KRITERIJUMI I INDIKATORI ZA EVALUACIJU STUDIJSKIH PROGRAMA

Dejan Bokonjic

IV forum osiguranja kvaliteta Republike Srpske Banja Luka, 12.11.2013

U VOD

     Postojanje institucionalnih standarda za akreditaciju visokoškolskih ustanova Potreba da se studijski programi detaljno analiziraju Povećanje kvaliteta i racionalizacija Akcenat je na unapredjenju kvaliteta programa, a ne na sankcionsanju Usaglašenost propisa sa Evropskim zakonodavstvom

UVOD   Kriterijumi i indikatori su razvijeni kroz zajednički projekat svih osam javnih Univerziteta u BH “EU standards for evaluation and accreditation of study programs on BH Universities”-ESABIH Kriterijumi izradjeni u saradnji sa EU ekspertima (2 akreditacione agencije iz EU) i Agencijom za osiguranje kvaliteta RS i Agencijom sa razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BH

UVOD

      Za provjeru kriterijuma i indikatora u praksi se organizovao pilot projekat za 34 studijska programa sa osam javnih Univerziteta u BH Svi studijski programi su izradili samo evaluacione izvještaje Komisije imenovane sa liste eksperata Organizacija eksterne evaluacije i pilot akreditacije studijskih programa Nakon posjete poslat završni izvještaj studijskom programu Kriterijumi i indikatori su modifikovani nakon njihovog testiranja u praksi

KRITERIJUMI



Kriterijumi



1. Obrazovni ciljevi i ishodi učenja



2. Nastavni plan i program (kurikulum)



3. Ljudski resursi



4. Studenti



5. Fizički resursi



6. Unutrašnje osiguranje kvaliteta



7. Postignuti rezultati

KRITERIJUM 1. Obrazovni ciljevi i ishodi učenja Indikator 1. Obrazovni ciljevi 1.1 Opšte kompetencije

Ciljevi obrazovanja fokusirani su ka dobijanju opštih kompetencija, kao što su:   Dobijanje i obrada informacija; Sposobnost kritičkog razmišljanja i kreativnost;    Sposobnost obavljanja zadataka rukovodnog karaktera; Sposobnost za razmjenu informacija, ideja, problema i rješenja; Spremnost za cjeloživotno učenje.

KRITERIJUM 1. Obrazovni ciljevi i ishodi učenja Indikator 1. Obrazovni ciljevi 1.1 Opšte kompetencije

  Sklonost ka istraživanju i istraživačkom radu; Poznavanje metoda i tehnika istraživanja;    Sposobnost prikupljanja relevantnih podataka koji mogu uticati na formiranje vlastitog mišljenja o različitim društvenim, naučnim i etičkim pitanjima; Sposobnost za uvažavanje dvojbenih i dvosmislenih rezultata i postavki; Granice znanja i sposobnost za iniciranje istraživanja u svrhu rješavanja problema.

KRITERIJUM 1. Obrazovni ciljevi i ishodi učenja Indikator 1. Obrazovni ciljevi 1.2 Specifični kompetencije

   Opšti ciljevi studijskog programa (željene završne kvalifikacije diplomaca na nivou studijskog programa) i njihov nastanak; Usklađivanje ciljeva sa kompetencijama diplomaca i magistranata po Bolonjskoj deklaraciji i Evropskom kvalifikacijskom okviru; Pod specifičnim kompetencijama podrazumjeva se da student stiče primjeren nivo specijalističkog znanja i vještina za obavljanje složenih stručnih poslova, što omugućava uključenje u radnoi odnos.

