Transcript Interaktywny samouczek prawny Cz. II Prawo Konsumenckie

INTERAKTYWNY SAMOUCZEK
CZ. III
PRAWNY
PRAWO SPADKOWE
Martyna Seroka
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Źródła polskiego prawa spadkowego
1) Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.
2) Ustawa z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Księga IV Spadki)
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Wyjaśnienie podstawowych pojęć:
Testament – czynność prawna (jednostronna), mocą której osoba fizyczna
może rozporządzać swoim majątkiem na wypadek śmierci;
Spadek – ogół majątkowych praw i obowiązków zmarłego, które z chwilą
jego śmierci przechodzą na spadkobierców;
Spadkobierca – osoba, która z chwilą śmierci spadkodawcy, z mocy
prawa, nabywa ogół jego praw i obowiązków majątkowych;
Spadkodawca – osoba, z chwilą śmierci której następuje otwarcie spadku,
tj. przejście jego praw i obowiązków majątkowych na spadkobierców;
Testator – osoba sporządzająca testament;
1
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Stwierdzenie nabycia spadku – orzeczenie wydane przez sąd, które
stwierdza, kto jest spadkobiercą i jaki ułamek masy spadkowej
dziedziczy;
Masa spadkowa – wszystkie prawa i obowiązki majątkowe, których
podmiotem był spadkodawca oraz obowiązki powstałe po otwarciu
spadku, które przechodzą na jego spadkobierców;
Wstępny – poprzednik prawny, spokrewniony w linii prostej, tj. jedna
osoba pochodzi od drugiej (np. ojciec, dziadek, pradziadek);
Zstępny – następca prawny, spokrewniony w linii prostej, tj. jedna osoba
pochodzi od drugiej (np. syn, wnuk, prawnuk);
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Swoboda testowania – obowiązująca w prawie spadkowym zasada
umożliwiająca
osobie fizycznej rozrządzanie swoim majątkiem na
wypadek śmierci, ograniczona jedynie przepisami ustawy;
Zdolność testowania – możliwość sporządzenia ważnego testamentu,
zastrzeżona dla osób mających pełną zdolność do czynności prawnych;
Zdolność dziedziczenia – możliwość nabycia praw i obowiązków
wchodzących w skład spadku.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Aktywa i pasywa spadku
Aktywa spadku
1)Własność przedmiotów majątkowych (np. samochód,
wyposażenie, sprzęt, obrazy, biżuteria, książki)
dom,
mieszkanie,
2)Własność zwierząt domowych (np. pies, kot), czy gospodarskich (bydło, trzoda,
konie)
3) Pieniądze
4) Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
5) Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
6) Prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
7) Wkład mieszkaniowy do spółdzielni mieszkaniowej w przypadku spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
8) Prawo użytkowania wieczystego gruntu wraz z prawem własności budynków
i urządzeń wzniesionych przez użytkownika wieczystego na tym gruncie
9) Wierzytelności (np. roszczenia majątkowe z umów (spadkodawca udzielił pożyczki,
to spadkobiercy mają prawo do uzyskania jej zwrotu), odszkodowania za
poniesioną przez spadkodawcę szkodę (np. odszkodowanie za wybitą szybę),
prawo do jednorazowego odszkodowania pieniężnego z tytułu wypadku przy
pracy (po uprawnionym członku rodziny pracownika, który zmarł wskutek tego
wypadku)
10) Roszczenie samoistnego posiadacza o wykup działki gruntu, na której wzniósł on
budynek
11) Prawo pierwokupu rzeczy zastrzeżonej dla spadkodawcy
12) Prawo do odwołania darowizny uczynionej przez spadkodawcę (spadkobiercy
mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca
w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem
była śmierć darczyńcy)
13) Prawo do ustalenia nieważności umowy po śmierci strony (gdy strona złożyła
oświadczenie woli w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie
decyzji i wyrażanie woli)
14) Prawo do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod
wpływem błędu lub groźby
15) Uprawnienie do potwierdzenia czynności prawnej dokonanej przez rzekomego
pełnomocnika
16) Prawo przyjęcia oferty skierowanej do spadkodawcy i dotyczącej prawa
majątkowego np. oferty darowizny, ale nie jeśli jest związana ściśle z osobą
zmarłego
17) Posiadanie rzeczy
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
18) Udziały w spółce z o.o.
