Transcript SYSTEMY WYBORCZE 0.27 mb

SYSTEMY WYBORCZE
W rozwijających się demokracjach, szczególnie
europejskich, możemy wyróżnić zarówno
różnego typu wybory: parlamentarne - krajowe,
parlamentarne - europejskie, samorządowe,
a w niektórych krajach również prezydenckie,
jak i różny sposób ich organizacji.
WYBORY PARLAMENTARNE JAKO REGUŁA
ŻYCIA POLITYCZNEGO W PAŃSTWACH
DEMOKRATYCZNYCH
Wybory parlamentarne są niezbędne do rozwoju
demokracji i mają podstawowe znaczenie dla życia
politycznego w państwie demokratycznym. Dzięki nim
obywatele mogą uczestniczyć we władzy, kształtować
scenę polityczną państwa i pośrednio wpływać na
realizowane cele polityczne. Od wyników wyborów
parlamentarnych zależy bowiem nie tylko to, jakie
partie zdobędą mandaty w organach
przedstawicielskich kraju, ale także jakie ugrupowanie
polityczne stanie się partią rządzącą (lub tworzącą
koalicję rządową) w najbliższym czasie. Wybory są
kluczowym narzędziem demokracji przedstawicielskiej.
WYBORY PARLAMENTARNE JAKO REGUŁA
ŻYCIA POLITYCZNEGO W PAŃSTWACH
DEMOKRATYCZNYCH
Zorganizowanie i cykliczne przeprowadzanie
wyborów parlamentarnych nie gwarantuje jednak
ani demokratycznego charakteru systemu
politycznego, ani wiarygodności procesu
wyborczego. Aby wybory w sposób demokratyczny
służyły wyłonieniu rzeczywistych reprezentantów
ugrupowań politycznych, powinny być spełnione
następujące warunki:
WYBORY PARLAMENTARNE JAKO REGUŁA
ŻYCIA POLITYCZNEGO W PAŃSTWACH
DEMOKRATYCZNYCH




wybory muszą mieć charakter rywalizacyjny - uczestniczą w nich
co najmniej dwie siły polityczne oferujące odmienne programy i
reprezentowane przez różnych kandydatów, pomiędzy którymi mogą
wybierać wyborcy;
przestrzegane są zasady demokratycznego państwa prawa, tj.
wolności słowa, zgromadzeń, stowarzyszeń i swobody tworzenia partii
politycznych;
przyjęte są zasady prawa wyborczego, tzn. musi istnieć zespół
norm określających zasady: przyznawania czynnego i biernego prawa
wyborczego, wyłaniania kandydatów, prowadzenia kampanii wyborczej, organizacji głosowania, finansowania kampanii wyborczej,
sposobu przeliczania głosów na mandaty, oraz przewidziane są
procedury społecznej kontroli głosowania;
wybory są przeprowadzone w sposób wolny i uczciwy {free and
fair), tzn. proces wyborczy zorganizowany jest zgodnie z
obowiązującymi procedurami wyborczymi, a także zapewniona jest
możliwość kontroli i monitorowania ich przebiegu, przy założeniu, że
każda z uczestniczących w wyborach stron podlega jednakowym
prawom i procedurom.
ZASADY PRAWA WYBORCZEGO
Uniwersalne zasady prawa wyborczego
Do uniwersalnych norm regulujących
proces powołania organów
przedstawicielskich należy zaliczyć
następujące zasady:
A.
B.
C.
D.
powszechności;
równości;
bezpośredniości;
tajności.
ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

A. Zasada powszechności
Zasada powszechności to prawo uczestniczenia w wyborach
(czynne i bierne prawo wyborcze).
W większości państw na świecie (84 proc.) obywatele
uzyskują czynne prawo wyborcze (możliwość udziału
w głosowaniu) z chwilą ukończenia 18. roku życia.
Wiek uzyskania biernego prawa wyborczego (prawa do
kandydowania) jest z reguły starszy niż czynnego prawa
wyborczego.
ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

B. Zasada równości
Jest to zasada, według której „jeden
człowiek to jeden głos" (tzw. równość
materialna) - każdy głos jest równy głosowi
każdego innego wyborcy. Liczba głosów
przysługujących każdemu obywatelowi w
głosowaniu jest równa (nie tylko formalnie,
ale także pod względem siły głosu).
ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

C. Zasada bezpośredniości
Oznacza, że wyborca oddaje głos
bezpośrednio na kandydata lub na
określoną listę kandydatów i nie istnieje
ogniwo pośrednie, np. kolegium elektorów
(pojawia się ono czasami przy wyborach do
izb wyższych parlamentu).
ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

