Klimatoloji Dersi İçin "iklim Analizi" Ders Sunusu Eklenmiştir

Transcript Klimatoloji Dersi İçin "iklim Analizi" Ders Sunusu Eklenmiştir

İKLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI İklimlerin Sınıflandırılmasında Kullanılan Yaklaşımlar

-Yağış etkenliği indisleri

a.Yağış Sıcaklık Oranına Dayananlar

Linsser, Lang, Köppen, de Martonne, Emberger (a), Crowther, McKibbin, Angström, Selyaninof, Giacobbe, Gardner, Gorczynski, Bagnouls Gaussen, Erinç formülleri

b.Yağış-Buharlaşma veya Buharlaşma-Yağış Oranına Dayananlar

Transeau, Penck, Prescott, Thornthwaite, Wilson, Trumble, Stenz, Crove, Broudyko formülleri

c.Yağış-Doygunluk Açığı Oranına Dayananlar

Köppen, Oldekop, Szymkievicz, Meyer formülleri

c.Yağış Rejimine Dayananlar

Walter, Emberger (b)

Trabzon Meteoroloji İstasyonu’na Ait İklim Verileri

Bir Bölgenin İklim Tipini Veren Bazı Formüller

Crowe Formülü (1957)

Etr = 7.3 * (T-6) Formülde; Etr = Aylık evapotranspirasyon (mm) T = Aylık ortalama yüksek sıcaklık (oC) p = Aylık yağış miktarı (mm) Nemli ay : Etr < p Kuraklaşan : Etr ≥ p < 3 p Kurak ay : Etr ≥ 3 p < 6 p Çok kurak ay: Etr ≥ 6 p

De Martonne Formülü (1935)

Yıllık kuraklık indisi; P = Yıllık yağış miktarı (mm) T = Yıllık ortalama sıcaklık (oC) Aylık kuraklık indisi; P = En kurak ayın yağış miktarı (mm) t = En kurak ayın ortalama sıcaklığı (oC) I < 5 5 < I < 10 10 < I < 20 I > 20 I = Kuraklık İndisi Kurak Yarı kurak Yarınemli Nemli

Thornthwaite Formülü

Im : Nemlilik göstergesi s : Yıllık su fazlası (cm) d : Yıllık su eksikliği (cm) n : Yıllık potansiyel evapotranspirasyon miktarı (cm) 100 < 100 – 20 20 – 0 Im (0) – (-20) (-20)-(-40) (-40) > İklim Sınıfı Çoknemli Nemli Yarınemli Yarınemli-kurak Yarıkurak Tamkurak

Walter Formülü

y = 2 s

y : Yağış (mm) s : Sıcaklık (oC)

Su Noksanı Su Fazlası

Erinç Formülü

Im 

P Tom

Im P Tom = Yağış etkenliği indisi = Yıllık ortalama yağış miktarı (mm) = Yıllık ortalama yüksek sıcaklık (oC)

Yağış Etkenliği Sınıfları

Yağış Etkenliği Sınıfı

Kurak Yarı Kurak Yarı Nemli Nemli Çok Nemli

Yağış Etkenliği İndisi (Im)

Im < 8 8 < Im < 23 23 < Im < 40 40 < Im < 55 Im > 55

Bitki Örtüsü

Çöl Step Park Görünümlü Kurak Orman Nemcil Orman Çok Nemcil Orman

Erinç Formülü’nün M.D. Kantarcı Tarafından Yeniden Düzenlenmesi

Im  12 x

GET Tom

Im = Kuraklık indisi GET = Aylık ortalama gerçek evapotranspirasyon (mm) Tom = Yıllık ortalama yüksek sıcaklık (oC)

Kuraklık Sınıfları

Kuraklık Sınıfı

Kurak Yarı Kurak Yarı Nemli Nemli Çok Nemli

Kuraklık İndisi (Im)

Im < 8 8 < Im < 23 23 < Im < 40 40 < Im < 55 Im > 55

Bitki Örtüsü

Çöl Step Park Görünümlü Kurak Orman Nemcil Orman Çok Nemcil Orman

Bilanço Elemanları

Sıcaklık Sıcaklık indisi Düzeltilmemiş PE Güneş.sür.göre PE tashih ems.

Düzeltilmiş PE Yağış Depo Değişikliği Depolama Gerçek Evapotransprasyon Su Noksanı Su Fazlası Yüzeysel Akış Nemlilik Oranı o C i mm.

PET y Dd D GET Sn Sf Yü Ne

6,4 1,45 14,9 0,84 12,5 93,1 12,5 72,5 21,6 67,4 46,6 47,0 100,0 100,0 100,0 100,0 12,5 80,6 47,1 6,4 -

7,1 1,70 15,1 0,83 12,5 60,0 53,6 4,8 -

III

8,1 2,08 21,0 1,03 21,6 45,8 49,7 2,1 -

12,6 4,05 42,0 1,11 46,6 0,4 25,1 0,0 -

A Y L A R V

17,2 6,49 69,5

21,8

VII

23,8

VIII

23,8 9,29 10,62 10,62 99,8 114,0 114,9 1,24 86,2 1,25 63,5 1,27 18,7 1,18 86,2 124,7 144,8 135,6 29,9 19,8 18,7 26,7 -56,3 -43,7 43,7 26,7 12,6 -0,7 61,2 126,1 108,9 6,3 -0,8 3,2 -0,9 1,6 -0,8 -