19) Prawa wynikające z papierów wartościowych np. weksla, czeku, akcji w spółce
akcyjnej
20) Autorskie prawa majątkowe np. prawo do korzystania z utworu, prawo do
rozporządzania prawem do korzystania z utworu, prawo do wynagrodzenia za
korzystanie z utworu
21) Patent udzielony na wynalazek stworzony przez spadkodawcę i inne prawa
własności przemysłowej np. prawo ochronne na znak towarowy, czy wzór
użytkowy
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Pasywa spadku
1) Roszczenia o zachowek (np. osoby pominięte w testamencie)
2) Roszczenia o wykonanie zapisu zwykłego lub polecenia
3) Koszty postępowania spadkowego
4) Koszty pogrzebu spadkodawcy (wg zwyczajów przyjętych w danym środowisku)
5) Koszty leczenia spadkodawcy, opieki nad nim, jego utrzymania przed śmiercią
o ile nie zostały nieopłacone
6) Obowiązek dostarczenia dziadkom spadkodawcy środków utrzymania
7) Obowiązek udostępnienia małżonkowi i innym osobom bliskim spadkodawcy
mieszkania i urządzenia domowego w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku
8) Obowiązek przeniesienia na małżonka spadkodawcy prawa do przedmiotów
zwykłego urządzenia domowego (uprawnienie to nie przysługuje, jeśli wspólne pożycie ustało za
życia małżonka)
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
9) Długi spadkodawcy
10) Hipoteka
11) Roszczenie pozostałego przy życiu małżonka spadkodawcy o wyrównanie
dorobków (występuje w przypadku, gdy spadkodawca i jego małżonek pozostawali
w ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków)
12) Obowiązek zwrotu przedmiotu darowizny uczynionej spadkodawcy o ile została
skutecznie odwołana
13) Obowiązek zwrotu przedmiotów powierzonych spadkodawcy na przechowania
14) Obowiązek zwrotu przedmiotów użyczenia (np. gitary, wiertarki)
15) Wstąpienie spadkobierców w prawa i obowiązki w ramach stosunku pracy
z pracownikami zatrudnionymi przez zmarłego, gdy wcześniej prowadził on
działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Dziedziczenie ustawowe
Ma miejsce wówczas, gdy:
a) spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu lub
b) osoby powołane do dziedziczenia nie chcą spadku lub
c) osoby powołane do dziedziczenia nie mogą być spadkobiercami.
Ponadto dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy
spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy
którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub
nie może być spadkobiercą.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Krąg spadkobierców
Krąg spadkobierców ustawowych wyznaczany jest przez związki rodzinne
(wynikające z więzów krwi, małżeństwa lub przysposobienia). Dzieci
dziedziczą po swoich rodzicach niezależnie od tego, czy pochodzi
z małżeństwa czy ze związku pozamałżeńskiego. Nie ma też znaczenia,
w jaki sposób zostało ustalone ojcostwo (np. uznanie przez ojca lub
sądowe ustalenie ojcostwa). Rodzice także dziedziczą po swoich dzieciach,
niezależnie od tego, czy w pozostają ze sobą w związku małżeńskim, czy
też nie.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Grupy spadkobierców:
I grupa – małżonek i dzieci spadkodawcy
II grupa – małżonek spadkodawcy i jego rodzice
III grupa – małżonek i rodzeństwo spadkodawcy oraz ich zstępni
IV grupa – dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni
V grupa – dzieci małżonka spadkodawcy (pasierby)
VI grupa – gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb
Państwa, jeśli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania lub
miejsce to znajduje się za granicą.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
I grupa
Dzieci i małżonek dziedziczą w częściach równych, jednakże, część przypadająca małżonkowi nie
może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Czyli:

1 małżonek i 2 dzieci  każdy po 1/3

1 małżonek i 3 dzieci  każdy po ¼

1 małżonek i 4 dzieci  małżonek co najmniej ¼ i każde dziecko po 3/16.