D. Zasada tajności
Wymaga stworzenia odpowiednich
warunków przez organizatorów wyborów,
które umożliwiają wyborcom zachowanie
anonimowości oddanego głosu.
ZASADY PRAWA WYBORCZEGO
Ciekawostka:
Różna sita głosu istniaia np. w systemie pluralnym (zapewniał
on niektórym wyborcom więcej niz jeden głos) w Anglii i we
Francji w XIX w., kiedy z racji posiadanego majątku ta sama
osoba mogta glosować nawet w kilku okręgach równocześnie,
oraz w systemie kurialnymstosowanym w XIX i na początku
XX w. np. w Austrii, w którym nie była zachowana odpowiedniość pomiędzy liczbą wyborców a liczbą mandatów, tak że
różna liczba deputowanych była wybierana przez nieadekwatne
pod względem proporcji grupy obywateli.Z zasadą
bezpośredniości wyborów nie koliduje oczywiście głosowanie
przez uprawnionego pełnomocnika - to rozwiązanie jest
stosowane w wielu państwach świata w odniesieniu do osób
chorych i starszych.
SYSTEM WYBORCZY
System wyborczy to szczegółowe zasady proceduralne
określające sposób przygotowania i przeprowadzenia wyborów
oraz obliczenia wyników poprzez podział mandatów.
Ogół kwestii związanych z przeprowadzeniem wyborów
regulowany jest przez ordynacje wyborcze (w formie ustawy).
Systemy wyborcze wpływają bezpośrednio na skład ciał
przedstawicielskich i na kształt systemów partyjnych.
Istotnymi elementami systemu wyborczego są:

wielkość i kształt okręgów wyborczych;

uprawnienia wyborcy;

progi wyborcze;

formuła wyborcza.
SYSTEM WYBORCZY
Wielkość okręgów wyborczych jest określona
przez liczbę mandatów możliwych do uzyskania
zdanego okręgu. Okręgi mogą być
jednomandatowe, dwumandatowe, kilkumandatowe
i wielomandatowe; w niektórych krajach jest jeden
okręg wyborczy obejmuje terytorium całego kraju
(np. Niderlandy, Izrael). Im więcej jest mandatów do
obsadzenia z danego obszaru, tym większe szanse
na ich uzyskanie będą miały partie średnie i małe
(w systemie proporcjonalnym).
SYSTEM WYBORCZY
Kształt okręgu wyborczego wyznaczony jest przez
jego granice, które często pokrywają się z podziałem
administracyjnym kraju. Na kształt okręgów mają więc
wpływ: wielkość obszaru, liczebność i przekonania
polityczne mieszkańców. Zmiany w obszarze okręgów
wyborczych mogą wpływać na wyniki wyborów.
Kształt okręgu ma istotne znaczenie, zwłaszcza jeśli
na jakimś obszarze występuje koncentracja elektoratu
jednego ugrupowania politycznego. Dlatego przebieg
granic okręgów może stać się przedmiotem
politycznej dyskusji i manipulacji. Szczególnie ważna
jest kwestia kształtu w jednomandatowych wyborach
większościowych.
SYSTEM WYBORCZY
Progi wyborcze (klauzule zaporowe) są stosowane w
systemach wyborczych proporcjonalnych i mieszanych
(zob. s. 127-130). Wprowadzają one ograniczenia w
przydziale mandatów. Aby uczestniczyć w podziale
mandatów, partia musi osiągnąć poparcie wyborców na
określonym poziomie. Progi wyborcze stosowane są w
celu powstrzymania procesu rozdrobnienia
politycznego parlamentu. Klauzula zaporowa
obowiązuje w większości krajów Europy, gdzie
funkcjonuje proporcjonalna formuła wyborcza, ale nie
jest stosowana w żadnym kraju Ameryki. Progi
wyborcze zwykle kształtują się na poziomie 3-5 proc.,
choć są kraje, gdzie wynosi on 10 proc.
SYSTEM WYBORCZY
Formuła wyborcza jest podstawowym kryterium
przy klasyfikowaniu systemów wyborczych. Określa
ona metodę (regułę) przeliczenia siły poparcia
uzyskanego w wyborach przez komitety wyborcze
na mandaty uzyskane za pomocą systemu
wyborczego. Wyróżnia się wiele wariantów
systemów wyborczych. Zastosowanie określonego
typu systemu wyborczego ma bezpośredni wpływ
na podział mandatów pomiędzy partie, oddziałuje
też na politykę wyborczą przez nie prowadzoną.
Także zachowania wyborców kształtowane są przez
określone systemy wyborcze
SYSTEM WYBORCZY
Progi wyborcze są stosowane w systemach
wyborczych proporcjonalnych i mieszanych.
Wprowadzają one ograniczenia w przydziale
mandatów. Aby uczestniczyć w podziale mandatów,
partia musi osiągnąć poparcie wyborców na
określonym poziomie. Progi wyborcze stosowane
są w celu powstrzymania procesu rozdrobnienia
politycznego parlamentu. Klauzula zaporowa
obowiązuje w większości krajów Europy, gdzie
funkcjonuje proporcjonalna formuła wyborcza, ale
nie jest stosowana w żadnym kraju Ameryki. Progi
wyborcze zazwyczaj kształtują się na poziomie
3-5%, choć są kraje gdzie wynosi on 10%.
SYSTEM WYBORCZY
Formuła wyborcza jest podstawowym kryterium
przy klasyfikowaniu systemów wyborczych. Określa
ona metodę (regułę) przeliczenia siły poparcia
uzyskanego w wyborach przez komitety wyborcze
na mandaty uzyskane za pomocą systemu
wyborczego. Wyróżnia się wiele wariantów
systemów wyborczych. Zastosowanie określonego
typu systemu wyborczego ma bezpośredni wpływ
na podział mandatów pomiędzy partie, oddziałuje
też na politykę wyborcza przez nie prowadzoną.
Także zachowania wyborców kształtowane są przez
określone systemy wyborcze.
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

