Transcript Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн 2012

ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
ЗасгийнХӨГЖИЛ,
газрын тохируулагч
агентлаг ХОРОО
ҮНДЭСНИЙ
ШИНЭТГЭЛИЙН
www.ndic.gov.mn
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
МОНГОЛ УЛСЫН ЭДИЙН ЗАСАГ,
НИЙГМИЙН ХӨГЖЛИЙН 2012-2016 ОНЫ
ТЭРГҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛҮҮД /төсөл/
2011
Үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн хороо
1
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
ХУУЛЬ ЭРХ ЗҮЙН ҮНДЭСЛЭЛ
• Монгол Улсын Их хурлын 2008 оны 01 дүгээр сарын 31-ний өдрийн 12
дугаар тогтоолын 3-т “ “ Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан
үндэсний хөгжлийн цогц бодлого ” -д тусгагдсан стратегийн
зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн дунд хугацааны бодлогын баримт
бичгийг боловсруулан Улсын Их хурлаар батлуулж, Засгийн газрын үйл
ажиллагааны хөтөлбөрт тусган хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулж,
ажиллахыг Засгийн газарт зөвлөсүгэй” гэж заасан.
• Монгол Засгийн газрын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн нэгдүгээр
заалт Засгийн газрын бүрэн эрх гэсэн хэсэгт “Эдийн засгийн тэргүүлэх
чиглэл, салбарыг тодорхойлж, салбар, дэд бүтцийн зохистой харьцааг
тогтоон хөгжүүлэх бодлого боловсруулж хэрэгжүүлнэ” гэжээ.
2
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн
2012-2016 оны тэргүүлэх чиглэлүүдийг 2006-2010
оны эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд хийсэн дүн
шинжилгээ, МХЗ-уудад суурилсан Үндэсний
хөгжлийн цогц бодлогын 2015 он хүртлэх
зорилтууд, эдийн засгийг эрчимтэй хөгжүүлэх цаг
үеийн шаардлага, эдийн засгийн аюулгүй байдал,
эдийн засгийн хөгжлийн бүсийн концепцийг
тодорхойлох чиглэлийн дагуу боловсрууллаа.
3
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
I. МОНГОЛ УЛСЫН
ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН
ТҮВШИН
4
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
МОНГОЛ УЛСЫН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН ТҮВШИН
ДЭЛХИЙН БУСАД ОРНУУДТАЙ ХАРЬЦУУЛАХАД
Нэг хүн ногдох ДНБий түвшин
• Дэлхийн банкны орлогын ангиллаар Монгол Улс багадунд орлоготой орны ангилалд байна.
Хүний хөгжлийн
индекс
• НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрөөс хэвлэн гаргадаг
Хүний хөгжлийн тайланд Монгол Улс хүний хөгжлийн
индексээр Дэлхийн 169 орноос 100 дугаар байранд
буюу дундаж гэсэн ангилалд байна.
Өрсөлдөх чадварын
индекс
• Дэлхийн эдийн засгийн форумаас хэвлэн гаргадаг
Дэлхийн өрсөлдөх чадварын тайланд Монгол Улс
дэлхийн 139 орноос 99 орж байсан бол энэ онд 142
орноос 96 орсон.
Амьдралын чанарын
үзүүлэлт
• “International Living” байгууллагаас 192 улсыг
хамруулсан судалгаагаар Монгол Улс амьдралын
чанарын үзүүлэлтээрээ 107 дугаар байранд орсон
байна.
5
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Хүний хөгжлийн индекс
0.8
0.748
0.674
0.7
0.622
0.6
0.5
0.447
0.4
0.3
0.2
0.1
0
Хүний хөгжлийн индекс
Эрүүл мэнд
Боловсрол
Орлого
6
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Глобал өрсөлдөх чадварын индекс 2011-2012: Монгол Улс
7
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Дэд бүтцийн хөгжлийн түвшин
Ерөнхий дэд
бүтэц
Авто зам
Төмөр
зам
Далайн
Боомт *
Дэлхийн дундаж
4,30
4,00
3,20
4,30
4,70
4,50
Их долоо
5,71
5,61
5,39
5,44
5,69
6,46
Төв Ази
3,98
3,16
3,50
2,96
3,96
3,64
Зүүн Ази
5,74
5,60
5,80
5,44
5,52
6,30
4,48
4,44
3,24
4,54
5,04
4,63
Өмнөд Ази
3,05
3,10
2,85
3,55
3,98
2,00
Монгол Улс
2,30
1,70
2,50
3,30
3,00
3,10
Зүүнулсын
өмнөд
Ази хөгжил
Монгол
дэд бүтцийн
Агаарын
тээвэр
Цахилгаан
эрчим хүч
Эх сурвалж: Дэлхийн эдийн засгийн форум, Дэлхийн өрсөлдөх чадварын тайлан.
*-Манай орны хувьд далайн боомт хүрэх боломж
8
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Дэлхийн банкны бизнес эрхлэлтийн илтгэл: 2010
ба 2011 оны Монгол Улсын үзүүлэлтүүд
Үзүүлэлт
2011 оны байр
Бизнес эхлэх
2010 оны байр
Хазайлт
86
80
-6
104
103
-1
Үл хөдлөх хөрөнгө бүртгүүлэх
27
25
-2
Зээл авах
72
69
-3
Хөрөнгө оруулагчдыг хамгаалах
28
27
-1
Татвар төлөх
66
67
1
158
156
-2
35
35
none
119
109
-10
73
63
-10
Барилгын зөвшөөрөл авах
Хил дамнуулан худалдаа хийх
Гэрээ хэрэгжүүлэх
Бизнесийн
үйл
дуусгавар болгох
Ерөнхий
ажиллагааг
Эх сурвалж: Дэлхийн банк, Олон улсын санхүүгийн корпораци
9
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Аймаг, нийслэлийн хөгжлийн түвшин
Эх сурвалж: Үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн хороо
10
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
II. МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН
БАЙДАЛ
11
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Эдийн засгийн өсөлтийн гол үзүүлэлтүүд
2006
4,027.6
2007
4,956.6
2008
6,555.6
2009
6,590.6
2010
8,414.5
Эдийн засгийн бодит өсөлт
8.6
10.2
8.9
