Transcript Mga Dula - photon2011

MGA DULA
sa Panahon ng Kastila
Ni: Francis Adrian R. Galang
DULA

Ang dula ay uri ng panitikan na pinakalayunin
ay itanghal ang mga yugto ng mga tagpo ng
mga tauhan sa isang tanghalan o entablado
MGA DULA SA PANAHAON NG KASTILA

Komedya










Komedya De Santo
Moro-Moro
Linambay
Araquio
Tibag
Senakulo
Karagatan
Duplo
Salubong
Penitencia










Karilyo
Juego de Prenda
Bulaklakan
Panunuluyan
Moriones
Dalit Alay (Flores de Mayo)
Santacrusan
Pangangaluluwa
Papuri/Putong
Sarsuwela
KOMEDYA





dulang patalata (karaniwang binubuo ng octosyllabic o
dodecasyllabic na quatrain)
gumagamit ng nakaugaliang marcha para sa pagpasok
at pag-alis sa entablado, batalla o labanan na may
koreograpiya, at magia o mga mahihiwagang epekto sa
palabas.
2-3 araw
ipinapagdiwang ang pyesta ng patron ng baryo.
nagmula sa comedia ng Espanyol



ika-16 na siglo.
Unang lumabas sa Latin at Espanyol sa Cebu noong
1598.
Ginawa para ipalaganap ang kristyanismo at kontrahin
ang Islam.
KOMEDYA

Dalawang uri

Komedya de santo
 sumesentro

Comedia de San Miguel - Iligan;
 himalang


dala ng mga santo
Haybing sa Taal - Batangas;
 mga

sa buhay ng mga santo
yugto ng buhay ng mga santo
Kristo sa comedia de misteriong - Paete, Laguna.
Sekular na uri ng komedya
 kumidya,
moro-moro, linambay (Cebu), colloquio, araquio,
tibag at minoros.


tungkol sa mga labanan ng mga kaharian ng Kristiyano sa Europa
tulad ng Pransya, Espanya, Italya, Alemanya
buhay at pag-ibig ng mga dakilang Muslim at Kristiyanong karakter

Don Alejandre y Don Luis at Orosman at Zafira
 mula
sa mga awit at korido mula sa mga medieval na
kaharian, na inilimbag bilang libritos (pamphlets).
*
MORO-MORO

PAKSA
Pagmamahalan sa pagitan ng isang Pilipinong Muslim
na prinsipe at isang Kristiyanong prinsesa.
 Blakid : pagkakaiba sa relihiyon
 Ang hidwaan ay patuloy pang lalala dahil sa patuloy na
magsusumikap ang mga kamag-anak ng parehong
panig upang hindi matuloy ang kasal.
 At sa huli, isang paligsahan ang magaganap, kung
saan, ang Muslim at Kristiyano ay maglalaban para sa
kamay ng prinsesa. Kapag ang Muslim ang nanalo sa
paligsahan, siya ang papayagan na makuha ang kamay
ng Kristiyanong prinsesa sa kondisyon na siya ay
magpapabinyag sa Kristiyanismo.

MORO-MORO
isang adaptasyon mula sa dula sa Europa
na comedia de capa y espada.
 nag-ugat mula sa sagupaan sa pagitan ng mga
Kristiyano at Pilipinong Muslim
 Ang makasaysayang laban na ito ay nagsimula
noong ika-16 na siglo nang ang mga Kristiyanong
Malay, mga Pilipino sa Luzon at Visayas ay
sumama sa pakikidigma ng mga Espanyol laban
sa mga Pilipinong Muslim na nasa Timog.

