Transcript organske osnove psihičkog života čovjeka

VJEŽBE
Ponedjeljak, 15.10.2012. godine
Mustafa Šuvalija, asistent
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 S OBZIROM DA SE U OKVIRU NAUKE MOGU RAZMATRATI SAMO
EMPIRIJSKI PROVJERLJIVE TVRDNJE, PSIHOLOGIJA O PREDMETIMA
SVOG ISTRAŽIVANJA MOŽE GOVORITI SA ASPEKTA ONOG ŠTO JE
MATERIJALNO I ORGANSKO, IAKO SU NEKI OD FENOMENA KOJE
IZUČAVA (SVIJEST, MISLI, EMOCIJE) NEMATERIJALNI
 DIJELOVI ORGANIZMA ODGOVORNI ZA PSIHIČKO FUNKCIONIRANJE:
NERVNI SISTEM I ENDOKRINI SISTEM
2
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 NERVNI SISTEM: STRUKTURALNO I FUNKCIONALNO RASPOREĐENO
NERVNO TKIVO U ORGANIZMU
 FUNKCIJE NERVNOG SISTEMA:
 REGULIRANJE RADA POJEDINIH ORGANA I USKLAĐIVANJE
ORGANIZMA U CJELINI
 OMOGUĆIVANJE VEZE ORGANIZMA SA VANJSKIM SVIJETOM
 FIZIOLOŠKA OSNOVA PSIHIČKOG ŽIVOTA
3
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 KAO I DRUGI SISTEMI U LJUDSKOM ORGANIZMU, I NERVNI SISTEM
JE HIJERARHIJSKI ORGANIZOVAN
 NIVOI ORGANIZACIJE NERVNIH STRUKTURA:
 NEURON
 NERVNA TKIVA
 NERVNI ORGANI
 NERVNI SISTEM
4
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 OSNOVNA GRADIVNA JEDINICA NERVNOG SISTEMA JE NEURON
 OSNOVNI DIJELOVI NEURONA: NERVNA ĆELIJA I NERVNI PRODUŽECI
 DVIJE VRSTE NERVNIH PRODUŽETAKA: DENDRITI I AKSONI (TJ.
NEURITI)
 SLJEDEĆI STEPEN ORGANIZACIJE: NERVNA TKIVA (NERVI, GANGLIJE I
NUKLEUSI)
 DVIJE GLAVNE VRSTE NERVA SU: AFERENTNI I EFERENTNI NERVI
5
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
DENDRIT
AKSON
TIJELO ĆELIJE
PRIKAZ OSNOVNE STRUKTURE NEURONA
6
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 SINAPSA: SPOJNO MJESTO NA KOJEM JEDAN NEURON DRUGOM PREDAJE
INFORMACIJU
 ELEMENTI KOJI SAČINJAVAJU SINAPSU:
 AKSON NEURONA IZ KOJEG STIŽE PORUKA
 DENDRIT NEURONA KOJI PRIMA PORUKU
 SINAPTIČKA PUKOTINA (PROSTOR IZMEĐU AKSONA I DENDRITA KOJI JE
ISPUNJEN TEKUĆINOM)
7
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
DENDRIT
AKSON
TIJELO ĆELIJE
AKSON
SINAPSA
SINAPSE
8
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 NEUROTRANSMITERI: HEMIKALIJE POMOĆU KOJIH SE KOD
HEMIJSKIH SINAPSI SIGNAL PRENOSI SA JEDNE NERVNE ĆELIJE NA
DRUGU
 NEKI OD NEUROTRANSMITERA SU:
 ACETILHOLIN
 ADENOZIN
 DOPAMIN
 NOREPINEFRIN
 EPINEFRIN
 SEROTONIN
9
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 GANGLIJI: NERVNA TKIVA KOJA OBIČNO ČINE TJELA NERVNIH ĆELIJA
I DENDRITI
 GANGLIJI SU SMJEŠTENI IZVAN CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA
 NUKLEUSI: TAKOĐER SKUPOVI TIJELA NEURONA, SMJEŠTENI
UNUTAR CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA
 TERMINOM “GANGLIJI” SE MOŽE OZNAČITI BILO KOJA MASA
NERVNIH ĆELIJA KOJA FORMIRA CENTAR NERVNE AKTIVNOST, ZBOG
ČEGA SE NEKADA OVAJ TERMIN KORISTI I ZA GANGLIJE I ZA
