Nycteumdag

22 april 2010 De Meervaart Workshop Frailty

Opsporen van kwetsbare ouderen in de huisartsenpraktijk

Sprekers

• Bianca Buurman, onderzoeker ouderengeneeskunde AMC • Jacobine van der Dussen, huisarts Rijsenhout & kaderhuisarts ouderengeneeskunde • Renate Agterhof, verpleegkundig consulent geriatrie

Programma

• Inleiding • Verwachtingen bij de deelnemers • Casus Mw. Peper • Praktijkvoorbeeld en ontdekkingen • Financiering • Toolkit defence studie • Afsluiting

Inleiding

• Veel meer aandacht voor kwetsbare ouderen in de huisartsenpraktijk • Wat is de meest efficiente methode voor opsporing en behandeling?

Screeningsmethoden

• Groningen Frailty indicator • Trazag • Easycare • Amsterdamse praktijkwijzer • Nieuwe ontwikkeling van screening binnen Nationaal Programma Ouderenzorg • Er zijn veel vragen: Hoe bepaal je de effectiviteit?

Hoe effectief is screenen en behandelen?

Bij welke ouderen doe je dit?

Hoe lang moet je ouderen vervolgen om een effect te meten?

Waar meet je effectiviteit aan af?

• Functieverlies • Opname in verpleeghuis • Kwaliteit van leven • Sterfte • Veel aandacht voor reductie van functieverlies: achteruitgang in activiteiten van dagelijks functioneren • Bereiken van compressie van morbiditeit (Fries, 2003)

Compressie van morbiditeit

JF Fries, Ann intern med, 2003, 139; 455-459

Hoe effectief zijn screening- en behandelprogramma’s • Is effectief op voorkomen van functieverlies en plaatsing in verpleeghuis (Stuck, 2002; Beswick, 2008): Maar wel als aan een aantal randvoorwaarden is voldaan: • Systematische geriatrisch assessment • Zorgbehandelplan met follow up na dit geriatrisch assessment • Meest effectief bij niet te oude mensen; en bij ouderen die niet een te hoge sterftekans hebben • Mensen langere tijd vervolgen

Interpretatie

• Verschillende gezondheidszorgsystemen • Huisartsenvoorziening niet overal aanwezig • In Engeland: community care al goed ontwikkeld; daar zal je minder effect zien

Verwachtingen

• Inventarisatie van huidige praktijkvoering • Knelpunten

Casus mw. Peper

80-jarige weduwe woont alleen 2 dochters Hypertensie diabetes 2 nierinsufficiëntie

Casus mw. Peper

• Veranderingen gedrag  workshop cognitie • • • • Vallen Incontinentie Medicatie Mantelzorger

Vallen

• 1 op de 3 ouderen valt jaarlijks • 10 % leidt tot serieuze letsels (heupfractuur, pols) • Beperkingen in dagelijks functioneren als gevolg van val: angst

Vallen

• Screeningsvraag: bent u het afgelopen jaar 1 of meer keer gevallen?

Cbo-richtlijn valpreventie, 2004

Risicofactoren vallen

• Mobiliteitsproblemen • Eerder gevallen • Psychofarmaca • ADL-afhankelijkheid • Verminderde lichamelijke activiteit • Gewrichtsaandoening • Incontinentie (Urge-incontinentie, medicatie?) • Visusstoornis • Polyfarmacie

Interventies

• Effect interventies bij vallen wisselend: - weinig tot geen effect op voorkomen van vallen - wel op voorkomen van functieverlies (Beswick, 2008) • Multifactoriele interventies meest effectief • Zich richtend op aanwezige risicofactoren • Ook fractuurrisico afwegen: osteoporose, eerdere fracturen • Medicatie-evaluatie kan zinvol zijn; psychotrope medicatie en cardiovasculaire medicatie (van der velde, 2007) • Bewegingsprogramma’s effectief bij ouderen die eerder gevallen zijn • Valangst • Bij syncope: cardiologische en neurologische evaluatie • Woningaanpassing ergotherapeut: wordt vergoed