MORO-MORO

Mga teatro
 Teatro
Comico (1790)
 Tondo Theatre
 Primitivo Theatre
 malapit
 Aktibo
 Sir
sa kalye Arroceros sa Maynila
sa pagtatanghal ng mga dula
John Bowring, isang turistang British, ay naglagay ng
komentaryo sa kanyang libro, A Visit to the Philippine
Islands (1859)
MORO-MORO

Mga Manunulat
 Jose dela Cruz (Huseng Sisiw)
 La Guerra Civil de Granada, Hernandez at Galinsandra, Reyna Encantada o
Casamiento por Fuerza, at Rodrigo de Vivar.
 Francisco Baltazar (Balagtas)
 100 – na nagawang dula, 14 lamang ang kilala, 2 lamang ang
nailimbag
 Honorato de Vera
 Doña Ines Cuello de Garza y el Principe Nicanor.
 Juan Crisostomo Sotto (Crisot) - Pampanga
 Ang Ing Sultana at Perla, Zafiro at Rubi (Pearl, Sapphire and Ruby).
 Padre Anselmo Jorge Fajardo (Ama ng Panitikang Pampango)
 May akda ng libro na, Vida de Gonsalo de Cordova. Ito ay napabalitang
itinanghal noong Pebrero, 1881 sa Pampanga.
 Aurelio Tolentino
 La Venganza de Conde Rabdul.
*
Iba pang Sekular na uri ng komedya

Linambay
 Dula
sa bayan ng Valladolid sa Carcar, Cebu
 Gonzalo

de Cordoba, Doce Pares, at Orondates.
Araquio
 Isang
celebrasyon sa Nueva Ecija tuwing Mayo
kasabay ng Piesta ng Krus, nagsisimula sa misa at
natatapos sa Flores de Mayo
 tulad ng mga sarsuwela ng mga español
isinasadula ang paglaganap ng Kristyanismo at ang
hidwaan sa pagitan ng mga Moro at mga Kristyano
ARAQUIO
Mula sa "Heraclio", pangalan ng isang obispo
noong panahon ng Magaling na si Constantine
 Unang Araquio dula

 bayan
ng Peñaranda, Nueva Ecija, 120 taon na ang
nakalilipas (noong gamit na instrumento ay mga
bamboo bago ang mga modernong kagamitan)
Umaabot ng isang linggo
 Ang mga mayayaman sa bayan ay nag-iisponsor
at nagbibigay ng di kukulang sa P50,000

ARAQUIO

Tungkol sa away ng mgaMoro at Kristyano ukol
sa teritoryo. Ginagamit ng mga kristyano ang
krus na simisimbolo sa pananalampalataya nila
na nananakawin ng mga Moro sa huli ay
mahahanap ang Krus at ang mga moro ang
magiging Kristyano.
ARAQUIO

16 na aktor
9
na kristyano
 Reyna
Elena at Haring Constantine, Laida at Blanca, mga
alalay ng Reyna, at mga sundalong sina Alberto, Arsenio,
Rosauro, Fernando at Leonato.
7
Moro
 Ordalisa
or Erlisa at ang Emperor Emir, at mga sundalong
sina Dublar, Marmolin, Engras at Sagmar.
*
TIBAG

Santacruzan ng paghahanap ng kruz ng reyna
tuwing mayo

Dula ng paghahanap ng krus na kinamatayan
ni Hesus tuwing panahon ng Semana Santa
*
SENAKULO
Pagsasadula ng mga pangyayri at pasakit na
dinanas ni Hesukristo, ang kanyang buhay,
paghihirap hanggang sa pagkamatay niya sa
Krus
 Karaniwang ginaganap sa lansangan o bakuran
ng simbahan
 Tuwing Semana Santa

KARAGATAN
ginagamit ang tulang ito sa laro,
 kadalasan tuwing mayroong
namatay.
 Kunwari ay may matandang tutula tungkol sa
dahilan ng laro. Tapos
ay paiikutin ang isang tabong may tanda.
Kapag huminto ang tabo sa pag-ikot,
ang matatapatan nito ay tatanungin ng dalaga
ng mga salitang matatalinhaga o
makahulugan.

KARAGATAN

Ang larong ito ay nagmula sa isang alamat ng
isang prinsesang
naghulog ng singsing sa karagatan. Ang
sinumang binatang makakuha ng
singsing ay siya niyang pakakasalan.
*
DUPLO
isinama sa mga selebrasyon upang
mabawasan ang kalungkutan sa pagdadasal
para sa mga namatay.
 binubuo ng mga puns, biro at palaisipan sa
bernakular.
 Kinalaunan, naging isang madulaing debate sa
pamamagitan ng berso.