20,9 8,72 93,0 1,04 96,7 44,4 44,4 52,3 0,8 -0,5

16,4 6,04 63,0 0,96 60,5 61,1 0,6 0,6 60,5 0,4 0,0 -

12,8 4,15 44,5 0,83 36,9 76,4 39,5 40,1 36,9 0,2 1,1 -

XII

8,8 2,4 23,7 0,81 19,2 106,4 59,9 100,0 19,2 27,3 13,7 4,5 -

YILLIK

15,0 67,56 797,8 663,4 449,3 348,5 214,1 214,1

60 50 40 30 20 10 0 150 140 130 120 110 100 90 80 70 Thornthwaite Su Bilançosu I

Depodan Harcanan Su (mm) Su Fazlası (mm) Su Noksanı (mm) Su Fazlası (mm) Depo EdilenSu (mm)

II III IV V VI VII A y l a r VIII IX X XI XII

Yağış PET

60 50 40 30 20 10 0 150 140 130 120 110 100 90 80 70

Thornthwaite Yönteminin Uygulanması

Sıcaklık İndisi

- Tablo III. Sıcaklık indis değerlerinin bulunmasında kullanılan tablo

Düzeltilmemiş Potansiyel Evapotranspirasyon (mm)

- Şekil I ve Şekil II (ortalama sıcaklıkları düşük aylar için) ‘deki nomogramlar (abaklar) Yıllık sıcaklık indisi değerinden kesişme noktasına doğru çizilir.

- Aylara ait ortalama sıcaklık değerleri sağ taraftaki düşey eksende bulunur, çizilen doğruya yatay olarak çizgi çekilir, kesişme noktasından yatay eksene dikme inilir ve düzeltilmemiş PE bulunur.

Düzeltilmiş Potansiyel Evapotranspirasyon (mm)

- Tablo IV. Enlem derecelerine göre düzenlenmiş ve her ayın güneşlenme katsayılarını gösteren tablo’dan güneşlenme katsayısı bulunur.

Düzeltilmiş PE değeri = Güneşlenme katsayısı x Düzeltilmemiş PE

Aylık ve Yıllık Yağış Miktarları (mm)

- Meteoroloji bültenindeki iklim verilerinden

Toprakta Depo Edilen Suyun Aylık Değişimi

- Hesaplamaya kurak aylar sonundaki yağışın PET’dan fazla olduğu aydan başlanır. Depo edilecek su olmadığı için yağış < PET olduğu aylardan başlanmaz.

- Yağış miktarından, düzeltilmiş PE değeri çıkarılır, aradaki fark hem depo edilen suyun aylık değişim hanesine hem de depo edilen su hanesine kaydedilir.

- Sonraki aydan itibaren işlemler tekrarlanır. Bir sonraki ayda Yağış – PET değeri depo edilen suyun aylık değişim hanesine kaydedilir. Bir önceki ayın depo edilen su miktarına bu ayın depo edilen suyun aylık değişim miktarı eklenerek bu aya ait depo edilen su miktarı hanesine kaydedilir. Dikkat edilecek husus, depo edilen su 100 mm’yi (Kabul edilen) geçemeyeceğinden buna göre hesaplama yapılır.

Toprakta Depo Edilen Suyun Aylık Değişimi (mm)

- Sonraki aylarda Yağış > PET olduğu durumlarda, depo edilen su miktarı 100 ise depo değişikliği 0 olarak alınır. Yağış < PET olduğu durumlarda PET’i karşılayabilmek için depo edilen sudan kullanılır.

Gerçek Evapotranspirasyon (GET) (mm)

A. GET = PE olabilmesi için, 1. Yağış > PE, 2. Toprakta 100 mm depo edilen suyun olması, 3. Yağış < PE, buna karşılık Yağış + Depo Edilen Suyun PE’yi karşılaması B. Bu özellikleri taşımayan aylar için GET = Toprakta depo edilen su + Yağış miktarıdır. Şayet toprakta depo edilen su kalmamış ise, bu durumda GET = Yağış miktarı

Su Noksanı (mm)

- Toprakta depo edilen suyun tükenmesi, - Toprakta depo edilen su + yağış miktarının PE’yi karşılayamaması durumunda

Su Noksanı = Düzeltilmiş PE - GET Su Fazlası (mm)

- Toprakta depo edilen suyun 100 mm olduğu ayların, depo edilen suyun aylık değişim hanelerinde suyun aylık değişim miktarı 0 (sıfır) ise,

Su Fazlası = Aylık Yağış – Aylık Düzeltilmiş PE

- Toprakta depo edilen suyun 100 mm olduğu ayların, depo edilen suyun aylık değişim hanelerinde bir değer var ise,

Su Fazlası = Aylık Yağış – (Depo edilen suyun aylık değişim miktarı + Aylık Düzeltilmiş PE)

Yüzeysel Akış (mm)

- Su Fazlasının olduğu aylar için hesaplanır.

- Hesaplamaya su fazlasının ilk olarak görüldüğü aydan başlanır ve bu aya ait su fazlasının ikiye bölünmesiyle elde edilen değer o ayın akış hanesine yazılır. Diğer yarısı, bir sonraki ayın su fazlası ile toplanarak, ikiye bölünmesiyle o ayın yüzeysel akış kısmına kaydedilir. İşlemler devam eder.

Nemlilik Oranı

- Aşağıdaki formülden yararlanılır.

Nemlilik Oranı





e e

P = Aylık yağış miktarı (mm) e = Aylık düzeltilmiş PE (mm)

200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 I II

Thornthwaite Su Bilançosu

III IV V VI VII A y l a r VIII IX X XI XII 200 190 180 170 160 150 40 30 20 10 0 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50