Transcript pdf - Iconen van de post

Iconen van de post
1913
jubileumzegel eeuwfeest
Karel de Bazel
De jubileumzegels uit 1913 zijn uitgegeven ter ere van het 100-jarig bestaan van het
Koninkrijk der Nederlanden. Op de postzegels zijn de portretten van koning Willem I,
Willem II, Willem III en koningin Wilhelmina afgebeeld tussen twee zittende leeuwen.
EIGENSCHAPPEN
materiaal plaatdrukpapier
techniek kopergravure
afmeting 3,5 x 2,2 x 3,5
type Arabische gom
druk Joh. Enschedé Security Print, Haarlem
waarde 2,5 cent
in gebruik vanaf 1913 tot 1937
verkochte aantallen 2.998.976
KAREL DE BAZEL
Karel de Bazel (1869), die zijn carrière begint als meubelmaker bij een timmerman,
ontwikkelt zich in het architectenbureau van P.J.H. Cuypers tot befaamd architect. De
Bazel bekeert zich, net als veel tijdgenoten, tot de theosofie. Dit is een leer waarin
oosterse denkbeelden een belangrijke rol spelen en waarin aan meetkundige principes
een universele waarde wordt toegekend waarop maatschappij en kunst gebaseerd
moeten zijn.
Hoewel De Bazel vooral bekend is als architect, ontwerpt hij ook kunstnijverheid zoals
meubels, interieurs, glaswerk en grafisch werk. Vooral in zijn grafisch werk zijn de
invloeden van de theosofie duidelijk terug te vinden.
Een van de bekendste werken van De Bazel is het hoofdgebouw van de Nederlandsche
Handel-Maatschappij in de Vijzelstraat in Amsterdam uit 1920. De Bazel overlijdt op 28
november 1923.
SCHETSEN
TOTSTANDKOMING ZEGEL Geen
goedkeuring
Voor de postzegels ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Koninkrijk
benaderen algemeen secretaris van de PTT J.F. van Royen en ontwerper C. de Lorm in
1912 de kunstenaar en architect Karel de Bazel. Zijn ontwerpen worden in eerste
instantie niet gewaardeerd door de ministers. Het hoofdbestuur komt minister Regout
tegemoet door drie adviseurs in te schakelen, onder wie professor Vogelsang, de eerste
hoogleraar kunstgeschiedenis in Nederland.
'iets schoons'
Dankzij de volharding van Van Royen, de inschikkelijkheid van de ontwerper en de
overtuigingskracht van Vogelsang komen de zegels uiteindelijk toch tot stand.
Na de verspreiding van de postzegels schrijft Van Royen in een persoonlijke brief aan
De Bazel: "In de eerste plaats hoezeer dan ook het fijnere en oorspronkelijke van het
ontwerp niet heelhuids voor den dag is gekomen, wij hebben nu toch een postzegel, die
ik zou niet weten door welke zegel ook wordt overtroffen, en wat meer wil zeggen een
postzegel die van zo'n voornaam en weloverwogen samenstel is dat het een prettig
gevoel is te bedenken dat wij nu eindelijk eens iets schoons op dit gebied hebben. Ik
ben U dan ook oprecht erkentelijk, dat U indertijd op mijn aanvrage bent ingegaan, en U
daarmede voor het goede doel wel hebt willen blootstellen aan alle onaangenaamheden
en krenterigheden, die nu eenmaal aan een officieele bemoeiing schijnen eigen te
moeten zijn."
Inmiddels worden de postzegels internationaal gezien als een belangrijk moment in de
waardering van de postzegel als kunstwerk.
OVER DE VORMGEVING
1900 TOT 1920
Deze periode hoort nog sterk bij de negentiende eeuw. Bij de overheden ligt alles vast,
zeker de vorm - al kan men overal in Nederland de Nieuwe Kunst bewonderen. Jean
François van Royen komt in 1904 bij de PTT werken. In zijn rol als algemeen secretaris
van het Hoofdbestuur weet hij binnen de PTT vernieuwingen op esthetisch gebied door
te voeren, die na 1918 door vele gevolgd zullen worden.
Rond 1900 bestaat er wat betreft de postzegels nog geen actief emissiebeleid. De
eerste bijzondere zegel voor de bestrijding van tuberculose verschijnt pas in 1906. Deze
zegel is ontworpen door monumentaal kunstenaar Antoon Derkinderen en vertoont een
sterk verlangen naar versiering.
Hoewel deze zegel zeer bijzonder is, gaat er wat betreft het vormgevingsbeleid van de
PTT pas echt iets veranderen wanneer Van Royen architect K.P.C. de Bazel uitnodigt
voor het ontwerpen van de Jubileumzegels in 1913.
De vormgeving van de zegel van De Bazel betekent het begin van een nieuw tijdperk
voor de representatie van de PTT. Onder het toeziend oog van Van Royen veranderen
naast het uiterlijk van de postzegels ook de formulieren, jaarverslagen, reclame,
belettering van gebouwen en auto's, brievenbussen, uithangborden en het interieur van
de kantoren en de gebouwen zelf.
De vernieuwing in de vormgeving en typografie van de PTT onder Van Royen komt
voort uit het streven naar verheffing van de esthetische kwaliteit van het dagelijkse
gebruiksvoorwerp en daarmee van het geestelijk welzijn van de gebruikers.
POST & MAATSCHAPPIJ
1910 TOT 1920
Voor de PTT breekt in 1914 met de komst van de Eerste Wereldoorlog een moeilijke tijd
aan. Niet alleen is er een tekort aan personeel, ook het vervoer van de post wordt
bemoeilijkt. Deze lastige tijd zet zich na het einde van de oorlog voort. Het verkeer en
vervoer herstellen zich, maar het exploitatiesaldo daalt.
Voor de post betekent het jaar 1914 het einde van een periode van ongekende groei en
bloei. De volgende tien jaar vormen een typische malaiseperiode. In augustus 1914
verliest de post in een slag een groot aantal vaste medewerkers door de mobilisatie in
verband met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Ook heeft de oorlog zijn
uitwerking op het steeds minder regelmatig verlopende postvervoer en treinen die
wegens kolenschaarste uitvallen.
Het einde van de Eerste Wereldoorlog betekent voor de post allerminst dat de
moeilijkheden tot het verleden behoren. Herstel van verkeer en vervoer komt snel
genoeg, maar het exploitatieresultaat en de goede naam van de dienst blijven geruime
tijd beneden peil en dalen zelfs. De post bezuinigt daarom via twee wegen: beperking
van de dienstverlening door het terugbrengen van de openstellingsuren van de kantoren
en bezuiniging op de personeelsuitgaven door lagere lonen. De maatregelen lonen,
want vanaf 1923 is er weer sprake van een bescheiden positief exploitatiesaldo.
Voor de PTT breekt in 1914 met de komst van de Eerste Wereldoorlog een moeilijke tijd
aan. Niet alleen is er een tekort aan personeel, ook het vervoer van de post wordt
bemoeilijkt. Deze lastige tijd zet zich na het einde van de oorlog voort. Het verkeer en
vervoer herstellen zich, maar het exploitatiesaldo daalt.
bron: www.iconenvandepost.nl
© TNT Post