Dotyczy to sytuacji, gdy małżonkowie mieli wspólność majątkową. Oznacza to, że w skład spadku
wchodzi tylko połowa majątku małżonków. Czyli jeśli cały majątek małżonków stanowi 100%,
to w przypadku, gdy umiera jeden z nich, to 50% majątku zostaje przy „żywym” małżonku, zaś
drugie 50% majątku idzie do podziału według powyższego zapisu. Z tego „drugiego 50%
majątku”, należy dokonać podziału na małżonka i dzieci, przy czym, małżonek otrzymuje co
najmniej ¼ część spadku po swoim mężu/żonie, zaś reszta idzie do podziału między dzieci.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
I grupa – c.d.
Gdy dziecko nie dożywa, to wchodzi w jego miejsce jego dziecko (dzieci).
Jeśli spadkodawca miał 3 dzieci, a jedno z nich nie dożyło otwarcia spadku
(a miało 3 własnych dzieci), to w część należną po zmarłym dziecku
wchodzą jego dzieci, np. dwoje dzieci żyjących w chwili otwarcia spadku –
po 1/3, zaś wnuki spadkodawcy – każde po 1/9 (1/3x 1/3) całości spadku.
Przy małżonku jest konieczność trwania w małżeństwie (ważnym) w chwili
śmierci spadkodawcy !!!!
Małżonek nie dziedziczy przy rozwodzie, separacji sądowej (nie faktycznej),
przy orzeczonym unieważnieniu małżeństwa.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
II grupa (przy bezdzietnych małżeństwach)


Małżonek +Rodzice
Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu
z małżonkiem spadkodawcy, wynosi ¼ całości spadku. Jeżeli ojcostwo
rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy,
dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego
rodzicom w częściach równych.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Przykład:
Do dziedziczenia dochodzi małżonek spadkodawcy M oraz troje rodzeństwa
spadkodawcy A, B i C. Ich udziały wyniosą: M – 1/2 , A, B i C - po 1/6
(1/2x1/3=1/6) całości spadku. Jeśli zaś do dziedziczenia doszedłby
małżonek M oraz brat spadkodawcy A, udziały spadkobierców wyniosą
po ½ całości spadku.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
III grupa



Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział
spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy
w częściach równych.
Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia
spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu
przypadał, przypada jego zstępnym.
Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa
spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego
w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Art. 933 § 1 k.c. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu
z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi
połowę spadku;
§ 2 W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich
zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
Przykłady:
Bezdzietny wdowiec pozostawił matkę Marię. Ojciec Olgierd zmarł wcześniej. Maria
i Olgierd, poza tym wdowcem mieli jeszcze 3 dzieci: Jana, Monikę i Krystynę.
Dziedziczyć zatem będą: Maria (matka) ½ spadku; rodzeństwo (Jan, Monika
i Krystyna)- każdy po 1/6 (bo 1/2x1/3=1/6).
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Bezdzietny spadkodawca pozostawił małżonkę Helenę i ojca Piotra, a także dwoje
rodzeństwa Katarzynę i Adriana. Matka zmarła przed otwarciem spadku.
Dziedziczyć będą: Helena – ½, Piotr – ¼ , a rodzeństwo każde po 1/8 (bo
1/4x1/2=1/8).
Spadkodawca pozostawił dwoje rodzeństwa – brata Bartka i siostrę Ewę. Brat zmarł
przed otwarciem spadku, a miał on dwoje dzieci (Hanię i Kamila), z tym, że Hania
także zmarła przed otwarciem spadku, pozostawiając dwoje dzieci (Zosię i Henia).
Dziedziczyć będą: Ewa -1/2, a także zstępni Bartka, Hania w ¼ (1/2x ½=1/4),
a Zosia i Henio po 1/8 (1/2x1/2x1/2=1/8).
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
IV grupa



W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych
rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy;
dziedziczą oni w częściach równych (wszyscy czworo).
Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział
spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.
W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku,
udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom
w częściach równych.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Przykład:
Spadkodawca pozostawił troje dziadków: Jana, Zofię i Wiktorię. Czwarty dziadek – Zygmunt
zmarł przed otwarciem spadku, pozostawiając dwoje dzieci – Sylwię i Magdę. Dziedziczyć
będą: dziadkowie (Jan, Zofia, Wiktoria) każdy po ¼. A dzieci dziadka Zygmunta po 1/8 (1/4x
½=1/8).