1. SYSTEMY WIĘKSZOŚCIOWE

OKRĘGI JEDNOMANDATOWE:
•
System większościowy jednomandatowy- jest to inaczej system
większości względnej (zwykłej), w którym „zwycięzca bierze
wszystko”. W systemie tym wyborca oddaje głos na jednego
kandydata. Zwycięzcą zostaje ten, kto w danym okręgu uzyska
największą liczbę głosów, a do uzyskania mandatu wystarczy
względna większość głosów zdobyta w okręgu. . System ten jest
stosowany w demokracjach anglosaskich: m.in. Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Wielkiej Brytanii i jej byłych koloniach, Ameryce
Łacińskiej i w wyborach do wielu wyższych izb parlamentu
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

System większościowy jednomandatowy z dogrywką lub
tzw. dwóch tur- cechą charakterystyczną tego systemu są dwie
tury wyborcze oddzielone przerwą. Aby uzyskać mandat, w pierwszej
turze kandydat musi otrzymać ponad 50-procentowe poparcie
wyborców (większość bezwzględna) głosujących w danym
jednomandatowym okręgu wyborczym. System ten wiąże się
najczęściej z koniecznością przeprowadzenia drugiej tury wyborów,
ponieważ rzadko zdarza się, aby kandydaci uzyskiwali tak duże
poparcie już w pierwszej turze. Zwykle w wyniku przeprowadzenia
pierwszej tury wyborów tylko część okręgów zostaje obsadzona.
Druga tura organizowana jest w tych okręgach, w których żaden z
kandydatów nie uzyskał ponad 50-procentowego poparcia. Są kraje,
w których do drugiej tury przystępują tylko dwaj kandydaci z okręgu,
którzy uzyskali najwięcej głosów w pierwszej turze. W innych z kolei
do drugiej tury przechodzą ci wszyscy, którzy przekroczyli np. jakiś
próg wyborczy. Kandydat, który uzyskał największą liczbę głosów w
drugiej turze (zwykła większość), zdobywa mandat.
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

OKRĘGI WIELOMANDATOWE:
Systemy większościowe wielomandatowe: w tym systemie
wybory przeprowadzane są w okręgach wielomandatowych.
Wyborca dysponuje tyloma głosami, ile można uzyskać miejsc
w parlamencie z danego okręgu wyborczego. Wybrani zostają
kandydaci, którzy uzyskali najwięcej głosów w liczbie
odpowiadającej liczbie mandatów z danego okręgu.
Wprowadzenie okręgów wielomandatowych łagodzi
negatywne skutki funkcjonowania systemu większościowego,
ponieważ wówczas zwiększają się szanse ugrupowań
słabszych na uzyskanie reprezentacji w parlamencie.
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH
System większościowy (zarówno większości względnej jak i
bezwzględnej):






Jest wykorzystywany dla dużych partii.
Sprzyja tworzeniu się dwubiegunowej sceny politycznej opartej na funkcjonowaniu
dwóch silnych partii (system dwupartyjny lub dwublokowy), szczególnie w
przypadku głosowania w okręgach jednomandatowych.
Istotną rolę w tym systemie odgrywa geografia wyborcza- rozmieszczenie
elektoratu.
Zwolennicy tego systemu przekonują, że parlament nie powinien być wiernym
odzwierciedleniem nastrojów politycznych społeczeństwa, lecz sprawnym
narzędziem władzy, które jest zdolne wyłonić silny rząd. W takiej sytuacji wyborcy
nie są zaskakiwani tworzeniem koalicji rządowych, na których skład nie mają
bezpośredniego wpływu.
Głosowanie większościowe sprzyja większemu spersonalizowaniu wyborów:
elektorat głosuje raczej na osobę kandydata, niż na partię, którą reprezentuje.
W systemie tym wyborcy często głosują strategicznie wskazując swojego
kandydata, ale wybierając tego, który ma silniejszą pozycję. Mogą też przyjąć
zasadę negatywnego wyboru, oddając głos tak, aby nie dopuścić do zwycięstwa
niechcianego kandydata.
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

