Transcript SARIER - Wikiprebia

Risicoanalyse – MODULE 2
RIE met de SARIER-methode
Eric Van de Plas,
preventieadviseur
IDEWE-IBEVE
SARIER
Voorstelling spreker:





Naam: Eric Van de Plas
Functie: preventieadviseur
Contact: [email protected]
Sinds 1989 werkzaam bij IDEWE-IBEVE
Afdeling Risicobeheersing
 Departement arbeidsveiligheid

SARIER
Algemene taken:
 Ondersteuning interne diensten PBW
 Onderzoek van (E)AO
 Maken van risicoanalyses, audits…
 Opleiding van preventieadviseurs…
2
Werkgroep Risicobeheersing PreBES

Module 1 – Waar is onze RIE?
 Grondslagen
van risicoanalyse (RIE) welzijn op het
werk

Module 2 – RIE met de SARIER-methode


Eric Van de Plas, preventieadviseur IDEWE-IBEVE
Module 3 – Workshop – storingsanalyse –
What-if techniek

Johan Geuens, VR-deskundige, Sertius
SARIER
3
RIE met de SARIER-methode
SYSTEMATISCHE
ANALYTISCHE
RISICO
INVENTARISATIE
EVALUATIE EN
REGISTRATIE
SARIER
4
Risicovelden
Stap 1
Stap 2
Stap 3
Stap 4
Stap 5
SARIER
Eventueel actie (verdere kwantificering, RB, GT...)
5
Globalisatie van de risico’s op
bedrijfsniveau
Uitvoering
van de RA
RIE op niveau van het risicoveld
Toekenning risico’s op
individueel niveau
SARIER
6
Afbakening van de risicovelden



1. Functies
2. Locaties:
 Werkposten
 Werkplaatsen
 Productie-installaties
3. Specifieke
SARIER
of tijdelijke activiteiten
7
Praktische uitwerking: risicoveldlijsten
Nr.
Risicoveld
Benaming risicoveld
Schadedragers
Functies
(Blootgest elden
)
O mschri jvin g van het risicovel d
Specifieke
RA
: uit te werken
: uitgewerkt
zie RA andere
risicovelden
identificatie
aantal
(mens - uitrusting – materialen – omgeving – organisatie)
1.1
1.2
Status RA
m
Nr.
Risicoveld
Benaming risicoveld
Schadedragers
(Blootgest elden
)
O mschri jvin g van het risicovel d
Specifieke
RA
: uit te werken
: uitgewerkt
Locaties
zie RA andere
risicovelden
identificatie
aantal
(mens - uitrusting – materialen – omgeving – organisatie)
2.1
2.2
Status RA
m
Nr.
Risicoveld
Benaming risicoveld
Activiteiten
Schadedragers
(Blootgestelden
)
Status RA
Specifieke
RA
: uit te werken
: uitgewerkt
zie RA andere
risicovelden
identificatie
3.1
O mschrijving van het risicoveld
aantal
(mens - uitrusting – materialen – omgeving – organisatie)
m
3.2
SARIER
8
Identificatie van de schadedragers
Voor wie
worden
de risico’s
bepaald?
Code
Relatie met het bedrijf
Code
Relatie met het risicoveld
Code
A
W erknemers van het
bedrijf
a
1
B
Uitzendkrachten
Vakbekwame uitv oerders
vertrouwd met de
werkmethodes, processen
en bedrijfselementen uit het
risicoveld
C
W erknemers van
derden, zelfstandigen
D
Student-werknemers,
stagiairs, leerlingen
Vrijwilligers
E
Bezoekers
F
Hulpdiensten
G
Omwonenden
H
Pati‘ nten,
kostgangers
b
c
c+
c-
SARIER
2
Aanwezigen in het risicoveld
omwille van leiding,
toezicht... Theoretisch op de 3
hoogte van de
werkmethodes, processen
en bedrijfselementen uit het 4
risicoveld (bedienden Ğ
leidinggevenden)
5
Aanwezigen in het risicoveld
omwille van hulp- en
ondersteunende opdrachten
(schoonmaak, onderhoud,
controle, toelevering...)
Hoger vermelde groep
indien ze de nodige
opleiding en bekwaamheid
hebben
(ÒgewaarschuwdenÓ)
Hoger vermelde groep
indien ze onwetend zijn en
niet bewust van de risicoÕ
s
eigen aan het risicoveld
Verhoogde
kwetsbaarheid of
gevoeligheid
Onvoltooide
ontwikkeling (jongeren)
Verminderde
zintuiglijke, fysieke en
motorische capaciteiten
t.g.v; ouderdom
Zwanger- of
moederschap (lactatie)
Gebrek aan ervaring
Lichamelijke
beperkingen
(mindervaliden)
6
Mentale beperkingen
7
Sociale communicatieve
beperkingen
(anderstaligen,
migrantenÉ )
8
Verzwakte gezondheid
(herstellenden na
ziekte, ongeval...)
9
gebruik
geneesmiddelen, of
andere be•nv loedende
middelen
(verslavingsproblemati
ek)
9
Conclusie - Stap 1:

We bepalen van wat we de risicoanalyse
willen maken
 Welke
risicovelden zijn er in het bedrijf
 Van welke willen we de risico’s in kaart
brengen

We bepalen voor wie we de risicoanalyse
willen maken
 Welke
SARIER
zijn de potentiële schadedragers...
10
(Art. 8. KB 27 maart 1998)
Stap 1
De risicoanalyse gebeurt op het niveau van de
organisatie in haar geheel, op het niveau van elke
groep van werkposten of functies en op het niveau
van het individu.
Zij bestaat achtereenvolgens uit:
Stap 2
Stap 3
Stap 4
Stap 5
SARIER
1°
het identificeren van gevaren voor het welzijn van
de werknemers bij de uitvoering van hun werk;
2°
het vaststellen en nader bepalen van risico’s voor
het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van
hun werk;
3°
het evalueren van risico’s voor het welzijn van de
werknemers bij de uitvoering van hun we rk.
Eventueel actie (verdere kwantificering, RB, GT...)
11
Systematiek voor identificatie van gevaren
GEVAAR - SCHADEMODEL
Schadedrager
Schadeverwekker
Gevaar
Schade
Uiting
Blootstelling
Belasting
SARIER
12
GEVAARSDRIEHOEK

Laat toe gevaren te identificeren
Energie
SARIER
Agens
13
GEVAARSDRIEHOEK
Energie/agensstroom
Aansturing/activering/vrijgave
Energie/Agensstroom
Energie
SARIER
Agens
14
SARIER
15
Energie?
Agens ?
Uitingsvorm?
Schade?
SARIER
16
Andere voorbeelden van gevaren
Aandrijfmechanisme van een machine
 Chemisch agens
 Heet voorwerp
 Biologisch agens
 Radioactieve bron
 ...

?
Energie ?
SARIER
?
Agens ?
17
SARIER
18
Praktische werkwijze: bepalen van
gevaar en schade met het
STRIKMODEL
1 Dodelijk
1
Arbeidsongevallen
30
SARIER
300
100
Blijvend letsel
800
Werkverle
EHBO
Bijna-ongevallen
19
SARIER
20
Hulplijst: 9 gevaargroepen A tot I
met een 175-tal gedefinieerde gevaren
SARIER
21
Vb. inventaris
gevaren
SARIER
22
(Art. 8. KB 27 maart 1998)
Stap 1
De risicoanalyse gebeurt op het niveau van de
organisatie in haar geheel, op het niveau van elke
groep van werkposten of functies en op het niveau
van het individu.
Zij bestaat achtereenvolgens uit:
Stap 2
Stap 3
Stap 4
Stap 5
SARIER
1°
het identificeren van gevaren voor het welzijn van
de werknemers bij de uitvoering van hun werk;
2°
het vaststellen en nader bepalen van risico’s voor
het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van
hun werk;
3°
het evalueren van risico’s voor het welzijn van de
werknemers bij de uitvoering van hun we rk.
Eventueel actie (verdere kwantificering, RB, GT...)
23
R = f (E, K)
RISICO
Ernst
Kans
Gevaar (energie - agens)
Omstandigheden
Schadedrager
Blootstelling (aantal
personen - tijd)
Omstandigheden
Omstandigheden = f (Diverse Mens, Uitrusting, Materiaal, Omgeving, en Organisatie
gebonden factoren)
Organisatie gebonden factoren = f (bedrijfscultuur, preventiebeleid...)
SARIER
24
Het inschatten van een risico
Om het risico te bepalen (in te schatten)
moeten de onderliggende factoren bepaald
worden...
 Kwantificering van de onderliggende
factoren is een hulp bij de kwantificering
van het risico

