Transcript BỆNH PHONG y5

BỆNH PHONG
Đối tượng Y5 luân khoa
Thời gian 3 tiết
1
Mục tiêu bài giảng
 Trình bày được căn nguyên, cách lây truyền và
các triệu chứng của bệnh phong.
 Chẩn đoán xác định được bệnh phong. Chẩn
đoán phân biệt được bệnh phong và một số
bệnh da.
 Nêu được các cách phân loại bệnh phong theo
Madrid; Ridley – Jobling và theo WHO.
 Chẩn đoán được cơn phản ứng phong vµ trình
bày được các loại tàn tật.
 Nêu được phác đồ đa hóa trị liệu (ĐHTL)
2
Căn nguyên và cách lây truyền
 Căn nguyên:
– Trùc khuÈn phong – Trùc khuÈn Hansen –
Mycobacterium Leprae.
– §Æc ®iÓm:
• Cha nu«i cÊy ®îc trªn m«i trêng nh©n t¹o
• Trùc khuÈn kh¸ng cån kh¸ng toan
• Chu kú sinh s¶n: 12-13 ngày.
• Thời gian sống ở môi trường 1-2 ngày.
• Nhiệt độ phát triển thuận lợi: 30-320C.
• Bị diệt nhanh bởi các thuốc:
– DDS đơn thuần: 3-6 tháng.
3
– Rifampicine: 5-7 ngày
Căn nguyên và cách lây truyền
Cách lây truyền:
– Bệnh lây (+), bệnh di truyền (-).
– Khó lây, tỷ lệ lây rất thấp.
– Nguån l©y: MB
– §êng l©y: trực tiếp, da, niêm mạc bị xây
xát, h« hÊp …
– Yếu tố thuận lợi: tuổi, giới và điều kiện
sinh hoạt, møc ®é tiÕp xóc...
4
Căn nguyên và cách lây truyền
 Tại sao bệnh phong khó lây:
– Thời gian nhân đôi dµi
– Thời gian ủ bệnh dµi
– Thuốc đặc hiệuCắt đứt nguồn lây nhanh
– Nguån l©y MB  Khả năng lây 50%.
– Sức đề kháng của trực khuẩn phong yếu.
5
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ ủ bệnh: 2-3 năm
Thời kỳ sơ phát:
– Da: Dát thay đổi màu sắc (trắng, thâm,
hồng)
– Kèm rối loạn cảm giác tại thương tổn
– Triệu chứng không điển hình:
• Sốt dai dảng.
• Sổ mũi hoặc chảy máu cam.
• Xuất hiện các vết bỏng
6
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
Tæn th¬ng da
Tæn th¬ng TK
ngo¹i biªn
Tæn th¬ng kh¸c
Viªm
mòi, häng,
thanh qu¶n.
D¸t
®¬n thuÇn
Viªm
d©y tk
Cñ,
m¶ng cñ
VËn
®éng
m¶ng, d¸t
th©m nhiÔm
C¶m
gi¸c
mèng m¾t,gi¸c
m¹c, kÕt m¹c
Thùc
vËt
Viªm
U,
Viªm
tinh hoµn,
chøng vó to ë nam giíi
7
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh
Dát đơn thuần
D¸t đơn thuần gÆp trong phong thÓ bÊt ®Þnh (thÓ I)
8
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh
Cñ, m¶ng cñ
Cñ, m¶ng cñ gÆp trong phong thÓ cñ (thÓ T)
9
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh
Cñ, m¶ng cñ
Cñ, m¶ng cñ gÆp trong phong thÓ cñ (thÓ T)
10
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh
Cñ, m¶ng cñ
Cñ, m¶ng cñ gÆp trong phong thÓ cñ (thÓ T)
11
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh
Phong bt (TTCB: M¶ng cñ, cã tæn th¬ng vÖ tinh)
12
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh
Phong bt (TTCB: M¶ng cñ, cã tæn th¬ng vÖ tinh)
13
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh
Phong BB (TTCB: m¶ng cñ, d¸t th©m nhiÔm, m¶ng th©m nhiÔm)
14
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh
Phong BB (TTCB: m¶ng cñ, d¸t th©m nhiÔm, m¶ng th©m nhiÔm)
15
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
TT da: TTCB ®a d¹ng tuú tõng thÓ bÖnh
Phong Bl (TTCB: m¶ng cñ, d¸t th©m nhiÔm, m¶ng th©m nhiÔm)
16
Triệu chứng bệnh phong
Thời kỳ toàn phát:
Phong LL (U phong, m¶ng, d¸t th©m nhiÔm)
17
Viªm d©y thÇn kinh
18
Xét nghiệm
 Rạch da tìm trực khuẩn:
– Chỉ số vi khuẩn học (BI: bacteriological Index)
•
•
•
•
•
•
•
Trên 1.000 BH/1 vi trường: 6+
Từ 100 – 1.000 BH/1 vi trường: 5+
Từ 10 – 100 BH/1 vi trường: 4+
Từ 1 – 10 BH/1 vi trường: 3+
Từ 1 – 10 BH/10 vi trường: 2+
Từ 1 – 10 BH/100 vi trường: 1+
Không thấy VK BH trong 100 vi trường: âm tính.