2. PROPORCJONALNE SYSTEMY WYBORCZE
W tym systemie podział mandatów jest wprost proporcjonalny
do głosów zdobytych przez partie w czasie głosowania - partie
uzyskują miejsca w parlamencie proporcjonalnie do
uzyskanego poparcia. Znaczenie dla podziału mandatów
może mieć tutaj także wymóg osiągnięcia progu wyborczego
i sposób podziału mandatów za pomocą różnych metod,
tj. d'Hondta, Hagenbacha- -Bischoffa, Sainte-Lague, HareNiemeyera. Wielkość okręgów wyborczych może być różna,
w niektórych państwach ustanawia się jeden okręg narodowy
obejmujący terytorium całego kraju. Tak jest
np. w Niderlandach, Izraelu i Monako.
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

System reprezentacji proporcjonalnej według list
Jest to system, w którym partie przedstawiają listę swoich
kandydatów w okręgach wielomandatowych, a wyborcy
głosują na te partie. System ten dominuje wśród stosowanych
systemów proporcjonalnych. W zależności od trybu zgłaszania
kandydatów możemy wyróżnić m.in.:

system uporządkowanej listy - bez możliwości wskazania
konkretnego kandydata przez wyborcę (listy „zamknięte"). Mandaty
uzyskują wówczas kandydaci według swojej pozycji na liście
niezależnie od uzyskanego w głosowaniu wyniku;
system uporządkowanej listy z pojedynczym fakultatywnym głosem wyborcy mają bezpośredni wpływ na wybór kandydata z listy,
ponieważ przyznanie mandatu zależy nie od miejsca na liście, ale od
uzyskanego poparcia wyborców, którzy w czasie głosowania
zaznaczają indywidualną preferencję.

TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

System pojedynczego głosu przechodniego
Jest to system łączący głosowanie personalne (na kandydata)
z proporcjonalną reprezentacją różnych grup, w dużym
stopniu odzwierciedla preferencje wyborców. Wyborca nie
głosuje tu na listę partyjną, lecz na konkretnych kandydatów.
Okręgi są wielomandatowe, każdy wyborca ma jeden głos, ale
może określić swoje preferencje, numerując kandydatów
(także z różnych list partyjnych). Może zakreślić tyle
preferencji, ile jest mandatów do podziału w danym okręgu.
System ten obowiązuje w wyborach do izby niższej
parlamentu Irlandii, Malty, senatu w Australii, a w USA
i Wielkiej Brytanii - w wyborach do rad miejskich, rad
szkolnych i ciał kolegialnych wielu uczelni. Obowiązywał na
początku lat 90. XX w. w Estonii.
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH




Sposób podziału (obliczenia) mandatów w systemie
proporcjonalnym określa arytmetyczny wzór, który służy do
przeliczenia głosów uzyskanych przez poszczególne ugrupowania na
liczbę otrzymanych mandatów. Stosuje się kilka sposobów przeliczania i każdy z nich powoduje inny podział mandatów pomiędzy
poszczególne partie. Spośród metod możemy wyróżnić:
metodę d'Hondta (Jeffersona-d'Hondta):faworyzuje duże partie.
Stosowana w Polsce w wyborach do Sejmu w 1993 i w T997 r. oraz
w wyborach samorządowych w 1998 r.;
metodę Sainte-Lague (Webstera-Sainte-Lague): ta nieco
zmodyfikowana metoda była stosowana stosowana w Polsce
w wyborach doSejmu w 2001,2005 i 2007 r., a także w wyborach
samorządowych w 1990 i 1994 r.;
metoda Hare'a-Niemeyera (Hamiltona-Hare'a-Niemeyera):. Metoda
ta była stosowana w Polsce w wyborach do Sejmu w 1991 r .
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

3. SYSTEMY WYBORCZE MIESZANE
Istnieje wiele systemów mieszanych, które zawierają elementy
ordynacji większościowej i proporcjonalnej. Systemy te miały
zapobiegać negatywnym skutkom stosowania formuły jednego
typu i łączyć zalety obu systemów. Część z nich sprzyja
systemowi większościowemu, inne proporcjonalnemu, a
jeszcze inne starają się zachowywać równowagę między nimi.
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

System dwóch głosów dla każdego wyborcy (Mixed
Member Proportional System, MMP)
W systemie tym połowa kandydatów wybierana jest w
jednomandatowych okręgach zgodnie z zasadą większości
względnej, a pozostali - według zasady proporcjonalnej (cały
kraj jest podzielony równolegle na okręgi jednomandatowe i
wielomandatowe). Wyborca dysponuje dwoma głosami: jeden
może oddać na konkretnego kandydata (głosy liczone są
według systemu większościowego), a(głosy liczone są według
systemu większościowego), a drugi - na listę partyjną (głosy
liczone są według systemu proporcjonalnego).
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

System dwóch głosów równoległych dla każdego
wyborcy (system równoległy; ParalleL Systems)
Jest to system mieszany, w którym wyborca dysponuje
dwoma głosami; jeden głos oddaje na kandydata w
jednomandatowym okręgu, a więc z zastosowaniem systemu
większościowego, a drugi - na listę partyjną w okręgach
wielomandatowych z zastosowaniem systemu
proporcjonalnego. Wynik osiągnięty w pierwszym systemie nie
wpływa na obliczenie drugiego, dlatego jest nazywany
głosowaniem równoległym.
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH

4. SYSTEMY GŁOSOWANIA POŚREDNIEGO

Głosowanie pośrednie ma miejsce w przypadku głosowania
na listy partyjne bez możliwości wskazania preferencyjnego
konkretnego kandydata. O tym, kto zostanie posłem, decyduje
wówczas partia.
Typowymi przykładami głosowania pośredniego są:
systemy wyborów przy udziale elektorów, stosowane
np. formalnie w wyborach prezydenckich w USA czy
w wyborach prezydenckich w RFN;
systemy wyborów do drugiej izby (tzw. wyższej) w wielu
krajach, gdzie o przynależności do tej izby decydują
samorządy krajowe (Hiszpania) lub nawet tylko władze tych
samorządów (RFN), a nie bezpośrednio wyborcy.

TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH
SYSTEM WIĘKSZOŚCIOWY
ZALETY


sprzyja powstaniu stabilnego układu sił w parlamencie, zapewniając jednej z partii lub koalicji
zawartej przed wyborami) większość, w oparciu o którą zostanie powołany rząd:
utrudnia rozbicie polityczne parlamentu na wiele małych partii, z których żadna nie może
samodzielnie utworzyć rządu:
WADY





układ sił w parlamencie nie odzwierciedla rzeczywistego poparcia dla poszczególnych partii,
promując duże ugrupowania i tworząc ich nadprezentację przy dużych dysproporcjach w
popularności poszczególnych partii;
może zdarzyć się, że partia która uzyskała największe poparcie wyborców w skali kraju, przegra
wybory, ponieważ w większości okręgów nie zdobyła pierwszego miejsca;
Małe partie mają małe szanse na uzyskanie mandatów, chyba że ich elektorat jest
skoncentrowany na jakimś obszarze;
Pozbawia mniejszości (polityczne ale również np. narodowe) faktycznej możliwości reprezentacji
w parlamencie ;
Sprzyja dominacji dwóch partii i wykształceniu się systemu dwupartyjnego
Ograniczeniem negatywnych skutków systemu większościowego jest przeprowadzenie wyborów nie
w jedno-, a w wielomandatowych okręgach wyborczych.
TYPY SYSTEMÓW WYBORCZYCH
SYSTEM PROPORCJONALNY
ZALETY


Układ sił politycznych w parlamencie jest odbiciem wpływów poszczególnych
partii
w społeczeństwie
Daje małym partiom szansę na uzyskanie reprezentacji;
WADY




Parlament utworzony w oparciu o ten system jest politycznie rozbity, żadna z
partii nie uzyskuje większości bezwzględnej;
Aby wyłonić rząd, musi powstać koalicja rządowa;
Rozdrobnienie sił politycznych w parlamencie sprzyja kryzysom rządowym;
Poseł reprezentuje nie tyle dany okręg, ile raczej swoja partie- rozwiązaniem
problemu jest możliwość wskazania preferowanego kandydata na liście
PARLAMENTARNE SYSTEMY
WYBORCZE WYBRANYCH PAŃSTW
WIELKA BRYTANIA
W Wielkiej Brytanii w wyborach do Izby Gmin
obowiązuje system większości względnej. Kraj
jest podzielony na tyle okręgów wyborczych, ile
mandatów można zdobyć w Izbie Gmin (są to
okręgi jednomandatowe). W każdym okręgu
kandydat, na którego oddano największą liczbę
głosów (wystarczy zwykła większość), uzyskuje
miejsce w parlamencie. Dlatego system ten bywa
określany jako „pierwszy na mecie".
PARLAMENTARNE SYSTEMY
WYBORCZE WYBRANYCH PAŃSTW
FRANCJA
We Francji w wyborach do Zgromadzenia
Narodowego obowiązuje system większościowy
dwóch tur, w którym wybory przeprowadza się w
jednomandatowych okręgach wyborczych w dwóch
turach. Aby wygrać, w pierwszej turze należy
zdobyć ponad 50-procentowe poparcie co najmniej
25 proc. uprawnionych do głosowania w danym
okręgu. W przypadku gdy żaden z kandydatów nie
uzyska wymaganej większości, przeprowadzana
jest druga tura. Uczestniczą w niej tylko ci
kandydaci, którzy w pierwszej turze zgromadzili
minimum 12,5 proc. ważnie oddanych głosów.
PARLAMENTARNE SYSTEMY
WYBORCZE WYBRANYCH PAŃSTW
NIDERLANDY (HOLANDIA)
W Niderlandach (Holandia) stosuje się system
pełnej reprezentacji proporcjonalnej według listy
partyjnej, w którym deputowani są wybierani w
jednym okręgu obejmującym cały kraj. Podział
mandatów odbywa się po obliczeniu liczby głosów
oddanych na daną partię i ustaleniu, jaki procent
wyborców poparł daną partię. Istnieje finalny próg
wyborczy wynoszący 1,5 proc. Liczba miejsc
uzyskanych przez daną partię zależy więc
bezpośrednio od siły jej elektoratu.
PARLAMENTARNE SYSTEMY
WYBORCZE WYBRANYCH PAŃSTW
POLSKA


