Transcript SUSAM1 (2)

SUSAM
•
•
•
•
•
Takım: Tubiflorales
Familya: Pedaliaceae
Cins: Sesamum
Tür: Sesamum indicum L. n=13
Alt türler: “
“
ssp. bicarpellatum
“
“
ssp. quadricarpellatum
İng: Sesame,
Alm: Sesam
• Susamın
Asurluların
ve
Hititlerin
zamanında yetiştirildiği bilinmektedir.
• Amerika kıtasına 17.yy’ da getirilmiş ve
sınırlı miktarda yetiştirilmiştir.
• Ülkemizde susam tarımı çok eskiden
beri bilinmektedir. Bu bitki ile ilgili
bilgiler 1850 yılında kaydedilmiştir.
• Orijini tam olarak bilinmemekte ancak
Afrika kıtasında 17 türünün doğal olarak
bulunması gen merkezi olduğunu
düşündürmektedir.
KULLANIM ALANLARI
•
•
•
•
Tohumlarından katı ve sıvı yağ elde edilir.
Çerez olarak tüketilir.
Tahin helvası yapımında kullanılır.
2. ve 3. pres yağları sabun ve kozmetik
sanayinde kullanılır.
• Küspesinde %43 protein bulunur ve iyi bir
hayvan yemidir.
• Yağında bulunan sesamol ve sesamolin yağın
bozulmasını önler.
• Sesamin
maddesi
insektisit
yapımında
kullanılır.
BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ
• Tek yıllık ve yazlık bir bitki olup,
tropik ve sub-tropik iklim kuşağına
adapte olmuştur.
• Vejetasyon süresi iklim ve çeşide göre
80-150 gün arasındadır.
• Bugün dünyada sesamum cinsine dahil
30
dan
fazla
tür
olduğu
söylenmektedir.
• S. alatum ve S. radiatum’ un yaprakları
tazeyken sebze olarak tüketilmektedir.
KÖK
• Kazık köklüdür.
• Kökler genellikle 45-50 cm derine,
15-70 cm yanlara gelişebilir.
SAP
• Çeşide ve çevre koşullarına göre 30cm-2m
kadar boylanabilir.
• Sapın enine kesiti bicarpellatum alt türünde 4
köşeli,
• quatricarpellatum alttüründe ise 6-8 köşelidir.
• Tüylülük
çeşit
özelliğidir.
Ülkemizde
yetiştirilen
türlerin
çoğunluğunun
sapları
tüylüdür.
• Sapın alt boğumlarında, yaprakların sapa
bağlandığı yerde yan dallar oluşur. Dallanma
seyrek ekimlerde artar.
• Dallar bitkinin alt kısmında karşılıklı,
üst kısmında ise almaşıklı olarak
dizilmişlerdir.
• Dallanma ile tohum verimi arasında
pozitif bir ilişki vardır.
• Çeşitlere göre bir bitkide 8-11 yandal
oluşabilir.
YAPRAK
• Boğumlardan çıkan yapraklar polimorf’
turlar. Yani çok şekillidirler.
• Yapraklar
bitkinin
alt
kısmında
karşılıklı, üst kısmında ise almaşıklıdır.
• Karşılıklı yapraklar büyük geniş ve uzun
yumurta şeklinde ,
• Almaşıklı dizilenler ise dar ve uzun
mızrak şeklindedir.
• Yaprak kenarları düz, yırtmaçlı veya üç
fuslu olabilir.
• Alt
yaprakların
sapı
uzun,
üst
yaprakların ise kısadır.
• Yaprak sapı 1-5 cm arasında değişir.
• Yaprak koltuklarından dal ve çiçekler
çıkar.
• Dalları taşıyan yapraklar çiçekleri
taşıyan
yapraklara
göre
daha
büyüktür.
ÇİÇEK
• Çiçekler yaprak koltuklarında karşılıklı,
almaşıklı veya 2-3 adet bir arada
bulunur.
• Çiçek açma bitkide alttan üste doğru
olur. İlk çiçek sapın en alttındaki
tomurcuktan, en son çiçek ise sapın en
üst kısmındaki tomurcuktan oluşur.
• Çiçekte, en dış tarafta 5 adet alt
kısımları birleşmiş, üst kısımları sivri
uçlu, küçük ve açık yeşil renkte çanak
yapraklar bulunur.
• Bunun içinde 5 adet çan şeklinde
kenarları girintili çıkıntılı, beyaz,
pembe veya açık viyole renkte taç
yapraklar bulunur.
• Erkek organları 5 adet olup, bir tanesi
körelmiştir.
• Geriye kalan 4 tanesinin 2 tanesinin
flamenti uzun, 2’sinin kısadır.
• Dişi oragan bir tanedir ve tepecik iki
parçalıdır.
• Döllenme
%96
kendine,
%4
yabancı’dır.
• Sabah erken saatlerde çiçek açar, aynı
gün döllendikten sonra taç yapraklar
kuru. Çiçeklenme hasat sonuna kadar
devam eder.
MEYVE
• Susam meyvesine kapsül denir.
• Kapsüller 2 veya 4 karpellidir.
• Karpeller bir yalancı zar ile 2’ye
ayrılarak 2 karpelliler 4 bölmeli, 4
karpelliler 8 bölmeli bir yapı alır.
• Bölme içinde tohumlar para şeklinde
dizilmişlerdir.
• 2 karpelli bitkilerde ortala 190, 4
karpelli bitkilerde 220 kapsül oluşur.
• Kapsüller açık veya kapalı olabilir.
• Açık kapsüllülerde olgunlaşma ile uç
kısımlar çatlar ve tohumlar dökülür.
• Kapsülün eni 1-1.5cm, boyu 3-6cm
arasında değişir.
TOHUM
• Tohumları keten tohumuna benzer,
renkleri daha mat,
şekilleri
ise
yuvarlağa yakındır.
• Tohum rengi beyaz, krem, sarı, açık
kahve ve siyah renkte olabilir. Açık
renkli tohumların yağları da açık olur.
• Bin tane ağırlığı 2-6 g arasında
değişir.
• Susam tohumunda %55-60 yağ, %30
protein, %8-10 karbonhidrat, %8-9
ham selüloz, %5-6 ham kül içerir.
2 ve 4 KARPELLİ BİTKİLER ARASINDAKİ
FARKLAR
BİTKİSEL
ÖZELLİKLER
2 KARPELLİ
4 KARPELLİ
Karpelin enine kesiti
Basık dikdörtgen
Kare
Bitki sapı
4 köşeli
6-8 köşeli
Çiçekler
5’li
5 veya 10’lu
Yaprak büyüklüğü
Dar veya orta
Dar veya orta
Yaprak kenarı
Tam veya yırtmaçlı
Tam veya yırtmaçlı
Kapsül şekli
Kısa, geniş, ucu küt
Kısa ve ucu sivri
Bir koltukta çiçek
sayısı
1-3 adet
1 adet