Transcript Pregled historijskog razvoja krivicnog procesnog prava_REV.1

Krivično/kazneno procesno pravo
– Predavanja i vježbe REV.1.
Univerzitet u Sarajevu
Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije
Doc.dr. sc. Haris Halilović
Univerzitet u Sarajevu
Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije
Dr. sc Haris Halilović
Tel. +387 33 561 275
E – mail: [email protected]
I Pregled historijskog razvoja
krivičnog procesnog prava
Historijski pregled razvoja krivičnog
procesnog prava u pravilu obuhvata tri
modela krivičnog postupka i to:
1. Akuzatorski ili optužni model;
2. Invizitorski ili istražni model;
3. Mješoviti ili akuzatorsko-inkvizitorski model.
1. Akuzatorski ili optužni model
krivičnog postupka - značajke

Porijeklom ovaj model postupka potječe iz orijentalnog
prava, te biva oblikovan u staroj Grčkoj i Rimu. U Rimu
se održava do III stoljeća kada iščezava da bi ponovno
postao vladajućom procesnom formom u VI i VII stoljeću
u državama stvorenim na ruševinama Rima zadržavajući
se sve do XIII stoljeća kada ustupa mjesto
inkvizitorskom postupku (osim u Engleskoj gdje se
očuvao trajno da bi krajem XVIII stoljeća “prešao” u
kontinentalnu Evropu gdje je uz stanovite izmjene
postao sastavni dio novog mješovitog krivičnog
postupka).

1.
2.
Osnovne značajke optužnog, odnosno
akuzatorskog postupka su:
Ima karakter spora između dvije
ravnopravne stranke pred sudom;
Spor pred sudom pokreće tužilac
(lat. accusator). Nemo iudex sine actore (ili:
nema postupka bez tužioca).
3. Teret dokazivanja (lat. onus probandi)
leži na tužiocu,
4. Tri krivičnoprocesne funkcije:
funkcija gonjenja, funkcija odbrane,
funkcija presuđenja.
2. Inkvizitorski ili istražni model
krivičnog postupka - značajke

Inkvizitorski postupak kao suprotnost
akuzatorskom krivičnom postupku dobiva
svoj konačan izgled tokom XIII stoljeća uz
napomenu kako je dugo vremena
postojao uporedo sa akuzatorskim
postupkom. Do XV stoljeća ovaj krivični
postupak postaje vodeći model krivičnog
postupka u tadašnjoj Evropi osim u
Engleskoj.

1.
2.
Temeljne
značajke
ovog
modela
krivičnog postupka su:
Pokretanje postupka je u rukama
subjekta koji istovremeno obavlja i
funkciju presuđenja,
Dva dijela postupka: istraga (lat.
inquisitio) i suđenje. Istragu provodi
inkvirent koji kroz zapisnike opisuje
poduzete procesne radnje. Zapisnici o
poduzetim radnjama i odlukama činili su
spis predmeta.
3. Sud u svojim rukama pored
presuđenja drži i funkciju optužbe,
kao i funkciju odbrane;
4. Za vrijeme istrage osumnjičeni je
mogao iznijeti svoju odbranu koju je
međutim morao i dokazati;
5. Priznanje osumnjičenog smatralo
se kraljicom dokaza (lat. regina
probationum).
6. Suđenje je u pravilu bilo tajno
pismeno i nekontradiktorno i
optuženi istom nije mogao niti
prisustvovati, a odluke su se donosile
uz posredno izvođenje dokaza;
7. Široko je primjenjivan sistem
takozvane
zakonske
(formalne
ocjene dokaza).
3. Mješoviti ili akuzatorsko-inkvizitorski
model krivičnog postupka - značajke

Društvena, politička, ekonomska i
filozofska
klima
nakon
Francuske
revolucije (1789) otvara prostor trećem
tipu postupka koji nije bio samostalni
procesni oblik već mješavina akuzatorskih
i inkvizitorskih elemenata. Prototip gotovo
svih savremenih mješovitih krivičnih
postupaka određen je u nekadašnjem
francuskom Zakoniku o krivičnoj istrazi iz
1808. godine u čijem tekstu po prvi put
dolazi do izražaja mješoviti krivični
postupak.

