Transcript 673 KB Makroekonomia - Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Makroekonomia
Prof. dr hab. Marek Ratajczak
Otoczenie dalsze
Otoczenie
bliskie
Firma
Otoczenie
konkurencyjne
Makrootoczenie
Marek Ratajczak
Makrootoczenie (model PEST):
Otoczenie polityczne
Otoczenie ekonomiczne
Otoczenie społeczne
Otoczenie technologiczne
Marek Ratajczak
Transformacja ustrojowa jako przykład radykalnej
zmiany makrootoczenia
Centralnie zarządzana
Rynkowa
Gospodarka
System
Przymusowy
autorytarny
kolektywizm
Polityka
Społeczeństwo
System
demokratyczny
Społeczny
indywidualizm
Marek Ratajczak
Gospodarka rynkowa (cechy)
1. Swoboda alokacji
2. Podaż regulowana przez rynek
3. Zasoby nabywane
4. Aktywna rola pieniądza
5. Ceny związane z popytem i podażą
6. Rynkowa weryfikacja efektywności
7.Ponoszenie odpowiedzialności ekonomicznej i
ryzyka
8. Działanie w ramach konkurencji
9.Zysk jako różnica między efektami i nakładami
10. Państwo jest jednym z podmiotów
gospodarczych
Marek Ratajczak
Podstawowy model gospodarki rynkowej
Płaca, Renta, Procent
Zapłata
Praca, Ziemia, Kapitał
Usługi państwa, Transfery
Państwo
Państwo
Podatki
Towary
Usługi państwa, Subsydia
Podatki
Zapłata
Towary
Gospodarstwa domowe
Firmy
Praca, Ziemia, Kapitał, Przedsiębiorczość (Organizacja)
Płaca, Renta gruntowa, Procent, Zysk
Marek Ratajczak
Idea konkurencji doskonałej i niewidzialnej ręki (ale czy
rynku?)
Główne elementy zawodności rynku: efekty zewnętrzne, dobra
publiczne, monopol naturalny, dobra szczególnie cenne,
asymetria informacji, rozdzielenie funkcji własności od funkcji
zarządczej.
Zawodność państwa: wpływ polityki na ekonomię,
nieefektywność centralnego rachunku wyboru,
nieefektywności X i Y
Jak rola państwa? (między omnipotencją a stróżem nocnym)
Państwo pro: prognosta, promotor, protektor, producent
Różne możliwe sytuacje rynkowe
Jeden
Kilku
Wielu
Jeden
Dwustronny
monopol
Ograniczony
monopol
Monopol
Kilku
Ograniczony
monopson
Dwustronny
oligopol
Oligopol
Wielu
Monopson
Oligopson
Wolny rynek,
konkurencja
doskonała,
Polipol*
Odbiorcy,
Nabywcy
Producenci,
Sprzedawcy
* Dodatkowe założenia: idealna informacja, brak
konsekwencji teorii
agencji, idealna podzielność i mobilność zasobów, brak specyficzności
zasobów, standaryzacja i unifikacja produktów, brak barier wejścia i wyjścia
z rynku, brak innych elementów zawodności rynku a w tym dóbr
publicznych, dóbr szczególnie cennych i efektów zewnętrznych
Marek Ratajczak
Dobra prywatne, publiczne i mieszane
Konkurencja
+
-
Wykluczenie
+
-
++
+-
Dobra prywatne
Dobra mieszane
(klubowe)
-+
--
Dobra mieszane
Dobra publiczne
Rachunek ekonomiczny oparty na ujęciu społecznym
(wariant pełny – z uwzględnieniem kosztów społecznych i
korzyści społecznych)
MPC,
MPB,
P
P2
P1
P0
MPC – koszt
prywatny krańcowy,
MPB – korzyść
prywatna krańcowa,
P – cena,
Q – skala aktywności
ekonomicznej (np.