W Polsce obowiązuje system ograniczonej
reprezentacji proporcjonalnej. Ma on
przeciwdziałać negatywnym skutkom oddziaływania
systemu reprezentacji proporcjonalnej, przede
wszystkim rozbiciu sił politycznych w parlamencie.
Progi wyborcze (klauzule zaporowe) wyznaczają
poziom wymaganej skali poparcia wyborców, aby
partia mogła wziąć udział w podziale mandatów.
W Polsce obowiązują następujące progi wyborcze:
dla partii politycznych - 5 proc.;
dla koalicji wyborczych - 8 proc. (zob. art. 133.
Ordynacji wyborczej do Sejmu RP i Senatu RP).
PARLAMENTARNE SYSTEMY
WYBORCZE WYBRANYCH PAŃSTW
POPARCIE WYBORCÓW I PODZIAŁ MIEJSC W POLSKIM SEJMIE
W 2007 R.
Mandaty
Partia
Poparcie wyborców w %
%
Liczba
Platforma Obywatelska
(PO)
41,51
45,4
209
Prawo i Sprawiedliwość
(PiS)
32,11
36
166
Sojusz Lewicy
Demokratycznej (SLD)
13,15
11,5
53
Polskie Stronnictwo Ludowe
(PSL)
8,91
6,7
31
Mniejszość Niemiecka
SUMA
1
460
PARLAMENTARNE SYSTEMY
WYBORCZE WYBRANYCH PAŃSTW
NIEMCY
W RFN w wyborach do Bundestagu obowiązuje system mieszany dwóch
głosów dla każdego wyborcy. Charakteryzuje się przewagą elementów
proporcjonalnych, dlatego bywa nazywany systemem proporcjonalnowiększościowyM.
W systemie tym połowa deputowanych wybierana jest w jednomandatowych
okręgach wyborczych na zasadzie większości względnej. Druga połowa
wyłaniana jest zgodnie z zasadą proporcjonalności liczonej na szczeblu
krajów związkowych (landów). Wyborca ma do dyspozycji dwa głosy;
pierwszy oddaje na kandydata umieszczonego na imiennej liście danego
okręgu (jest on wybierany w systemie większościowym), drugi - na jedną z list
partyjnych (tu podział mandatów następuje zgodnie z systemem
proporcjonalnym). Drugi głos jest ważniejszy, ponieważ decyduje o tym, ilu
deputowanych z danej partii zasiądzie w Bundestagu. W tym systemie
wyborczym mogą się wyłonić mandaty nadwyżkowe dla partii, która uzyskała
więcej mandatów większościowych, niż przysługuje jej według stosunku
proporcjonalnego. Mandaty większościowe mają więc decydujący wpływ na
ostateczną liczbę deputowanych zasiadających w Bundestagu. W niemieckiej
ordynacji istnieje także próg wyborczy: partie muszą uzyskać 5 proc. ważnie
oddanych głosów drugich głosów lub trzy mandaty w systemie
większościowym, aby mogły uczestniczyć w rozdziale mandatów.
WPŁYW SYSTEMU WYBORCZEGO
NA SYSTEM PARTYJNY
Wśród wielu czynników wpływających na
funkcjonowanie systemu partyjnego w państwie
wymienia się przede wszystkim system wyborczy.
Systemy wyborcze (formuła wyborcza) mogą
powodować powstawanie nadreprezentacji, gdy
partie uzyskują większy procent mandatów niż
oddanych na nie głosów (w stosunku
procentowym), lub podreprezentacji - gdy partie
mają znacznie mniejszą reprezentację, niż
wynikałoby to z udzielonego im poparcia. Oprócz
formuły wyborczej podkreśla się znaczenie innych
czynników, przede wszystkim rozmiaru okręgu
wyborczego.
WPŁYW SYSTEMU WYBORCZEGO
NA SYSTEM PARTYJNY
SYSTEMY WYBORCZE A SYSTEMY PARTYJNE W WYBRANYCH KRAJACH
Nazwa państwa
Formuła wyborcza
System wyborczy
System partyjny
Australia
większościowy
system głosowania
alternatywnego
dwupartyjny
Austria
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
Belgia
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
Dania
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
Finlandia
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
Francja
większościowy
system dwóch rund
wielopartyjny
Izrael
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
Japonia
mieszany
system równoległy
wielopartyjny
WPŁYW SYSTEMU WYBORCZEGO
NA SYSTEM PARTYJNY
Luksemburg
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
Meksyk
mieszany
system dwóch głosów dla
każdego wyborcy
wielopartyjny
Niderlandy
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
RFN
mieszany
system dwóch głosów dla
każdego wyborcy
wielopartyjny
Norwegia
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
Szwajcaria
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
Szwecja
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
Polska
proporcjonalny
system list partyjnych
wielopartyjny
USA
większościowy
zwycięzca bierze wszystko
dwupartyjny
Wielka Brytania
większościowy
zwycięzca bierze wszystko
dwupartyjny
Włochy
mieszany
system dwóch głosów dla
każdego wyborcy
wielopartyjny
FREKWENCJA WYBORCZA
Frekwencja wyborcza jest niezwykle istotnym
wskaźnikiem rozwoju demokracji i legitymizacji
władzy. Jak jednak można zachęcić społeczeństwo
do udziału w wyborach? Zjawisko absencji
wyborczej występuje w różnych państwach,
w różnym stopniu nasilenia. Niewątpliwie na
partycypację wyborczą ma wpływ wiele czynników.
FREKWENCJA WYBORCZA
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA UDZIAŁ W WYBORACH
1.
TYP USTROJU POLITYCZNEGO