-1.3
6.4
Ашигт малтмалын салбарын өсөлт
5.3
1.1
-1.6
5.8
3.6
Ашигт малтмалын бус салбарын
өсөлт
Нэг хүнд ногдох ДНБ, ам.доллар
9.4
12.6
11.3
-2.7
7.0
1324.2
1,619.5
2,108.3
1,688.1
2,264.4
Нэг хүнд ногдох ҮНБ, ам.доллар
1307.7
1,582.2
2,043.3
1,616.0
2,016.6
ДНБ Тэрбум төгрөг
Эх сурвалж: Үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн хороо, Үндэсний статистикийн хороо
12
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Макро эдийн засгийн байдал
Эдийн засгийн бүтэц
Гадаад худалдаа
100%
4595
хөдөө аж ахуй
9000.0
90%
уул уурхай, олдворлох
үйлдвэр
боловсруулах үйлдвэр
80%
70%
8546
8000.0
3245
3200
3150.0
7000.0
2909
2535
60%
цахилгаан эрчим хүч
2150.0
50%
2062
барилга
40%
1542.01435.0
5779.0
1948
2138
1885
6000.0
6108.6
5000.0
1177.3
30%
бөөний болон
жижиглэн худалдаа
тээвэр холбоо
20%
10%
1150.0
1063.9
4009.3
2005
2006
2007
2008
2009
2010
үйлчилгээний бусад
салбарууд
150.0
Инфляцийн түвшин
22.1
20
17.8
15
13
11
10
8.1
8
5
4.7
2977.0
2006
2007 -114
2008
2009
-252.3
-850.0
9.5
6.2
4.2
1.6
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
2010
-291.6
2011**
2241.2
-644
-710
Экспорт
25
4000.0
4023.1
107
2005-113
0%
0
3951
4150.0
Ажил эрхлэлт
2006
Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам 1042.8
/мянган хүн амд/
Ажиллах хүчний оролцооны
64.4
түвшин /хувь/
Ажил эрхлэлтийн түвшин
62.4
Бүртгэгдсэн ажилгүйдлийн
3.2
түвшин
Ажилгүйдлийн түвшин /жишиг судалгаа/
3000.0
2000.0
Импорт
2007
1054.0
2008
1071.5
2009
1137.9
2010*
1147.1
64.2
63.5
66.8
61.6
62.4
2.8
61.7
2.8
88.4
3.3
90.1
3.3
-
-
11.6
9.9
13
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Макро эдийн засгийн байдал
Төсвийн тэнцэл
200.0
100.0
36.6
33.3
123.4
41.5
38.6
140.7
40.2
35.4
38.6
32.9
37.837.3
41.7
0.0
2006
2007
2008
2009
2010
-100.0
-200.0
-296.5
-342.7
-300.0
-400.0
төсвийн тэнцэл /тэрбум төгрөг/
Нийт орлого ба тусламжийн орлогын ДНБ-д эзлэх хувь
Нийт зарлага ба цэвэр зээлийн дүн ДНБ-д эзлэх хувь
Төлбөрийн тэнцэл
Экспортын бүтэц, техонологийн ангиллаар
45.0
100%
40.0
90%
35.0
80%
30.0
70%
25.0
60%
20.0
50%
15.0
40%
10.0
30%
5.0
20%
0.0
10%
15.1%
37%
28%
35%
28.6%
Дундаж өндөр технологит
бүтээгдэхүүн
83.2%
68%
60%
62%
Өндөр технологит
бүтээгдэхүүн
Дундаж нам технологит
бүтээгдэхүүн
69.1%
Нам технологит
бүтээгдэхүүн
Технологийн агууламжгүй
бүтээгдэхүүн
0%
2006
2007
2008
2009
2010
Мөнгөний нийлүүлэлт
14
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
III. МОНГОЛ УЛСЫН ХӨГЖЛИЙН
ДАВУУ БОЛОН СУЛ ТАЛ, БОЛОМЖ,
ЭРСДЛИЙН /SWOT/ ШИНЖИЛГЭЭ
15
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Хүний хөгжил
S-
Давуу тал
Боловсролын түвшингээрээ Дэлхийн бусад орнуудтай
харьцуулахад Монгол Улс нэлээд дээгүүр байна;
Насанд хүрэгсдийн бичиг үсэг тайлагдалт 100 хувь,
дээд боловсролтой иргэдийн эзлэх хувь өндөр;
-
Хөдөлмөрийн зах зээлд эрэлт, хэрэгцээтэй мэргэжилтэн
бэлтгэх чиглэлээр нэлээд идэвхитэй ажиллаж байна;
-
Хөдөлмөрийн насны хүн ам нийт хүн амын 63,2 хувийг
эзэлж байна. Үүнд эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам
ихэнх хувийг эзэлж байна.
-
O-
Төрөлт харьцангуй нэмэгдэж байна.
Боломж
Хүн ам зүйн цонх үе тохиож байгаа нь эдийн
засгийн эрчимтэй өсөлтөд шаардлагатай
ажиллах хүчээр хангах нөхцөл бүрдэж байна;
-
Төрөлтийг дэмжих замаар хүн амаа өсгөж
ажиллах хүчний нөөц бий болгох;
-
Капиталын шингээлт ихтэй, ажлын байрыг
олноор бий болгодоггүй салбаруудыг бус,
харин хөдөлмөр шингээлт ихтэй, ур чадвар
бага шаарддаг, ядуу хүмүүс өрсөлдөн ажиллах
боломжтой салбарууд, тэдгээрт оруулж буй
хөрөнгө оруулалтыг дэмжих.
W
Сул тал
-
Дээд боловсролын чанар муу;
-
Үйлдвэрлэлийн технологийг эзэмшиж, илүү бүтээмжтэй өрсөлдөх чадвартай
болоход техник мэргэжлийн болон тусгай мэргэжлийн боловсрол эзэмшигчдийн
хүн амд эзлэх хувь дутагдалтай;
-
Хүн амын тоо цөөн, тархай бутархай байршилтай, хөдөлмөрийн нөөц нь зах
зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцэхгүй;
-
Монгол Улсад ажилгүйдэл, ядуурлын түвшин өндөр Үр ашиг муутай нийгмийн
хамгааллын тогтолцоо
-
Иргэдийн орон сууцны хүрэлцээ хангамж муу;
-
Хотын гэр хороолол, хөдөө орон нутагт цэвэр усны хүрэлцээ хангамж муу;
-
Гэр хорооллын хувьд нийгмийн дэд бүтэц хангалтгүйгээс сургууль, цэцэрлэгийн
анги дүүргэлт нормт хэмжээнээсээ хэтэрч, соёл ахуйн үйлчилгээний газар очихын
тулд олон км зам туулж, цаг хугацаа эдийн засгийн алдагдалд орох;
-
Гэрлэлт буурч, гэрлэлтээ цуцлуулсан хүний тоо нэмэгдэж байна;
-
Төрөх эмнэлгийн хүрэлцээ, хангамж муу
T-
Эрсдэл
Хөдөлмөрийн зах зээлд шинээр орж ирж
байгаа олон мянган залуучуудыг ажлын
байраар хангаж чадахгүй бол энэ нь
нийгмийн болон эдийн засгийн эмх
замбараагүй байдлыг бий болгож болзошгүй
юм;
-
Хүн ам зүйн цонх үе алдагдахад хүрч
болзошгүй.
-
Байгалийн нөөцийг хэт ашигласан, хүн ам
хэт төвлөрснөөс байгаль орчинд хөнөөл
учрах.
