Transcript Statystyka biblioteczna i wskaźniki funkcjonalności

Statystyka biblioteczna
i wskaźniki funkcjonalności
– kierunki zmian w normalizacji
Lidia Derfert-Wolf
Biblioteka Główna Uniwersytetu
Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy
Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych, Seminarium i warsztaty 7-8 marca 2013
Projekt SBP – kluczowe normy
• ISO 11620:2008 Information and documentation –
Library performance indicators (wskaźniki
funkcjonalności bibliotek)
• ISO 2789 ISO 2789:2006 Information and
documentation -- International library statistics
(międzynarodowa statystyka biblioteczna)
• ISO/AWI 16439 Methods and procedures for
assessing the impact of libraries (ocena wpływu
bibliotek)
Dlaczego te normy?
Misja i cele biblioteki
Wskaźniki
funkcjonalności
Satysfakcja i opinie
użytkowników
Wpływ
(impact)
Statystyka
wyjście (output)
wejście (input)
procesy
Wartość
(value)
Od statystyki do oceny działania
• co biblioteka posiada i realizuje  statystyka
(ISO 2789, GUS)
• jak biblioteka spełnia cele, jaki ma wpływ na
otoczenie i ile jest warta?
– pomiary funkcjonalności i jakości (ISO 11620)
– badania użytkowników (ISO 11620)
– badania wpływu (ISO 16439)
ISO 2789 Information and documentation
– International library statistics
• pierwsza edycja normy – 1974 r.
• PN-EN ISO 2789:2005 Informacja i dokumentacja –
Międzynarodowa statystyka biblioteczna - wycofana
bez zastąpienia
• 2006 – czwarta edycja – nie przewidziana do
ustanowienia przez PKN
– tradycyjne dane (zbiory, wypożyczenia, użytkownicy,
wyposażenie, pracownicy, wydatki)
– dane dotyczące zasobów i usług elektronicznych
ISO 2789 Information and documentation
– International library statistics
• prace nad kolejną edycją (od marca 2010, obecnie po
głosowaniu)
– zadania bibliotek narodowych (egzemplarz
obowiązkowy, bibliografia narodowa)
– więcej szczegółów dotyczących digitalizacji i
zabezpieczenia zasobów
Liczba pozycji ze zbiorów bibliotecznych poddanych konserwacji i ochronie
Należy podać całkowitą liczbę pozycji, które poddano pracom konserwatorskim i
ochrony zbiorów w okresie sprawozdawczym. Konserwacja rozumiana jest jako
proces, który zachowuje dzieło w jego pierwotnej formie:
a) ochrona tradycyjnymi technikami manualnymi,
b) odkwaszanie.
Wyklucza się zastąpienie oryginału kopią, mikrofilmem, wersja cyfrową. Uwzględnia
się prace konserwatorskie wykonane w bibliotece lub przez firmę zewnętrzna.
ISO 2789 Information and documentation
– International library statistics
• prace nad kolejną edycją c.d.
– promocja usług bibliotecznych (biblioteka w mediach)
– działalność naukowa (publikacje pracowników
biblioteki)
– współpraca (partnerstwo, projekty)
Liczba wspólnych projektów realizowanych w ciągu roku
Należy podać liczbę projektów bibliotecznych zinstytucjonalizowanych
i/lub finansowanych ze specjalnych grantów, realizowanych we
współpracy z przynajmniej jednym partnerem (np. biblioteką, archiwum,
muzeum, wydziałem w uczelni, inną instytucją spośród społeczności
lokalnej). Projekt może być o charakterze lokalnym, regionalnym,
krajowym lub międzynarodowym. Wyklucza się projekty bibliotek
pozostających w jednej strukturze organizacyjnej.
ISO 2789 Information and documentation
– International library statistics
• prace nad kolejną edycją c.d.
– obecności biblioteki w serwisach społecznościowych
(np. Facebook, Twitter, YouTube)
•
•
•
•
liczba profili
liczba fanów
liczba odwiedzin
liczba przesłanych komunikatów/postów lub obiektów
– serwisy społecznościowe tworzone przez bibliotekę
(np. blogi, wiki)
• liczba serwisów
• liczba odwiedzin
• liczba otrzymanych komunikatów, postów i komentarzy
ISO 2789 Information and documentation
– International library statistics
• prace nad kolejną edycją c.d.
– usługi dla urządzeń mobilnych i ich odbiorcy
– problemy Open Access (dokumenty w repozytoriach
i ich wykorzystanie)
– specjalne usługi (dla osób niepełnosprawnych,
bezrobotnych, cudzoziemców itp.)
– koszty nowych usług bibliotecznych
– czas pracowników poświęcony np. na:
•
•
•
•
•
realizację wspólnych projektów
digitalizację
prowadzenie profili w serwisach społecznościowych
projektowanie usług dla urządzeń mobilnych
prace związane z oceną biblioteki, w tym zbieranie danych
statystycznych 
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
• pierwsza edycja normy – 1998 r.
