Transcript pdf - Iconen van de post

Iconen van de post
1926
affiche weldadigheidszegel
Antoon Molkenboer
Dit affiche, naar ontwerp van Antoon Molkenboer, wordt door de PTT uitgebracht ter
bevordering van de verkoop van de weldadigheidszegels van 1926. Het figuratieve
gedeelte van het affiche laat een wereldbol zien van waaruit vier postduiven wegvliegen
met ieder een brief in de bek. Van de wereldbol naar beneden loopt een brede gouden
band. De band eindigt boven een geknielde vrouw die haar armen beschermend om
een kind slaat.
De afbeelding wordt omlijst door paarse vlakken en banden met hierin de tekst
"Weldadigheidspostzegels voor het kind".
EIGENSCHAPPEN
materiaal papier
techniek offset
afmeting 98 x 63 x 98
druk Drukkerij Senefelder, Amsterdam
in gebruik vanaf 1926
ANTOON MOLKENBOER
Antoon Molkenboer wordt op 8 april 1872 in Leeuwarden geboren. Zijn studie volgt hij
aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. In 1906 vertrekt hij naar
Parijs en New York om verder te studeren. Wanneer hij in 1918 terugkeert in Nederland
is hij een aantal jaren lector kostuumkunde aan de Rijksacademie voor Beeldende
Kunsten in Amsterdam.
Molkenboer is een kunstenaar die op veel verschillende vlakken zijn talent weet te
ontplooien. Zo maakt hij onder meer boekillustraties, spotprenten, muziekomslagen,
affiches, kostuums, wandschilderingen en toneelstukken.
Molkenboer is van groot belang voor de ontwikkeling van de vormgeving van
toneelstukken. Hij kiest namelijk veelal niet voor een realistisch-historische aankleding,
maar voor een decoratieve vertaling van het onderwerp.
In 1904 richt Molkenboer samen met Jac. van den Bosch, H. Hana, K. van Leeuwen en
W. Penaat de Nederlandse Vereniging voor Ambachts- en Kunstnijverheidskunst
(VANK) op. Het VANK verenigt Nederlandse kunstnijveraars die voor 1904 nog bij
schilders- of architectenverenigingen aangesloten waren.
Later in zijn carrière gaat Molkenboer zich meer richten op kerkelijke kunsten. Voor het
St. Antonius Abt te Scheveningen maakt hij de glas-in-lood-ramen en verschillende
mozaïeken waarin hij ongeveer twee miljoen steentjes verwerkt. Molkenboer overlijdt op
10 maart 1962.
SCHETSEN
OVER DE VORMGEVING
1920 TOT 1930
De jaren twintig zijn wat betreft kunst en vormgeving zeer vruchtbaar en vernieuwend,
ook voor PTT. J.F. van Royen beïnvloedt de vormgeving door het uitzetten van
opdrachten aan kunstenaars. Er ontstaan nieuwe richtingen in de kunst, zoals het
constructivisme, De Stijl, dada, Nieuwe Zakelijkheid en het surrealisme. Bij PTT is de
vormgeving nog voor een groot deel geënt op art nouveau en de decoratieve vormen
van de Amsterdamse School.
Nu Van Royen een zo belangrijke functie bij de PTT heeft ingenomen, wordt zijn invloed
steeds duidelijker zichtbaar. In 1922 wordt Van Royen tevens voorzitter van de
Nederlandse Vereniging Voor Ambachts- en Nijverheids Kunst (VANK). Dit betekent dat
hij vanuit zijn positie bij de PTT veel voor de kunstenaars in Nederland kan doen.
Vanaf 1921 krijgt men de behoefte het emissiebeleid te veranderen en de oude, nog in
voorraad zijnde, permanente zegels te vervangen door nieuwe permanente emissies.
Kunstenaars als Willem van Konijnenburg, Jan Toorop, Jan Veth, P.A.H. Hofman, C.A.
Lion Cachet, Anton Molkenboer en Chris Lebeau maken ontwerpen op klassieke wijze
en in De Stijl van de Nieuwe Kunst.
De stilering begint aan het eind van de jaren twintig te verdwijnen en het meer
illustratieve komt ervoor in de plaats, zoals in de zegels van Kamerlingh Onnes, Fokko
Mees, Van der Vossen en Jan Sluyters is te zien.
In 1924 zet architect en rijksbouwmeester J. Crouwel, een gematigd aanhanger van de
Amsterdamse School, het PTT-postkantoor neer aan de Neude in Utrecht. Het gebouw
is rijkelijk versierd met beelden en ornamenten van beeldhouwer Van den Eynde.
Meubilair, brievenbussen en informatieborden bij postkantoren worden vernieuwd. Van
Royen zorgt voor een sfeer die herkenbaar is, een soort 'corporate identity'. Het
typografisch strakke werk van Nicolaas de Koo levert hieraan een grote bijdrage.
POST & MAATSCHAPPIJ
1920 TOT 1930
Werd in de jaren twintig de malaise toegewezen aan de Eerste Wereldoorlog, nu zoekt
de PTT de oorzaak bij zichzelf. Met de komst van een nieuwe directeur-generaal met
ervaring in het bedrijfsleven keert het tij voor de PTT. Er wordt in deze periode een
nieuwe inkomstenbron ontdekt en er wordt bezuinigd door het aantal postbezorgingen
per dag te verminderen.
De oorzaak van de malaise in de periode van 1914 tot 1925 wordt in eerste instantie
toegewezen aan de Eerste Wereldoorlog. Maar later zoekt men de oorzaak toch vooral
bij de post zelf. Dit speelt in 1925 een belangrijke rol bij de keuze van een nieuwe
directeur-generaal: men zoekt iemand met ervaring in het bedrijfsleven. De keuze valt
op M.H. Damme, die veel belangstelling heeft voor het zogenoemde 'scientific
management', dat zich richt op de rationalisatie van het arbeidsproces.
De post boort een nieuwe bron van inkomsten aan door in 1925 ongeadresseerd
drukwerk en kleine monsters huis aan huis te gaan bezorgen. Deze uitbreiding blijft
overigens beperkt tot adressen die in de bestelloop liggen. Dit geeft ook aan waarom
het ongeadresseerde verkeer zo aantrekkelijk is voor de post: tegenover de extra
opbrengsten staan amper meerkosten.
Naast een nieuwe bron van inkomsten wordt er een nieuwe bezuinigingsmaatregel
doorgevoerd. In de jaren twintig brengt de post, onder protest van het bedrijfsleven, het
aantal postbezorgingen terug van vier naar drie per dag. De post verklaart dat de
genomen maatregel noodzakelijk is om tariefsverlagingen mogelijk te maken; daar heeft
het bedrijfsleven ook groot belang bij. In 1932 vervalt buiten de grote steden ook de
derde bezorging. Dit is volgens de post mogelijk doordat het grootste deel van de
correspondentie dankzij verbeteringen in het vervoer al bij de eerste bestelling kan
worden bezorgd.
Werd in de jaren twintig de malaise toegewezen aan de Eerste Wereldoorlog, nu zoekt
de PTT de oorzaak bij zichzelf. Met de komst van een nieuwe directeur-generaal met
ervaring in het bedrijfsleven keert het tij voor de PTT. Er wordt in deze periode een
nieuwe inkomstenbron ontdekt en er wordt bezuinigd door het aantal postbezorgingen
per dag te verminderen.
bron: www.iconenvandepost.nl
© TNT Post