16
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Засаглал
S
Давуу тал
›
›
›
O
Төр, иргэний нийгмийн хамтын
ажиллагаа идэвхжиж байна.
Иргэд авилгыг мэдээлэх хүсэл
зоригтой байна.
Үндэс угсаа, шашин, хэлний
онцлогоос
үүдэлтэй
ноцтой
зөрчил,
мөргөлдөөн
гарч
байгаагүй.
Боломж
› Эдийн засгийн өсөлт нэмэгдэх
хандлагатай
Сул тал
W
› Иргэний
нийгмийн
байгууллагуудын
төлөвшил,
санхүүгийн болон эрх зүйн орчин
сул.
› Төрийн
байгууллагуудын үйл
ажиллагаанд иргэд ерөнхийдөө
сэтгэл ханамжгүй.
› Улс төрийн удирдлагад итгэх
иргэдийн итгэл сул.
T›
Эрсдэл
Эдийн засгийн өсөлтөөр бий болох
боломжийг иргэдийн өмнө тулгамдаж буй
асуудлуудыг
шийдвэрлэхэд
чиглүүлж
чадах эсэх;
›
Монгол Улсын ардчилал, засаглалын
төлөв байдал 3.01 оноо буюу ардчилсан ба
ардчилсан
бус
шинжүүд
ойролцоо
байдлаар хосолж хаашаа ч эргэж болох
шинж байдлаа хадгалсаар байна;
›
Төрийн аливаа шийдвэр гаргалтанд
бизнесийн ашиг сонирхол нөлөөлөх;
›
Авилгыг мэдээлэгчийг хамгаалах эрх зүйн17
орчин байхгүй.
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Уул уурхай, хүнд үйлдвэрлэлийн хөгжил
Давуу тал
S Энэ салбарт хөрөнгө оруулалт, ялангуяа, гадаадын
шууд хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж, гадаад валютын
орлого, хуримтлал эрчимтэй өсч байна;
 Гадаад зах зээл дээр эрдэс баялгийн тэр дундаа
манай улсын экспортын гол бүтээгдэхүүн болох зэс,
алт, нүүрс, жоншны эрэлт өндөр, үнэ тогтвортой
өндөр байх хандлага байгаа;
 Эрдсийн түүхий эдийн өсөн нэмэгдэж буй эрэлттэй
том зах зээлтэй зэрэгцэн, ойрхон байрласан;
 Монгол Улсын ирээдүйн язгуур эрх ашгийн төлөө
хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх зайлшгүй
шаардлагатай талаар төр, Засгийн газар, иргэний
нийгмийн байгууллагын хүсэл, эрмэлзэл байгаа.
O Улс
Боломж
орны хөгжилд оруулах хөрөнгийн эх
үүсвэрийг стратегийн томоохон орд газруудаас
босгох боломжтой;
 Нэмүү өртөг илүү шингээсэн боловсруулах аж
үйлдвэрийг бий болгосноор уул уурхайн
салбараас олох манай улсын болон үндэсний
компанийн орлого,
ашгийг нэмэгдүүлэх
боломжтой;
 Эрдэс баялагийн түүхий эдийг боловсруулах
үйлдвэр, уурхайг дагасан ЖДҮ-ийг хөгжүүлснээр
ажлын байрыг нэмэгдүүлэх бололцоотой.
Сул тал
Геополитикийн дарамт шахалт, хөрөнгө оруулалтын эрсдэл өндөрт
тооцогдож байгаа;
Уул уурхайн салбарт эхэн үед гадны томоохон хөрөнгө оруулалт
хийх шаардлагаас үүдэн санхүү, хөрөнгө оруулалтын хараат байдалд
байгаа;
Уул уурхайн салбарын дэд бүтэц тэр дундаа эрчим хүчний хангамж,
зам, тээврийн хөгжил сул;
Уул уурхай голлон хөгжих өмнийн говийн бүсэд усны нөөцийг бүрэн
бөгөөд баталгаатай тогтоогоогүй, олборлох болон боловсруулах
үйлдвэрлэлийн усны найдвартай хангамж шийдэгдээгүй;
Хариуцлагагүй уул уурхайн үйл ажиллагаанаас байгаль, нийгэм,
эдийн засагт учруулсан сөрөг үр дагавар оршсоор байна
Хариуцлагатай уул уурхайн хэм хэмжээ, стандарт тогтоогүй, уул
уурхайн компанийн засаглал, ил тод байдал бэхжээгүй, бүрэн
бүрдээгүй;
Дэвшилтэт техник, технологи нэвтрээгүй тул байгаль орчин, хүний
аюулгүй байдалд сөрөг нөлөө үзүүлсээр байгаа;
Эрдэс баялгийг боловсруулах шинэ үйлдвэрлэлгүй, нэмүү өртөг
шингээлт байхгүй, түүхий эд, хүдэр, баяжмалын экспорт голлосон;

W






T›
›
Эрсдэл
Уул уурхайн салбар тэр дундаа
эрдэс баялгийн түүхий эдийн үнээс
хэт хамаарсан эдийн засаг нь
тогтворгүй байдаг;
Түүхий эд хүлээн авагч улс ялангуяа
БНХАУ-аас хамаарах, хараат болох
магадлалтай.
18
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Боловсруулах аж үйлдвэр
S-
-
O
Давуу тал
Монгол Улс хөдөө аж ахуй болон уул
уурхайн гаралтай түүхий эд материалын
арвин нөөцтэй;
Монгол Улсад өөрсдийн өвөрмөц шинж
чанартай, экологийн гаралтай бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэдэг;
Дэлхийн томоохон 2 зах зээлтэй зэрэгцэн
байрладаг;
Ноолуур,
ноолууран
бүтээгдэхүүнээр
дэлхийн зах зээлд тодорхой хэмжээгээр
танигдсан.
Боломж
 БНХАУ болон Зүүн Азийн орнуудын
эдийн засаг хурдтай тэлж байгаа нь
манай улсын экспортын бүтээгдэхүүнийг
нийлүүлэх томоохон зах зээл болох
төлөвтэй;
 Дэлхийн хүн амын өсөлт, байгаль, цаг
уурын дулаарлын улмаас дэлхийн зах
зээлд хүнсний бүтээгдэхүүний эрэлт
нэмэгдэх боломжтой.
Сул тал
W
-
Зээлийн хүү өндөр, санхүүжилтийн нөхцөл хүнд байгаагаас
шинээр үйлдвэр байгуулах, үйлдвэрлэлээ өргөжүүлэхэд
хүндрэлтэй.