– Chỉ số hình thái học (MI: Morphological Index)
 Xét nghiệm mô bệnh học
 PCR
 Phản ứng Mitsuda
19
Chẩn đoán
Chẩn đoán xác định:
– Tổn thương da kèm theo mất cảm
giác.
– Tổn thương thần kinh ngoại biên.
– Tìm thấy trực khuẩn phong tại thương
tổn da hoặc thần kinh
“Một người được coi là mắc bệnh
phong khi được xác định là có ít
nhất một trong ba dấu hiệu chính
đã nêu ở trên”
20
Chẩn đoán
 Chẩn đoán phân biệt
– Thể I:
• Lang ben.
• Bạch biến.
– Thể T:
•
•
•
•
Nấm da.
Lupus đỏ hình đĩa
Lao da.
U hạt hình nhẫn.
– Thể B, L:
•
•
•
•
Giang mai III.
U xơ thần kinh.
Các bệnh máu.
Trứng cá bọc
21
Chẩn đoán
Chẩn đoán phân biệt tổn thương
thần kinh
– Bệnh đái tháo đường.
– Viêm rễ thần kinh.
– Sau chấn thương.
– Histeria.
22
Chẩn đoán
Chẩn đoán phân biệt
– Tổn thương da mà có các biểu hiện
sau:
•
•
•
•
•
•
Cảm giác bình thường.
Xuất hiện từ khi sinh.
Có ngứa.
Có vẩy.
Xuất hiện rồi biến mất theo giai đoạn.
Xuất hiện nhanh
23
Chẩn đoán
Chẩn đoán phân biệt
– Tổn thương chân/tay/mặt mà có các
biểu hiện sau:
• Do lý do khác như bỏng, tai nạn, chấn
thương, bẩm sinh.
• Do bệnh khác gây nên như viêm khớp.
• Do nguyên nhân khác gây liệt
24
Phân loại bệnh phong
Theo hội nghị chống phong 1953 ở
Madrid dùa l©m sµng, xÐt nghiÖm
– Phong bất định (I: Indeterminate)
– Phong củ (T: Tuberculoid)
– Phong trung gian (B: Borderline)
– Phong u (L: Lepromatous)
25
Phân loại bệnh phong
Theo Ridley và Jopling (1962): dùa vµo CMI
Lành
TT
CMI
BH
Nhiễm BH
tiền lâm sàng
I
Khỏi
BT
BB
BL
LLs
LLp
LLp
26
Phân loại bệnh phong
 Theo tổ chức Y tế thế giới (WHO)
Thương tổn da có mất cảm giác
Nghi ngờ bệnh phong
Không có xét nghiệm
Có xét nghiệm
1-5 thương tổn
 1TK t2
> 5 thương tổn
> 1 Tk t2
Âm tính
Dương tính
PB
MB
PB
MB
27
Phản ứng phong
Phản ứng đảo ngược (RR)
– ThÓ gÆp: BT, BB, BL
– L©m sµng
 NhÑ: Vµi tæn th¬ng da tÊy nhÑ, kh«ng tæn th¬ng thÇn kinh vµ kh«ng ¶nh hëng toµn tr¹ng
 NÆng:
• Tæn th¬ng tÊy ®á, bê næi cao, phï nÒ, loÐt
(), trung t©m xu híng lµnh,
• Tæn th¬ng míi ()
• Bµn tay, ch©n phï nÒ
• Viªm d©y thÇn kinh: To, ®au, nh¹y c¶m, cã
thÓ cã liÖt, teo c¬ nhanh
• Toµn tr¹ng ¶nh hëng: Sèt, mÖt, ch¸n ¨n… 28
29
Phản ứng phong
Xử trí phản ứng đảo ngược
– Vẫn điều trị ĐHTL
– Phản ứng nhẹ:
• Thuốc giảm đau, chống viêm không
steroid.
• Nếu theo dõi trong 2 tuần không đỡ thì
báo cán bộ chuyên khoa.
 Phản ứng nặng:
• Prednisolon: phác đồ 12 tuần (40 mg  5
mg)
• Bệnh nhân nghỉ ngơi, bất động các chi có
viêm dây thần kinh bằng dây đeo, nẹp bột
30
Phản ứng phong
Phản ứng hång ban nót (ENL)
– ThÓ gÆp: LL, BL, BB
– L©m sµng
 NhÑ: Vµi nèt, côc, kh«ng loÐt, kh«ng tæn th¬ng
thÇn kinh vµ kh«ng ¶nh hëng toµn tr¹ng
 NÆng:
• TTCB: Nèt, côc díi da, tÊy ®á, xuÊt hiÖn
cÊp tÝnh ë tø chi, lng ngùc m«ng ®ïi, b»ng
h¹t l¹c, h¹t ng«, cã thÓ loÐt
• TiÕn triÓn kho¶ng 3 – 7 ngµy xÑp, bong vÈy
®Ó l¹i d¸t th©m
• Viªm d©y thÇn kinh: To, ®au, nh¹y c¶m,
• TriÖu chøng kh¸c: Sèt, mÖt, ch¸n ¨n, viªm
31
tinh hoµn, viªm mèng m¾t thÓ mi…
32
Phản ứng phong
Xử trí phản ứng hång ban nót (ENL)
– Vẫn điều trị ĐHTL
– Phản ứng nhẹ:
• Thuốc giảm đau, chống viêm không steroid.