Ugruntowana tradycja demokratycznego społeczeństwa, w którym
aktywność obywatelska, udział w wyborach traktowane są jako podstawowy
przywilej i równocześnie obowiązek obywatelski.
W młodych demokracjach- niestabilność sceny politycznej, która może
powodować zagubienie, niemożność identyfikacji z programem istniejących
partii lub brak odpowiedniego kandydata.

2.
TYP SYSTEMU PARTYJNEGO

W państwach, w których działają partie masowe o rozbudowanych
strukturach, aktywność wyborców jest większa.
3.
RODZAJ SYSTEMU WYBORCZEGO

Badania wykazują, że w systemach proporcjonalnych frekwencja wyborcza
jest często wyższa niż w systemach większościowych- to wynik wyższej
reprezentatywności elektoratu w parlamencie.
FREKWENCJA WYBORCZA
4.
KONTEKST WYBORÓW

M.in. charakter kampanii wyborczej, nasilenie rywalizacji politycznej,
częstotliwość wyborów.
5.
ORGANIZACJA WYBORÓW




Dostępność lokali wyborczych.
Czas trwania wyborów (jeden dzień czy dwa dni).
Godziny i dni otwarcia lokali wyborczych (dni wolne od pracy czy dni
powszednie).
Dostępność alternatywnych form głosowania (głosowanie przez pomocnika,
przez Internet, korespondencyjne, wcześniejsze głosowanie).
Termin wyborów.
6.
PRAWO WYBORCZE

Istnienie przymusu wyborczego, czyli obowiązku głosowania.

FREKWENCJA WYBORCZA
PRZYMUS WYBORCZY
W większości państw udział w wyborach jest jednym z praw
obywatelskich. W 34 państwach prawo to traktuje się jako
obowiązek obywatela; jest ono zapisane w regulacjach
prawnych, także na poziomie zapisów konstytucyjnych czy
ordynacji wyborczej. Najpowszechniej obowiązek ten
stosowany jest w państwach Ameryki Południowej.
Wprowadzenie obowiązku głosowania w oczywisty sposób zwiększa
frekwencję wyborczą. Może także zmienić kształt systemu partyjnego.
Przymus wyborczy zapewnia bowiem udział w wyborach elektoratu, który
wcześniej nie odwiedzał lokali wyborczych. W Niderlandach np.
wprowadzenie przymusu wyborczego przyczyniło się do powstania nowych
partii, które uzyskały miejsce w parlamencie.
FREKWENCJA WYBORCZA

1.
2.
3.
TYPY SANKCJI ZA NIEDOPEŁNIENIE OBOWIAZKU
UDZIAŁU W GŁOSOWANIU
WYJAŚNIENIE: wyborca musi przedstawić uzasadniony
powód niegłosowania, aby uniknąć dalszych sankcji, jeśli
takie istnieją;
GRZYWNA: niegłosujący płacą grzywnę; wysokość
grzywny jest różna, np. w Szwajcarii wynosi 3 franki
szwajcarskie, na Cyprze - 200 funtów cypryjskich, w
Argentynie 10-20 argentyńskich peso, w Peru 20 soli;
POZBAWIENIE WOLNOŚCI: niegłosujący może zostać
pozbawiony wolności; zwykle jest to wynikiem skazania
przez sąd na karę więzienia za niezapłacenie grzywny, nie
zaś za niewzięcie udziału w głosowaniu. Taka sytuacja może
się zdarzyć np. w Australii, gdzie kara grzywny jest
powszechna;
FREKWENCJA WYBORCZA
4.





5.