-
Боловсруулах аж үйлдвэрийн ихэнхи нь хуримтлал бага учир
үйлдвэрлэлийн хүчин чадлаа нэмэгдүүлэх чиглэлээр хөрөнгө
оруулалт хийх чадвар сул;
-
Техник, технологи нь хуучирсан, үр ашиг, бүтээмж муу байгаа;
-
Хилийн боомтуудын нэвтрүүлэх үйл ажиллагаа удаан, өртөг
зардал өндөртэй, далайд гарцгүй, дамжин өнгөрөх тээврийн
тариф харьцангуй өндөр байгаа нь экспортын бүтээгдэхүүний
өрсөлдөх чадварыг бууруулдаг;
-
Экспортын бүтээгдэхүүнийг гадаад зах зээлд гаргах
борлуулалтын сайн сүлжээ бий болж чадаагүй, гадаад
худалдааны менежмент сул, гадаад зах зээлд хүчтэй
хамтрагч байхгүй;
T
Эрсдэл
-
Экспортын бараанд тарифын болон
тарифын бус саад тотгор үзүүлэх;
Монголын барааг дамжуулах тээвэрт
бэрхшээл учрах;
Боловсруулах үйлдвэрлэлийн түүхий
эдийн үнэ ханш огцом унах;
Малын гоц халдварт өвчин дэгдэх;
19
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Хөдөө аж ахуй
S-
-
O
Давуу тал
Бэлчээрийн мал аж ахуй болон газар
тариалан эрхлэх газар нутгийн хэмжээ
харьцангуй их;
Бэлчээрийн мал аж ахуй нь зардал
багатай, эрчим хүч хэмнэсэн, байгаль
орчинд халгүй технологитой, экологийн
цэвэр
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэдэг
онцлогтой;
Монгол орон бэлчээрийн мал аж ахуйн
тогтолцоогоо
хадгалснаар
экологийн
аялал,жуулчлал хөгжүүлэх харьцангуй
давуу талтай.
Боломж
 БНХАУ болон Зүүн Азийн орнуудын
эдийн засаг хурдтай тэлж байгаа нь
манай улсын экспортын бүтээгдэхүүнийг
нийлүүлэх томоохон зах зээл болох
төлөвтэй;
 Дэлхийн хүн амын өсөлт, байгаль, цаг
уурын дулаарлын улмаас дэлхийн зах
зээлд хүнсний бүтээгдэхүүний эрэлт
нэмэгдэх боломжтой.
Сул тал
-
Газар тариалангийн салбарын бүтээмж дэлхийн дундажтай
харьцуулахад доогуур;
-
Хөдөө аж ахуйн салбар байгаль, цаг уураас маш их
хамааралтай;
-
Хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүний борлуулалтын
сүлжээ бүрэлдэн тогтоогүй;
-
Мал сүргийг эдийн засгийн эргэлтэд муу оруулдгаас түүний
тоо хэт өсч, чанар нь муудсан;
-
Газар зүйн хувьд хол тархаж байршсан, цөөн малтай малчид
олон;
-
Хөрөнгө оруулалт бага (тэжээл үйлдвэрлэл, нөөцлөл бага)
шаарддаг;
-
Мал аж ахуйн менежментийн ур чадвар малчдын хувьд
ялгаатай, хуримтлал үүсгэж аж ахуйгаа өргөжүүлэх сэтгэлгээ
муу төлөвшсөн;
W
T
Эрсдэл
-
Экспортын бараанд тарифын болон
тарифын бус саад тотгор үзүүлэх;
Монголын барааг дамжуулах тээвэрт
бэрхшээл учрах;
Боловсруулах үйлдвэрлэлийн түүхий
эдийн үнэ ханш огцом унах;
Малын гоц халдварт өвчин дэгдэх;
20
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Дэд бүтцийн хөгжил
S-
O
-
Давуу тал
Mонголын төмөр болон авто зам нь Ази-Европыг
холбосон хамгийн дөт;
Дэд бүтцийн томоохон бүтээн байгуулалтад хувийн
хэвшлийн хөрөнгө оруулалт татах боломжтой;
Эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн гол түүхий эд болох
нүүрсний нөөц ихтэй;
Дотоод болон хөрш орнуудын эрчим хүчний хэрэглээ
тогтвортой өсөх хандлага байгаа;
Харилцаа холбооны шинэ технологийг нэвтрүүлж,
суурь сүлжээг өргөтгөснөөр нийгмийн суурь
үйлчилгээ жигд, хүртээмжтэй болно, бизнес эрхлэх
болон нийгмийн харилцаа, мэдээллийн орчин
сайжирна.
Боломж
Авто болон төмөр замын нэвтрэх чадвар, үйлчилгээний
чанарыг сайжруулсанаар олон улсын транзит тээврийн гол
гарц болох боломжтой;
-
Сүхбаатар–Замын-Үүдийн чиглэлийн төмөр замыг 2
урсгалтай болгосноор тээвэрлэх хүчин чадал 5 дахин
нэмэгдэх тооцоо байгаа;
-
Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн эрх зүйн орчин бүрдэж
эхэлсэн нь дэд бүтцийн томоохон бүтээн байгуулалтад
хувийн хөрөнгө оруулалт татах боломжтой;
-
Урт хугацаанд эдийн засгийн үр ашигтай, эрчим хүчний
найдвартай, тогтвортой байдлыг хангах, байгаль орчинд
ээлтэй салхин болон усан цахилгаан станц зэрэг
сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх
боломжтой;
W-
Сул тал
Газар нутаг том учир хөрөнгө оруулалтын зардал их
гарна;
-
Хүн амын нягтрал бага, газар нутаг их учир дэд
бүтцийн хөрөнгө оруулалт, ашиглалт, үр ашиг бага
байх магадлал өндөр;
-
Уул уурхай, хүнд аж үйлдвэр хөгжүүлэх гол бүсэд
усан хангамж дутагдахаар байна, усны эх үүсвэрийн
нарийвчилсан судалгаа хийгдээгүй, ундны болон
үйлдвэрийн зориулалтаар ашигласан усыг дахин
эргэлтэд оруулахгүй байгаа;
T
Эрсдэл
-
Шинээр барих олон мянган километр авто
зам нь чанаргүй баригдаж засварт нь жил
бүр улсын төсвөөс ихээхэн хөрөнгө
зарцуулах эрсдэлтэй;
-
Эдийн
засгийн
эрчимтэй
өсөлтийг
дагалдан
цахилгаан
эрчим
хүчний
дутагдалд орж болзошгүй;
-
Үр ашиггүй, замбараагүй
хэрэглээнээс
болж усны хомсдолд орох магадлал
өндөр.