Prevalentie incontinentie

Gevolgen - Huidiritatie - Urineweg infecties - Associatie vallen (urge): 26% verhoogd risico - Slecht slapen - Psychologisch: stemming, sociale isolatie - 3x verhoogd risico verpleeghuis

Behandelbaar? - Verpleeghuis: direct naar toilet: 40% reductie - Blaastraining: 65% reductie - Antimuscarinerge middelen: 40% reductie - Ok: 90% genezing - Reversibele factoren

Type incontinentie Coordinatie Sphincter dysfunctie - 1/3 gemengd urge en stress ‘ Functionele ’ incontinentie (immobiliteit, cognitie)

Differentiaal Diagnose Urge: - obstipatie - medicatie - neurologisch (CVA, ruggemerglesie, MS, PD, dementie) - lokaal (blaastumor, infectie, diverticulitis) Stress: - atrofie - post ok/bevalling Overloop:- obstructie (tumor, structuur, cystokele) - atone blaas (ruggemerg lesie, diabetes) - neurogeen (ruggemerg lesie hoger dan sacrum, MS) verhoogd volume (intake, hartfalen, perifeer oedeem) polyurie (hyperCa, diabetes, medicatie)

Medicatie • Calcium antagonisten (retentie, oedeem) • Parkinson middelen (obstipatie) • Oestrogenen (stress en urge)

Behandeling

Bijdragende factoren: medicatie, decompensatie, obstipatie, intake, hyperglycaemie, UWI, afvallen Frequent naar toilet Urge - blaastraining (ontspanning, afleiding) cognitief beperkt: meteen helpen, belonen - antimuscarinerge middelen - neurostimulatie Stress - bekkenbodemtraining - antidepressieva (?) - ok/periurethrale injectie Overloop  -antagonisten (mannen) - catheterisatie (atone blaas)

Antimuscarinerge middelen

- Oxybutinide kort: nacht - Toviaz lang: minder bijwerkingen pleister: nog minder bijwerkingen minder cognitieve bijwerkingen - Vesicare, Emselex: specifieker voor blaas oude pten niet meer bijwerkingen (?) cave nierinsuff, angiooedeem, obstipatie  Cave cognitie (9%) glaucoom, retentie, obstipatie, reflux, interactie,

Verwijzen

- Recent chirurgie/radiotherapie  2 UWI in 1 jaar - Prolaps - Retentie (>200cc) - Prostaathyperttrofie - Moeilijke cathterplaatsing (?) - Hematurie - Pijn en incontinentie - Fisteling - Falen behandeling

Medicatie

• Welke medicatie ontbreekt?

• Vallen en medicatie • Nierinsufficientie

Mantelzorger

• Educatie • Thuiszorg, op tijd inschakelen • Maatjesproject • Personenalarmering

Mantelzorgondersteuning

• Via WMO-loket: respijtzorg, hulpmiddelen • MEZZO; landelijke vereniging mantelzorg Lotgenotencontact Advisering financiën: hulpmiddelen en vergoedingen Vakantieopvang Zorg voor jezelf dagen • Mantelzorgmakelaar: bemiddelt tussen mantelzorger en alle betrokkenen

Ergotherapie bij overbelasting mantelzorg

• Studie van Maud Graff (BMJ, 2006): effect van ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers • Zeer goede effecten op cognitie oudere, maar ook belastbaarheid mantelzorger vergroot • 10 sessies ergotherapie • Ergotherapie wordt vergoed door zorgverzekeraar in basispakket

Praktijkvoorbeeld

• Rijsenhout Dorp oostrand Haarlemmermeer in de “oksel van Schiphol” • 4200 inwoners – 700 boven de 65 • 1 huisartspraktijk – 2 huisartsen – 1 praktijkverpleegkundige – 3 praktijkassistentes