NUKELUSE
10
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 NERVNI ORGANI U LJUDSKOM TIJELU: MOZAK, KIČMENA MOŽDINA
MOŽDANO DEBLO
 OSNOVNI PODACI O ANATOMIJI MOZGA:
 ČINE GA DVIJE SIMETRIČNE HEMISFERE (POLUTKE)
 PODIJELJENE MEĐUSFERIČNOM RASJEKLINOM (FISSURA
LONGITUDINALIS)
 PRI DNU SPOJENE VELIKOM MOŽDANOM KOMISUROM (COMMISURA
CEREBRI MAGNA) POZNATOM I KAO ŽULJEVITO TIJELO (CORPUS
CALLOSUM)
 PODIJELJENE NA ČETIRI REŽNJA: ČEONI (FRONTALNI); TJEMENI
(PARIETALNI); SLJEPOOČNI (TEMPORALNI) I POTILJAČNI (OKCIPITALNI)
11
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
FISSURA
LONGITUDINALIS
MOZAK
12
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
TJEMENI REŽANJ
ČEONI REŽANJ
POTILJAČNI REŽANJ
SLJEPOOČNI REŽANJ
PREGLED MOŽDANIH REŽNJEVA
IZVOR: WWW.CLIVIR.COM
13
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
14
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
CORPUS CALLOSUM
15
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 U MOZGU SE MOGU RAZLIKOVATI SIVA I BIJELA MASA
 SIVA MASA: ČINE JE TIJELA NEURONA
 BIJELA MASA: ČINE JE NEURONSKI NASTAVCI KOJI FORMIRAJU
RAZLIČITE MOŽDANE PUTEVE
 BIJELA MASA JE SMJEŠTENA ISPOD SIVE MASE
 SIVA MASA JE RASPOREĐENA NA POVRŠINI MOZGA I ČINI
MOŽDANU KORU (CORTEX CEREBRI)
16
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 KIČMENA MOŽDINA:
 SMJEŠTENA U KIČMENOM STUBU
 TAKOĐER GRAĐENA OD SIVE I BIJELE MASE
 RASPORED BIJELE I SIVE MASE DRUGAČIJI OD OD ONOG U
MOZGU
 NA HORIZONTALNOM PRESJEKU, SIVA MASA IMA OBLIK SLOVA H
 FUNKCIJE KIČMENE MOŽDINE: 1) REFLEKSNA 2) PROVODNA
17
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
KIČMENA MOŽDINA
KIČMENI STUB
18
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
ZADNJI (LEĐNI) ROGOVI
CENTRALNI DIO
BIJELA MASA
SIVA MASA
PREDNJI (TRBUŠNI) ROGOVI
HORIZONTALNI PRESJEK KIČMENE MOŽDINE
19
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
PRESJEK KIČMENE MOŽDINE
20
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 MOŽDANO DEBLO SPAJA KIČMENU MOŽDINU SA MOZGOM; ČINE GA:
 PRODUŽENA MOŽDINA (MEDULLA OBLONGATA)
 MOST (PONS)
 MEĐUMOZAK (MESENCEPHALON)
 FUNKCIJE MOŽDANOG DEBLA: REGULACIJA DISANJA, VARENJA,
OTKUCAJA SRCA, KRVNOG PRITISKA TE BUDNOSTI
 MOŽDANO DEBLO PREDSTAVLJA MJESTO KROZ KOJE PROLAZE SVA
NERVNA VLAKA KOJA POVEZUJU MOZAK SA PERIFERNIM ŽIVCIMA I
KIČMENOM MOŽDINOM
21
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
MOŽDANO DEBLO
22
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
DIJELOVI MOŽDANOG DEBLA
23
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 NERVNI SISTEM SE DIJELI NA:
 CENTRALNI NERVNI SISTEM
 PERIFERNI NERVNI SISTEM
 CENTRALNI NERVNI SISTEM: DIO NERVNOG SISTEMA UNUTAR
LOBANJE I KIČMENOG STUBA, TJ. MOZAK I KIČMENA MOŽDINA
24