21
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
IV. ДЭЛХИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЧИГ
ХАНДЛАГА
22
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Дэлхийн эдийн засаг дунд хугацаанд
Дэлхийн ДНБ-ий хэмжээ, их наяд ам.доллар
120.0
100.0
82.9
78.2
80.0
87.7
60.0
40.0
20.0
0.0
93.1
99.0 105.5
18.0
5.8
6.4
7.1
15.6
16.1
16.7
17.3
18.0
18.7
15.8
16.5
17.2
17.9
15.2
11.1
12.4
13.7
15.2
4.8
16.1
Оросын Холбооны
Улс
5.3
4.4
Зарим орны ДНБ (их наяд ам.доллар)
20.0
ХБНГАУ
17.0
18.8
18.9
Энэтхэг
14.0
13.7
12.0
Европын Холбоо
11.1
10.0
Европын
Холбоо
АНУ
8.0
2011*
23.1
23.0
22.9
22.9
22.7
80%
70%
19.4
19.1
18.8
18.5
18.1
17.8
Европын Холбоо
60%
50%
8
17.8
ОХУ
6
Өмнөд Ази
4
Зүүн Өмнөд Ази
2
Зүүн Ази
0
3.0
6.6
4.2
3.0
6.8
4.2
3.0
7.0
4.3
3.0
7.2
4.3
3.0
7.4
4.3
3.0
7.7
4.4
2.9
7.9
4.4
22.9
23.5
24.1
24.6
25.2
25.8
26.4
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
20%
10%
10
18.2
20.0
0%
2014*
12
18.6
20.5
2013*
2015*
2016*
14
19.1
19.5
40%
30%
Бусад
АНУ
19.7
2012*
Хөрш орнуудын эдийн засгийн өсөлт
100%
23.2
БНХАУ
12.4
Дэлхийн ДНБ-ий бүтэц, бүс нутгуудаар
23.1
АНУ
15.2
2011* 2012* 2013* 2014* 2015* 2016*
90%
17.0
15.6
16.0
18.9
18.0
17.3
16.7
9
4.1
2011*
10.5
10.9
3.7
4
11.8
11.2
8.3
5
2012**
2013**
2014**
4.6
2015**
4.6
2016**
БНХАУ-ын эдийн засгийн өсөлт
ОХУ-ын эдийн засгийн өсөлт
23
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Дэлхийн эдийн засгийн байдал, манай орны
эдийн засагт үзүүлэх нөлөө
Дэлхийн хөгжингүй орнуудын эдийн засгийн
тогтворгүй байдлаас үүдэн олон улсын хөрөнгийн зах
зээл, валютуудын байр суурь, нөөц өөрчлөгдөж байгаа
нь хөрөнгө оруулагчдын сонирхолыг хөгжиж буй
орнууд руу чиглүүлж байна.
Байгалийн баялаг ихтэй манай орны хувьд
хөрөнгө оруулагчдын сонирхолыг татаж байгаа бөгөөд
дунд хугацааны хөгжлийн бодлогыг зөв тодорхойлж,
томоохон бүтээн байгуулалтын ажлуудыг үр ашигтай
төлөвлөж, хэрэгжүүлж чадвал эдийн засаг богино
хугацаанд өндөр өсөх боломж байна.
24
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Дэлхийн эдийн засаг дунд хугацаанд
БНХАУ, БНЭУ, Шинээр аж үйлдвэржсэн орнууд,
АСЕАН голлосон Зүүн Ази болон Өмнөд Азийн
орнуудын эдийн засгийн өсөлт ирэх жилүүдэд
өндөр байхаар байна. Эдгээр бүсүүд эдийн засгийн
хувьд тэлэх өндөр боломжтой бөгөөд томоохон аж
үйлдвэрийн цогцолбор, кластер, төвлөрлүүд бий
болж байна.
Энэ бүс нутагт түүхий эд, хагас боловсруулсан
бүтээгдэхүүн, эцсийн бүтээгдэхүүнийг харилцан
уялдаатайгаар үйлдвэрлэж байна. Энэхүү эдийн
засгийн хэлхээ холбоонд БНХАУ, Энэтхэг,
АСЕАН гэсэн гурвал голлож байгаа бөгөөд
Дэлхийн нийт ДНБ-д эдгээр орнуудын эзлэх хувь
Дэлхийн эдийн засгийн өсөлтийн гурвалжин. 33.2 хувь байсан бол 2016 онд 40 орчим хувь
болохоор байна.
Монгол Улсын ойр орших бүс нутгийн эдийн засаг ийнхүү хурдтай тэлэхээр байгаа нь
дунд хугацаанд Монгол Улсын гадаад худалдаа, улмаар эдийн засагт томоохон
боломжийг бүрдүүлж байна.
25
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
V. МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДУНД
ХУГАЦААНЫ ХАНДЛАГА
26
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Макро эдийн засгийн дунд хугацааны хандлага
ДНБ-ий хэмжээ, төсвийн зардал
12000
Нэг хүнд ногдох ДНБ, ам.доллар25.0
10000
10844
8000
8746
6000
2000
5234
15.0
10.0
7792
4000
20.0
6374
5.0
3459
0
0.0
2011*
2012** 2013** 2014** 2015** 2016**
Нэг хүнд ногдох ДНБ, ам.доллар
Эдийн засгийн бодит өсөлт, хувь
60.00
40.00
20.00
0.00
-20.00
2006m12
2007m5
2007m10
2008m3
2008m8
2009m1
2009m6
2009m11
2010m4
2010m9
2011m2
2011m7
2011m12
2012m5
2012m10
2013m3
2013m8
2014m1
2014m6
2014m11
Эдийн засгийн бүтэц
инфляци (жилийн өөрчлөлт, хувь)
хүнсний инфляци
хүнсний бус инфляци
суурь инфляци (хүнс, шатахууны бүлгийг хасч тооцсон)
жилийн дундаж инфляци (хувь)
27
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
Төсвийн тэнцэл
0.0
-100.0
-200.0
2011
31.0
-300.0
2012**
2013**
35.0
30.0
-328.6
-500.0
24.0
34.0
-394.4
32.525.0
20.0
-600.0
15.0
-700.0
-800.0
-900.0
10.0
-779.5
-1000.0
20000.00
18000.00
16000.00
14000.00
12000.00
10000.00
8000.00
6000.00
4000.00
2000.00
0.00
Гадаад худалдааны тэнцэл
40.0
0.0
2016**
32.8
27.5
-400.0
2014**
0.0
2015**
www.ndic.gov.mn
5.0
0.0
-937.4
Нийт тэнцэл тэрбум төгрөгөөр
Гадаад валютын нөөц
18204.32
112.5 100.0
15117.21
12057.52
8313.24
5406.21
3348.50
28.2
94.4
80.0
60.0
62.8
40.0
51.2
36.2
20.0
0.0
2011*
2012** 2013** 2014** 2015** 2016**
Цэвэр албан нөөц /хугацааны эцэст/
Төлбөрийн тэнцэл
120.0
4000.0
3500.0
3000.0
2500.0
2000.0
1500.0
1000.0
500.0
0.0
3744.3
2907.0
3059.7
3087.1
2015**
2016**
2057.7
1257.3
2011*
2012**
2013**
2014**
Импортын 7 хоногоор, СИФ
28
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
VI. ДУНД ХУГАЦААНЫ
ТЭРГҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛҮҮД
29
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх дунд хугацааны
тэргүүлэх чиглэлүүдийг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн эдийн
засгийн стратеги
Дунд хугацааны эдийн засгийн стратеги нь бодлогын гурван
чиглэлээс бүрдэнэ. Үүнд:
Макро эдийн засгийн тогворжилт
–Валютын ханшийн уян хатан зохицуулалтыг үргэлжлүүлж, валютын нөөц
хангалттай, валют арилжааны нэрлэсэн ханш зах зээлийн нөхцөл байдалтай
уялдаатай тогтох зарчим баримтална.
–Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг хэрэгжүүлж, Төсвийн оновчтой
бодлого явуулна.
–Экспортын бүтээгдэхүүний гадаадын зах зээл дээр өрсөлдөх нөхцөлийг
хангаж, худалдааны хэлэлцээрийг хийнэ
Эдийн засгийн төрөлжилт
–Бизнесийн орчныг сайжруулах замаар өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлнэ.
–Бизнесийн ба өндөр технологийн кластер үүсгэх замаар инновацийг дэмжинэ.
30
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх дунд хугацааны тэргүүлэх
чиглэлүүдийг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн эдийн засгийн стратеги
Эрүүл, ур чадвартай, амьдралын баталгаатай хүн ам
–Хөгжлийн бодлого дотор боловсролын салбарт тэргүүлэх ач
холбогдол өгнө.
–2016 он гэхэд мэдлэгт суурилсан эдийн засгийн үндсийг тавих
зорилгыг биелүүлэхийн тулд ерөнхий боловсролын бүх сургуулийг
интернетэд холбох, хүүхдэд ногдох компьютерын тоог 1:50-иас 1:5
гэсэн харьцаанд хүргэнэ.
–Эрүүл мэндийн салбарт анхан шатны эмнэлгийн тусламжийн
байгууллагыг хөгжүүлэх, анхан шатны эмнэлгийн тусламж,
үйлчилгээний байгууллагаар дамжуулж урьдчилан сэргийлэх
үйлчилгээ үзүүлэхэд тэргүүлэх ач холбогдол өгнө.
–Нийгмийн хамгааллын үр ашгийг дээшлүүлэх, зорилтот бүлэгт
чиглүүлэхэд тэргүүлэх ач холбогдол өгнө.
31
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
32
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ,
ШИНЭТГЭЛИЙН
ХОРОО
МОНГОЛ УЛСЫН
ДУНД ХУГАЦААНЫ
ЭРХЭМ ЗОРИЛГО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Хүн амын амьдралын чанарын хүрээ
Засаглал, хууль
эрх зүйн орчин
Орлого
Эдийн засаг, зах
зээл
Хүрээлэн
буй орчин
Оролцоо
Амьдралын
чанар
Боловсрол
Соёл урлаг,
уламжлал
Эрүүл мэнд
Дэд бүтэц
Жендер
33
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
ТЭРГҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ 1. МОНГОЛ ХҮНИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ,
АМЬДРАХ АЮУЛГҮЙ ТААТАЙ ОРЧНЫГ БҮРДҮҮЛНЭ.
АЖИЛЛАЖ
Стратеги 1.1. Хүн амаа өсгөх, амьдрах аюулгүй таатай орчин,
нөхцөлийг сайжруулах
Стратеги 1.2. Төрөөс үзүүлэх нийгмийн суурь үйлчилгээний чанар,
хүртээмжийг дээшлүүлэх
Стратеги 1.3. Хүний нөөцийг чадавхижуулах, хөдөлмөр эрхлэлтийг
дэмжих
Стратеги 1.4. Байгаль орчны бохирдол, доройтлыг бууруулах
34
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
ТЭРГҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ 2. ЗАСАГЛАЛЫГ САЙЖРУУЛЖ, ЭДИЙН ЗАСГИЙН
БҮСИЙГ ХӨГЖҮҮЛНЭ.
Стратеги 2.1. Төрийн болон засаг захиргааны шинэтгэлийг хийх.
Стратеги 2.2. Эдийн засгийг бүсчлэн хөгжүүлэх.
Стратеги 2.3. Хувийн хэвшлийн хөгжлийг дэмжих, төр, хувийн
хэвшлийн хамтын ажиллагаа, түншлэлийг хөгжүүлэх
35
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
бүс нутгуудыг хөгжүүлэх стратеги
Баруун бүсэд:
Аялал жуулчлал, хөнгөн, хүнсний үйлдвэр, транзит тээврийг дагасан
худалдаа, үйлчилгээ, мал аж ахуйг түлхүү хөгжүүлэх бодлогыг
баримтална.
 Энэ ажлын хүрээнд чацарганы кластерийг Увс, Ховд аймагт, Дундад Ази, Арабын улс орнууд, ОХУ-д
мах боловсруулан нийлүүлэх үйлдвэрийг Завхан, Ховд, Баян-Өлгий аймагт,
 Баруун турууны газар тариаланг түшиглэсэн гурилын үйлдвэрийг Увс аймагт, Таян-нуурын ордыг
түшиглэн төмрийн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийг Говь-Алтай аймагт,
 Цагаан нуурын худалдааны чөлөөт бүсийг түшиглэн худалдаа, үйлчилгээний төвийг, Асгатын
мөнгөний ордыг түшиглэн холимог металл боловсруулах үйлдвэрийг Баян-Өлгий аймагт,
 Улаан байшинт-Даянгийн чиглэлийн олон улсын авто замыг дагасан үйлдвэр, үйлчилгээг тус тус
байгуулна. Баруун бүсийн байгалийн үзэсгэлэн газар, түүхийн дурсгалыг дагасан “Монгол-Алтай”-н
аялал жуулчлалын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ. Булган, Бургастай, Боршоо боомтын хүчин чадлыг
нэмэгдүүлнэ;
Хангайн бүсэд:
Аялал жуулчлал, эрчимжсэн мал аж ахуй, үүнд түшиглэсэн
боловсруулах аж үйлдвэрийг түлхүү хөгжүүлэх бодлогыг
баримтална.
 Энэ ажлын хүрээнд Хархорины түүхэн дурсгалт газрууд, Хөвсгөл нуурын байгалийн
үзэсгэлэнт газрыг түшиглэсэн аялал жуулчлалыг,
 мах, сүүний чиглэлийн үхрийн, мах-ноосны хонины эрчимжсэн аж ахуй, үүнд түшиглэсэн
боловсруулах үйлдвэрүүдийг аймгийн болон бүсийн тулгуур төвүүдэд байгуулж, Ханх
боомтыг олон улсын статустай болгож, гадаад худалдаа, аялал жуулчлалыг өргөжүүлнэ;
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
Төвийн бүсэд:
www.ndic.gov.mn
Уул уурхайн, аж үйлдвэр, газар тариалан, транзит
тээвэр, ложистикийг түлхүү хөгжүүлэх бодлогыг баримтална.
