Transcript metode i tehnike istraživanja u psihologiji

PSIHOLOGIJA
vježbe
Ponedjeljak, 08.10.2012. godine
Mustafa Šuvalija, asistent
METODE I TEHNIKE
ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI
DIO NAUKE U OKVIRU KOJEG SE IZUČAVAJU
METODE I TEHNIKE ISTRAŽIVANJA JE...?
METODE I TEHNIKE
ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI

METODOLOGIJA: DIO NAUKE KOJI SE BAVI
NAČINIMA, VRSTAMA, ORGANIZACIJOM I
PROCESIMA ISTRAŽIVANJA

KARAKTERISTIKE METODOLOGIJE U ODREĐENOJ
NAUCI ZAVISE OD PREDMETA, PROBLEMA, I
CILJEVA ISTRAŽIVANJA U OKVIRU TE NAUKE
METODE I TEHNIKE
ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI

PSIHOLOGIJA: NAUKA KOJA NASTOJI OPISATI,
OBJASNITI, PREDVIDJETI I KONTROLIRATI
PONAŠANJE I PSIHIČKE PROCESE

SVRHA ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI:
OTKRIVANJEM ČINJENICA O PONAŠANJU I
PSIHIČKIM PROCESIMA OMOGUĆITI OSTVARENJE
OVA ČETIRI CILJA
METODE I TEHNIKE
ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI

ISPRAVNOST ISTRAŽIVANJA ZAVISI PRIJE SVEGA OD
ISPRAVNOSTI METODOLOGIJE

SVRHA IZUČAVANJA U OKVIRU METODOLOGIJE:
USAVRŠAVANJE NAUČNOG METODA RADI
OMOGUĆAVANJA DA SE ISTRAŽIVANJA PLANIRAJU
I PROVODE NA NAČIN KOJI ĆE REZULTIRATI
DOBIJANJEM OBJEKTIVNIH ČINJENICA
METODE I TEHNIKE
ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI

NAUČNI METOD: REZULTAT ISTRAŽIVANJA U
OKVIRU METODOLOGIJE

SKUP POSTUPAKA I PROCESA POMOĆU KOJIH SE
DOLAZI DO NAUČNIH SAZNANJA; PREDMET
STALNOG USAVRŠAVANJA
VARIJABLA

U PSIHOLOGIJI, VARIJABLA JE PSIHOLOŠKA
POJAVA, KARAKTERISTIKA ILI OSOBINA KOJA JE
PREDMET MJERENJA ILI ISTRAŽIVANJA

U PSIHOLOŠKIM ISTRAŽIVANJIMA POJEDINAC
UČESTVUJE KAO CIJELA LIČNOST IAKO SE OBIČNO
MJERI SAMO JEDNA NJEGOVA OSOBINA
VARIJABLA

TU SVOJU OSOBINU POJEDINAC ISPOLJAVA KROZ
ODREĐENE REAKCIJE, ODGOVORE I SL.,
ODNOSNO KROZ ODREĐENU AKTIVNOST

OVU OSOBINU NAZIVAMO VARIJABLOM JER SE
STEPEN NJENOG PRISUSTVA MIJENJA (VARIRA)
OD ISPITANIKA DO ISPITANIKA, ILI OD MJERENJA
DO MJERENJA
VARIJABLA

PROBLEM SA VARIJABLAMA U PSIHOLOGIJI:
VELIKI BROJ NJIH SU TZV. LATENTNE VARIJABLE

LATENTNE VARIJABLE SU VARIJABLE KOJE SE NE
MJERE DIREKTNO, VEĆ NA OSNOVU DRUGIH
VARIJABLI (KOJE SE MOGU MJERIT DIREKTNO)
VARIJABLA

“SKRIVENE” VARIJABLE: LATENTNE VARIJABLE ZA
KOJE SE SMATRA DA SU ZAISTA TU ALI IH SE NE
MOŽE DIREKTNO MJERITI

HIPOTETIČKI KONSTRUKTI: LATENTNE VARIJABLE
ČIJE RAZUMIJEVANJE JE DJELOMIČNO ZASNOVANO
NA PRETPOSTAVKAMA
METODE I TEHNIKE
ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI

METODE PREMA ZADATKU U OKVIRU ISTRAŽIVANJA:
–
–
–
–
–
METODE GENERIRANJA HIPOTEZA
METODE PRIKUPLJANJA PODATAKA
METODE IZBORA UZORKA ISPITANIKA
METODE MJERENJA PODATAKA
METODE OBRADE PODATAKA
METODE I TEHNIKE
ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI
PREMA CILJEVIMA I VRSTI DOBIJENIH PODATAKA,
METODE MOŽEMO PODIJELITI NA:

–
–
–
DESKRIPTIVNE
KORELATIVNE
EKSPERIMENTALNE
DESKRIPTIVNE METODE

CILJ: OPISATI OSOBINE POJAVE ILI POPULACIJE
KOJA SE IZUČAVA

PITANJA NA KOJA SE MOŽE ODGOVORITI
KORIŠTENJEM DESKRIPTIVNIH METODA: KO?
ŠTA? KADA? GDJE? KAKO?
DESKRIPTIVNE METODE

PODACI SE PRIKUPLJAJU U PRIRODNIM
USLOVIMA

KORISNE ZA GENERIRANJE HIPOTEZA I
PRIKUPLJANJE PODATAKA

POLAZNA TAČKA ZA DALJA ISTRAŽIVANJA
DESKRIPTIVNE METODE

METOD PRIRODNOG POSMATRANJA

SURVEY (SERVEJ) METOD

STUDIJE SLUČAJA (CASE STUDY)
DESKRIPTIVNE METODE

METOD PRIRODNOG POSMATRANJA: NAUČNI
METOD U KOJEM SE VRŠI POSMATRANJE U
PRIRODNIM USLOVIMA, BEZ UPLITANJA
ISTRAŽIVAČA

KOJA JE RAZLIKA IZMEĐU SISTEMATSKOG,
NAUČNOG POSMATRANJA I SVAKODNEVNOG
POSMATRANJA?
DESKRIPTIVNE METODE

SISTEMATSKO POSMATRANJE:
–
JE USMJERENO PREMA TAČNO ODREĐENOM
OBJEKTU POSMATRANJA
–
SE VRŠI PREMA PLANU
–
SE PROVODI OD STRANE ZA TO
OSPOSOBLJENIH POSMATRAČA
DESKRIPTIVNE METODE

SURVEY (SERVEJ) METOD: KORISTI SE ZA
ISPITIVANJE STAVOVA, VJEROVANJA, MIŠLJENJA

PRAKTIČAN ZA ISPITIVANJE JAVNOG MNIJENJA,
INFORMIRANOSTI
DESKRIPTIVNE METODE

OVAKVA ISTRAŽIVANJA MOGU DATI OSNOVU ZA
FORMULIRANJE NOVIH HIPOTEZA, ALI NE MOGU
PROVJERAVATI VEĆ POSTAVLJENE HIPOTEZE

PRIMJENJIVA SU U PRIRODNIM USLOVIMA
DESKRIPTIVNE METODE

ZA RELATIVNO KRATKO VRIJEME MOŽE SE DOĆI
DO VELIKE KOLIČINE INFORMACIJA

UTICAJ ISTRAŽIVANJA NA ISPITIVANU POJAVU JE
ZANEMARIV
DESKRIPTIVNE METODE

NEDOSTACI SURVEY METODE:
–
PRETPOSTAVKA DA SE ODGOVORI DAJU ISKRENO
(ZA KOJU NEMAMO DOKAZA DA JE TAČNA)
–
NEMA DOVOLJNO NADZORA NAD ISPITANICIMA I
SARADNICIMA KOJI UČESTVUJU U ISTRAŽIVANJU
(KOJI MOGU NAPRAVITI GREŠKU U PROVOĐENJU
ISPITIVANJA I UTICATI NA NJEGOV ISHOD)
DESKRIPTIVNE METODE
–
S OBZIROM DA SE USLOVI ODGOVARANJA NE
KONTROLIŠU, NE ZNAMO TAČNO POD KAKVIM
SVE UTICAJIMA SU ODGOVORI DATI
–
IZ ISTOG RAZLOGA, NA OSNOVU REZULTATA
SE NE MOGU DONOSITI ZAKLJUČCI O
KAUZALNIM ODNOSIMA
DESKRIPTIVNE METODE

STUDIJA SLUČAJA (CASE STUDY): INTENZIVNO,
PRODUBLJENO PROUČAVANJE JEDNOG JEDINOG
SLUČAJA (OSOBE, GRUPE, ORGANIZACIJE I SL.)