1.
Temeljne
značajke
ovog
modela
krivičnog postupka su:
Odvojene
funkcije
krivičnog
gonjenja, odbrane i presuđenja te
povjerene različitim procesnim
subjektima – sadržaj ugrađen iz
akuzatorskog
modela
krivičnog
postupka,
2.
Primjena
osnovnih
krivičnoprocesnih načela na glavnom
pretresu (kontradiktornost, javnost,
usmenost, neposrednost - sadržaj
ugrađen iz akuzatorskog modela krivičnog
postupka,
3. Na glavnom pretresu pored suda
učestvuju
i
stranke, koje
u
kontradiktornom postupku iznose
svoje tvrdnje pobijajući navode
protivne stranke - sadržaj ugrađen iz
akuzatorskog modela krivičnog postupka,
4. Sud donosi presudu na temelju
dokaza koji su izneseni na glavnoj
raspravi, a ne na temelju onoga što
je utvrđeno u pripremnom postupku
- sadržaj ugrađen iz akuzatorskog modela
krivičnog postupka,
5. Pravo stranaka da ispituju svjedoke i
vještake na glavnom pretresu sadržaj ugrađen iz akuzatorskog modela
krivičnog postupka,
6. Podjela postupka na pripremni
stadij, odnosno
istragu, stadij
optuživanja i stadij glavnog pretresa
s donošenjem presude - sadržaj
ugrađen
iz
inkvizitorskog
modela
krivičnog postupka,
7. Primjena
načela
oficijelnosti
krivičnog gonjenja - sadržaj ugrađen iz
inkvizitorskog modela krivičnog postupka,
8. Pripremni postupak je tajan jer mu
ne mogu prisustvovati ne samo
građani već u mnogim državama (sa
ovim oblikom postupka) ni sami
učesnici u krivičnom postupku sadržaj ugrađen iz inkvizitorskog modela
krivičnog postupka,
9. Pravo suda da na glavnoj raspravi
ispituje svjedoke ili vještake - sadržaj
ugrađen
iz
inkvizitorskog
modela
krivičnog postupka, itd.
II Pregled razvoja krivičnog procesnog
prava u Bosni i Hercegovini

Prva etapa – “nasljeđivanje” pravnih propisa bivše
Jugoslavije donošenjem Uredbe sa zakonskom snagom o
preuzimanju Zakona o krivičnom postupku SFRJ
(“Službeni list RBiH”, broj 2/1992) i Uredbe sa
zakonskom snagom o primjeni Zakona o krivičnom
postupku koji je preuzet kao republički zakon za vrijeme
neposredne ratne opasnosti ili za vrijeme ratnog stanja
(“Službeni list RBiH “ broj6/1992). Obe su pomenute
uredbe potvrđene Zakonom o potvrđivanju uredbi sa
zakonskom snagom (“Službeni list RBiH “ broj 13/1994).

Druga etapa – donošenje novog krivičnog
zakonodavstva u FBiH (Krivičnog zakona
FBiH, Zakona o krivičnom postupku FBiH
i Zakona o izvršenju krivičnih sankcija u
FBiH) 1998. godine. U RS-u ova etapa
počinje
ograničenim
izmjenama
i
dopunama krivičnog zakonodavstva exJugoslavije tokom 1997. godine, dok Brčko
Distrikt donosi Krivični zakon i Zakon o
krivičnom postupku tokom 2000. godine.

Treća etapa – ova etapa započinje
donošenjem Zakona o Sudu BiH 2000.
godine, da bi potom 2002. godine došlo i
do osnivanja Tužilaštva BiH. Konačno, a
kao posljedica široke reforme sistema
krivičnog pravosuđa u BiH uslijedilo je
2003. godine i donošenje novih zakona o
krivičnom postupku kako na nivou BiH,
tako i u FBiH, RS-u, te BD-u.
Četvrta etapa – reformom 2009. godine dolazi do
izdvajanja određene procesne materije iz okvira
krivičnoprocesnog zakonodavstva koja obuhvata
slijedeća specifična područja:
- područje međunarodne saradnje u krivičnim
stvarima i pružanja međunarodne krivičnopravne
pomoći, te
područje
maloljetničke
delinkvencije,
maloljetničkog pravosuđa i zaštite djece i
maloljetnika u krivičnom postupku (reforma
okončana u RS-U i BD –u, još uvijek ne i u FBiH).

Obavezna literatura:
SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga I
Krivičnoprocesni subjekti i krivičnoprocesne radnje, Pravni Fakultet
Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2012.
 SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga II Tok
redovnog krivičnog postupka i posebni postupci, Pravni Fakultet
Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2012.
 Zakon o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine (“Službeni
glasnik BiH”, br. 3/03, 32/03, 36/03, 26/04, 63/04, 13/05, 48/05,
46/06, 76/06, 29/07, 32/07, 53/07, 76/07, 15/08, 58/08, 12/09,
16/09, 93/09) ili Zakon o krivičnom postupku Federacije
Bosne i Hercegovine (“Službene novine Federacije BiH”, br.
35/03, 37/03, 56/03, 78/04, 28/05, 55/06, 27/07, 53/07, 9/09,
12/10, 08/13).