DUPLO
Ang manlalaro ay magbibintang sa iba ng mga
kathang krimen
 Ang mga akusado naman ay ipagtatanggol ang
kanilang sarili
 Kapag ang isang nakikipagtalo ay nagbigay ng
maling sagot sa palaisipan na binigay sa kanya,
magsasabi siya ng isang dalit para sa namatay.

DUPLO

"Ang Ligaya sa Hapis at ang Kaaliwan ng mga
Olila o ang Libangang Duplo"
 Dalawang
layon ng larong duplo:
 (1)
ang pang-aliw ng hapis, pang-aliw sa naulila, pangaliw sa may kalungkutan
 (2) pangtalas ng kaisipan.
 Kasama
pa rito ang duplo bilang parangal sa
kaluluwa ng isang yumao.
DUPLO

Dalawang hilera ng mga upuan ang nakaayos
sa batalan.
 Dito
nakaupo, ang villacas at villacos.
 Sa gitna ng grupo nakaupo ang hari o ang duplero

Pagkatapos, dagli na sisimulan na ng hari ang
laro sa pamamagitan ng pagbato ng bola o
panyo sa isa sa mga villacos. Yuyuko
ang villaco sa hari at dadalhin ang bola o panyo
sa isangvillaca na sumagot sa talumpati na
ginawa ng villaco
DUPLO
Bago mag-umpisa ang hari ay nagsisimula sa
pagsasabi ng isang Ama Namin, Aba Ginoong
Maria, at isang Requiem para sa namatay
 Pagkatapos ng dalangin, isisigaw ng hari
ang “Numeracion” . Ang mga kasali naman ay
sasagot nang “Tribulacion”

DUPLO
Pagkatapos, dagli na sisimulan na ng hari ang
laro sa pamamagitan ng pagbato ng bola o
panyo sa isa sa mga villacos
 Yuyuko ang villaco sa hari at dadalhin ang bola
o panyo sa isangvillaca na sumagot sa
talumpati na ginawa ng villaco

DUPLO

Walang iisang paksa
 Kategorya
ng paksa sa duplo.
 Alo-divino
-may kaugnayan sa Diyos at sa mga banal na
bagay
 Historia-vino -kasaysayan ng Diyos at ng mga santo o
anghel
 Alo-humano/alo-mano -may kaugnayan sa mga propeta,
mitolohiya, bayani o ng relasyon ng tao sa Diyos
 Historia-mano -kasaysayan ng mga tao o ng bansa
 Ley/Lai -tumatalakay sa mga batas tulad ng Kodigo
Penal at Kodigo Sibil
DUPLO

Kategorya ng paksa sa duplo.
 Talinghaga -nahahawig sa bugtungan
 Binayabas -iba pang paksang hindi nasasakop ng mga
naihanap nang paksa; karaniwang ginagamit ng mga
bago pa lamang na duplero.
Hindi limitado ang mga duplero sa iisang uri
paksa.
 Ipinahihiwatig ng termino nilang tinigpas na
may herarkiya ng paksa sa duplo at nasa
tuktok nito ang mga paksang relihiyoso.

*
SALUBONG
Tuwing Linggo ng Pagkabuhay
 Isinasadula ang pagkita ni Kristo sa kanyang
Ina
 Sa bakuran ng simbahan itinatanghal
 Kung saan may espesyal na archo na may
imahe ng Birheng Maria naka-belo
 Isang batang babae bilang isang anghel ang
huhula sa belo ng Birhen

SALUBONG
Itinutunog ang kampana at nagkakaraoon ng
prosesyon ng imahe ni Kristo at ng Birhen
Maria
 Nagtatapos ang prosesyon sa pagkita ng Ina at
Anak sa loob ng simbahan
 Ang mga malalahok ay hinihiwalay batay sa
kasarian

