Transcript Positionele vertigo type BPPV

Pagina 1 van 5
Neus-keel-oorziekten - Hoofd- Halschirurgie
Dr.Carl Van Laer - Dr. Jorn Potvin
www.nkokleinbrabant.be
Positionele vertigo (draaiduizeligheid): canalo- of cupulolithiasis: BPPV
Inleiding
Recent heeft uw KNO-arts vastgesteld dat uw duizeligheid waarschijnlijk berust op Benigne
Paroxismale Positie Vertigo (BPPV). Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over deze
klachten.
Wat is duizeligheid?
Iedereen is wel eens duizelig geweest. Toch is het moeilijk het begrip duizeligheid te omschrijven.
De meeste mensen klagen bij duizeligheid over draaierigheid, een licht gevoel in het hoofd, het
gevoel alsof de wereld om hen heen draait of dat zijzelf rondtollen. Als u dit gevoel heeft, kunt u
gedesoriënteerd zijn en moeite hebben met het bewaren van uw evenwicht. Dit onaangename
gevoel kan gepaard gaan met allerlei andere klachten zoals angst, transpireren, geeuwen, zuchten,
misselijkheid en braken. Bekende voorbeelden van bovengenoemd ziektebeeld zijn wagen- en
zeeziekte. Normaal gesproken krijgt ieder mens voortdurend informatie over de ruimte om zich heen
en over de positie die het lichaam daarbinnen inneemt. Die informatie is afkomstig van meerdere
systemen: evenwichtsorganen, het zicht, de spieren, hart en bloedvatsysteem,..
Het evenwichtsorgaan is gelegen in het rotsbeen en vormt met het slakkenhuis (cochlea) het
binnenoor. Het evenwichtsorgaan is gevoelig voor de stand van het hoofd en voor veranderingen van
de hoofdstand. Het is logisch dat de ogen ook belangrijke rol spelen in onze oriëntatie. Dit weet
iedereen uit eigen ervaring: als men de ogen sluit, is lopen of stilstaan moeilijker. Mensen beschikken
ook over het zogenaamde diepe gevoel in spieren en pezen. Vooral de signalen uit de benen en de
nek geven informatie over de stand van het lichaam en van het hoofd ten opzichte van het lichaam.
Al deze informatie van de evenwichtsorganen, de ogen en het diepe gevoel, wordt verwerkt in de
hersenstam en de kleine hersenen. Van daaruit gaan prikkels naar de spieren van het lichaam, zodat
wij houding en evenwicht kunnen aanpassen en bewaren.
Er gaan ook signalen met informatie naar de grote hersenen, waar het bewustzijn zetelt. Indien daar
verkeerde of nog niet bekende signalen binnenkomen, ontstaat het gevoel van duizeligheid. Elke
stoornis op een van de plaatsen in het hele systeem kan duizeligheid en/of evenwichtsklachten
veroorzaken.
Pagina 2 van 5
Benigne Paroxismale Positie Vertigo (BPPV)
BPPV is een vorm van positionele vertigo en wordt gekenmerkt door acute draaiduizeligheid die
ontstaat bij bewegingen, bijvoorbeeld bij omhoog kijken (hyperextensie van de nek) en omdraaien in
bed. De draaiduizeligheid kan heftig zijn, maar duurt gewoonlijk maar een tiental seconden. Soms is
er een misselijk gevoel, zeker na de eerste aanval met een 1 à 2 dagen wat instabiel gevoel. Het
gehoor wordt niet anders tijdens een ‘aanval’. De klachten zijn uitputbaar, dat wil zeggen dat
herhaling van de hoofdbewegingen de klachten doet verminderen of verdwijnen. Van dit laatste
wordt gebruik gemaakt voor de behandeling. Deze positionele klachten moeten onderscheiden
worden van orthostatische hypotensie (orthostatisme) en cervicogene vertigo.
Bij orthostatische hypotensie is er meestal enkele seconden na opstaan (van zit naar staan of van lig
naar staan) een licht, instabiel, duizelig gevoel (soms met zwarte vlekken). Bij (snel) opstaan gaat het
bloed met zwaartekracht naar de benen en is er een reflex van de spieren rond de bloedvaten van de
benen om het bloed snel terug naar het hoofd te duwen om alert te blijven. Bij orthostatisme is deze
reflex wat vertraagd, vaak gewoon door wat ouder te worden. Het is belangrijk om te weten dat dit
even goed kan voorkomen bij patiënten met een normale bloeddruk.
Cervicogene duizeligheid
Er zijn vele synoniemen voor deze ‘cervicogenic dizziness’, waarbij duizeligheid of andere
evenwichtsklachten gerelateerd is bij nekbewegingen bij patiënten met klachten van de nek (bv bij
artrose van de nek, na whiplash trauma,…). Het is een uitsluitingsdiagnose: eerst moeten alle andere
diagnoses uitgesloten worden. Er zijn verschillende theorieën, waarvan de meest bekende de
veranderde proprioceptieve input van de nekspieren naar het evenwichtsorgaan is. Cervicogene
duizeligheid moet gedifferentieerd worden van vertebrobasilaire insufficiëntie (VBI), waarbij er bij
VBI meestal andere klachten zijn zoals visusproblemen (minder zicht, dubbelzicht), hoofdpijn, vallen.
Benigne Paroxismale Positie Vertigo (BPPV)
Oorzaak
Tegenwoordig wordt aangenomen dat binnenoormateriaal, afkomstig van de oorsteentjes in het
evenwichtsorgaan, is losgeraakt. Dit vrij zwevende materiaal veroorzaakt afwijkende
vloeistofstromen in het evenwichtsorgaan, waardoor bij hoofdbeweging een overprikkeling van het
zintuig kan ontstaan. Dit wordt als draaiduizeligheid waargenomen. Mogelijke oorzaken zijn bij jonge
mensen vaak een ongeval (bv val op hoofd) of een ontsteking (bijvoorbeeld griep, oorontsteking).
