Transcript Innri reikistjörnurnar

Innri
reikistjörnurnar
Smáar
bergreikistjörnur
Sameiginleg einkenni
• Smáar og þéttar.
– Jörðin er stærst innri reikistjarnanna og hefur stærsta
tunglið.
– Eðlismassi þeirra allra er frá um 4000 - 5500 kg/m3.
• Berg með fast yfirborð.
– Allar hafa þær fast yfirborð úr bergi. Allar með
lofthjúp en misþykkan.
• Fá tungl
– Aðeins Jörðin og Mars hafa tungl og eru tungl Mars
mjög smá.
Merkúríus
• Massi: 3,3 · 1023 kg
= 0,056 MJ
• Radíus: 2438 km
= 0,38 RJ
• Eðlismassi: 5400 kg/m3
• Þyngdarhröðun: 3,7 m/s2
• Yfirborðshiti: -180 – 430°C
• Fjarlægð frá sólu:
57,9 milljón km = 0,387 Au
• Hringvik brautar: e = 0,206
Braut Merkúríusar og snúningur
• Merkúríus gegnur
umhverfis sólu á 88
dögum en snýst um
sjálfan sig á 59 dögum.
• Læst í 3:2 hlutfalli –
snýst þrisvar um sjálfan
sig meðan hann fer 2
hringi um sólu.
• Sólarhringurinn á
Merkúríusi er 176
Jarðardagar
Brautin færist til
• Staðsetning sólnándar
Merkúríusar færist til
með hverri umferð.
• Þetta gerist aðallega
vegna þyngdarkrafta
annarra reikistjarna en
Einstein sýndi síðar að
þetta er einnig vegna
sveigju rúmsins nærri
sólu.
Yfirborð Merkúrs
• Yfirborð Merkúrs er
mjög líkt yfirborði
Tungsins.
• Fast berg sem er alsett
gígum eftir loftsteina.
• Vegna hins háa hita og
smæðar sinnar þá er
lofthjúpur afar þunnur
og aðallega úr súrefni
og natríum. Léttari efni
rjúka burt.
Venus
• Massi: 4,87 · 1024 kg
= 0,83 MJ
• Radíus: 6052 km
= 0,95 RJ
• Eðlismassi: 5200 kg/m3
• Þyngdarhröðun: 8,9 m/s2
• Yfirborðshiti: 464°C
• Fjarlægð frá sólu:
108,2 milljón km = 0,723 Au
• Hringvik brautar: e = 0,007
Braut Venusar
• Brautin er mjög nærri hring með lítið hringvik. Af
reikstjörnunum er braut Venusar næst því að vera
hringur.
• Sólnánd: 107,5 milljón km
• Sólfirrð: 108,9 milljón km
• Venus fer einn hring umhverfis Sólu á 225
jarðardögum.
• Venus snýst einn hring um sjálfa sig á 243
jarðardögum en í öfuga átt við allar aðrar
reikistjörnur.
• Sólarhringur á Venus er 117 jarðardagar.
• Möndulhalli er enginn og því eru ekki árstíðir á
Venus.
Stærð Venusar
Lofthjúpur Venusar
• Venus hefur lofthjúp með
þéttum skýjum sem hylja
allt yfirborðið.
• Lofthjúpurinn er aðallega
koltvísýringur, 96,5 %.
Aðeins er af köfnunarefni,
vatnsgufu,
brennisteinsdíoxíði og
argoni.
• Gróðurhúsaáhrif eru mjög
sterk og viðhalda jöfnum
og háu hitastigi.
Yfirborð Venusar
• Undir skýjahulu er fast
yfirborð sem er mjög
veðrað.
• Rússnesku Veneraförin
lentu á yfirborðinu og
gátu tekið myndir af því.
• Síðar tók Magellan farið
radarmyndir af
yfirborðinu gegnum
skýjin og þannig búið til
kort af yfirborðinu.
• Miklar jarðhræringar og
eldgos.
Jörðin
• Massi: 5,97 · 1024 kg
= 1 MJ
• Radíus: 6371 km
= 1 RJ
• Eðlismassi: 5500 kg/m3
• Þyngdarhröðun: 9,8 m/s2
• Yfirborðshiti: 15°C
• Hringvik brautar: e = 0,017
• Fjarlægð frá sólu:
149,6 milljón km = 1 Au
Braut Jarðar
• Brautin er sporbaugur með aðra miðjuna í
miðju sólar.
• Sólnánd: 147,1 milljón km.