 Энэ ажлын хүрээнд Өмнийн говийн бүсэд зэс, нүүрс, алтны олборлох болон
боловсруулах үйлдвэр, Дархан-Сэлэнгийн бүсэд төмөрлөгийн үйлдвэр,
 Алтанбулагийн худалдааны, Замын-Үүд, Чойрын эдийн засгийн чөлөөт бүсүүдийг үйл
ажиллагаа эхлүүлж, төмөр зам, авто замын транзит тээвэр, ложистикийг хөгжүүлнэ.
 Сэлэнгэ, Төв аймагт эрчимжсэн газар тариаланг хөгжүүлнэ. Шивээ хүрэн, Гашуун
сухай, Замын Үүдийн боомтуудын нэвтрүүлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлнэ;
Зүүн бүсэд:
Бэлчээрийн мал аж ахуй, газар тариалан, уул уурхай,
боловсруулах аж үйлдвэрийг түлхүү хөгжүүлэх бодлогыг
баримтална.
 Энэ ажлын хүрээнд уран ба цайр олборлох, боловсруулах үйлдвэрүүд, газрын тос
боловсруулах үйлдвэрүүдийг байгуулна.
 Халх голын сав газарт эрчимжсэн газар тариаланг хөгжүүлэх, Чойбалсан хотод Зүүн
хойд Азийн орнуудад мах болон малын гаралтай бүтээгдэхүүн экспортлох
үйлдвэрүүдийг байгуулах, Бичигт, Нөмрөгийн боомтын зорчигч, ачаа тээврийн
нэвтрүүлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлнэ.
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
ТЭРГҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ 3. ХАРИУЦЛАГАТАЙ УУЛ УУРХАЙГ ХӨГЖҮҮЛЖ, ХҮНД
АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН СУУРИЙГ ТАВИНА.
Стратеги 3.1. Монгол Улсын ирээдүйн хөгжилд хөрөнгө оруулах,
эдийн засгийн өндөр өсөлтийг хангах хөрөнгийг бий болгох
зорилгоор уул уурхайн томоохон ордуудыг эдийн засгийн
эргэлтэнд оруулах.
Стратеги 3.2. Хариуцлагатай уул уурхайг төлөвшүүлэх
Стратеги 3.3. Хүнд аж үйлдвэрийн суурийг тавих.
38
ҮНДЭСНИЙ
ХӨГЖИЛ,
ШИНЭТГЭЛИЙН
Стратеги
3.1. Монгол
Улсын
ирээдүйн ХОРОО
хөгжилд хөрөнгө оруулах, эдийн
Засгийн
газрын
тохируулагч
агентлаг
www.ndic.gov.mn
засгийн өндөр өсөлтийг хангах хөрөнгийг бий болгох зорилгоор
уул уурхайн
томоохон ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах.
•
•
•
•
•
Оюутолгой зэс-алтны орд,
Цагаан суваргын зэс-молибдены орд,
Тавантолгой, Нарийн сухайтын коксжих нүүрсний орд,
Асгатын мөнгөний орд,
Ураны зарим орд, зарим холимог металлын орд,
Хустай, Баянгол, Төмөртолгой, Төмөртэйн төмрийн
хүдрийн ордуудыг ашиглаж эхлэхээр тусгалаа.
• Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолбор
39
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Эрдэс баялаг, хүнд үйлдвэрийн салбарт хэрэгжүүлэх арга хэмжээний зорилт
Асгатын мөнгөний
баяжмал 300 000 т
Хөшөөт
Угаасан нүүрс 3000 000 т
Эрдэнэт УБҮ
Зэс хайлуулах үйлдвэр
катодын зэс 120 000 т
Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэрийн өргөтгөл
Ангижруулсан төмөр 500 000 т
Хар төмөрлөгийн цогцолбор
Төмөртэйн Овоо, Улаан,
Цавын холимог металлын
үйлдвэр
Ангижруулсан төмөр 500 000 т
Үрлэн төмөр 1000 000 т
Баян Айраг алтны уурхай
Хөтөл цемент
Хуурай аргын цемент 500 000 т
Тавт алтны уурхай
Таяннуурын
Ангижруулсан
төмөр 500 000 т
Нүүрсний бирж
Бор Өндөр
Жоншны баяжмал 1000 000 т
Багануур нүүрсний уурхайн
өргөтгөл
Шивээ Овоо нүүрсний
уурхайн өргөтгөл
Алт цэвэршүүлэх үйлдвэр 15 т
Сайншанд аж
үйлдвэрийн цогцолбор
Чинхуа-МАК-Нарийн
сухайт, Овоот толгой
коксжих нүүрс 5000 000 т
Ухаа худаг
коксжих нүүрс 3000 000 т
Тавантолгойн
коксжих нүүрс 5000 000 т
Оюутолгойн зэсийн
баяжмал 1500 000 т
40
ҮНДЭСНИЙ
ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН
ХОРОО
Стратеги
3.2. Хариуцлагатай
уул уурхайг төлөвшүүлэх
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Уул уурхайн компаниудын хариуцлагын шалгуур үзүүлэлт, стандартыг боловсруулж,
хариуцлагын зэрэглэлийг тогтоон жил бүр олон нийтэд мэдээлнэ.
Стратегийн ач холбогдол бүхий төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой уул
уурхайн компаниудад компанийн засаглалын кодексийг бүрэн нэвтрүүлнэ.
Уул уурхайн аж ахуйн нэгжүүдийн санхүү болон үйл ажиллагааны тайланг ил тод
болгож, мэдээллийн нэгдсэн санг бий болгоно.
Олон улсын байгаль орчны чанарын удирдлагын 14001 цуврал стандартыг стратегийн
томоохон орд газрыг ашиглагч аж ахуйн нэгжид бүрэн нэвтрүүлнэ;
Уул уурхайн үйлдвэрлэлд хэрэглэж байгаа усны хэрэглээг тооцох аргачлал, стандартыг
боловсруулж, тоолууржуулна.
41
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
ТЭРГҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ 4. БОЛОВСРУУЛАХ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН
ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫГ ДЭЭШЛҮҮЛЖ, ЭРЧИМЖСЭН ХӨДӨӨ АЖ АХУЙГ
ХӨГЖҮҮЛНЭ.
Стратеги 4.1. Боловсруулах аж үйлдвэр, үйлчилгээний кластерийг
хөгжүүлэх
Стратеги 4.2. Өндөр технологийн аж үйлдвэр, паркыг хөгжүүлэх
суурийг тавих.
Стратеги 4.3. Барилгын өргөн хэрэглээний материалын хэрэгцээг
дотоодын үйлдвэрлэлээр хангах.
Стратеги 4.4. Эрчимжсэн мал аж ахуй, газар тариаланг хөгжүүлэх.