KRITERIJUM 1. Obrazovni ciljevi i ishodi učenja Indikator 2. Ishodi učenja

   Studenti i osoblje u okviru određenog studijskog programa su upoznati sa datim ciljevima; Studenti koji su završili studij treba da razumiju osnovna zvanja koja su specifična za datu oblast Ishodi učenja treba da budu praćeni utvrdjenim kreterijumima vrednovanja

KRITERIJUM 1. Obrazovni ciljevi i ishodi učenja Indikator 3. Specifični zahtjevi za datu oblast

 Profilisanje studijskog programa u odnosu na domaće i/ili inostrane studijske programe kako bi se isti uskladio sa ciljevima studijskog programa (uključujući i skorašnji i predstojeći razvoj), i u odnosu na vlastitu viziju o zahtjevima i potrebama date struke/discipline;  Uskladjivanje obrazovnih ciljeva treba da prati normativne i stručne propise u odredjenoj oblasti i uporediv je sa sličnim programima na inostranim visokoškolskim ustanovama

KRITERIJUM 2. Nastavni plan i program Indikator 1. Uskladjivanje ciljeva i sadržaja programa

 Prevođenje ciljeva u nastavni plan i program (kurikulum);   Završne kvalifikacije su sprovedene u ciljeve učenja; Međunarodna dimenzija studijskog programa/internacionalizacija nastavnog plana i programa (politika, procenat učešća, oblici saradnje, međunarodni kontakti, itd);    Stepen do kojeg je skorašnji napredak/razvoj u obrazovanju kod nas i u inostranstvu izražen, odnosno uvršten u nastavni plan i program; Procedure za reviziju i uvođenje inovacija u nastavni plan i program (kurikulum); Učešće relevantnih aktera u izradi, reviziji i uvođenju inovacija u nastavni plan i program.

KRITERIJUM 2. Nastavni plan i program Indikator 2 . Usklađivanje profesionalnih i akademskih zahtjeva

 Pažnja koja se unutar nastavnog plana i programa pridaje razvoju tj. unapređenju znanja i vještina;  Nastavni plan i program da studenti razvijaju znanja u skladu sa dostignućima u relevantnom naučnom/umjetničkom polju;  Pažnja koja se u nastavnom planu i programu pridaje iskustvu na području rada: interakcija sa stručnom praksom, stav, sadržaj, nivo i vođenje praktične obuke u sklopu završnog projekta (rada).

KRITERIJUM 2. Nastavni plan i program



Indikator 3. Prilagodjavanje nastavnog plana i programa

 Nastavni plan i program treba prilagoditi sa zahtjevima ekonomije, društva, medjunarodnih trendova I potreba tržišta rada.

KRITERIJUM 2. Nastavni plan i program Indikator 4. Radno opterećenje

 Studijski program ispunjava formalne zahtjeve kada je riječ o obimu nastavnog plana i programa i dostiže standarde u broju potrebnih ECTS bodova

KRITERIJUM 2. Nastavni plan i program Indikator 5. Usklađenost (koherentnost) nastavnog plana i programa

   Sekvencijalna struktura i koherentnost nastavnog plana i programa Usklađivanje plana i programa u saradnji sa drugim univerzitetskim odsjecima i institucijama; Odnos između nastavnog plana i programa i fleksibilnog učenja.

KRITERIJUM 2. Nastavni plan i program Indikator 6. Završni rad

  Mjesto/relativna težina završnog rada u okviru studijskog programa; Sadržaj i koncept teze; Priprema za završni rad;     Mentorstvo tokom izrade rada/teze; Saradnja između studenata i istraživača; Saradnja između studenata i struke; Orijentisanost rada/ teze (predloženog problema kojim se bavi teza) ka aktuelnom akademskom/stručnom kontekstu;  Ocjenjivanje rada/ teze.