• Sólfirrð: 152,1 milljón km
• Um 7% meiri orka berst til Jarðar frá Sólu í
sólnánd en í sólfirrð.
• Möndulhalli Jarðar er 24,5° og því eru árstíðir
á Jörðu.
Lofthjúpur Jarðar
• Er aðallega úr köfnunarefni (78%) og súrefni
(21%).
• Skiptist í nokkur lög eftir hita.
• Í neðsta laginu veðrahvolfinu er 75% af massa
lofthjúps og þar er allt veður.
• Engin efri mörk eru á lofthjúpnum heldur
þynnist hann smám saman út.
Segulsvið
• Jörðin hefur sterkt
segulsvið.
• Fljótandi járnríkur ytri
kjarninn myndar sviðið.
• Skiptir miklu máli fyrir
líf á Jörðu því
segulsviðið ver okkur
fyrir áhrifum
sólvindsins.
• Myndar norðurljós.
Norðurljós
• Rafhlaðnar agnir frá Sólu (sólvindur) berst að pólum
Jarðar vegna segulsviðsins.
• Þegar agnirnar lenda á lofthjópnum örva þær atóm
lofthjúpsins.
• Atóm aförvast aftur með því að send frá sér ljós.
• Þau myndast aldrei neðar en í 60 km hæð.
• Litur ljósins ræðst af efnasamsetningu lofthjúps.
–
–
–
–
Gulgrænn : Súrefni í 60 – 100 km hæð
Rauður : Súrefni í 300 km hæð
Blár : Jónað köfnunarefni
Rauðleitir jaðrar og gárur : Óhlaðið köfnunarefni
Norðurljós
Tunglið
• Jörðin hefur óvenju stórt
tungl miðað við stærð
hnattarins.
• Meðalfjarlægðin er
384 000 km en það
fjarlægist um 2 mm á ári.
• Ef Tunglið fer inn fyrir
Roche mörkin (um 18 500
km) þá mun það sundrast
vegna flóðkrafta.
Myndun tunglsins
• Almennt talið að
Tunglið hafi myndast
þegar hnöttur –
hugsanlega á stærð við
Mars hafi rekist á
Jörðina.
• Mikið efni losnar og
myndar skífu umhverfis
Jörðu.
• Á löngum tíma myndast
Tunglið úr þessu lausa
efni.
Mars
• Massi: 6,4 · 1023 kg
= 0,107 MJ
• Radíus: 3393 km
= 0,53 RJ
• Eðlismassi: 3900 kg/m3
• Þyngdarhröðun: 3,8 m/s2
• Yfirborðshiti: -125 - 25°C
• Fjarlægð frá sólu:
228 milljón km = 1,524 Au
• Hringvik brautar: e = 0,093
Braut Mars
• Braut Mars er sporbaugur með hringvik 0,093
• Mars er 687 daga að fara einn hring um sólu en snýst einn
hring um sjálfa sig á 24,63 klst.
• Sólnánd er í 207 milljón km en sólfirrð er í 249 milljón km.
• Mars fær 45% meiri orku frá Sólu í sólnánd en sólfirrð.
• Möndull Mars hallar um 25,2° miðað við línu hornrétta á
brautarplanið og því eru árstíðir á Mars.
• Möndulhallinn hefur breyst mjög mikið í gegnum tíðina
m.a. vegna þyngdaráhrifa frá Júpíter.
Yfirborð Mars
• Mars hefur fast yfirborð
að mestu klettar og
sandar.
• Yfirborðið er ríkt að
járnsamböndum sem
gefur Mars
hinn einkennandi rauða
lit.
Olympus Mons
stærsta fjall sólkerfisins
Rís 24 km upp yfir
sléttuna umhverfis.
Valles Marineris
Mikið kerfi gjáa og gilja sem
er 4000 km að lengd og 700
km breitt.
Tharsis fjöll
Röð mikilla
eldfjalla skammt
frá Olympus
Lofthjúpur Mars
• Mars hefur þunnan lofthjúp að mestu úr koltvísýringi
(95%).
• Veikt aðdráttarafl heldur honum illa og hefur hann
verið meiri í fyrndinni.
Sandstormar
• Á Mars er veður og geta myndast miklir
sandstormar sem geta varað lengi, jafnvel
nokkra daga.
Tungl Mars
• Mars hefur tvö tungl,
Phobos og Deimos.
• Bæði eru mjög smá.
– Deimos 8 x 6 x 5 km
– Phobos 14 x 11 x 9 km
• Fjarlægð frá Mars
– Deimos 23520 km
– Phobos 9370 km
Samantekt