• Nếu theo dõi trong 2 tuần không đỡ thì báo
cán bộ chuyên khoa.
 Phản ứng nặng:
• Prednisolon: phác đồ 12 tuần (40 mg  5
mg)
• Lamprene, thalidomide
• Bệnh nhân nghỉ ngơi, bất động các chi có
viêm dây thần kinh bằng dây đeo, nẹp bột
33
Phân loại tàn tật
 Các loại hình tàn tật.
– Tàn tật tiên phát: Do trực tiếp vi khuẩn
phong gây nên.
– Tàn tật thứ phát: Xuất hiện trên cơ sở
đã có tàn tật tiên phát. Bệnh nhân không
biết chăm sóc các tàn tật tiên phát.
34
Phân loại tàn tật
 Phân loại tàn tật.
– Bàn tay, bàn chân:
• Độ 1: Mất cảm giác, không có tàn tật nhìn thấy.
• Độ 2: Có tàn tật nhìn thấy (cò ngón, rụt ngón, teo
cơ, loét, cụt...)
– Mắt:
• Độ 1: Có thương tổn nhưng thị lực ảnh hưởng
không nghiêm trọng (có thể đếm được ngón tay ở
khỏng cách 6 m).
• Độ 2: Thị lực bị ảnh hưởng nghiêm trọng, không
đếm được ngón tay ở khoảng cách 6 m, có mắt
thỏ, đục giác mạc, viêm mống mắt thể mi.
35
Phân loại tàn tật
Các loại tàn tật hay gặp:
– Mất cảm giác bàn tay, bàn chân.
– Cò các ngón tay.
– Teo cơ ở bàn tay.
– Cò ngón chân.
– Chân “cất cần”.
– Cụt, rụt các ngón tay, chân.
– Mắt thỏ (không nhắm kín).
– Mất cảm giác giác mạc.
36
37
Điều trị
 Trước khi điều trị:
–
–
–
–
Phân loại bệnh theo WHO.
Giải thích cho bệnh nhân về tình hình bệnh.
Hướng dẫn sử dụng vỉ thuốc điều trị.
Giải thích các tác dụng phụ của thuốc (thâm
da) và các biến chứng để bệnh nhân nhận
biết.
– Yêu cầu bệnh nhân quay lại khi hết đợt điều
trị.
– Lập sổ theo dõi điều trị.
38
C¸c thuèc vµ ph¸c đồ điều trị
 C¸c thuèc ®iÒu trÞ:
– Rifampicine
– LamprÌne
– Dapson (DDS)
– Minocine
– Ofloxacine
– Azithromicine
 C¸c ph¸c ®å ®iÒu trÞ:
– §HTL cña TCYTTG
– ROM cho bÖnh nh©n cã 1 tæn th¬ng
– §HTL + Ofloxacine
– Rifampicine + Ofloxacine
39
Phác đồ điều trị (§HTL)
Lamprene 100mg
Uèng tríc mÆt thÇy thuèc
Rifampicine 300mg
Uèng hµng ngµy
DDS 100mg
Lamprene 50mg
PB 6 th¸ng
TD 2 n¨m
MB 12 th¸ng
TD 5 n¨m
40
Tư vấn cho bệnh nhân
Về bệnh:
– Không phải bệnh di truyền, là bệnh
nhiễm trùng do vi khuẩn
– Tổn thương ở da và thần kinh.
– Tiến triển bệnh chậm
– Dễ chẩn đoán và chữa khái hoµn toµn
giúp bệnh nhân có cuộc sống bình
thường và không ảnh hướng đến chất
lượng cuộc sống.
41
Tư vấn cho bệnh nhân
Về ĐHTL:
– ĐHTL sẽ chữa khỏi hoàn toàn bệnh.
– ĐHTL được cung cấp miễn phí.
– ĐHTL có thể có ở các cơ sơ da liễu
địa phương.
– ĐHTL uống theo chỉ dẫn của thầy
thuốc.
– Nếu có vấn đề gì bệnh nhân có thể
đến trung tâm y tế cơ sở để được tư
vấn.
42
Tư vấn cho bệnh nhân
Về các biểu hiện khác:
– Th©m da do clofazimine
– Nước tiểu có màu đỏ do rifampicin
– Trong trường hợp có sốt, đau thần kinh,
yếu cơ, đau khớp, xuất hiện tổn thương
mới, bệnh nhân cần đến khám lại ngay.
43