BPPV neemt toe met de leeftijd en komt meer voor bij vrouwen. In de meeste gevallen is er echter
geen duidelijke oorzaak aantoonbaar.
Behandeling
Het woord ‘benigne’ geeft aan dat het hier om een goedaardige vorm van duizeligheid gaat, die
binnen enkele weken tot maanden meestal spontaan verdwijnt. In enkele gevallen komt de
duizeligheid terug of blijkt de duizeligheid toch langer aan te houden. Als toch behandeling nodig is,
dan zijn er twee behandelingsmethoden:
1/
De Epley manoeuvre: ‘bevrijdingsmanoeuvre’
Door middel van een specifieke beweging wordt getracht het loszittende zwevende materiaal
te verplaatsen naar een ander deel van het evenwichtsorgaan zodat het niet meer kan leiden
tot overprikkeling van de zintuigcellen. Deze oefening is, mits goed uitgevoerd, effectief in
80% van de gevallen.
2/
Houdingsoefeningen volgens Brandt en Daroff: ‘onderhouds-preventieve oefeningen’
Dit zijn gemakkelijke oefeningen van rechtop zitten naar zijligging die zorgen voor training en
compensatie van de evenwichtsfunctie.
Pagina 3 van 5
De Epley manoeuvre
De Epley manoeuvre is vrij ingewikkeld. Vaak verdient het dan ook aanbeveling om deze manoeuvre
met uw NKO-arts of paramedicus (kinesist) uit te voeren.
Het linkeroor:
Leg een kussen op het bed op de plaats waar uw schouders komen te liggen.
1. Ga rechtop op bed zitten, houd uw hoofd rechtop en draai uw hoofd vervolgens een kwart
slag (45º) naar links
2. Houd uw hoofd in deze stand en laat u rustig achterover vallen, waarbij alleen uw
schouders op het kussen komen te liggen en uw hoofd iets achterover gestrekt is (zie afb. 2).
Blijf zo 30 - 60 seconden liggen (eventuele duizeligheid zal dan afnemen).
3. Draai alleen uw hoofd een halve slag (90º) naar rechts en blijf zo 30 - 60 seconden liggen.
4. Rol nu uw gehele lichaam, dus ook uw hoofd, ook een halve slag (90º) naar rechts. U ligt nu
op uw rechterzijde, met uw hoofd iets achterover en uw neus op het bed. Blijf weer 30 - 60
seconden liggen.
5. Vanuit deze positie gaat u rechtop zitten met uw benen naast het bed (alsof u opstaat).
Hierna kijkt u recht vooruit. Blijf zo zitten tot de eventuele duizeligheid over is.
Bron: Andrea Radtke, Hannelore Neuhauser, Michael von Brevern, Thomas Lempert
Neurologische Klinik, Charité Berlin, 1999
Pagina 4 van 5
Het rechteroor:
Leg een kussen op het bed op de plaats waar uw schouders komen te liggen.
1. Ga rechtop op bed zitten, houdt uw hoofd rechtop en draai uw hoofd vervolgens een
kwart slag (45º) naar rechts
2. Houd uw hoofd in deze stand en laat u snel achterover vallen (binnen 2 seconden) waarbij
alleen uw schouders op het kussen komen te liggen en uw hoofd iets achterover gestrekt is
(zie afb. 2). Blijf zo 30 - 60 seconden liggen (eventuele duizeligheid zal dan afnemen)
3. Draai alleen uw hoofd een halve slag (90º) naar links en blijf zo 30-60 seconden liggen
4. Rol nu uw gehele lichaam, dus ook uw hoofd, ook een halve slag (90º) naar links. U ligt nu
op uw linkerzijde met uw hoofd iets achterover en uw neus op het bed. Blijf weer 30 - 60
seconden liggen.
5. Vanuit deze positie gaat u rechtop zitten met uw benen links naast het bed (alsof u
opstaat). Hierna kijkt u recht vooruit. Blijf zo zitten tot de eventuele duizeligheid over is
Bron: Andrea Radtke, Hannelore Neuhauser, Michael von Brevern, Thomas Lempert
Neurologische Klinik, Charité Berlin, 1999
Pagina 5 van 5
Oefeningen volgens Brandt-Daroff
Ook bij deze oefeningen is het belangrijk dat zij goed worden uitgevoerd. Voer de oefening 2 maal
per dag 20 keer uit. Het is normaal dat u tijdens deze oefeningen wat duizelig kunt worden.
Als u gedurende 48 uur geen duizeligheid meer heeft gehad, kunt u de oefeningen stoppen.
Positie 1.
U begint zittend op de rand van het bed. Blijf voordat u begint even rustig zitten (30
seconden). Kijk recht vooruit.
Positie 2.
Verander van zit naar zijligging. Belangrijk is dat u deze beweging snel (binnen 2 seconden)
uitvoert. Houd het hoofd een halve slag gedraaid. Doe bijvoorbeeld net alsof u iemand
aankijkt die ongeveer een meter van uw bed vandaan staat. Houd deze houding, ook het
gedraaide hoofd, 30 seconden aan. Uw achterhoofd mag daarbij op het bed rusten.
Positie 3.
Ga na 30 seconden weer rechtop zitten.
Positie 4.
Voer dezelfde oefening uit als in positie 2, maar dan naar de andere zijde.