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
V grupa
Art. 9341 k.c. W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do
dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym
dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło
chwili otwarcia spadku.
W
artykule tym
spadkodawcy
przewidziano
dziedziczenie
wszystkich
pasierbów
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
VI grupa
Art. 935 k.c. W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci
małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek
przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako
spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania
spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie
miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek
przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Dziedziczenie testamentowe
Rodzaje testamentów
1) Testamenty zwykłe:
a) Własnoręczny
b) Notarialny
c) Allograficzny
2) Testamenty szczególne:
a) Ustny
b) Na polskim statku morskim lub powietrznym
c) Wojskowy
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Testamenty zwykłe:
Testament holograficzny (własnoręczny)
1) Musi być w całości napisany pismem ręcznym przez testatora
•
Czyli muszą to być osoby, które umieją czytać i pisać
•
Nie jest wymagana obecność świadków
•
Wola nie może być spisana przez inną osobę (np. testator dyktuje, a krewny
notuje). Nikt też nie może prowadzić ręki testatora.
•
Nie można napisać testatorowi ołówkiem, a potem on poprawi długopisem.
•
Nie można używać komputera ani maszyny do pisania
•
Nie może być w języku Braile’a
•
Nie musi być tytułu „Testament” czy „ostatnia wola”
•
Może być w formie listu do spadkobiercy
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
•
Testament może być w obcym języku (ale w takim, który zna spadkodawca)
2) Pod treścią rozporządzeń testamentowych musi być podpis testatora
•
Może to być: imię i nazwisko testatora, samo nazwisko, skrót imienia i nazwisko,
przy nazwisku dwuczłonowym dopuszcza się podpisanie jednym członem
•
Może być to pseudonim, ale powszechnie znany (np. piosenkarza, pisarza)
•
Podpis nieczytelny, ale umożliwiający identyfikację osoby
•
Co do zasady parafa i inicjały nie stanowią podpisu
•
•
Podpis spadkodawcy powinien
zawierającym ostatnią wolę
być
złożony
wyłącznie
pod
pismem
Kolejne zapisu dotyczące rozrządzenia testamentowego, złożone pod podpisem,
będą nieważne (będą ważne, gdy spadkodawca podpisze się ponownie pod nimi).
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
3) data testamentu
•
Dzień, miesiąc, rok
•
Można też opisowo np. „W dniu moich 75 urodzin” lub „Boże Narodzenie 2014”
•
•
Miejsce daty (w przeciwieństwie do podpisu) nie ma znaczenia. Może być na końcu, może być
w treści.
Jeśli spadkodawca sporządził kilka testamentów w tym samym dniu, wówczas istotna jest
godzina sporządzenia (też można ją wpisać)
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
wzór testamentu własnoręcznego (napisany ręcznie)
Testament
Ja, Michał Polak, zamieszkały w Krakowie przy ul. Szkolnej 10/5, legitymujący się dowodem osobistym DB
28 53 224, świadomy podejmowanej czynności i bez jakiegokolwiek przymusu oświadczam, iż do
całości spadku4 po mnie powołuję mojego syna, Jana Polaka, zamieszkałego w Krakowie przy ul.
Szkolnej 10/5.
Kraków, 10 maja 2007 r.
Michał Polak
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Testament notarialny (sporządzony przez notariusza)
Oryginał testamentu jest pozostawiany w kancelarii notarialnej, a notariusz wydaje
wypis aktu notarialnego.
