Transcript prezentacja
Wspieranie rozwoju osoby. O edukacji holistycznej Dr hab. Wiktor Żłobicki Uniwersytet Wrocławski Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Instytut Pedagogiki Struktura wykładu 1. Wprowadzenie 2. Główne pojęcia 3. Niektóre egzemplifikacje pedagogiki holistycznej 4. Edukacja holistyczna w podejściu Gestalt Główne pojęcia i definicje ISTOTA HOLIZMU Pojęcie holizm pochodzi od greckiego holos (cały). W europejskim kręgu kulturowym zostało upowszechnione przez Jana Christiaana Smutsa w roku 1912 w książce Holizm and Evolution (1925). Jan Christiaan Smuts (1870-1950) Premier Związku Południowej Afryki w latach 1919-1924 oraz 1939-1948 Doprowadził do powołania Ligi Narodów Reprezentował Południową Afrykę na konferencji założycielskiej Organizacji Narodów Zjednoczonych w maju 1945 r. ISTOTA HOLIZMU Teoria poznania opisana przez J.Ch. Smutsa oparta była na trzech podstawowych założeniach: 1. 2. 3. Człowiek doświadcza otaczające go środowisko wszystkimi zmysłami (inspiracja myślami Kanta); Percepcja rzeczywistości ma charakter całościowy a nie fragmentaryczny, co oznacza, że całość jest czymś innym i czymś więcej niż sumą części składowych (inspiracja myślami Platona); Holizm jest stanem dążenia części do połączenia się w całość (inspiracja myślami Hegla). ISTOTA HOLIZMU holizm [ang. < gr. hólos ‘cały’], teoria rzeczywistości, zgodnie z którą świat stanowi całość hierarchicznie złożoną z licznych całości niższego rzędu i podlega dynamicznej, twórczej ewolucji, prowadzącej do powstania coraz to nowych, jakościowo różnych całości (niedających się zredukować do sumy swych części); zapoczątkowany przez J.Ch. Smutsa, rozwijany przez niektórych biologów i filozofów angielskich w 1. połowie XX w. HOLIZM W SOCJOLOGII Stanowisko, zgodnie z którym społeczeństwo jest wewnętrznie powiązanym układem całościowym, podlegającym specyficznym prawidłowościom, systemem o specyficznych właściwościach, różnych od cech jego części i dlatego punktem wyjścia w socjologicznej analizie społeczeństwa ma być badanie nie poszczególnych jednostek, lecz grup i instytucji społecznych. Olechnicki K., Załecki P.: Słownik socjologiczny. Wydaw. Graffiti BC, Torun 2000, s. 78 MEDYCYNA HOLISTYCZNA Medycyna opierająca się na założeniu, że stan umysłu, ducha i ciała wzajemnie wpływają na siebie i że należy leczyć cały organizm, a nie tylko jego chorą część. http://sjp.pwn.pl/slownik/2482134/medycyna_holistyczna Niektóre egzemplifikacje pedagogiki holistycznej Pedagogika Rudolfa Steinera Pedagogika Gestalt Pedagogika Rudolfa Steinera (pedagogika waldorfska) główne tezy Wychowanie jako sztuka Antropozoficzny (Anthropos – człowiek, Sophia – mądrość) obraz człowieka jako istoty czteroczłonowej (ciało fizyczne, ciało eteryczne, ciało duchowe oraz indywidualne ludzkie JA) Antropozofia jako uporządkowany i całościowy, związany z Kosmosem charakter wszystkich zjawisk, form życia, procesów, istot Pedagogika waldorfska Kreatywne nauczanie i uczenie się obejmujące kształcenie na poziomie podstawowym i średnim Wielozmysłowe uczenie się Integracja treści kształcenia Idea koedukacji Pedagogika waldorfska Jeden nauczycielwychowawca w klasach 1-6 Odrzucenie klasycznego oceniania i selekcji szkolnej Kolegialne zarządzanie szkołą Cotygodniowe nauczycielskie Ścisła współpraca z rodzicami konferencje Edukacja holistyczna w podejściu Gestalt Źródła podejścia Gestalt: antropologia filozofia psychologia psychoterapia Edukacja holistyczna w podejściu Gestalt Przesłanki antropologiczne Człowiek jest postrzegany jako „istnienie w czasie ciała, psychiki i ducha w środowisku społecznym i ekologicznym, jako podmiot z uświadomionymi i nieuświadomionymi dążeniami, pozostający w relacjach ze światem i bliźnimi” * * H. Petzold, 1993, s. 19 WYMIAR RACJONALNY 3 WYMIAR AFEKTYWNY 2 4 G 1 WYMIAR FIZYCZNY WYMIAR SPOŁECZNY 5 WYMIAR DUCHOWY Pentagram symbolicznie