• obecnie obowiązująca - ISO 11620:2008 Information and
documentation – Library performance indicators
• PN-ISO 11620:2012 Informacja i dokumentacja -Wskaźniki funkcjonalności bibliotek (norma
przetłumaczona i ustanowiona w ramach zadania
SBP, przy dofinansowaniu FRSI)
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
• wprowadza standardową terminologię i definicje
• definicje i dane do obliczania wskaźników zgodne z
normą ISO 2789:2006
• struktura opisu wskaźnika
–
–
–
–
–
–
–
–
nazwa
cel
zakres wskaźnika funkcjonalności
definicja wskaźnika funkcjonalności
metoda
interpretacja i czynniki oddziałujące na wskaźnik funkcjonalności
źródło(a)
wskaźniki funkcjonalności związane (fakultatywnie)
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
• wskaźniki (45) pogrupowane zgodnie z podejściem Zrównoważonej
Karty Wyników (Balanced Scorecard) w 4 obszarach pomiarów:
– Zasoby, dostęp i infrastruktura
• np. pracownicy, tytuły, publicznie dostępne komputery
– Wykorzystanie
• np. wypożyczenia, pobieranie zasobów elektronicznych
– Wydajność
• np. koszt wypożyczenia, sesji lub pobrania dokumentu elektronicznego;
wymagany czas na nabycie lub opracowanie dokumentów
– Potencjał i Rozwój
• np. procent wydatków na zasoby elektroniczne; udział personelu w
formalnych szkoleniach
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
• prace ISO nad kolejną edycją (od grudnia 2010,
obecnie gotowy projekt)
• zgodność z ISO/DIS 2789:2012, Information and
documentation — International library statistics
• 52 wskaźniki pogrupowane jak w edycji z 2008 r.
• proponowane zmiany
– 8 wskaźników do usunięcia (nieaktualne – rozwój IT), w tym
2 wykorzystane w projekcie SBP
– 15 nowych wskaźników
• głównie w obszarze Zasoby, dostęp i infrastruktura
• przejęte z normy dla bibliotek narodowych
• nowe zagadnienia - podobne jak w aktualizowanej ISO 2789
– 3 wskaźniki inaczej sformułowane
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
Proponowane zmiany - 8 wskaźników do usunięcia:
1. stopień powodzenia w wyszukiwaniu rzeczowym w
katalogu – zmiany w sposobach wyszukiwania
informacji przez użytkowników
2. liczba stacji komputerowych w przeliczeniu na osobę
(SBP) – rozszerzający się dostęp do sieci
bezprzewodowej i możliwość korzystania w
bibliotekach z własnych urządzeń
3. liczba godzin dostępności stanowiska komputerowego
w przeliczeniu na osobę – j.w.
4. wskaźnik wykorzystania stanowiska komputerowego –
j.w.
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
Proponowane zmiany - 8 wskaźników do usunięcia, cd.:
5. wykorzystanie zbiorów w bibliotece w przeliczeniu na
osobę (SBP)
6. procent zapytań informacyjnych przesłanych
elektronicznie – ta metoda zadawania pytań stała się
już normą
7. koszt wypożyczenia
8. koszt sesji w bazie danych
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
Proponowane zmiany – 15 nowych wskaźników:
1. procent zbiorów rzadkich (rękopisy, inkunabuły, starodruki)
dostępnych poprzez katalog on-line
2. liczba dokumentów zdigitalizowanych w ciągu roku w
przeliczeniu na 1000 tytułów całej kolekcji bibliotecznej
3. procent zbiorów rzadkich o stanie zachowania umożliwiajacym
udostępnianie
4. procent zbiorów rzadkich wymagających
konserwacji/odtworzenia, które zostały poddane takim
zabiegom
5. procent powierzchni magazynowej o odpowiednim środowisku
(temperatura, wilgotność, światło, jakość powietrza)
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
Proponowane zmiany – 15 nowych wskaźników c.d.:
6. odsetek publikacji pracowników własnej instytucji w
repozytorium instytucjonalnym
7. szybkość realizacji usług informacyjnych (odpowiedzi na
zapytania)
8. liczba pobrań obiektów z biblioteki cyfrowej w przeliczeniu
na zdigitalizowany dokument
9. chęć powrotu do biblioteki 
10. koszt skorzystania ze zbiorów
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
Proponowane zmiany – 15 nowych wskaźników c.d.:
11. koszt gromadzenia w przeliczeniu na udostępnienie zbiorów
12. wydajność pracowników zatrudnionych przy wypożyczaniu i
dostarczaniu dokumentów
13. koszt personelu w przeliczeniu na skatalogowany tytuł
14. procent czasu pracowników poświęcony na szkolenia
zawodowe
15. odsetek pracowników zaangażowanych w realizację
projektów
ISO 11620 Information and documentation
– Library performance indicators
Proponowane zmiany - 3 wskaźniki inaczej nazwane
1. koszt pobranej jednostki treści  koszt pobrania
2. miejsca (seats) w przeliczeniu na osobę  miejsca
(user places) w przeliczeniu na osobę
3. wskaźnik wykorzystania miejsc (public seating) 
wskaźnik wykorzystania miejsc (user places)
ISO/DIS 16439 Methods and procedures
for assessing the impact of libraries
• metody i procedury oceny wpływu bibliotek
– wpływ na indywidualnych użytkowników
– wpływ na społeczeństwo
– wartość z punktu widzenia ekonomicznego
• nowa norma w opracowaniu od grudnia 2010 (17
ekspertów z 13 krajów),obecnie trwa ankieta
powszechna
• cele
– ujednolicenie terminologii i definicji dot. oceny wpływu
– opis i zharmonizowanie metod, które zbadano i uznano za
wystarczające do dostarczania wymiernych rezultatów
Podsumowanie
• statystyka jest obowiązkowa (GUS)
• statystyka jest przydatna, np. narzędziem
rzecznictwa w sprawie bibliotek
• normy wsparciem przy analizie funkcjonowania
bibliotek