KORISTI SE I U PSIHIJATRIJI, PEDAGOGIJI,
ETNOLOGIJI I SOCIOLOGIJI
DESKRIPTIVNE METODE

KORISNA ZA:
–
DOBIJANJE OPISNIH INFORMACIJE (RADI
FORMULIRANJA HIPOTEZA I SL.)
–
DOBIJANJE SVJEDOČANSTAVA ZA
PROVJERAVANJE TEORIJA
KORELATIVNI METOD

SLUŽI ZA PROUČAVANJE ODNOSA MEĐU
VARIJABLAMA

VARIJABLA: PSIHOLOŠKA POJAVA,
KARAKTERISTIKA ILI OSOBINA KOJA JE PREDMET
MJERENJA ILI ISTRAŽIVANJA
KORELATIVNI METOD

ZA OVU OSOBINU PRETPOSTAVLJAMO DA JE U
MANJEM ILI VEĆEM STEPENU PRISUTNA KOD
ČLANOVA UZORKA NA KOJIMA SE OBAVLJA
MJERENJE

VARIJABLA: ZATO JER STEPEN NJENOG
PRISUSTVA VARIRA MEĐU ISPITANICIMA
KORELATIVNI METOD

KORELACIJA SE IZRAŽAVA KOEFICIJENTOM
KORELACIJE ČIJI RASPON JE IZMEĐU +1 I -1

KORELACIJA MOŽE BITI: POZITIVNA, NEGATIVNA I
NULTA
KORELATIVNI METOD

POZITIVNA KORELACIJA: VARIJABLE ČIJI ODNOS
SE ISPITUJE SE MIJENJAJU U ISTOM SMJERU

NEGATIVNA KORELACIJA: VARIJABLE SE
MIJENJAJU U SUPROTNIM SMJEROVIMA

NUTLA KORELACIJA: MIJENJANJE JEDNE
VARIJABLE NIJE PRAĆENO MIJENJANJEM DRUGE
KORELATIVNI METOD

KORELATIVNI METOD, ZA RAZLIKU OD
DESKRIPTOVNOG METODA, DOZVOLJAVA DA SE
KONTROLIRA (I SAMIM TIM ELIMINIŠE) UTICAJ
VARIJABLI KOJE SE NE MJERE U TOM ISTRAŽIVANJU

ONOM VARIJABLOM ČIJI SE UTICAJ ISPITUJE SE NE
MANIPULIRA

KORELACIJA NIJE ISTO ŠTO UZROČNO –
POSLJEDIČNA VEZA
EKSPERIMENT

PROCES U KOJEM SE UTVRĐUJE EFEKAT JEDNE
VARIJABLE (NEZAVISNE) NA DRUGU DRUGU (ZAVISNU)

MOGUĆE UTVRĐIVANJE UZROČNO - POSLJEDIČNE VEZE

NEZAVISNA VARIJABLA JE ONA VARIJABLA KOJA VRŠI
UTICAJ I ČIJE VRIJEDNOSTI NISU SAME PO SEBI
PREDMET MJERENJA
EKSPERIMENT

ZAVISNA VARIJABLA JE ONA NA KOJU SE VRŠI
UTICAJ I ČIJA VRIJEDNOST JE PREDMET
MJERENJA

NAZIVA SE ZAVISNOM ZATO JER NJENA
VRIJEDNOST ZAVISI OD PROMJENA U
NEZAVISNOJ VARIJABLI
EKSPERIMENT

PRIMJERI NEZAVISNE VARIJABLE: FIZIOLOŠKA STANJA
ORGANIZMA, SPOLJNI USLOVI KOJI UTIČU NA
PONAŠANJE, EDUKACIJA I SL.