Funkcje notariusza poza granicami kraju może spełniać konsul Rzeczpospolitej
Polskiej
Zgodnie z art. 87 ustawy o notariacie
Art. 87 § 1 Jeżeli osoba biorąca udział w czynnościach notarialnych:
1) nie zna języka polskiego i do czynności nie jest dołączony przekład na inny znany
tej osobie język, notariusz powinien przetłumaczyć akt lub inny dokument
osobiście albo przy pomocy tłumacza;
2)
jest głucha lub głuchoniema, notariusz jest obowiązany przekonać się, że treść
czynności jest jej dokładnie znana i zrozumiała, z tym że notariusz może
przywołać do czynności biegłego;
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
3) jest niewidoma, głucha, niema lub głuchoniema, notariusz na życzenie takiej osoby
powinien przywołać do czynności wskazaną przez nią zaufaną osobę;
o powyższym notariusz powinien uprzedzić osoby zainteresowane;
4) nie umie lub nie może pisać, powinna na dokumencie złożyć tuszowy odcisk palca;
obok tego odcisku zaś inna osoba wpisze imię i nazwisko osoby nieumiejącej lub
niemogącej pisać, umieszczając swój podpis;
5) może złożyć podpis jedynie w alfabecie nieznanym notariuszowi, należy stwierdzić,
że jest to podpis tej osoby.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Ponadto nie może być świadkiem czynności notarialnej osoba będąca
z zawierającymi czynność lub z osobami, na których rzecz czynność jest
dokonywana, w takim stosunku, który nie pozwala notariuszowi w jej imieniu ani
na jej rzecz dokonać czynności.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Wzór testamentu notarialnego
Rep. A nr 345/2014
AKT NOTARIALNY
Dnia siódmego marca dwutysięcznego czternastego roku (7 marca 2014 r.) przed Szymonem Gawęda Notariuszem w
Kancelarii Notarialnej w Gdańsku przy ul. Portowej 42/2 stawił się Włodzimierz Kaleta, syn Adama i Jolanty, APP
712238, zamieszkały w Gdańsku przy ul. Heweliusza 78/3, PESEL 400104234322.----------------------------------------------------Tożsamość stawającego i nr PESEL ustaliłem na podstawie dowodu osobistego o serii i numerze wyżej wypisanym.-----------------------------------------------------------------------------TESTAMENT
§1
Stawający Włodzimierz Kaleta, oświadcza, że będąc w pełni władz umysłowych, powołuje do całości swojego spadku Monikę
Kramstein, córkę Włodzimierza i Pauliny, urodzoną 23 września 1969 r. w Sztumie.-------------------------------------------------------------§2
Włodzimierz Kaleta na mocy art. 908 § 3 ustawy Kodeks cywilny oświadcza, że powołaną do spadku Monikę Kramstein
zobowiązuje do zapewnienia jego siostrze Adeli Jasłowskiej, córce Jana i Marianny, urodzonej 2 czerwca 1942 r.,
nieodpłatnej i dożywotniej opieki i utrzymania, obejmującej traktowanie jej jak domownika, dostarczanie jej
wyżywienia, ubrań, lekarstw, zapewnienia mieszkania, pielęgnowania w chorobie i sprawienia własnym kosztem
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
pogrzebu odpowiadającego zwyczajowi we wsi Stare Dolistowo, powiat moniecki.-----------------------------------------------------------------------------
§3
Koszty sporządzenia niniejszego aktu ponosi Włodzimierz Kaleta.---------------------------§4
Pobrałem w gotówce:--------------------------------------------------------------------------------a) na mocy § 8 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek
taksy notarialnej (tekst jedn. Dz. U. 2013 r. poz. 237) kwotę--------------------------------------------------------------------------------------------150 zł (sto pięćdziesiąt złotych);-----------------------------------------------------------------------------
b) na mocy art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) 23%
VAT w kwocie-----------------------------------34,50 zł (trzydzieści cztery złote pięćdziesiąt groszy).----------------------------------------------------Niniejszy akt odczytano, przyjęto i podpisano.
Włodzimierz Kaleta
Szymon Gawęda - Notariusz
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Testament allograficzny (administracyjny)
1) Złożenie ustnego oświadczenia woli testatora wobec urzędnika w obecności
2 świadków
•
•
•
Po złożonym oświadczeniu należy sporządzić protokół, w którym będzie zawarta
treść oświadczenia.
Pod podjęciem urzędnika rozumie się tu wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika
urzędu stanu cywilnego (inni urzędnicy nie mogą być, gdyż przepis wymienia
konkretne osoby (art. 951 k.c.) ).
Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:
a) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
b) niewidomy, głuchy lub niemy;
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
c) kto nie może czytać i pisać;
d) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
e) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.