przedstawiający pięć podstawowych wymiarów człowieka (źródło: S. Ginger, 2004, s. 25-26) Podstawy filozoficzne podejścia Gestalt w edukacji Filozofia egzystencjalna (Søren Kierkegaard, Gabriel Marcel, Karl Jaspers, Martin Heidegger, Martin Buber, Jean-Paul Sartre, Albert Camus) Nurty filozoficzne Wschodu (buddyzm, taoizm) Podstawy filozoficzne podejścia Gestalt w edukacji Egzystencjalizm “(…) rodzaj spekulacji filozoficznej, która opiera się na przeciwstawieniu jednostki, niepowtarzalnej i wolnej, stadu, tłumowi czy społeczeństwu masowemu. Egzystencjalizm zakłada również, że wszyscy ludzie ponoszą całkowitą odpowiedzialność za sens swojej egzystencji i samookreślenie.” Gerard L. Gutek (2003, s. 111) Filozofia Wschodu a podejście Gestalt w edukacji “Trzydzieści szprych w piaście. Dzięki pustce między nimi istnieje pożytek z koła. Z gliny formuje się naczynia i garnki. Dzięki pustce w ich wnętrzu istnieje pożytek z naczyń. W ścianach domów wycina się drzwi i okna. Dzięki pustce w ich wnętrzu istnieje pożytek z domów. Na tym właśnie polega korzyść z pełnego i pożytek z pustego.” (Lao Tsy - 1987, s. 10) Dualistyczny versus holistyczny model cech człowieka SPOKOJNY SZYBKI RADOSNY SPOKOJNY SZYBKI RADOSNY NIESPOKOJNY albo WOLNY SMUTNY i NIESPOKOJNY WOLNY SMUTNY Podstawy psychologiczne podejścia Gestalt w edukacji Pojęcia: postać, figura, tło Całość jest czymś więcej niż sumą części Postrzeganie ma charakter całościowy Postrzeganie dzieje się „tu i teraz” Niedomknięte figury EKSPERYMENT W UNIVERSITY OF ILLINOIS Podstawy psychologiczne podejścia Gestalt w edukacji (całość a część) Według psychologów Gestalt dzielenie znaczących całości na proste elementy i poddawanie ich analizie powoduje ich zniekształcenie Jest taki sam, jak ten poniżej? Czy ten rysu nek Całość jest czymś więcej niż sumą części G. Mietzel – 2002 W. Köhler - 1933 Źródła psychoterapeutyczne podejścia Gestalt w edukacji Współistnienie myśli, emocji, doznań cielesnych i aktywności jednostki Potencjał do rozwoju Samoświadomość Samoregulacja Figura i tło Domykanie figury Zdolność do zaspokajania potrzeb Wartość samego siebie „Tu i teraz” Człowiek jako istota społeczna Proces uczenia się w podejściu Gestalt 1. 2. inicjacja kontaktu (np. poszukiwanie tematu, uświadamianie potrzeb, poszukiwanie sposobów podniesienia motywacji do działania, przybliżenie problemu, itp.) ; podjęcie aktywności (próby różnorodnych działań z wykorzystaniem wszelkich dostępnych środków); Proces uczenia się w podejściu Gestalt 3. integracja doświadczeń (zebrane różnorodne doświadczenia mogą być porządkowane, odrzucane, wartościowane, rozróżniane, itp.); 4. rozwiązanie (pojawia się świadomość wyników osiągniętych w działaniu, uświadamiane są nowe problemy do rozwiązania). AKTYWNOŚĆ UCZĄCEGO SIĘ temat/treść pojawienie się problemu AKTYWNOŚĆ POMAGAJĄCEGO UCZYĆ SIĘ interwencja dydaktyczna: aranżowanie sytuacji początkowej sytuacja początkowa: temat staje się problemem emocjonalnym kreatywne działanie: temat staje się problemem w wyniku twórczego poszukiwania rozwiązań interwencja dydaktyczna: wspieranie procesu dostrzegania problemów interwencja dydaktyczna: ułatwianie i wspieranie kreatywnego rozwiązania rozwiązanie jako efekt procesu integracji aktywności psychicznej i poznawczej w postaci samodzielnie uzyskanej odpowiedzi (mogą pojawić się nowe problemy do rozwiązania) Model struktury zajęć w podejściu Gestalt (źródło: por. H. Dauber, 2001, s. 181). Można powtórzyć za Lao Tsy (1987, s. 64), że “(...) wiedzieć, że się nie wie, to jest szczyt”. Człowiek, w szczególności także pedagog Gestalt, który udziela wsparcia innym w ich rozwoju, funkcjonować może na czterech poziomach: - od nieświadomości swojej niekompetencji; - przez świadomość swojej niekompetencji; - ku świadomości swojej kompetencji; - aż do nieświadomości swojej kompetencji. (S. Ginger -1999, s. 15). Dziękuję za uwagę