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 PERIFERNI NERVNI SISTEM:
 NERVNA VLAKNA KOJA POVEZUJU NERVNI SISTEM SA OSJETNIM
ORGANIMA, MIŠIĆIMA, ŽLIJEZDAMA
 MANJE SKUPINE NERVNIH ĆELIJA KOJE SU SMJEŠTENE IZVAN
CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA
 UNUTAR PERIFERNOG NERVNOG SISTEMA RAZLIKUJEMO SOMATSKI
I VEGETATIVNI (AUTONOMNI) NERVNI SISTEM
25
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
CENTRALNI NERVNI SISTEM
26
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 SOMATSKI NERVNI SISTEM: OMOGUĆAVA PRIMANJE INFORMACIJA
IZ SREDINE I REAGIRANJE NA NJIH
 POVEZAN SA OSJETNIM ORGANIMA I POPREČNOPRUGASTIM
MIŠIĆIMA
 VEGETATIVNI NERVNIM SISTEM: KONTROLIRA RAD UNUTRAŠNJIH
ORGANA
 DJELUJE VAN KONTROLE I SVIJESTI ČOVJEKA
27
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 VEGETATIVNI NERVNI SISTEM SE DALJE DIJELI NA SIMPATIČKI I
PARASIMPATIČKI
 SIMPATIČKI I PARASIMPATIČKI SISTEM – FUNKCIONALNI ANTAGONISTI
 AKTIVACIJA SIMPATIČKOG SISTEMA: UBRZAN RAD SRCA, POVIŠEN
PRITISAK, UBRZANO DISANJE, USPOREN RAD PROBAVNOG SISTEMA TE
VEĆE LUČENJE ADRENALINA
 PRATEĆE EMOCIJE: STRAH, SRDŽBA I BIJES
28
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
 SIMPATIČKI SISTEM JE ODGOVORAN ZA STIMULACIJU AKTIVNOSTI KOJE
SU POVEZANE SA “BORBA ILI BIJEG” (FIGHT OR FLIGHT) ODGOVOROM
 PARASIMPATIČKI NERVNI SISTEM: STIMULIRA AKTIVNOSTI KOJE SE
DEŠAVAJU KADA SE ČOVJEK ODMARA (LUČENJE PLJUVAČKE, VARENJE,
URINIRANJE)
 NJEGOVA AKTIVNOST JE KOMPLEMENTARNA DJELOVANJU
SIMPATIČKOG NERVNOG SISTEMA
29
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
SIMPATIČKI NERVNI SISTEM
30
ORGANSKE OSNOVE PSIHIČKOG ŽIVOTA ČOVJEKA
PARASIMPATIČKI NERVNI SISTEM
31
PITANJA ZA PONAVLJANJE
 PORED NERVNOG SISTEMA, U PSIHIČKOM FUNKCIONIRANJU ČOVJEKA






UČESTVUJE I ... KOJI SISTEM?
NAVEDITE JEDNU FUNKCIJU NERVNOG SISTEMA?
ZA RAZLIKU OD DRUGIH SISTEMA ORGANA U LJUDSKOM ORGANIZMU,
NERVNI SISTEM NIJE HIJERARHIJSKI ORGANIZOVAN?
DENDRITI SU DUŽI, A NEURITI KRAĆI NASTAVCI NEURONA?
SPOJNO MJESTO NA KOJEM JEDAN NEURON DRUGOM PREDAJE
INFORMACIJU NAZIVA SE...?
DVIJE GLAVNE VRSTE NERVA SU EFERENTNI I...?
DOPAMIN NIJE NEUROTRANSMITER?
32
PITANJA ZA PONAVLJANJE
 DVIJE HEMISFERE MOZGA SU SPOJNE FORMACIJOM KOJA SE NAZIVA...?
 ČETIRI REŽNJA MOZGA SU: ČEONI, TJEMENI, SLJEPOOČNI I...?
 SIVU MASU ČINE NASTAVCI NEURONA?
 SIVA MASA JE U MOZGU SMJEŠTENA IZNAD BIJELE MASE?
 RASPORED SIVE I BIJELE MASE U KIČMENOJ MOŽDINI ISTI JE KAO I U




MOZGU?
DVIJE FUNKIJE KIČMENE MOŽDINE SU REFLEKSNA I...?
CENTRALNI NERVNI SISTEM MOŽEMO PODIJELITI NA SOMATSKI I
VEGETATIVNI NERVNI SISTEM?
SOMATSKI NERVNI SISTEM OMOGUĆAVA PRIMANJE INFORMACIJA IZVANA
I REAGOVANJE NA NJIH?
SIMPATIČKI NERVNI SISTEM AKTIVIRA SE U SITUACIJAMA OPASNOSTI, A
PARASIMPATIČKI U VRIJEME ODMORA I OPUŠTENOSTI?
33