produkcja)
MSC – społeczny
koszt krańcowy
MSB – społeczna
korzyść krańcowa
MSC
MPC
MPB
0
Q1 Q2 Q0
Q
Produkt krajowy brutto jako miara efektów
gospodarowania
1. Idea PKB
A
= 100
100
B
= 120
20
C
= 150
30
Suma = 370
150
2. PKB a PNB
3. Alternatywne miary rozwoju
4. Główne agregaty makroekonomiczne: C, I, G, NX
Y= C+I+G+NX ; NX = Ex - Imp
5. PKB wytworzony (Y) a PKB do podziału (YD)
YD = Y+ TR – TA; YD= C+S
Marek Ratajczak
Podstawowe makroekonomiczne zależności agregatowe:
Y = C + I + G + NX
YD = C + S
YD = Y + TR – TA
C + S = C + I + G + NX + TR – TA
S – I = (G + TR – TA) + NX
Marek Ratajczak, Akademia
Ekonomiczna w Poznaniu
Wzrost gospodarczy
1. Znaczenie i pomiar tempa wzrostu: r=(Y1 – Y0)/ Y0
2. Podstawowe czynniki wzrostu: praca, kapitał, postęp
techniczny
3. Współczesne koncepcje wzrostu: wzrost trwały
(zrównoważony) i wzrost endogeniczny
Stopy wzrostu PKB w Polsce
7
6
5
4
7,0
3
6,2
7,1
6,2
5,0
2
4,5
6,5
5,3
4,2
3,8
1
1,1
3,2
1,4
0
1995 1996
1997 1998
1999 2000
2001
2002 2003
Marek Ratajczak
2004 2005
2006 2007
Scenariusze osiągnięcia przez Polskę rozwoju gospodarczego
Wyszczególnienie
Średnie
tempo
wzrostu
PKB w %
20002005
PKB na osobę
wg PPS w EUR
(2005)
UE-25
2,0
UE-15
Hipotetyczne tempo wzrostu PKB w
Polsce i rok „zrównania się” Polski
3,5
4,0
5,0
5,5
6,0
23300
2053
2041
2029
2026
2023
1,9
25200
2056
2044
2031
2028
2025
Strefa Euro (12)
1,8
24700
2050
2040
2029
2026
2024
Hiszpania
3,4
22900
2342
2133
2051
2040
2033
Portugalia
1,1
16600
2021
2018
2015
2013
2013
Marek Ratajczak
Wahania aktywności gospodarczej – cykl koniunkturalny
1. Pojęcie cyklu koniunkturalnego
2. Tradycyjny obraz cyklu koniunkturalnego: 1.ożywienie, 2.
rozkwit (boom), 3. kryzys, 4. depresja
Poziom
aktywności
gospodarczej
czas
3. Cykl koniunkturalny zmodyfikowany: 2 fazy (wzrost i
recesja), różnica między pełną(prawdziwą) recesją, a recesją
wzrostu
trend
Marek Ratajczak
Rynek pracy i bezrobocie
1. Znaczenie czynnika pracy i pojęcie bezrobocia
2. Przyczyny bezrobocia: bezrobocie frykcyjne, sezonowe,
koniunkturalne, strukturalne, klasyczne
3. Rodzaje bezrobocia:
•
•
•
•
•
•
Bezrobocie jawne i ukryte
Bezrobocie rzeczywiste i pozorne
Bezrobocie higieniczne
Bezrobocie dobrowolne i przymusowe
Bezrobocie okresowe i chroniczne
Bezrobocie naturalne – pełne wykorzystanie zasobów siły roboczej
Marek Ratajczak
Konsekwencje (koszty) bezrobocia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Koszty utrzymania bezrobotnych
Koszty utrzymania rodzin ludzi bezrobotnych
Koszty likwidacji i utrzymania niewykorzystanych miejsc pracy
Koszty zwalczania bezrobocia
Koszty zwalczania skutków bezrobocia
Koszty utraconych efektów
Zwalczanie bezrobocia:
1. Aktywne zwalczanie bezrobocia
2. Wykorzystywanie rynku jako narzędzia walki z bezrobociem
Marek Ratajczak
Marek Ratajczak
IX.08
XII.07
XII.06
XII.05
XII.04
XII.03
XII.02
XII.01
XII.00
XII.99
XII.98
XII.97
XII.96
XII.95
XII.94
XII.93
XII.92
XII.91
Bezrobocie w Polsce
20
wg nowej metodologii
18
16
14
12
10
Stabilność cen - inflacja
1. Rola stabilności cen
2. Przejawy niestabilności cen: Inflacja i deflacja
3. Inflacja
•Pomiar inflacji (CPI)
•Rodzaje inflacji
• Podział według tempa: Pełzająca, Krocząca, Galopująca,
Hiperinflacja
• Sposobów przejawiania się: Jawna, Ukryta (Odroczona)
• Czasu trwania: Okresowa, Sekularna
• Przyczyn: Popytowa, Kosztowa, Strukturalna, Monetarna
(MV = PT),
Ilościowa teoria pieniądza: MV = PT
A/ 50*4 = 1*200
B/ 60*4 = 1*240 czy 60*4 = 1,2*200
• Stopnia oczekiwania: Oczekiwana, Nie oczekiwana