DVIJE OSNOVNE GRUPE EKSPERIMENATA:
–
EKSPERIMENT U PRIRODNIM USLOVIMA
–
ESKPERIMENT U VJEŠTAČKIM TJ.
LABORATORIJSKIM USLOVIMA
EKSPERIMENT

NEZAVISNIM VARIJABLAMA SE MOŽE
MANIPULIRATI NA RAZLIČITE NAČINE

RAZLIČITI NAČINI NA KOJE SE MANIPULIRA
NEZAVISNIM VARIJABLAMA I NJIMA DJELUJE NA
ZAVISNU VARIJABLU U OKVIRU EKSPERIMENTA
NAZIVAJU SE EKSPERIMENTALNI NACRTI
EKSPERIMENT

KOD PRIRODNOG EKSPERIMENTA, PLANSKI NACRT
NE POSTOJI, I PROMJENE U VARIJABALAMA NISU
POD KONTROLOM ESKPERIMENTATORA, VEĆ SE
DEŠAVAJU PRIRODNO

NAJKORISNIJI SU ONDA KADA JE MOGUĆE SA
VELIKOM SIGURNOŠĆU PROMJENE U ZAVISNOJ
VARIJABLI MOGUĆE PRIPISATI PROMJENAMA U
NEZAVISNOJ VARIJABLI
EKSPERIMENT

LABORATORIJSKI EKSPERIMENT: ODVIJA SE U
STROGO KONTROLIRANIM USLOVIMA, NACRT
ODREĐUJE EKSPERIMENTATOR

EKSPERIMENTATOR MANIPULIRA NEZAVISNOM
VARIJABLOM DA BI U NJOJ PROIZVEO PROMJENE
I UTVRDIO KAKO SE TE PROMJENE ODRAŽAVAJU
NA ZAVISNU VARIJABLU
EKSPERIMENT

S OBZIROM DA SU USLOVI KONTROLIRANI,
LABORATORIJSKI EKSPERIMENT JE, ZA RAZLIKU
OD PRIRODNOG, MOGUĆE PONAVLJATI

PREDNOST PRIRODNOG ESKPERIMENTA JESTE TO
ŠTO USLOVI U LABORATORIJSKOM
EKSPERIMENTU NIKADA NISU IDENTIČNI
PRIRODNIM USLOVIMA
PITANJA ZA PONAVLJANJE

ČIME SE BAVI METODOLOGIJA?

ŠTA JE NAUČNI METOD?

PREMA VRSTI DOBIJENIH PODATAKA, METODE
MOŽEMO PODIJELITI NA?
PITANJA ZA PONAVLJANJE

ŠTA JE CILJ DESKRPITIVNE METODE?

NAVEDITE JEDNU DESKRIPTIVNU METODU?

PRIRODNO POSMATRANJE NEMA TAČNO
ODREĐEN OBJEKAT POSMATRANJA?
PITANJA ZA PONAVLJANJE

SURVEY METOD NE KORISTI SE ZA ISPITIVANJE
STAVOVA, VJEROVANJA I MIŠLJENJA?

PUTEM PRIRODNOG POSMATRANJA I SURVEY
METODE NE MOGU SE PROVJERAVATI HIPOTEZE,
ALI SE NA OSNOVU PODATAKA DOBIJENIH
PUTEM NJIH MOGU POSTAVLJATI NOVE?

NAVEDITE JEDAN OD NEDOSTATAK SURVEY
METODE?
PITANJA ZA PONAVLJANJE

INTENZIVNO, PRODUBLJENO PROUČAVANJE
JEDNOG JEDINOG SLUČAJA (OSOBE, GRUPE,
ORGANIZACIJE) NAZIVA SE?

PSIHOLOŠKA POJAVA, KARAKTERISTIKA ILI
OSOBINA KOJA JE PREDMET MJERENJA ILI
ISTRAŽIVANJA NAZIVA SE?

KORELACIJA MOŽE BITI?
PITANJA ZA PONAVLJANJE

KOD NEGATIVNE KORELACIJE, ISPITIVANE
VARIJABLE SE MIJENJAJU U ISTOM SMJERU?

PREMA VRSTI USLOVA U KOJIMA SE ODVIJAJU,
ESKEPRIMENTE JE MOGUĆE PODIJELITI NA?
HVALA NA PAŽNJI!