OGRANICZENIE PRAW OBYWATELSKICH, NP. WYŁĄCZENIE Z
LISTY WYBORCÓW:
w Belgii osoba niegłosująca w co najmniej czterech kolejnych wyborach
zostaje usunięta z listy wyborców na kolejne 15 lat;
w Peru wymagane jest potwierdzenie udziału w głosowaniu w celu
nabycia niektórych towarów i usług;
w Singapurze niegłosujący jest usuwany z rejestru wyborców;
w Boliwii wyborca po głosowaniu otrzymuje kartę jako dowód udziału w
wyborach: jest ona podstawą do wypłaty wynagrodzenia z banku;
w Grecji obowiązywały sankcje administracyjne, w tym zakaz wydawania
paszportu, prawa jazdy lub licencji zawodowych, zostały oficjalnie
zniesione w 2000 r.;
INNE:
często stosowany w krajach, w których nie ma formalnych sankcji (np.
Meksyk, Włochy), lub poza przewidzianymi sankcjami jako dodatkowe
kary;
ograniczenie praw obywatelskich, np. wyłączenie z listy wyborcóww
Belgii np. zatrudnienie w sektorze publicznym może być utrudnione dla
osób niebiorących udziału w wyborach.
FREKWENCJA WYBORCZA
Wprowadzenie obowiązku głosowania ma swoich zwoleników i
przeciwników. Oto główne argumenty przemawiające za
stosowaniem tej procedury i przeciw niej.





OBOWIĄZKOWE GŁOSOWANIE- ARGUMENTY ZA:
wybrani reprezentanci mają większą legitymizację, gdyż
wyższy odsetek ludności uczestniczy w ich wyborze;
udział w wyborach zwiększa świadomość obywateli i
kształtuje postawy obywatelskie;
każdy obywatel jest odpowiedzialny za wybór swojego
przedstawiciela
wprowadzenie obowiązku głosowania zwalnia od podjęcia
innych środków, działań, które promowałyby wyższą
frekwencję
FREKWENCJA WYBORCZA






OBOWIĄZKOWE GŁOSOWANIE- ARGUMENTY
PRZECIW:
obowiązek uczestnictwa w wyborach nie jest zgodny z zasadą
swobodnego korzystania z przysługujących praw, prawo staje
się wówczas obowiązkiem;
naruszenie wolności obywateli związane z demokratycznymi
wyborami;
może zniechęcić do aktywności politycznej, a wybory mogą
być traktowane jako źródło ucisku;
nałożenie obowiązku powoduje zwiększenie liczby głosów
nieważnych (w tym pustych);
część wyborców uczestniczących w wyborach z obowiązku
może wskazywać przypadkowych kandydatów „zaznaczanych
na chybił trafił", co w rezultacie może wpływać niekorzystnie
na wynik wyborów.
PARTYTETY DLA KOBIET
Reprezentacja kobiet w ciałach ustawodawczych na
świecie nie jest liczna.
Kobiety po raz pierwszy zostały wybrane do
parlamentu w 1907 r. w Finlandii. Było to pierwsze
państwo, które wprowadziło pełne prawa wyborcze
dla kobiet. Stosunkowo niedawno uzyskały one
prawa wyborcze i zasiadły w parlamencie w
Szwajcarii (1971), San Marino (1974),
Liechtensteinie (1986), Andorze (1993).
Na podstawie danych z Unii Międzyparlamentarnej
(PARLINE) wynika, że w 2009 r. udział kobiet w
izbach przedstawicielskich na szczeblu krajowym
wyniósł 18,5 proc.
PARTYTETY DLA KOBIET
Niektóre państwa podjęły już działania, których celem jest
zwiększenie reprezentacji kobiet w izbach parlamentarnych.
Tylko w 19 krajach na świecie reprezentacja kobiet wynosi
powyżej 30 proc.
Jednym z rozwiązań stosowanym na świecie jest
wprowadzenie ustawodawstwa obligującego partie do
umieszczenia określonej procentowo liczby kobiet na listach
partyjnych w stosunku do liczby wystawionych kandydatów.
W ten sposób kraje te wprowadzają parytet kobiet
obowiązujący w wyborach.
W niektórych krajach parytet nie jest określony przez
ustawodawstwo krajowe, ale partie z własnej inicjatywy
przyjmują go i staje się on wówczas elementem programu
politycznego danego ugrupowania.
Jeśli parytet jest wprowadzony na szczeblu krajowym, to
zwykle określa go ordynacja wyborcza, a nie przepis
konstytucyjny.
PARTYTETY DLA KOBIET
Wysokość parytetu jest różna i waha się od 25 (Brazylia) do
50 proc. (Francja).
Parytet jest częściej stosowany w wyborach samorządowych
niż w wyborach parlamentarnych. Niewątpliwie odgrywa
istotną rolę we włączaniu kobiet do polityki.
Oprócz określenia parytetu kobiet na listach wyborczych,
ważne znaczenie mają także inne czynniki, jak np. pozycja na
liście wyborczej. Kandydaci na pierwszych miejscach mają
większe szanse na zdobycie mandatu (szczególnie
w systemach proporcjonalnych w głosowaniu na listę
zamkniętą), dlatego w niektórych krajach zastrzega się,
by kandydaci odmiennych płci występowali na listach
przemiennie lub procentowo określa się, ile osób odmiennej
płci powinno figurować w pierwszej połowie listy. Istotną rolę
odgrywa również formuła wyborcza: systemy większościowe,
zwłaszcza jednomandatowe, nie sprzyjają temu, by wybierano
kobiety.