Beter analyseren is beter evalueren !
SARIER
25
Methode voor bepaling van het risico
Principe kwantificering bij SARIER

Steeds 5 gradaties - aangegeven met cijfers
1 : Zeer klein
2 : Klein
3 : Middelmatig
4 : Groot
5 : Zeer groot
SARIER
26
Principe vereniging van twee factoren tot één
(vb R = f (W, E))
W
R
5
5
4
4
3
3
2
2
1
1
1
2
3
4
5
1
R
Zeer klein risic o
2
Klein risic o
3
Matig risic o
4
Groot risic o
5
Zeer groot risico
E
SARIER
27
Een risicograaf is een leidraad door het evaluatieproces...
SARIER
28
De bepaling van de E-graad

De ernst wordt bepaald op basis van de
mogelijke schade
 Hierbij
wordt de energie, het agens en de
kwetsbaarheid van de schadedrager in aanmerking
genomen.
 Het al dan niet gebruik maken van PBM of andere
preventiemaatregelen wordt buiten beschouwing
gelaten.
 De meest aannemelijke – grootste ernst wordt

beschouwd.
SARIER
29
Ernstgraad van letsels
Erns tgraad (E) Omschrijving
1
Zeer klein Letsel zonder werkonbekwaamheid
2
Klein
Letsel met tijdelijke werkonbekwaamheid < 30 dagen
3
Matig
4
Groot
Letsel met tijdelijke werkonbekwaamheid > 30 dagen
of blijvend letsel van geringe ernst (minder dan 20 %
ongeschiktheid)
Letsels met langdurige werkonbekwaamheid
of ernstig blijvend letsel (meer dan 20 % ongeschiktheid)
5
Zeer
groot
SARIER
Letsels met fatale afloop of zware invaliditeit (meer dan
50 % ongeschiktheid)
of langdurige revalidatie
30
Ernstgraad van aandoeningen / (beroeps)ziekten
Erns tgraad (E) Oms chrijving
1
2
3
4
5
SARIER
Zeer klein tijdelijk e hinder/ongemak
Geen ziekteverzuim of werkonbekwaamheid
Klein
Langdurige, doch niet blijv ende hinder
of kortstondig ziekteverzuim
Matig
Blijvend ongemak
of langdurig ziekteverzuim > 30 dagen
of gedeeltelijke werkonbekwaamheid
Groot
Blijvende gedeeltelijk e werkonbekwaamheid
Ernstige aandoening
Zeer
Volledige werkonbekwaamheid
groot
of fataal aflopende ziekte
31
Inschatten van de kans
(W-graad)