Praktijkvoorbeeld

• • Ouderenzorg nieuwe stijl Actief opsporen van kwetsbare ouderen A. Alle ouderen boven de 75 jaar B. 65 plussers met 3 of meer ziekten • • Kwetsbaarheid (GFI) Polifarmacie

Praktijkvoorbeeld

GFI (Groningen Frailty Indicator) • • • • • • • • Mobiliteit Lichamelijke fitheid Visus Gehoor Voeding Co-morbiditeit Cognitie Psychosociaal • • • GFI Score kwetsbaarheid (0-15) 1 - 5 6 - 10 11 - 15 niet kwetsbaar gemiddeld kwetsbaar erg kwetsbaar

Praktijkvoorbeeld

• • • • Taken delegeren naar praktijkverpleegkundige ouderenzorg Aan huis Tijd Preventie Sociale kaart • • • Samenwerking Huisarts en verpleegkundige Andere disciplines 1e en 2e lijn

Praktijkvoorbeeld

• 4 x per jaar consultatie van internist/geriater Dr. Lagaay vanuit het Spaarne Ziekenhuis in de huisartsenpraktijk • • • Onderwerpen zoals: Medicatie bij multimorbiditeit Anemie Nierinsufficiëntie

Ontdekkingen

Door praktijkverpleegkundige onderkende problemen:

• dreigende tekortkoming in zorg • verkeerd gebruik medicijnen • cognitieve achteruitgang • depressie/ eenzaamheid • obstipatie • relatieproblemen • vallen • urine-incontinentie • GFI van 6 of hoger • verhoogde bloeddruk (nieuw) • Sexuele problemen • doofheid 30 28 27 26 23 8 8 6 7 4 4 2 ( 20 %) (19 %) (18 %) (17 %) (15 %) (4 stellen) (5 %) (5 %) (4 %) (5 %) (3 %) (3 %) (1 %)

Ontdekkingen

• 2005-2007 • 170 onderzochte ouderen uit Rijsenhout • 86 ouderen bij praktijkverpleegkundige • 7 kwetsbare ouderen met GFI van 6 of hoger (5%) • Zorgproblemen • Verkeerd medicijngebruik • Dementie • Depressieve klachten • Relatieproblemen (20%) (19%) (18 %) (17%) (5%)

Ontdekkingen

Taken praktijkverpleegkundige:

• vinger aan de pols’ visites • diabetes controle • hypertensie controle • zorgcoördinatie • regelen van voorzieningen • afnemen MMSE • starten wekelijkse medicatiebaxter • wondverzorging • gesprekken n.a.v. depressie • Rouwbegeleiding • advisering incontinentieprobleem 44 32 29 30 27 28 24 11 10 08 07 (29 %) (21 %) (19 %) (20 %) (18 %) (19 %) (16 %) (7 %) (7 %) (5%) (5 %)

Financiering

• Zorg en Zekerheid Inschrijfmodule ouderenzorg per patiënt €1,64 Verrichtingen: Kennismakingsbezoek GFI afnemen Nabespreken huisarts en gegevens invoeren HIS Visites Zorginstanties bellen 30min: 30min: 15min: 15min: 30min: 10min: 1 DV 1 DV 1 C 1 C 1 DV 1 TC Bijzondere verrichtingen (M&I) zoals: Afnemen MMSE, 24-uurs bloeddrukmeting, Ambulante Compressietherapie, urinecatheterisatie ( €26.78 tot €53,56) ( ( €22,50) €9,00) ( €4,50)

Financiering

Toolkit defence studie

Take home messages

• Ouderen in beeld brengen geeft rust! • Ervaar het plezier van het overzicht!

• Je voelt je echt de regisseur en ervaart het plezier van de constructieve samenwerking met de POH-ouderenzorg en de geriater in de regio!

Afsluiting

• Wat is zinvol!

• Waar is echt iets te verbeteren?

• Bedankt