Ww. osoby nie mogą pełnić roli świadka przy jakimkolwiek testamencie.
•
Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której
w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również
świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego
stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
2) Liczba dwóch świadków jest liczbą minimalną. Ten testament może być
sporządzony w obecności większej liczby świadków, niż tylko dwoje.
3) Treść oświadczenia musi być spisana w protokóle. Protokół może sporządzić:
a) Urzędnik odbierający oświadczenie spadkodawcy
b) Jeden ze świadków testamentu
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
c) osoba trzecia
Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być
podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została
oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać
protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku
podpisu.
Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić tego typu testamentu.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Testamenty szczególne:
Testament ustny
1) Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek
szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe
lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy
jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
•
Obawa rychłej śmierci jest pojęciem niejednolitym. W konkretnym stanie
faktycznym konieczne będzie indywidualne ustalenie, czy rzeczywiście obawa ta
istniała w chwili sporządzenia testamentu, niezależnie od tego, czy ujmować się
będzie tę przesłankę w kategoriach obiektywnych czy subiektywnych. Będą to np.:
wypadek komunikacyjny, zawał serca. Niewątpliwie jest to powiązane
z podeszłym wiekiem bądź chorobą, aczkolwiek subiektywne przekonanie
spadkodawcy o jego rychłej śmierci będzie także taką okolicznością.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
•
Do szczególnych okoliczności, jak wskazuje pogląd doktryny, można zaliczyć
powołując się na przykłady z Dekretu Prawo spadkowe t.j.: przerwanie
komunikacji, epidemia, działania wojenne, choroby spadkodawcy albo jego
nieszczęśliwy wypadek.
2) Oświadczenie może być złożone ustnie. Testament ten może sporządzić osoba,
która jest głucha, niema, głuchoniema, jeśli mają one pełną zdolność do czynności
prawnych.
3) Świadkowie powinni być cały czas obecni podczas składania oświadczenia woli
przez spadkodawcę. Jeśli jeden z nich oddali się na chwilę i nie będzie słyszał
treści oświadczenia spadkodawcy, będzie to skutkowało nieważnością testamentu.
4) Stwierdzenie treści testamentu może odbyć się w ten sposób, że jeden ze świadków
albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego
złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia
pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy
świadkowie.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
•
•
W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób
stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku
stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli
przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do
przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch
świadków.
Świadków, którzy treści testamentu ustnego nie stwierdzili na piśmie, sąd wzywa
do złożenia na wyznaczonym posiedzeniu sądowym zeznań stwierdzających treść
testamentu. Do postępowania w sprawie przesłuchania świadków testamentu
ustnego stosuje się odpowiednio przepisy o dowodzie ze świadków w procesie, z tą
zmianą, że świadkowie testamentu nie mogą odmówić zeznań ani odpowiedzi na
pytanie, ani też nie mogą być zwolnieni od złożenia przyrzeczenia (art. 662 k.p.c.)
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Testament sporządzony na polskim
powietrznym (testament podróżny)
statku
morskim
lub
1) Podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić
testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą.
2) spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności
dwóch świadków;
3) dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej
spisania, i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy,
4) Następnie pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub
jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie
podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy.
•
Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny,
tzn. w czasie podróży zmarł kapitan i jego zastępca
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Zgodnie z art. 2 Kodeku morskiego statkiem morskim jest każde urządzenie
pływające przeznaczone lub używane do żeglugi morskiej.
Zgodnie z art. 2 Prawo lotnicze statkiem powietrznym jest urządzenie zdolne do
unoszenia się w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż
oddziaływanie powietrza odbitego od podłoża.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Testament wojskowy
Szczególną formę testamentów wojskowych określa rozporządzenie Ministra Obrony
Narodowej wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości tj.
Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 stycznia 1965 r. w sprawie
testamentów wojskowych).
1) Testament wojskowy może być sporządzony tylko w czasie mobilizacji lub wojny
albo przebywania w niewoli.
2) Testamenty wojskowe mogą sporządzać:
a) żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową,
b) pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych,
c) osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym, a mianowicie:
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.