KRITERIJUM 3. Ljudski resursi Indikator 1. Kvalitet osoblja

    Politika upravljanja ljudskim resursima Uticaj relevantnih, obrazovnih i didaktičkih karakteristika prilikom zapošljavanja i promovisanja, evaluacije i praćenja rada zaposlenika; Politika koja se odnosi na osoblje uključeno u obrazovne aktivnosti; Profesionalizacija osoblja (princip cjeloživotnog učenja);  Ekspertiza nastavnog/akademskog osoblja (relevantna, obrazovna i didaktička);

KRITERIJUM 3. Ljudski resursi Indikator 2 Uskladjivanje profesionalnih/akademskih zahtjeva

    Osoblje koje obavlja poslove i zadatke u oblasti obrazovanja (nastavni kadar i pomoćni kadar) posjeduju profesionalno iskustvo i poznavanje profesionalne prakse; Istraživačka ekspertiza i istraživačka aktivnost u praksi, kao i razvoj umjetnosti; Nivo specijalizacija među osobljem koje se bavi istraživanjem; Doprinos obrazovanju od strane struke i međunarodnih kontakata osoblja sa osvrtom na studijske programe/učešće u međunarodnim mrežama i partnerstvima sa domaćim i stranim partnerskim institucijama.

KRITERIJUM 3. Ljudski resursi Indikator 3. Broj zaposlenog kadra

Dovoljan broj zaposlenih omogućava organizaciju rada sa željenim kvalitetom.

 Broj zaposlenih;   Broj zaposlenog osoblja u odnosu na broj studenata; Omjer između različitih kategorija zaposlenog osoblja;   Starosna struktura; Omjer različitih kategorija osoblja koje učestvuje u obrazovanom procesu i naučno-istraživačkom radu.

KRITERIJUM 4. Studenti Indikator 1. Ocjenjivanje i testiranje

   Organizacija testova i ispita; Različiti standardi ocjenjivanja koji uzimaju u obzir ciljeve pojedinačnih komponenti studijskog programa, kao i ciljeve studijskog programa u cjelini: koncept, orijentiranost evaluacije ka (integriranim) testovima znanja, uvid, vještine i stavovi, stepen težine; Procudure ocjenjivanja regulišu metode ocjenjivanja;  Transparentnost ocjenjivanja: Upoznatost studenata sa zahtjevima koje nosi evaluacija i sa procedurama ocjenjivanja;  Osiguranje kvaliteta cijelog procesa ispitivanja.

KRITERIJUM 4. Studenti Indikator 2. Praktična nastava

     Mjesto/relativna težina praktične nastave/teze u okviru studijskog programa; Sadržaj i koncept praktične nastave; Priprema za praktičnu nastavu; Mentorstvo u okviru praktične nastave; Ocjenjivanje praktične nastave.

KRITERIJUM 4. Studenti Indikator 3. Uslovi za upis studenata

  Interne procedure za upis studenata; Karakteristike upisa studenata i relevantna načela;  Transparentnost upisa  Upis na osnovu prethodnih rezutata i provjere njihovih sklonosti i sposobnosti

KRITERIJUM 4. Studenti Indikator 4. Uključenost studenata u unapređenje nastavnih i procesa učenja

 Evaluacija putem upitnika;   Uticaj studenata na nastavni plan i program (kurikulum); Učestvovanje studenata u različitim tijelima koja se bave donošenjem odluka i njihov uticaj na rukovodeće strukture.

KRITERIJUM 4. Studenti Indikator 5. Promovisanje mobilnosti i priznavanje ECTS kredita

 Postojanje bilateralnih i multilateralnih sporazuma u zemlji i inostranstvu;  Postojanje programa studentske razmjene;  Priznavanje kredita/bodova ostvarenih tokom programa razmjene;

KRITERIJUM 4. Studenti Indikator 6. Savjetovanje studenata i konsultacije

 Uveden je sistem savjetovanja. Savjetovanje i obezbjeđivanje informacija je u skladu sa potrebama studenata.  Postojanje sistema savjetovanja i redovnih konsultacija;