 Lalaki
sa imahe ni Kristo
 Babae sa imahe ng Birhen
*
PENITENCIA
Mula sa salitang Lumang
French at Latin poenitentia, na ibig sabihin ay
pagsisisi o kagustuhang patawarin.
 Partikular sa isang bayan ng pampanga
 Tuwing Biyernes Santos
 Paglalakad ng deboto sa mga lansangan
habang pinapalo ang kanilang mga sarili ng
mga taling may patalim
 Pagpruprusisyun ng may dalang krus at saka
pinapako sa krus ng mga deboto.
*

KARILYO
Dula-dulaang gumagamit ng mga kartong
ginupit tulad ng sa puppet show
 Dula-dulaang ginagamit ng kartong tau -tauhan
na pinagagalaw sa harap ng ilaw upang
magkaroon ng anino sa puting tabing

*
JUEGO DE PRENDA
“Laro ng Parusa”
 Habang lamayan
 Linalaro ito upang di makatulog ang mga tao
habang nagbabantay sa patay
 Ang mga manlalaro ay uupo at bubuo ng isang
bilog tapos ang isang pinuno ay magbibigay ng
mga puno o bulaklak sa mga manlalaro
 Ang pinuno ay magkukwento tungkol sa isang
ibon na nawala na pagmamay-ari ng isang hari.

JUEGO DE PRENDA
Magsisimula siyang magtanong “nawala ang
ibon kahapon nahanap mo ba?” tapos
magsasabi ng puno o bulalak tulad na lang ng
ilang-ilang.
 Sasagot kaagad ang taong kumuha sa ilangilang
 Tuloy-tuloy ang pinuno sa pagtanong sa iba
pang mga puno

JUEGO DE PRENDA
Pag sa pangatlong bilang ay di sila nakasagot
ay magbibigay siya ng isang bagay sa pinuno
 Makukuha mo lang ulit ang mga bagay na
ibinigay mo pagkatapos magsabi ng isang
dasal o tula.

*
BULAKLAKAN

Isang magandang sayaw na itinatanghal
kasabay ng celebrasyon ng Santa Cruz De
Mayo

Itinatanghal sa harap ng isang pang-prosisyun
na altar
*
PANUNULUYAN
Panunuluyan, pananawagan,
o pananapatan ang tawag sa isang
pagsasadula ng paglalakbay nina Maria at
Hosep, kung saan ang usapan ay kinakanta.
 Tinatanghal tuwing Mayo
 Panunuluyan – Tagalog
 Panawagan o Maytinis – Caviteño
 Kagharong – Bicolano
 Daigon, Pakaon o Patores - Bisaya

PANUNULUYAN
Masalimuot na paglalakbay nina Santo Jose at
Birheng Maria mula Nazareth patungong
Bethlehem sa paghahanap ng matutuluyan
para isilang si Hesukristo
 Kasaysayan

 Kalakalang
galyong Manila-Acupulco
 Mula Mexico
 Pasadas
(inn o hotel)
PANUNULUYAN
 Kasaysayan
 1580
Santo
Ignatius De Loyola
 Pamaskong
Santo
Novena
Juan ng Krus
 Pagtatanghal
7
taon  posadas
*
MORIONES
Marinduque
 Morion - “maskara”, na parte ng armor ng
Romano na ipinapantakip sa mukha noong
panahong Medyibal.
 Ang Moriones o “Moryonan” ay ang mga taong
nakasuot ng maskara at nakagayak, na
nagmamartsa paikot sa bayan, sa loob ng
pitong araw sa paghahanap kay Longhino.
 simula sa Araw ng Lunes Santo at nagtatapos
sa Pasko ng Pagkabuhay.

MORIONES
pagsasadula sa paghahanap ng mga senturyon
kay Longinus
 Ayon sa alamat, si Longinus, sundalong bulag
ang isang mata umaling ang mata nang
tumalsik ang dugo ni Hesukristo nang tusuking
nito ni Longhinus ng espada
 Hinabol ng mga sundalo si Longinus sa buong
kabayanan hanggang siya ay nahuli at hinarap
kay Ponsyo Pilato.