Kans = f (Omstandigheden en Blootstelling)
O = f (diverse Mens, Uitrusting, Materiaal, Omgeving, en
Organisatie gebonden factoren
- Een grondige analyse van de omstandigheden is dus essentieel
voor de bepaling van de grootte van een risico!!!
SARIER
32
Analyse van de omstandigheden
Mens
Materiaal
SARIER
Uitrusting
Omgeving
Organisatie
Risicoverhogende factoren
Risicoverlagende factoren
W?
33
Vb. - analyse omstandigheden
Mens
SARIER
34
Evaluatie van de omstandigheden: 5 gradaties
Risicofactoren
===
==
=
+
++
+++
SARIER
Erg bepalende
risicoverhogende factor,
uitdrukkelijk aanwezig,
algemeen
Belangrijke risicoverhogende
factor, regelmatig vast te
stellen
Risicoverhogende factor,
doch niet algemeen of
uitdrukkelijk aanwezig
Risicobeperkende factor,
doch niet algemeen of
uitdrukkelijk aanwezig
Belangrijke risicobeperkende
factor, regelmatig vast te
stellen
In hoge mate risicobeperkend,
uitdrukkelijk aanwezig,
algemeen
Kwantificering
Omstandigheden
5
5
5
5
5
5
4
4
4
4
4
4
3
3
3
3
3
3
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
M U
M O
O
35
Blootstellingsgraad
Blootste llingsduur Duurtijd van de blootste lling van de s chadedrager
aan het ge vaar
1
Zeer klein
Zeer kortstondig
(slechts enkele minunten per dag, of enkele uren per
maand of enkele dagen per jaar)
2
Klein
Kortstondig
(< 1 uur /dag, of < paar dagen per maand, of < dan paar
weken per jaar)
3
Matig
Beperkt (< 1/4 werkdag, of < week / maand, of < 2
maand/jaar)
4
Groot
5
Zeer groot
5
5
4
5
3
3
2
2
1
1
4
1
2
3
4
5
Deeltijds
(1/4 ˆ 3 /4 werkdag, of 1 ˆ 3 weken/maand, of 2 ˆ 4
maand/jaar
Voltijds ± 8u/dag, (> 3/4 werkdag)
± 20 dagen/maand
± 10 maand/jaar
Aantal
blootgeste lde n
1 Zeer klein
SARIER
B
Aantal verschillende s chadedragers blootges teld
aan het ge vaar
Hoogstens Ž n
2
Klein
Tw ee ˆ d rie
3
Matig
Enkelen (< 10)
4
Groot
Velen (10 ˆ 100)
5
Zeer groot
Zeer velen (> 100)
36
Kans (waarschijnlijkheid)
O
m
s
t
a
n
d
i
g
h
e
d
e
n
SARIER
W
5
5
4
4
3
3
2
2
1
1
1
2
3
B
4
5
W
1
Zeer klein
2
Klein
3
Matig
4
Groot
5
Zeer groot
Verwachtingskans
Zo goed als onmogelijk
1 kans op 500 000
Onwaarschijnlijk , maar mogelijk i n grensgevallen of bij
uitzonderlijk e samenloop van factoren
1 kans op 50 000
Denkbaar, bij samenloop van enkele factoren
1 kans op 5000
Zeer goed mogelijk
1 kans op 500
Te verwachten
1 kans op 50
37
Bepaling grootte van het risico
W
R
5
5
4
4
3
3
2
2
1
1
1
2
3
4
5
1
R
Zeer klein risic o
2
Klein risic o
3
Matig risic o
4
Groot risic o
5
Zeer groot risico
E
SARIER
38
Vb. uitgewerkte RIE
SARIER
39
SARIER
40
(Art. 8. KB 27 maart 1998)
Stap 1
De risicoanalyse gebeurt op het niveau van de
organisatie in haar geheel, op het niveau van elke
groep van werkposten of functies en op het niveau
van het individu.
Zij bestaat achtereenvolgens uit:
Stap 2
Stap 3
Stap 4
Stap 5
SARIER
1°
het identificeren van gevaren voor het welzijn van
de werknemers bij de uitvoering van hun werk;
2°
het vaststellen en nader bepalen van risico’s voor
het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van
hun werk;
3°
het evalueren van risico’s voor het welzijn van de
werknemers bij de uitvoering van hun we rk.
Eventueel actie (verdere kwantificering, RB, GT...)
41
Is het risico (R) aanvaardbaar?
Is bijkomende preventie nodig?
RB = f (R en aanvaarding)
R
Actieniveau (RB)
5
5
4
4
3
3
2
2
1
1
1
2
3
4
Aanvaardingsniveau/actiebereidheid
1
Zeer klein
Zeer goed aanvaardbaar
Geen maatregelen nodig
2
Klein
Goed aanvaardbaar
Mits handhaving van de bestaande maatregelen
3
Matig
Twijfelachtig
Stelselmatige verbetering van de maatregelen is nodig
4
Groot
5
Zeer groot
5
Aanvaardingsgraad
Aanvaardbaarheid?
Belangrijkheid van het
voordeel?
Beheersbaarheid?
Geneesbaarheid?
Betrokkenheid bij de
schade(drager)...
Kostprijs
SARIER
RB
Boven aanvaardingsniveau
Bijkomende maatregelen dienen te worden genomen op korte
termijn
Onaanvaardbaar
Ingrijpende maatregelen zijn noodzakelijk
Onmiddellijke actie
42
(Art. 8. KB 27 maart 1998)
Stap 1
De risicoanalyse gebeurt op het niveau van de
organisatie in haar geheel, op het niveau van elke
groep van werkposten of functies en op het niveau
van het individu.
Zij bestaat achtereenvolgens uit:
Stap 2
1°
het identificeren van gevaren voor het welzijn van
de werknemers bij de uitvoering van hun werk;
Stap 3
2°
het vaststellen en nader bepalen van risico’s voor
het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van
hun werk;
Stap 4
3°
het evalueren van risico’s voor het welzijn van de
werknemers bij de uitvoering van hun we rk.
Stap 5
SARIER
Eventueel actie (verdere kwantificering, RB, GT...)
43
Opmerking:

“Goede” preventiemaatregelen kiezen is niet
eenvoudig
 Rekening
houden met:
 Preventiehiërarchie
 Effectiviteit
en efficiëntie
 Risicoverschuiving
 Risicohomeostase
 Vals veiligheidsgevoel

Een goede analyse is onontbeerlijk!
SARIER
44
Het risicodossier
De hele oefening wordt gebundeld in een dossier dat
toegankelijk is en zich leent voor verdere participatieve
uitwerking, verdere kwantificering en dynamisch bijhouden >>>
permanente risicoanalyse.
• Hoofdstuk 1
– Lijsten met risicovelden en schadedragers in het bedrijf
• Hoofdstuk 2
– Analyses van de risicovelden
• Hoofdstuk 3
– Globalisatie van de risico’s op organisatieniveau
– Eindverslag = situatie op bepaald moment (welke, hoeveel en
hoe groot zijn de risico’s in het bedrijf)
SARIER
45
Een dossier begint met...
Nr.
Risicoveld
Benaming risicoveld
Schadedragers
Functies
(Blootgest elden
)
O mschri jvin g van het risicovel d
Specifieke
RA
: uit te werken
: uitgewerkt
zie RA andere
risicovelden
identificatie
aantal
(mens - uitrusting – materialen – omgeving – organisatie)
1.1
1.2
Status RA
m
Nr.
Risicoveld
Benaming risicoveld
Schadedragers
(Blootgest elden
)
O mschri jvin g van het risicovel d
Specifieke
RA
: uit te werken
: uitgewerkt
Locaties
zie RA andere
risicovelden
identificatie
aantal
(mens - uitrusting – materialen – omgeving – organisatie)
2.1
2.2
Status RA
m
Nr.
Risicoveld
Benaming risicoveld
Activiteiten
Schadedragers
(Blootgestelden
)
Status RA
Specifieke
RA
: uit te werken
: uitgewerkt
zie RA andere
risicovelden
identificatie
3.1
O mschrijving van het risicoveld
aantal
(mens - uitrusting – materialen – omgeving – organisatie)
m
3.2
SARIER
46
Bevat…
Globalisatie van de risico’s op
bedrijfsniveau
RIE op niveau van het risicoveld
Toekenning risico’s op
individueel niveau
SARIER
47
En eindigt met...
SARIER
48
Opmerking:
Door telling van het aantal soorten risico’s in
de diverse categorieën bekomt men
“risicocijfers” voor de organisatie.
 Deze zijn bruikbaar als graadmeter (KPI’s), net
als de ongevalcijfers.
 Hiermee heeft men veel directere indicators
van het welzijnsbeleid in de organisatie!

SARIER
49
Resultaten van RIE –KPI’s
zeer grote risico’s
grote risico’s
mat ige risico’s
kleine risico’s
zeer kleine risico’s
totaal
0
0
54
254
124
432
(12,5 %)
(58,8 %)
(28,7 %)
(100 %)
De mat ige risico’s zijn risico’s waarvoor voortdurende aandacht en
maat regelen vereist zijn om ze te beheersen.
Deze mat ige risico’s situeren zich in volgende groepen:
A Zwaartekracht
8
(14,8 %)
B Menselijke kracht
24
(44,4 %)
C Mechanische energie 13
(24,1 %)
D T hermische energie
0
E Elektrische energie
5
(9,2 %)
F Chemische energie
4
(7,4 %)
G Fysische energie
0
H Biologische energie
0
totaal
54
(100 %)
SARIER
50
Multidisciplinaire en participatieve aanpak
Inbreng van diverse deskundigen:
Preventieadviseur
Arbeidsgeneesheer
Preventieadviseur psychosociaal
...
Werknemers(afgevaardigden)
Leidinggevenden
...
SARIER maakt risico’s zichtbaar en begrijpbaar
voor iedereen.
Het vormt een basis voor verdere uitdieping en
evaluatie met de betrokkenen.
SARIER
51
Permanente RIE