KRITERIJUM 4. Studenti Indikator 7. Sistem informisanja i žalbi

  Procedura za podnošenje studentskih žalbi; Mjere koje se provode s ciljem podrške studentima;   Tokom studijskog programa, studenti dobijaju informacije i savjeta od strane službi zaduženih za administriranje studijskog programa/centralnih službi; Informisanje o obrazovnim ciljevima i propisima koji uređuju proces obrazovanja i ispita;

KRITERIJUM 5. Fizički resursi Indikator 1. Materijalni aspekti

 Veličina i kvalitet (= stepen do kojeg su usklađeni sa ciljevima studijskog programa) učionica;   Prostorije/objekti za praktičnu nastavu i laboratorije; Prostor biblioteke, čitaonice; knjige i časopisi;   Prostorije sa i pristup kompjuterima; Istraživačka infrastruktura potrebna za realizaciju studijskog programa;  Iznos operativnih finansijskih resursa.

KRITERIJUM 6. Unutrašnje obezbjedjenje kvaliteta Indikator 1. Rezultati evaluacije

 Opis politike kvaliteta i pristup internog sistema osiguranja kvaliteta;    Postojanje struktura za kvalitet; Dinamika provođenja proces evaluacije; Korištenje rezultata dobijenih tokom evaluacijskog procesa za unapredjenje kvaliteta rada.

KRITERIJUM 6. Unutrašnje obezbjedjivanje kvaliteta Indikator 2. Uključivanje saradnika/kolega, studenata, završenih studenata (alumni) i tržišta rada.

 U internu kontrolu kvaliteta su uključeni saradnici/kolege, studenti, alumni i tržište rada/profesija.

   Rad odbora i evaluacijskih panela uključenih u interno osiguranje kvaliteta (uključujući i učešće studenata); U kolikoj mjeri je osoblje uključeno u proces donošenja odluka i provođenje evaluacija u okviru internog osiguranja kvaliteta; U kolikoj mjeri su završeni studenti i tržište rada/profesija uključeni u provođenje obrazovnih evaluacija i uvođenje inovacija u nastavnom planu i programu (kurikulumu);

KRITERIJUM 7. Postignuti rezultati Indikator 1. Ostvareni nivo

 Ostvarene krajnje kvalifikacije su u skladu sa planiranim kompetencijama s obzirom na nivo, orijentaciju i specifične zahtjeve u toj oblasti.   Stepen do kojeg su ostvareni ciljevi; Ostvareni nivo se mjeri kroz kvalitet završnog rada i prakične nastave, medjunarodne saradnje, zadovoljstvo studenata kvalitetom programa

KRITERIJUM 7. Postignuti rezultati Indikator 2. Stečene kompetencije

 Određene su ciljne vrijednosti za ishode učenja u poređenju sa ishodima drugih relevantih kurseva. Ishodi učenja su u skladu sa tim planiranim vrijednostima odnosno ciljevima.  Kompetencije obuhvataju znanja i vještine koje bi student trebao da posjeduje    Kompetencije se razvijaju u svim programskim jedinicama i utvrdjuju se posebno za svaki program Neke su kompetencijepodručno specifične a neke su generičke.

Korištene ciljne vrijednosti i rezultati koji su dobiju njihovom usporedbom sa ostalim relevantnim studijskim programima;

K RITERIJUMI ZA AKREDITACIJU PROGRAMA NA DALJINU

 Institucionalni kapaciteti Odeljenje za obrazovanje na daljinu Saradnja sa drugim institucijama  Studijski program Obrazovni resursi Izvodjenje studijskog programa  Ljudski resursi Specifičnost nastavnog kadra u okruženja učenja na daljinu Specifičnost nenastavnog kadra  Fizički resursi Studijski centri Platforma za e-učenje

Rezultati i budući planovi

     Date preporuke za punu ili uslovnu akreditaciju 32 studijska programa Donijete preporuke za unapredjenje studijskih programa Izrada akcionih i strateških planova Redovni interni monitoring i re-akreditacije studijskih programa Spajanje institucionalnih standarda i standarda za akreditaciju studijskih programa.