członkowie personelu stowarzyszenia "Polski Czerwony Krzyż"
stowarzyszeń udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia,
i
innych
osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych,
członkowie służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na
rzecz Sił Zbrojnych.
d) Testament wojskowy może być sporządzony również przez inne osoby cywilne niż
wymienione powyżej, jeżeli znajdują się na obszarze będącym pod wyłącznym
zarządem organów wojskowych albo na jednostce pływającej Marynarki Wojennej
lub na statku powietrznym należącym do Sił Zbrojnych.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
3) Sposoby sporządzenia testamentu:
a) spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie sędziemu wojskowemu, który
spisuje ją w protokole z podaniem miejsca i daty jego sporządzenia, odczytuje
protokół spadkodawcy i sporządza o tym wzmiankę; następnie protokół podpisują
spadkodawca i sędzia, a jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, sędzia
wojskowy powinien zamieścić w protokole uwagę wyjaśniającą powód braku
podpisu spadkodawcy;
b) spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie w obecności dwóch świadków
jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce
i datę jej spisania, a następnie tak sporządzony testament podpisują spadkodawca
i dwaj świadkowie;
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
c) jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, oświadcza ustnie swą ostatnią wolę
w obecności trzech świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę
spadkodawcy podając miejsce i datę jej spisania wraz z wyjaśnieniem powodu
braku podpisu spadkodawcy; tak sporządzony testament po odczytaniu go
spadkodawcy i dokonaniu o tym wzmianki podpisują wszyscy trzej świadkowie.
d) W razie obawy rychłej śmierci spadkodawcy wskutek odniesionych ran lub choroby
albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie formy testamentu
określonej w ust. 1 jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, testament wojskowy
może być sporządzony również w tej formie, że spadkodawca oświadcza swą
ostatnią wolę ustnie wobec dwóch świadków, choćby niejednocześnie obecnych;
stwierdzenie treści takiego testamentu może nastąpić w sposób przewidziany
w art. 952 § 2 i § 3 Kodeksu cywilnego (testament ustny).
Okoliczności dopuszczające sporządzenie testamentu wojskowego nie wyłączają
możliwości sporządzenia testamentu w innej formie.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Bibliografia wykorzystana w prezentacji i teście:
Źródła:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia1997 r. (Dz. U. z 1997r. Nr 78, poz. 483 z późn. zmianami);
Ustawa z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., Nr 121 tekst jednolity);
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. Nr101 z późn. zmianami);
Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz. U. z 2014 r. Nr 164 tekst jednolity);
Ustawa z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski (Dz. U. z 2013 r. Nr 758 tekst jednolity z poźn. zmianami);
Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. 2013 r. Nr 1393 tekst jednolity z poźn. zmianami);
Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 stycznia 1965 r. w sprawie testamentów wojskowych (Dz.
U. z 1965 r. Nr 7, poz. 38);
Dekret z dnia 8 października 1946 Prawo spadkowe (Dz. U. z 1946 r. Nr 60, poz. 328 z późn. zm.).
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.
Literatura:
Kaltenbek-Skarbek L. Żurek W., Testament własnoręczny, (wzór dokumentu dostępny w programie LEX [dostęp
23.05.2014 r.]);
Kaltenbek-Skarbek L., Żuk W., Prawo spadkowe. Poradnik, Kraków 2002;
Kidyba A. (red.), Niezbecka E., Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV. Spadki, Warszawa 2012;
Kolan J., Testament notarialny z zapisem zwykłym dotyczącym dożywocia, (wzór dokumentu dostępny
w programie LEX [dostęp 23.05.2014 r.]);
Skowrońska-Bocian E., Prawo spadkowe, Warszawa 2011;
Stepanik M., Aplikacja adwokacka. Pytania, odpowiedzi, tabele. Warszawa 2014;
Stus M., Prawo spadkowe i rodzinne. Testy, Warszwa 2012;
Witczak H., Kawałko A., Prawo spadkowe, Warszawa 2010;
Zelek M. (red.), Szczepanek A., Wagemann-Smolańska A., Zagierska A., Spadek i testament. Poradnik
praktyczny, Warszawa 2012.
Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie
dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.