Marek Ratajczak
Koszty i konsekwencje inflacji:
• Złudzenie inflacyjne (iluzja pieniądza)
•
•
•
•
•
Drenaż podatkowy i podatek inflacyjny
Koszty zdzieranych zelówek
Koszty zmienianych jadłospisów (menu)
Konsekwencje społeczne
Spekulacja (a inwestycje)
Walka z inflacją:
•
Jak walczyć? (determinacja, narzędzia)
•
Narzędzia:
• Polityka fiskalna : Polityka dochodowa, Wydatki budżetowe,
Zmiany strukturalne
• Polityka monetarna: Tłumienie oczekiwań inflacyjnych - Polityka
stóp procentowych
Marek Ratajczak
0
Marek Ratajczak
IX.2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
180
Inflacja roczna w % w Polsce (CPI)
160
140
120
100
80
60
40
20
Związki bezrobocia i inflacji: krzywa Phillipsa
P (%)
Pierwotna krzywa Phillipsa
P1
P0
0
C B
Marek Ratajczak
A
U (%)
P (%)
Długookresowa k. Phillipsa
P2
P1
Krótkookresowe k. Phillipsa
P0
B
Marek Ratajczak
A
U (%)
Polityka makroekonomiczna
1. Polityka fiskalna i polityka monetarna
2. Polityka fiskalna
•
Funkcje polityki fiskalnej
• Alokacyjna
• Redystrybucyjna
• Stabilizacyjna:
• Automatyczne i nieautomatyczne stabilizatory gospodarki
( Podatki , Wydatki transferowe związane ze zmianami
aktywności ekonomicznej, System podatkowy, Zakupy
państwa)
•
Mnożnik inwestycyjny: ΔY = k*ΔI
Krańcowa skłonność do konsumpcji (k)
k = 1/ (1 – ΔC/ΔY)
Inwestycje autonomiczne i indukowane
Działanie mnożnika
Marek Ratajczak
Polityka fiskalna c.d.
Wydatki budżetowe
• Zakupy i transfery
• Wydatki sztywne i nie sztywne
• Wydatki tradycyjne, gospodarki mieszanej, państwa dobrobytu
Dochody budżetowe
• Podatki
• Inne źródła
Relacja dochodów i wydatków budżetowych
GS < TA
GS = TA
GS > TA
Marek Ratajczak
Polityka fiskalna c.d.
Finansowanie deficytu budżetowego
•Dodruk pieniądza
•Pożyczanie na ryku
Konsekwencje deficytu budżetowego
•Efekt kuli śniegowej:
1000+10%=1100; 1100+10%=1210; 1210+10%=1331
•Efekt wypychania
Sp=Ip (100=100); Sp = Ip + Gb (100=95+5 lub 105 =100+5 ale R
•Deficyt dziś – podatki jutro
•Presja inflacyjna
Marek Ratajczak
Krzywa Laffera
Dochody
Budżetowe
(w wielkościach
absolutnych)
E
D
0 A
B
C
Marek Ratajczak
100
Stopa podatkowa (w %)
Klin podatkowy w krajach europejskich w 2004 roku
Marek Ratajczak
Polityka monetarna:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Pieniądz w gospodarce rynkowej
•Historia pieniądza
•Funkcje pieniądza
•Środek wymiany
•Środek płatniczy
•Miernik wartości
•Środek tezauryzacji
•Pieniądz światowy
Pojęcie polityki monetarnej
Rozwiązania instytucjonalne (bank centralny i jego funkcje NBP),
Rada Polityki Pieniężnej)
Kreacja i emisja pieniądza
Narzędzia polityki monetarnej
Rodzaje polityki monetarnej
Marek Ratajczak
Narzędzia polityki monetarnej:
1. Oddziaływanie przez perswazję
2. Środki kontroli szczególnej
3. Środki kontroli ogólnej
• Stopa rezerw obowiązkowych: 3,5% (od 31.10.2003)
• Polityka stóp procentowych (RBC + x = RBK)
• Aktualne stopy NBP:
4.
•
stopa referencyjna 6,00% w skali rocznej (minimalna rentowność 7dniowych bonów pieniężnych);
•
stopa lombardowa 7,50% w skali rocznej;
•
stopa depozytowa 4,50% w skali rocznej;
•
stopa redyskonta weksli 6,25% w skali rocznej.
Operacje otwartego rynku
Marek Ratajczak
Makroekonomia gospodarki otwartej
1.
Gospodarka otwarta a gospodarka zamknięta
Gospodarka
Zamknięta
(Autarkia)
Otwarta
(pmhz = państwowy monopol handlu zagranicznego) Z pmhz
Bez pmhz
Protekcjonizm
Wolny handel
2. Teorie handlu zagranicznego
3. Systemy walutowe
4. Globalizacja i internacjonalizacja gospodarek
Marek Ratajczak