MORIONES
Ang iba ay tumayo bilang mga Pariseo upang
husgahan siya
 At noong Pasko ng Pagkabuhay, si Longinus ay
hinatulan sa kaniyang pagbabago ng relihiyon
sa pamamagitan ng pagpugot.
 Ang mga sumasali dito ay mga magsasakat at
mangingisda bilang sumpa ng pagsisisi o
pasasalamat

MORIONES

Kasaysayan
 Sa
Valencia, Spain
 Festival
de Moros y Cristianos (Piesta ng mga moro at
kristyano).
 “Moriones" "Moros".
 "murió" (morir) kamatayan
 Mula Mogpog
 1807 Fr. Dionisio Santiago unang bese isinatupad
*
FLORES DE MAYO



"Flores de Maria" o "Álay"
pista ng bulaklak na ipinagdiriwang ng mga Filipino sa
buong buwan ng Mayo bilang pagbibigay parangal kay
Birheng Maria. Bawat isang araw sa buong buwan ng
Mayo ay naghahandog ng bulaklak kay Maria.
pinaniniwalaang nagsimula noong 1854


Vatican - nag- proklama ng doktrina ukol kay Imakulada
Conception.
Una sa Bulakan (1865) at kinalaunan ay lumaganap sa mga
lalawigan ng Laguna, Batangas, at Pampanga.
FLORES DE MAYO

Awit para sa pag-aaalay ng bulaklak
“Tuhog na bulaklak, sadyang salit-salit,Sa mahal
mong noo'y aming ikakapit,
Lubos ang pag-asa nami't pananalig,
Na tatanggapin mo, handog na pag-ibig,
Lubos ang pag-asa nami't pananalig,
Na tatanggapin mo, handog na pag-ibig!”
*
SANTACRUZAN
Isang prusisyon na isinasagawa sa huling
bahagi ng pagdiriwang ng Flores de Mayo.
 Isinasalarawan nito ang paghahanap sa Banal
na Krus ni Reyna Elena, ang ina ni Constantino.

SANTACRUZAN

Istorya

Ang emperador ng Roma, si Constantino,

dinalaw ng isang panaginip

pumunta sa isang digmaan upang lumaban sa ngalan ng Banal na
Krus.
nagtagumpay a at naging sanhi nang kanyang pagiging kristiyano.
 Unang Kristiyanong emperador sa kasaysayan.


Inspirasyon ng kanyang ina, si Reyna Elena

Noong taong 326 A.D.


nagsagawa siya ng isang paglalakbay sa Banal na Lugar upang hanapin
ang Banal na Krus.
Matagumpay na nahanap ni Reyna Elena ang Banal na Krus at sa
kanyang pagbabalik ay nagkarooon ng isang masayang pagdiriwang.
*
PANGANGALUWA
Ang Gabi ng Pangangaluluwa
 gabi ng bisperas ng Undas o bisperas ng Araw
ng mga Patay.
 taunang kapistahan
 araw ng pagdiriwang na idinaraos
tuwing Oktubre 31.

PANGANGALUWA
Ang unang araw ng Nobyembre ay kilala bilang
Todos Los Santos.
 Araw itong ipinangingilin ng mga Katoliko.
 Kaugalian na ng mga Pilipino bilang pagtupad
sa tungkulin nila sa yumao nilang mga
magulang, asawa, o anak na dalawin ang mga
libingan ng mga ito.

*
PAPURI

Dulia - papuri o pagkilala na iniaalay lamang sa
mga santo.
*
SARSUWELA

Dulang kantahan at sayawan
 1-5
kabanata
Nagpapakita ng sitwasyon na may kinalaman
sa pag-ibig o isyung kontemporarya
 Kasaysayan

 Dumating
sa maynila
 1879
o 1880
 Jugar con Fuego

Dario De Cespedes
SARSUWELA

An Pagtabang ni San Manuel
 Waray
 Norberto

Romualdez
Ing Managpe
 Kapampangan
SARSUWELA

Mga Tema
 Pagmamahal
 Walang
 Mga
sa bayan
Sugat – Severino Reyes 1902
Kahinaan ng tao
 Paglipas
ng Dilim – 1920
 Pagtuligsa
sa maling gawain
 Nakakawiling kwento ng pag-ibig
*
MGA IBANG DI NASAMA

Paglakad ng Estrella at ng Birhen

Puteje