Dynamisch bijhouden van RIE-dossier (verandering omstandigheden)
Weerspiegelt de actuele situatie (met inbegrip van de preventiemaatregelen die van
kracht zijn)

Ongevallen, incidenten, klachten = uitingen van Risico’s >>> toetsen van de RIE

Indienststellingen, ingebruikname, veranderingen = wijziging van omstandigheden
>>> toetsen van RIE

Periodieke herziening in functie van genomen maatregelen (jaarlijks na uitvoering
jaaractieplan...)
Hoe ouder het dossier, hoe beter het wordt!
SARIER
52
S
A
R
I
E
R
GPP
Indeling in RV
Bedrijf
Systematische
Analytische
inventarisatie
van gevaren
AO-onderzoek
klachtenregistratie indienststellingen...
Risicodossier
Beheer van
bedrijfselementen
Gezondheidstoezicht
Opleiding/training/Instructies
SARIER
Specifieke RA
Kwantificering
Evaluatie
PBM (aanvulling werkpostfiche)
SARbeheersysteem
53
SARIER
54
Risico-informatie
uit RIE in
werkpostfiche
SARIER
55
Sterkten van de SARIER-methode






Systematische analytische RIE-methode
Universeel en flexibel toepasbaar
Richt zich op alle gezondheidsrisico’s
Vormt een permanent werkinstrument voor het risicobeheer
Biedt een kader voor verdere kwantificering (meting,
expertmethoden...), multidisciplinaire en participatieve uitwerking...
Maakt deel uit van een samenhangend beheersysteem (SAR)
Unieke elementen:
 Systematiek voor identificatie van gevaren
 Methode voor bepaling van risicoverhogende en verlagende factoren
(basis voor kansinschatting)
 Specifieke SARIER-o-graaf als hulp bij de evaluatie van
welzijnsrisico’s
 RA als basis voor bepaling preventiemaatregelen volgens
preventiehiërarchie (verantwoorde preventie)
SARIER
56
Zwakten en valkuilen


Vergt kennis en inzicht (opleiding - begeleiding)
(de risicoanalyse is nooit beter dan de analist)
Tot voor kort was er geen gebruiksvriendelijke software voor de uitwerking


momenteel webapplicatie - SARIMATIC
Valkuilen:
 Starten met RA zonder dat de andere complementaire opdrachten
uitgevoerd werden
 Verkeerd gekozen risicovelden
 Onafgewerkt dossier - geen globalisatie
 Uit handen geven aan onvoldoende opgeleide of begeleide personen
(HL?)
 Alle risico’s (ook kleinere) willen beheersen zonder prioriteitstelling
SARIER
57
Kortom: SARIER-methode



Vormt de basis voor de opstelling van een degelijke RIE
Brengt de opdracht risicoanalyse (art 8 KB Beleid) in de praktijk (niet meer
en niet minder!)
 Is ontstaan op de werkvloer
 Meer dan 15 jaar in de praktijk beproefd
 Werd geïmplementeerd in > 1500 bedrijven
 Van diverse sectoren en grootte
Wordt nog regelmatig aangepast op basis van praktijkervaring
(diverse versies voor uitwerking: uitgebreid - bondig...)
SARIER
58

Verdere informatie en hulpmiddelen:
 Arbeidsveiligheid
van A tot Z - nr 138:
de SARIER-methode, Kluwer
 SARIER-Brochure en toelichting
 Procedures, werkdocumenten en hulpkaarten
 Elektronisch
dossier (Word - Excel documenten)
 Mogelijkheid tot gebruik webapplicatie SARIMATIC
Meer informatie:
[email protected]
SARIER
59