42
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Барилгын өргөн хэрэглээний материалын хэрэгцээг
дотоодын үйлдвэрлэлээр хангана
Цементийн үйлдвэр /1 сая
тонн/
Цементийн үйлдвэр /1 сая
тонн/
Цементийн үйлдвэр /100.0
мянган тонн/
Ган хийцийн үйлдвэр
Төмөр бетон эдлэлийн
үйлдвэр
43
ТЭРГҮҮЛЭХ
ЧИГЛЭЛ
5. ЭДИЙН
ЗАСГИЙН ХОРОО
ЭРЧИМТЭЙ ӨСӨЛТИЙГ ДЭМЖСЭН
ҮНДЭСНИЙ
ХӨГЖИЛ,
ШИНЭТГЭЛИЙН
ДЭД БҮТЦИЙГЗасгийн
ХӨГЖҮҮЛНЭ.
газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Стратеги 5.1. Стратегийн ач холбогдол бүхий уул уурхайн орд газар,
аж үйлдвэрийн цогцолборуудыг түлш, эрчим хүчний найдвартай эх
үүсвэрээр хангах, улсын эрчим хүчний нэгдсэн системийг
байгуулах,
Стратеги 5.2. Стратегийн ач холбогдол бүхий уул уурхайн орд, аж
үйлдвэрийн цогцолборуудыг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах, бүс
нутгийн хөгжлийг дэмжих зам, тээврийн дэд бүтцийг байгуулах.
Стратеги 5.3. Стратегийн ач холбогдол бүхий уул уурхайн орд, аж
үйлдвэрийн цогцолборууд, шинээр баригдах томоохон хот, сууринг
найдвартай усны эх үүсвэрээр хангах.
Стратеги 5.4. Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээг
хөгжүүлэх.
44
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ СИСТЕМИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ
45
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Монгол Улсын зам, тээврийн сүлжээ 2016
онд
Õàíõ
Õàíäãàéò
Óëààíáàéøèíò
Óëààíãîì
Àðöñóóðü
Õàòãàë
Наранбулаг
̺ðºí
Äàÿí
Мянгад
Баян-Уул
Хавирга
Дадал
Òîñîíöýíãýë
ͺìðºã
Õîâä
Äàðõàí
Èõ-Óóë
Õóòàã-ªíäºð
Сонгино
Дөргөн
Ульхан
Тэшиг
Цагаан-Уул
Өлгий
Òîëáî
Чулуунхороо
Ñ¿õáààòàð
Баянтэс
ªëãèé
Эрээнцав
Àëòàíáóëàã
Áàãà-Èëýíõ
Цагааннуур
Òýëìýí
Áóëãàí
Цэцүүх
Áàÿíãîë
Ýðäýíýò
Íîðîâëèí
Òàðèàò
Öàõèð
Óëèàñòàé
Манхан
Бүрэгхангай
ªíäºð-Óëààí
Íàëàéõ
Èõ òàìèð
Рашаант
Öýöýðëýã
Ýðäýíýñàíò
Õàðõîðèí
Áàÿíáóëàã
Хужирт
Булган
ªíäºðõààí
Áàÿí
Íîãîîí
äîâ
Мөнххаан
Баруун-Урт
Øàðëèí
Ãàëóóò
Эрдэнэцагаан
Äýëãýð
Àëòàé
Àëòàé
Òºãðºã
Бугат
ͺìðºã
Öýíõýðìàíäàë
Æàðãàëòõààí
Çóóíìîä
Æàðãàëàíò
Ýýâèéí áóóäàë
Áàãàíóóð
Äàøèí÷èëýí
Дарив
ßðàíò
Õºëºíáóéð
Ë¿í
Цагаанхайрхан
Õàëõãîë
Чойбалсан
Áàÿí÷àíäìàí
Батцэнгэл
Дөрвөлжин
Бууцагаан
Øàðãàëæóóò
Áàÿíõîíãîð
Чîéð
Àðâàéõýýð
Áºìáºãºð
Бичигт
Õàð-Àéðàã
Íàðèéíòýýë
Ìàíäàëãîâü
Áîãä
Áóðãàñòàé
Õóëä
Алтай
Ñàéíøàíä
Áàÿíëýã
Ýðäýíý
Öîãò-Îâîî
Öîãòöýöèé
Замын Үүд
Äàëàíçàäãàä
Ãóðâàíòýñ
Ханбогд
-Олон улсын шинэ нисэх буудал
Øèâýýõ¿ðýí
Ãàøóóíñóõàéò
- Төмөр замын сүлжээ
- Шинэ төмөр замын сүлжээ
- Улсын чанартай хатуу хучилттай авто замын
сүлжээ 8000.0 км
-Хатуу хучилттай хөөрч, буух нисэх
зурвас бүхий нисэх буудал
- Хатуу хучилттгүй хөөрч, буух
нисэх зурвас бүхий нисэх буудал
46
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
VI. САНХҮҮЖИЛТИЙН СТРАТЕГИ
47
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
УЛСЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН 2012-2016 ОНЫ ХӨТӨЛБӨР-т
хөрөнгийн эх үүсвэр тус бүрийн эзлэх хувь
48
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Хөрөнгө оруулалт 2012-2016 /Салбараар/
49
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
Оюу толгой
Зэс, алт
Уул уурхайн
үйлдвэрлэл
нэмэгдэнэ
Таван толгой
Коксжих нүүрс
10000 ам.доллар
Нийтийн
тээврийг
сайжруулна
Сайншанд аж
үйлдвэрийн
цогцолбор
Нүүрс хийжүүлэх,
барилгын материалын үйлдвэр
Дэд бүтцийн
хөрөнгө
оруулалт
АН-3, АН-4, АН-32 авто
зам
Нэг хүнд ногдох орлого
Гадаад зах
зээлд усан
боомт
Дэд бүтэц
100
мянган
орон
сууц
Хөгжлийн
банк
Шинэ
бүтээн
байгуулалт
Нийтийн тээврийн шинэ хэрэгсэл
Коксын
үйлдвэр, Зэс
хайлах үйлдвэр
1100 км төмөр зам
Эдийн засгийн
өндөр өсөлт
Метро барих
ТЭЗҮ
www.ndic.gov.mn
Усан тээврийн
үйл ажиллагааг
өргөжүүлнэ
Гадаад зах зээлд гарц
Уул уурхай
Эм, био технологийн
бүтээгдэхүүн
Боловсруулах
үйлдвэрлэл
Газрын тос боловсруулах
үйлдвэр
100 000 орон сууц
Хүний хөгжил
Чанартай боловсрол, эрүүл
мэнд; ажил, орлоготой хүн
50
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖИЛ, ШИНЭТГЭЛИЙН ХОРОО
Засгийн газрын тохируулагч агентлаг
www.ndic.gov.mn
Анхаарал тавьсанд баярлалаа
Үндэсний Хөгжил, Шинэтгэлийн Хороо
Монгол Улс, Улаанбаатар 15160
Нэгдсэн үндэстний гудамж 5/1
Засгийн газрын II байр, А корпус
Вэб хуудас: www.ndic.gov.mn, майл хаяг: [email protected]
Утас: (976) 51-265912
Факс: (976) 11-327914
51