Transcript pdf - Iconen van de post

Iconen van de post
1923
affiche weldadigheidszegel
Willem Arondeus
Affiche van Willem Arondeus ter bevordering van de verkoop van de
weldadigheidszegels van Jan Toorop uit 1923. Op het affiche zien we een haast
religieuze voorstelling van een moederfiguur die beschermend haar armen slaat om
twee figuren gekleed in klassieke gewaden. Bovenaan het affiche staat "Kerstzegels tot
steun voor de liefdadigheid". De kaarsen, afgebeeld in de omlijsting roepen, de
kerstsfeer op. Onderaan het affiche staan praktische vermeldingen over de
verkrijgbaarheid, bestemming van de toeslag.
EIGENSCHAPPEN
techniek lithografie
afmeting 58,3 x 36,5 x 58,3
fabrikant Drukkerij Kotting, Amsterdam
in gebruik vanaf 1923 tot 1924
WILLEM ARONDEUS
Willem Arondeus, geboren op 22 augustus 1894, volgt aan het latere Rietveld Academie
in Amsterdam de opleiding tot decoratief schilderen. Na het behalen van zijn diploma
gaat hij aan de slag als kunstenaar. Hij komt in contact met de dichter Adriaan Roland
Holst, die voor Arondeus een belangrijke bron van inspiratie zal vormen.
Arondeus liet zich als kunstenaar niet beperken door slechts een medium; zo was hij
kundig in zowel het weven van tapijten, het maken van wandschilderingen en gravures
als ook het maken van pentekeningen. Voor het stadhuis in Rotterdam maakte hij een
wandschildering en illustraties maakte hij bij gedichten van J.H. Leopold, P.C. Boutens
en Martiunus Nijhoff. Echter vormt de kunst op zich voor Arondeus ook een beperking
en in 1935 debuteert hij als schrijver met zijn boek 'Het Uilenhuis'. Na zijn debuut volgt in
1939 zijn tweede roman. In datzelfde jaar komt ook zijn eerste non-fictie boek uit; een
biografie over de Nederlandse schilder Matthijs Maris. In 1941 komt er ook nog een
boek uit over monumentale schilderkunst in Nederland van de hand van Arondeus.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Arondeus lid van de Raad van Verzet en maakt hij
onder meer valse persoonsbewijzen en helpt hij mee aan de bomaanslag op het
bevolkingsregister in Amsterdam. Een week na de bomaanslag in 1943 wordt Arondeus
samen met enkele andere van zijn medehandlangers van de aanslag gearresteerd. Op
1 juli 1943 wordt hij geëxecuteerd.
SCHETSEN
OVER DE VORMGEVING
1920 TOT 1930
De jaren twintig zijn wat betreft kunst en vormgeving zeer vruchtbaar en vernieuwend,
ook voor PTT. J.F. van Royen beïnvloedt de vormgeving door het uitzetten van
opdrachten aan kunstenaars. Er ontstaan nieuwe richtingen in de kunst, zoals het
constructivisme, De Stijl, dada, Nieuwe Zakelijkheid en het surrealisme. Bij PTT is de
vormgeving nog voor een groot deel geënt op art nouveau en de decoratieve vormen
van de Amsterdamse School.
Nu Van Royen een zo belangrijke functie bij de PTT heeft ingenomen, wordt zijn invloed
steeds duidelijker zichtbaar. In 1922 wordt Van Royen tevens voorzitter van de
Nederlandse Vereniging Voor Ambachts- en Nijverheids Kunst (VANK). Dit betekent dat
hij vanuit zijn positie bij de PTT veel voor de kunstenaars in Nederland kan doen.
Vanaf 1921 krijgt men de behoefte het emissiebeleid te veranderen en de oude, nog in
voorraad zijnde, permanente zegels te vervangen door nieuwe permanente emissies.
Kunstenaars als Willem van Konijnenburg, Jan Toorop, Jan Veth, P.A.H. Hofman, C.A.
Lion Cachet, Anton Molkenboer en Chris Lebeau maken ontwerpen op klassieke wijze
en in De Stijl van de Nieuwe Kunst.
De stilering begint aan het eind van de jaren twintig te verdwijnen en het meer
illustratieve komt ervoor in de plaats, zoals in de zegels van Kamerlingh Onnes, Fokko
Mees, Van der Vossen en Jan Sluyters is te zien.
In 1924 zet architect en rijksbouwmeester J. Crouwel, een gematigd aanhanger van de
Amsterdamse School, het PTT-postkantoor neer aan de Neude in Utrecht. Het gebouw
is rijkelijk versierd met beelden en ornamenten van beeldhouwer Van den Eynde.
Meubilair, brievenbussen en informatieborden bij postkantoren worden vernieuwd. Van
Royen zorgt voor een sfeer die herkenbaar is, een soort 'corporate identity'. Het
typografisch strakke werk van Nicolaas de Koo levert hieraan een grote bijdrage.
POST & MAATSCHAPPIJ
1920 TOT 1930
Werd in de jaren twintig de malaise toegewezen aan de Eerste Wereldoorlog, nu zoekt
de PTT de oorzaak bij zichzelf. Met de komst van een nieuwe directeur-generaal met
ervaring in het bedrijfsleven keert het tij voor de PTT. Er wordt in deze periode een
nieuwe inkomstenbron ontdekt en er wordt bezuinigd door het aantal postbezorgingen
per dag te verminderen.
De oorzaak van de malaise in de periode van 1914 tot 1925 wordt in eerste instantie
toegewezen aan de Eerste Wereldoorlog. Maar later zoekt men de oorzaak toch vooral
bij de post zelf. Dit speelt in 1925 een belangrijke rol bij de keuze van een nieuwe
directeur-generaal: men zoekt iemand met ervaring in het bedrijfsleven. De keuze valt
op M.H. Damme, die veel belangstelling heeft voor het zogenoemde 'scientific
management', dat zich richt op de rationalisatie van het arbeidsproces.
De post boort een nieuwe bron van inkomsten aan door in 1925 ongeadresseerd
drukwerk en kleine monsters huis aan huis te gaan bezorgen. Deze uitbreiding blijft
overigens beperkt tot adressen die in de bestelloop liggen. Dit geeft ook aan waarom
het ongeadresseerde verkeer zo aantrekkelijk is voor de post: tegenover de extra
opbrengsten staan amper meerkosten.
Naast een nieuwe bron van inkomsten wordt er een nieuwe bezuinigingsmaatregel
doorgevoerd. In de jaren twintig brengt de post, onder protest van het bedrijfsleven, het
aantal postbezorgingen terug van vier naar drie per dag. De post verklaart dat de
genomen maatregel noodzakelijk is om tariefsverlagingen mogelijk te maken; daar heeft
het bedrijfsleven ook groot belang bij. In 1932 vervalt buiten de grote steden ook de
derde bezorging. Dit is volgens de post mogelijk doordat het grootste deel van de
correspondentie dankzij verbeteringen in het vervoer al bij de eerste bestelling kan
worden bezorgd.
Werd in de jaren twintig de malaise toegewezen aan de Eerste Wereldoorlog, nu zoekt
de PTT de oorzaak bij zichzelf. Met de komst van een nieuwe directeur-generaal met
ervaring in het bedrijfsleven keert het tij voor de PTT. Er wordt in deze periode een
nieuwe inkomstenbron ontdekt en er wordt bezuinigd door het aantal postbezorgingen
per dag te verminderen.
bron: www.iconenvandepost.nl
© TNT Post