bununla birlikte

bu doz seviyesinde mental anomalilerinden bahsedenler de vardır

.

gelişim



10-26 rad üstünde, gebeliğin sonlandırılmasına

aldığı gebelik dönemi, ailenin isteği, diğer sosyal ve ekonomik durumlar gözönüne alınarak karar verilir.

dozu 

25 rad üzerinde ise

nedeniyle

gebelik

fötal anomali riskinin yüksek olması

sonlandırılır.

10 TEMEL KURAL

          1 2 Güvenlik konusunda detaylı bilgi sahibi olmak, Zaman, uzaklık ve bariyere dikkat etmek, 3- Primer X ışınına maruz kalmamak, 4- Koruyucu engellerden ve koruyucu giysilerden faydalanmak, 5 Dozimetreyi her zaman taşımak, 6 7 Hastayı tutmamak, Hastayı tutan kişinin kurşun koruyucu kullanmasını sağlamak, 8 Hamile olma olasılığı olanlarda tetkiki menstruasyonun ilk 10 gününde yapmak, 9 Tetkik için sadece gerekli alana ve en az miktarda ışın vermek, 10 Uygun gonad korunması yapmak.

Radyasyondan korunmak için

 HANGİ YİYECEKLER YENMELİ ---

Beyaz renkli yiyecekler yiyin

. Toksik maddelerin vücuttan atılımını sağlar ( Süt- Ayran- yoğurt vs) Kırmızı renkli yiyecekler kansere karşı etkilidir..

----

Yiyeceklerinizde, tarcın kullanın

, --- sabah röntgende çalışanlar öğlen çalışanlara göre daha az radyasyon alır.. ( ortamda saçılan radyasyon..) --- Mutlaka havalandırma çalıştırılmalı, hava sirkülasyonu yapılmalı..

--- Röntgen ünitesinde en tehlikeli birimler, Skopi Portabl, Kolon çekimleridir…

İLGİNİZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜRLER   