Transcript Klik hier voor de volledige analyse van het CPB

Keuzes in Kaart 2018-2021
Dit is een uitgave van:
Centraal Planbureau (CPB)
Postbus 80510 | 2508 GM Den Haag
(088) 984 60 00 | www.cpb.nl | [email protected]
Gedrukt door:
Xerox/OBT
Kerketuinenweg 8 | 2544 CW Den Haag
(070) 2800 800 | [email protected]
Een analyse van elf verkiezingsprogramma’s
Nederland gaat maart 2017 naar de stembus. Er valt genoeg te
kiezen. Partijen maken uiteenlopende financieel-economische
afwegingen, zo blijkt uit de verkiezingsprogramma’s. Wat is het
speerpunt voor de aanstaande kabinetsperiode?
De arbeidsmarkt, het belastingstelsel, het klimaat,
het onderwijs, het pensioenstelsel, veiligheid, de woningmarkt, de zorg? Wat krijgt prioriteit: de werkgelegenheid,
de koopkracht of het overheidssaldo, meer publieke goederen
en diensten of juist meer lastenverlichting? En hoe worden
deze doelen onderling gewogen? Elf partijen (VVD, PvdA, SP,
CDA, D66, ChristenUnie, GroenLinks, SGP, DENK, VNL,
Vrijzinnige Partij) hebben van het aanbod gebruik gemaakt
hun verkiezingsprogramma door het Centraal Planbureau van
een financieel-economische doorrekening te laten voorzien.
‘Keuzes in Kaart’ beschrijft welke maatregelen partijen voor
ogen staan, welke economische effecten ze daarmee hopen te
bereiken en hoe partijen zich van elkaar onderscheiden.
Budgettaire Economische
maatregelen effecten
beschreven doorgerekend
Foto omslag: Tweede Kamer | Peter Hilz
Februari 2017 | ISBN 978-90-5833-756-6
Keuzes in Kaart
2018-2021
Een analyse van elf
verkiezingsprogramma’s
Inhoudsopgave
1
Voorwoord............................................................................................................................................................9
1
Achtergrondenenaanpak..........................................................................................................................10
2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
Dehoofdlijnenvandeverkiezingsprogramma’s.............................................................................18
Overheidsbegroting.......................................................................................................................................22
Zorg.......................................................................................................................................................................31
Macro‐economischeeffecten....................................................................................................................35
Overheidssaldoenoverheidsschuld......................................................................................................37
Koopkrachteffecten.......................................................................................................................................40
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling........................................44
Structurelewerkgelegenheidseffecten.................................................................................................46
Houdbaarheidoverheidsfinanciën.........................................................................................................51
3
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
VVD........................................................................................................................................................................55
Overheidsbegroting.......................................................................................................................................56
Zorg.......................................................................................................................................................................58
Macro‐economischeeffecten....................................................................................................................60
Overheidssaldoenoverheidsschuld......................................................................................................61
Koopkrachteffecten.......................................................................................................................................61
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling........................................65
Structurelewerkgelegenheidseffecten.................................................................................................66
Houdbaarheidoverheidsfinanciën.........................................................................................................67
4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
PvdA......................................................................................................................................................................69
Overheidsbegroting.......................................................................................................................................70
Zorg.......................................................................................................................................................................72
Macro‐economischeeffecten....................................................................................................................74
Overheidssaldoenoverheidsschuld......................................................................................................75
Koopkrachteffecten.......................................................................................................................................76
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling........................................80
Structurelewerkgelegenheidseffecten.................................................................................................81
Houdbaarheidoverheidsfinanciën.........................................................................................................83
5
5.1
5.2
5.3
5.4
5.5
5.6
SP............................................................................................................................................................................85
Overheidsbegroting.......................................................................................................................................86
Zorg.......................................................................................................................................................................88
Macro‐economischeeffecten....................................................................................................................91
Overheidssaldoenoverheidsschuld......................................................................................................92
Koopkrachteffecten.......................................................................................................................................93
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling........................................97
5
5.7
5.8
Structurelewerkgelegenheidseffecten.................................................................................................98
Houdbaarheidoverheidsfinanciën.........................................................................................................99
6
6.1
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6
6.7
6.8
CDA.....................................................................................................................................................................101
Overheidsbegroting....................................................................................................................................102
Zorg....................................................................................................................................................................104
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................106
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................107
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................107
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................111
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................112
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................113
7
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6
7.7
7.8
D66.....................................................................................................................................................................115
Overheidsbegroting....................................................................................................................................116
Zorg....................................................................................................................................................................118
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................120
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................121
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................122
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................126
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................127
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................129
8
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
8.6
8.7
8.8
ChristenUnie..................................................................................................................................................131
Overheidsbegroting....................................................................................................................................132
Zorg....................................................................................................................................................................134
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................136
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................137
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................138
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................142
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................144
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................145
9
9.1
9.2
9.3
9.4
9.5
9.6
9.7
9.8
GroenLinks......................................................................................................................................................147
Overheidsbegroting....................................................................................................................................148
Zorg....................................................................................................................................................................150
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................152
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................153
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................154
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................159
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................160
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................162
6
10
10.1
10.2
10.3
10.4
10.5
10.6
10.7
10.8
SGP......................................................................................................................................................................164
Overheidsbegroting....................................................................................................................................165
Zorg....................................................................................................................................................................167
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................169
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................170
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................170
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................174
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................175
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................176
11
11.1
11.2
11.3
11.4
11.5
11.6
11.7
11.8
DENK.................................................................................................................................................................178
Overheidsbegroting....................................................................................................................................179
Zorg....................................................................................................................................................................181
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................183
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................184
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................184
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................188
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................189
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................190
12
12.1
12.2
12.3
12.4
12.5
12.6
12.7
12.8
VNL.....................................................................................................................................................................192
Overheidsbegroting....................................................................................................................................193
Zorg....................................................................................................................................................................195
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................197
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................198
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................199
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................203
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................204
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................205
13
13.1
13.2
13.3
13.4
13.5
13.6
13.7
13.8
VrijzinnigePartij..........................................................................................................................................207
Overheidsbegroting....................................................................................................................................208
Zorg....................................................................................................................................................................210
Macro‐economischeeffecten.................................................................................................................212
Overheidssaldoenoverheidsschuld...................................................................................................213
Koopkrachteffecten....................................................................................................................................214
Langetermijnbeleidseffectenopinkomenseninkomensverdeling.....................................218
Structurelewerkgelegenheidseffecten..............................................................................................219
Houdbaarheidoverheidsfinanciën......................................................................................................220
7
14 Bijlagenperpartij........................................................................................................................................222
14.1 VVD.....................................................................................................................................................................222
14.2 PvdA...................................................................................................................................................................230
14.3 SP.........................................................................................................................................................................244
14.4 CDA.....................................................................................................................................................................257
14.5 D66.....................................................................................................................................................................266
14.6 ChristenUnie..................................................................................................................................................280
14.7 GroenLinks......................................................................................................................................................295
14.8 SGP......................................................................................................................................................................309
14.9 DENK.................................................................................................................................................................319
14.10 VNL.....................................................................................................................................................................329
14.11 VrijzinnigePartij..........................................................................................................................................340
15 Bijlageoverenkelespecifiekeonderwerpen..................................................................................350
15.1 HetbasispadvanKeuzesinKaart........................................................................................................350
15.2 Exante..............................................................................................................................................................350
15.3 Ingroeienvanmaatregelen.....................................................................................................................351
15.4 Ombuigingenophetoverheidsapparaat..........................................................................................351
15.5 Publiekebanenenmaatschappelijkedienstplicht.......................................................................352
15.6 Ambtenarensalarissenenlonenindezorgsector........................................................................353
15.7 Budgettaireeffectenvanzorgmaatregelen.....................................................................................353
15.8 Bezettingsnormenvoordeverpleeghuiszorg................................................................................355
15.9 Subsidies..........................................................................................................................................................358
15.10 EnergieenKlimaat......................................................................................................................................358
15.11 Belastingen.....................................................................................................................................................359
15.12 Zvw‐premies.................................................................................................................................................361
15.13 Aardgasproductie........................................................................................................................................362
15.14 StructureelEMU‐saldo..............................................................................................................................362
15.15 Investeringsbank.........................................................................................................................................362
15.16 Koopkrachtopmiddellangetermijn...................................................................................................363
15.17 Inkomensongelijkheidoplangetermijn...........................................................................................363
15.18 Structurelewerkgelegenheid.................................................................................................................364
15.19 Houdbaarheidenpensioenen................................................................................................................366
16
8
Begrippenenafkortingen........................................................................................................................367
Voorwoord
In1986benaderdendriepartijenhetCentraalPlanbureaumethetverzoekheteigen
verkiezingsprogrammadoorterekenen.Hetwasdestartvaneentraditie,dieinhet
buitenlandzowelbewonderingalsverwonderingopwekt.Nu,ruimdertigjaarlater,ligtde
negendeeditievanKeuzesinKaartvooru.Aandezeeditiedoenelfpartijenmee,hethoogste
aantaldeelnemerstotopheden.
DeevaluatievandevorigeeditievanKeuzesinKaartheeftgeleidtotenkelewijzigingendie
naderwordentoegelichtinhoofdstuk1.Hoofdthemavandeevaluatiewasdeomvangvande
exercitieendeuitdagingdedoorrekeningorganisatorischbehapbaareninhoudelijk
verantwoordtelatenblijven.Eeninhetoogspringendewijzigingisdeanderevormgeving
vandesamenwerkingmethetPlanbureauvoordeLeefomgeving(PBL).Hetzijnseparate
trajecten,waarbijdoorgoedeonderlingesamenwerkingdeconsistentievande
doorrekeningentussenbeiderapportenisgeborgd.Ookdezeeditiezalweerworden
onderworpenaaneengrondigeevaluatie.
Metdeervaringvaneerderedoorrekeningenisgekozenvooreenverbeteringvanhet
instrumentarium,vooreendeelalgetestbijdedoorrekeningvanenkeletegenbegrotingen.
Hetechtewerkaandezeeditiestartteop7november2016,metdeaanleveringdoorpartijen
vanhunsetsmaatregelen‐eneindigdeop16februari2017,metdepublicatievanKeuzesin
Kaart2018‐2021.Eenkorteperiodedieenerzijdsnodigisvooreenordentelijkeuitvoering
vandewerkzaamheden,endieanderzijdsdetijdschema’svanpolitiekepartijenvoorhet
eigeninterneprocesendeverkiezingscampagnesrespecteert.Bikkelenisdanook
onvermijdelijkgebleken,voordemedewerkersvanhetCPBenvoordeparticipantenbijde
politiekepartijen.BijhetCPBzijntientallenmensenintouwgeweestomde1165
gepubliceerdemaatregelendoorterekenen.Gegevendepiekbelastingiseenbeperktberoep
gedaanopmensenvanbuiten.Hunwerkzaamhedenzijnonderdevolle
verantwoordelijkheidenaansturingvanhetCPBgeschied.Deprojectleidingwasinhanden
vanJohannesHersenWimSuyker.IkdankiedereendieaandezeKeuzesinKaartheeft
meegewerkt.
Politiekisnietvoorbangemensen.Politiekiseenkwestievankiezen.Definancieel‐
economischkeuzeswordeninzichtelijkgemaaktinditboek.Hetlegtheldervastwelke
maatregelenpartijenvoorogenstaan,welkeeconomischeeffectenzedaarmeehopente
bereikenenhoezezichvanelkaaronderscheiden.Daterwattekiezenvalt,blijktookindeze
editie.Politiekgaatuiteraardnietalleenoverfeiten,maatregeleneneconomie.Daarzijnwe
onsalsgeenandervanbewust.IkhoopniettemindathetCPBmetdezepublicatieeen
nuttigebijdragelevertaanhetmaatschappelijkedebat.
LauravanGeest
Directeur
9
1
Achtergronden en aanpak
Economische uitgangssituatie en beleidsvragen
HetNederlandsebbpperhoofdbereiktein2016weerhetniveauvan2008,dewerkloosheid
daaltmaarligtnogsteedsbovenhetevenwichtsniveau.Onderzoekwijstuitdatfinanciële
crisesmeteenforsepermanenteschadegepaardgaan.1Definanciëlecrisisvan2008ende
eurocrisisvan2012hebbendiepevorengetrokken.DeNederlandseeconomiebleekook
meerschokgevoeligdandievanonzebuurlandenalsgevolgvandelangebalansen,met
enerzijdseenroyaalkapitaalgedektpensioenstelselenanderzijdseenomvangrijke
hypotheekschuld.2Hetheeftveelgekostomdeergstegevolgenvandecrisistebovente
komen.
Tabel 1.1
Basispaden in Keuzes in Kaart (KiK)
KiK 2008-2011
KiK 2011-2015
KiK 2013-2017
KiK 2018-2021
gemiddelde groei in %
Bbp
Koopkracht (mediaan)
1¾
1¾
1½
1,7
¾
¼
0
0
5,5
eindjaar
Werkloosheid (%) (a)
4
4 3/4
5 3/4
EMU-saldo (% bbp)
1
-2,9
-2,6
0,9
EMU-schuld (% bbp)
38
74
74
52,3
Houdbaarheid (% bbp)
-1,5
-4,5
-1,1
0,4
Inkomensverdeling (b)
nb
nb
nb
2,9
(a) Werkloosheidscijfers zijn weergegeven conform thans gebruikte ILO-definitie en EBB-statistiek.
(b) Relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt in de structurele situatie als gevolg van beleid. Een toename betekent grotere
inkomensongelijkheid Deze maatstaf is voor eerdere edities niet beschikbaar.
Deuitgangspositievannuis,afgezettegenhetrecenteverleden,nietongunstig(zietabel
1.1).DitneemtnietwegdatdeverwachtegroeivandeNederlandseeconomiemet
gemiddeld1,7%perjaarineenhistorischperspectiefrelatieflaagligt.Degroeiislanggestut
dooreengroeiendaanbodvanwerkenden.Metdereedssterktoegenomen
arbeidsparticipatievanvrouwenendevergrijzingvandeberoepsbevolkingdroogtdeze
bronlangzaamop.Overdealdannietgetemperdevooruitzichtenvoorde
productiviteitsgroeiwoedteeninternationaaldebat.Inhetbasispadvoordemiddellange
termijndaaltdewerkloosheid,maarneemtdekoopkrachtvanhetmedianehuishoudenniet
toe.Deoverheidsfinanciënvertoneneendegelijkprofiel,zekerinvergelijkingmethet
1
Luginbuhl, R. en A. Elbourne, 2016, Accounting for the Business Cycle Reduces the Estimated Losses from Systemic
Banking Crises, CPB Discussion Paper 339 (link).
2
Lukkezen, J. en A. Elbourne, 2015, De Nederlandse consumptie, goede tijden, slechte tijden, CPB Policy Brief 2015/03
(link) .
10
recenteverleden.AandevereistenvanhetStabiliteits‐enGroeipactwordtvoldaan,3de
budgettairearrangementenkunnen(meerdan)wordendoorgegevenaanvolgende
generaties,zonderdatdestaatsschuldexplodeert.Dezeramingkenteenbijsluitermet
onzekerhedeninvooralhetinternationaledomein,onzekerhedenwaarNederlandalsopen
economiegevoeligvooris.
Indeafgelopenperiodewerdenbudgettairekeuzesbepaalddoordegeringebuffersinde
begroting.Devreesvoorontsporendeschuldniveausopkorteenlangetermijnendewens
omaandevereistenvanhetStabiliteits‐enGroeipacttevoldoenleiddentoteensterkaccent
opombuigingenenlastenverzwaringen.Hoeweleconomengraagpleitenvooreen
stabiliserendefunctievanhetoverheidsbudget,isdepraktijkvaakweerbarstig.Datgeldtin
tijdenvantegenspoed(onderaldannietgepercipieerdedruk),maarzekerookintijdenvan
voorspoed.Nietsblijktzolastigalshetaanleggenvanhetspreekwoordelijkeappeltjevoorde
dorst4.
Deverkiezingenin2017vindenplaatstegeneenminderonheilspellendebudgettaireen
economischeachtergronddandievan2012.Datisookzichtbaarindebudgettairekeuzes
vanpartijen.Alseenpartijlouterkijktvanuithetperspectiefvanconstantearrangementen,
kanzijhethoudbaarheidssaldo0,4%bbplatenverslechteren,alseenpartijeenEMU‐saldo
vanfeitelijk0%bbpnastreeft,iserruimtevooreen(ex‐post)verslechteringvan0,9%bbp
enalseenpartijkoerstopdeEuropesemiddellangetermijndoelstellingvoorhetstructureel
saldo(‐0,5%bbp),bedraagtdezeruimte1,1%bbp.Inhetlichtvande
middellangetermijnramingadviseertdeStudiegroepBegrotingsruimteinhaar15erapport
persaldogeennettointensivering,maarookgeennettobezuinigingdoortevoeren.5
Stabilisatieenbestuurlijkerustzijndaarvoordebelangrijksteargumenten.
Eenbetereuitgangspositiebetekentnietdaternietstekiezenvalt.Indeeconomiegaathet
omafruilen,maatregelenhebbenvoor‐ennadelen.Zokandeeconomischegroeiworden
gestimuleerddoorhogereuitgaven,maarditleidttoteenverslechteringvanhetEMU‐saldo
endehoudbaarheid.Andersomkandehoudbaarheidvandeoverheidsfinanciënworden
versterktdoorhetverhogenvandearbeidsparticipatie.Meerwerkgelegenheidleidttotmeer
koopkrachtenmeerbelastingontvangsten.Hetgaatweltenkostevan‘vrije’tijd,tijddie
andersbesteedhadkunnenwordenaanhobby’s,hetverzorgenvankinderen,ofmantelzorg.
Watisnuechtbelangrijk:dewerkgelegenheid,dekoopkrachtofhetoverheidssaldo,meer
publiekegoederenendienstenofjuistmeerlastenverlichting?Ookbinnendecategorieën
overheidsuitgavenenlastenverlichtingisereenbaaierdaanopties.Watzieteenpartijals
hetprobleemvandezetijd?Dearbeidsmarkt,hetbelastingstelsel,hetklimaat,hetonderwijs,
hetpensioenstelsel,veiligheid,dewoningmarkt,dezorg?Hoeweegtzijdezedoelen
onderling?Watisdegoedemaatvoering?Datzijnbijuitstekpolitiekevragen.DeStudiegroep
3
De berekeningsmethoden voor de uitgavenregel is complex en vertoont een sterke correlatie met andere indicatoren.
Daarom ziet het CPB in deze Keuzes in Kaart af van een rapportage per partij.
4
Suyker, W., 2016, Opties voor begrotingsbeleid, CPB Policy Brief 2016/02 (link).
5
Studiegroep Begrotingsruimte, 2016, Van Saldosturing naar stabilisatie (link).
11
DuurzameGroei,6ingesteldopverzoekvandeTweedeKamer,boodinhaar(eerste)rapport
praktischeinspiratievoornaderebeleidskeuzes.Inspiratiediepartijenookhebbenbenut
voordezeKeuzesinKaart.
Maatregelenleidennietalleentotuiteenlopendeeconomischeresultaten,dezeresultaten
kunnenookveranderenoverdetijd.Publiekebanenenfiscalestimulansenkunnenbeide
leidentotminderwerkloosheideneenlagerEMU‐saldo.Eenuitbreidingvanpubliekebanen
isopkortetermijneffectiefvoordewerkloosheidsbestrijding.Eenfiscalestimulansvertaalt
zichoptermijninmeerwerkgelegenheidenverdientzichdeelsterug,maarkanopkorte
termijnleidentoteenmindergrotedalingvandewerkloosheidomdathettijdkosthetextra
arbeidsaanbodindeeconomieoptenemen.TegendieachtergrondrapporteertKeuzesin
Kaartnietalleeneffectenopdemiddellangetermijn,maarookopdelangetermijn.
Naastverschillenintypenmaatregelenenhunindetijduiteenlopendeeffectopdeeconomie
speeltdefactortijdookopeenanderemaniereenrolindezerapportage.Inbeginselworden
maatregeleningezetomeengelijkmatigeimpulsopdeeconomieteverzekeren.Sommige
maatregelenzijnevenweldusdanigingrijpenddatzeomuitvoeringstechnischeredenenpas
inhetlaatstejaarvandekabinetsperiodekunnenwordendoorgevoerd,danweleen
geleidelijkingroeipadvergendatdoorlooptnadekabinetsperiode(zoalsdevermindering
vandehypotheekrenteaftrekofdebeperkingvandeoverdraagbaarheidvandealgemene
heffingskorting).7Bijgrotetransitiesindezorgwordtbovendienrekeninggehoudenmet
tijdelijketransitiekosten.8Eenspeciaalgevalzijnbeleidsaanpassingenmetgevolgenvoor
uitgaveneninkomstendiegevoeligzijnvoorvergrijzing,zoalszorgenpensioenen;de
consequentiesvandittypemaatregelennementoeoverdetijdmetdestijgingvanhetaantal
(zeer)oudemensenensorterendanookextraeffectenopdelangetermijn(denkaanhet
verhogenvandeAOW‐uitkeringofdeintroductievaneenbezettingsnorminde
verpleeghuiszorg).Indezegevallenlatendevolledigeeffectenzichpaslatervoelen.Juistin
datsoortgevallenishetvanbelangnietalleennaardegerapporteerdeindicatorenopde
middellangetermijntekijken,maarooknaardieopdelangetermijn.Alleenzokanhet
beleidspakketopzijnwaardewordengeschat.Waarrelevant,zalditookworden
gesignaleerd.
Reikwijdte – constanten en veranderingen ten opzichte van de vorige edities
KeuzesinKaartisdertigjaargeledengestartopverzoekvandriepartijen.Hetisgeen
statischgeheelgebleken.9Hetaantaldeelnemendepartijensteegoverdetijdende
reikwijdtevandedoorrekeningevolueerdeoverdetijd.
Eenconstanteisdeambitieomtelatenzienhoedeuiteenlopendeidealenenopvattingen
vanpolitiekepartijenindepraktijkhandenenvoetenkrijgen.Watstaatpartijennuprecies
voorogen?HoezouNederlanderuitzienalsdepartijhaarprogrammaonverkortzou
kunnenuitvoeren?Eensoortbeleidsexperimentophetdroge.
6
Studiegroep Duurzame Groei, 2016, Kiezen voor duurzame groei (link).
7
Dit wordt expliciet gemeld in de bijlagen per partij.
8
Hoofdstuk 6 in Technische werkgroep Zorgkeuzes in Kaart, Zorgkeuzes in Kaart, 2015, Analyse van beleidsopties voor
de zorg van tien politieke partijen (link).
9
Bolhuis, W., 2017, De rekenmeesters van de politiek, uitgeverij van Gennep.
12
Eenandereconstanteisdeprimaireconomischeinvalshoek.DitbetekentnietdathetCPB
denktdatpolitiekeenkwestieisvanoptimaalprogrammerenofdatalleeneconomietelt.
Integendeel.Erisveelmeerdangeld.Deeconomischeinvalshoekpastwelbijhet
kennisgebiedvanhetCPB.AndereinstellingenzoalshetPBLenhetSCPlatenvanuitdeeigen
expertisehunlichtschijnenoverdeverkiezingsprogramma’s.MethetPBLheeft–voorzover
partijenaanbeidedoorrekeningendeelnamen‐afstemmingplaatsgevondenomconsistentie
tussendemaatregelenenhunmaatvoeringinbeidepublicatieszekertestellen.Ook
daarmeeisgeendekkendbeeldontstaanvanallethema’sdiedeverkiezingsprogramma’s
bespreken.Voorsommigevragenvanethisch‐filosofischeaardisdatbegrijpelijk.Opandere
terreinenisditwellichtonbevredigend.Wiezoununietwillenwetenwatdebatenvanextra
geldvoordefensieofgezondheidszorgintermenvanveiligheidofgezondelevensjaren
zoudenkunnenzijn.Geziendethematiekenbenodigdeexpertiseligtvullingvandeze
leemte,aldannietviaaanvullendonderzoek,nietdirectophetpadvanhetCPB.Wel
signalerenweeenmooibraakliggendterreinvooranderen.Andersomdoethetfeitdater
geendekkendeanalyseoverdevollebreedtevoorhandenis,nietafaandewaardevaneen
CPB‐analyse.
Eenvastewaardeindedoorrekeningishetvrijwilligekaraktervandeexercitie.Een
doorrekeningisonzesinziensalleenmogelijkineengoedesamenwerkingmetpartijen.
Alleenzokandedoorrekeningeenjuistevertalingenconcretiseringbevattenvande
politiekeambitiesvandepartijen.
DezeversievanKeuzesinKaartbouwtvoortopdekeuzesdieineerdereeditieszijn
gemaakt.DebelangrijksteaanpassingenvindenhunbasisindeevaluatievanKeuzesinKaart
2013‐2017dieeind2013isgepubliceerd.10Hoofdthemavandeevaluatiewasdeomvang
vandeonderneming.Daarnaastwaserbehoefte‐bijpartijen,maarookbijhetCPB‐om
meerruimtetecreërenvoorhetdoorrekenenvanmeeronconventionelevoorstellenen,
meerinhetalgemeen,voormeeroverleg.Totslotbestondbijeenaantalpartijende
begrijpelijkewensopdelangetermijnnietalleeninzichttegevenindeeffectenopde
overheidsfinanciënenwerkgelegenheid,maarookopdeinkomensontwikkeling.Tegendeze
achtergrondzijndevolgendeaanpassingendoorgevoerd:
 DeelnameisgereserveerdvoorpartijenmeteenvertegenwoordigingindeTweede
Kamer.Zoalsdezeeditielaatzien,betekentditnietdatergeennieuwepartijenhebben
deelgenomen.DoordeveleafsplitsingenindeTweedeKamerhaddeninpotentiezestien
partijenzichop14oktoberkunnenaanmelden.Driepartijendebuterentegelijkbijde
doorrekeningendeverkiezingen.11
 Dewerkzaamhedenzijnmeerindetijdgespreid.ZoheefthetCPBsamenmetde
ministeriesvanVWSenFinanciënvoortienpartijenuitdeTweedeKamer
geanonimiseerddevoorstellenophetterreinvandezorgdoorgerekend.Hieroverisin
10
CPB, 2013, Vernieuwing doorrekening verkiezingsprogramma’s, Evaluatie ‘ Keuzes in Kaart 2013-2017’, CPB Notitie
(link).
11
Als de oude beslisregel zou zijn toegepast, was het aantal potentiële deelnemers niet groter geweest; deelname was
toen ook opengesteld voor partijen die nu niet in de Tweede Kamer zaten, maar ten tijde van het uitschrijven van de
verkiezingen minimaal één zetel hadden in de drie grote peilingen.
13




2015gerapporteerdinZorgkeuzesinKaart.12DaarnaastzijnCPB,PBLenSCPdereeks
KansrijkBeleidgestart.13Metdezereekswordtopeenseriebeleidsveldeneenstaalkaart
aanbeleidsoptiesinbeeldgebracht,methunvoor‐ennadelenopdiversedimensies.Tot
slotzijnpartijennadrukkelijkuitgenodigdineenvroegstadiummeeringrijpende
voorstellenvertrouwelijktelatendoorrekenen.Metdezedrieveranderingenisbeoogd
dewerkdruktijdenshetrekenproceszelfteverlichten,voorhetCPBenvoorpolitieke
partijen.Ookiszoruimtegeschapenvoordeopnamevanmeeronconventionele
beleidsopties,dienueenmaalmeertijdvergenomdoorterekenen.Tijddieindekorte
Keuzes‐in‐Kaart‐periodeschaarsis.
Dereikwijdtevandedoorrekeningisingeperkt.HetCPBisgestoptmetderapportage
vanzogenoemdeprogrammaeffecteninKeuzesinKaart.HetPBLheeftzijnrekenwerk
voortgezet,zodatindepraktijkhetverliesbeperktistotdeeffectenvanmaatregelenop
hetterreinvanwoningmarkt,onderwijseninnovatie.Dezeprogrammaeffectenzijn
overigensgrotendeelstereconstruerenmetbehulpvandemaatregeleninde
desbetreffendeKansrijk‐delen.
Deminimaleomvangvaneenindividuelemaatregelisbegrensdop100mlneuro,ditis
0,012%vanhetbbp.Ondanksdezebeperkingishetaantaldoorgerekendemaatregelen
omvangrijkgebleven.
Erismeertijdingebouwdvooroverlegtijdenshetprocesvandoorrekening,inditgeval
ookmedegeholpendooreenregulier–endusbeterplanbaar–verkiezingsmoment.
Eriseenindicatorvoordeinkomensverdelingtoegevoegd;deGini‐coëfficiënt.Bij
sommigemaatregelenworden,alsgevolgvaneengeleidelijkingroeitraject,
inkomenseffectenpasoplangetermijnzichtbaar.Indeoudeopzetkwamdatnietaande
oppervlakte.DenutoegevoegdeGini‐coëfficiëntgeeftinzichtindeinkomenseffectenop
delangetermijn,voorzovervoortvloeienduitnieuwbeleid
Werkwijze
Naveletussentijdseverkiezingenisderondeinmaart2017eréénvolgensplanning.
Daarmeezijndeverkiezingsprogramma’sendezeKeuzesinKaartminderonderstoomen
kokendwatertotstandgekomen.Indeperiodetussendeachtsteennegendeeditieiser
geregeldcontactgeweestmetpartijenoverdereikwijdtevandedoorrekening,de
gehanteerdemethodenenmodellen,hettijdschemaendeopzetvandezepublicatie.
Constantedaarbijishetstrevennaartransparantieenhetvoorkomenvanverrassingen.
Startendindezomervan2016zijnerdriestartnotitiesgepubliceerdoverdewijzewaarop
specifiekebeleidsvoorstellenzoudenwordenbeoordeeld.Dezenotitieszijnook
gepubliceerd14envormendebouwstenenvandebijlageinhoofdstuk15–enkelespecifieke
onderwerpen.
Op3oktober2016isallepartijengevraagduiterlijk14oktober2016aantegevenofzij
wildendeelnemenaandedoorrekening.Op7november2016hebbenpartijenhun
12
Technische werkgroep Zorgkeuzes in Kaart, Zorgkeuzes in Kaart, 2015, Analyse van beleidsopties voor de zorg van tien
politieke partijen (link).
13
Zie hoofdstuk 3 in CPB, 2014, Werkplan 2015, CPB Memo (link).
14
CPB, 2016, Startnotitie Keuzes in Kaart 2018-2021: de budgettaire effecten, CPB Notitie, 10 augustus (link); CPB, 2016,
Startnotitie Keuzes in Kaart 2018-2021: aanvullende informatie, 3 oktober (link); CPB, Startnoties Keuzes in Kaart 20182021: Energie- en klimaatmaatregelen, CPB Notitie, 19 oktober (link).
14
maatregelenaangeleverd.Omdevertrouwelijkheidvanhetprocesteborgen,heeftelke
deelnemendepartijbinnenhetCPBeeneigencontactpersoon.Debeoordelingvan
maatregelendoorexpertsbevorderteengelijkebehandelingoverdepartijen.Partijen
hebbenoptweemomentenhunvoorstellenkunnenaanpassen,eenkeertijdensdeex‐ante
beoordelingvandemaatregelenenhunex‐antebudgettaireimpact,eneenkeernahet
beschikbaarkomenvandeex‐postresultaten.Daarnaasthebbenpartijenvoorinzagegehad
inheteigenpartijhoofdstukendebijbehorendebulletstercontrolevandefeitelijkjuiste
weergavevanhunintenties.
HetCPBbaseertzich,conformtraditie,opinformatievanpartijen.HetisnietaanhetCPB
consistentievandezeinformatiemetuitingeninwoordofgeschriftelderszekertestellen.
Welismethetoogoptransparantieindezepublicatieeenuitgebreidoverzichtopgenomen
vanallemaatregelendiezijnmeegenomenindeanalyse.Demogelijkheidtotverificatieisin
hetverledenenthousiastdooranderenbenutendisciplineertaldushetproces.
NetalsbijvorigekerenlegthetCPBeenbeperktaantalcriteriaaan,alvorensdemaatregel
meetenemenindedoorrekening.ZomoetdemaatregeleenzijdigdoorhetRijkkunnen
wordendoorgevoerd.Daarnaastmoetdemaatregelindekomendekabinetsperiodeworden
doorgevoerddanweleenlogischingroeipadhebben.Dithoudtdefocusopdemaatregelen
diedekomenderegeerperiodewordengenomen.Hetregimevoorhetingroeipadvoorkomt
datmaatregelennietwordengenomen,omdatdepartijweldepolitiekepijnvande
vernieuwingmoetnemen,maarnietdeopbrengstoplangetermijnkanincasseren.
Andersombetekentditdatmethetterugdraaienvaningroeipadenderationaleomte
anticiperenoptoekomstigebatenvervalt.Verdermoetdemaatregeljuridischhoudbaarzijn
enuitvoeringstechnischhaalbaar.Dejuridischetoetsheeftnietdezwaartevaneenformele
juridischeanalyse,maareriswelgekekenofeenmaatregelpastbinnendegrondwettelijke
eninternationalewettelijkekaders.Ookdeuitvoeringstoetsiseréénophoofdlijnen.
HetCPBheeftdebeleidsvoornemenszoalsverwerktindeMiljoenennota2017als
uitgangspuntgenomenbijdeopstellingvanhetbasispad.Daaropbestaandrie
uitzonderingen,diealleterugtevoerenzijnopbovenbeschreventoetsstenen.Zowijkthet
meerjarenbeeldvoordemedeoverhedenaf,omdatdeMiljoenennotaeenvoortzettingvande
opschalingskortingverondersteltzonderenigewettelijkeofbestuurlijkebasis.Daarnaast
wijktdereeksvoordezorgtoeslagaf,omdathetkabinetdevoorgenomenbezuinigingviade
normpercentagesheeftuitgesteldtot2018.Totslotisdevoorgesteldekostendelersnormin
deAOWnietverwerkt,nuhetkabinetdeimplementatievanditonderdeelindewet
wederomheeftuitgesteld,nutot2019.VolledigheidshalvezijvermelddathetCPB,netals
hetPBL,bijdebudgettaireeffectenvoorklimaatenenergie(SDE+enODE)inhetbasispad
na2021aansluitbijdeNEV‐raming.15
PartijenhebbenveelvuldiggebruikgemaaktvanZorgkeuzesinKaart,deKansrijkreeks,de
rapportenvandeStudiegroepDuurzameGroeiendeombuigingslijst.16Bijhetgrootstedeel
15
16
PBL, 2016, Nationale Energieverkenning 2016 (link).
Ministerie van Financiën, 2016, Ombuigingslijst (link).
15
vandezeexercitiesishetCPBbetrokken;veelalzijndecijfersdanooktoentertijdafgestemd.
Vandezeinformatieisdankbaargebruikgemaakt.Dealdaargepresenteerdecijferszijn,
waarnodig,welherijktopdestand2021.Overigensleverenmaatregelensomsincombinatie
andereresultatenopdandesomdergeraamdetotalen,alsgevolgvanonderlingeinteractie.
Omdatbijdegepresenteerdegetallendevolgordevanhetdoorvoerenvandeindividuele
maatregeleneenrolspeelt,isbijdeinkomstenbelastingwaarmogelijkeenvastevolgorde
gehanteerd.Bijdeenergiebelastingisrekeninggehoudenmeteffectenvanandere
milieumaatregelenopdegrondslag.
BijdedoorrekeninghanteerthetCPBdehypothesedatdepartijdemeerderheidheeftinhet
parlementendemaatregelendusonverkortkandoorvoeren.Vervolgenswordtde
doorwerkingvandebeleidsmaatregelenopdeeconomiegeanalyseerd.HetCPBmaakt
daarbij,zoalszoveeleconomen,17gebruikvanmodellen.VoorhetCPBzijnmodelleneen
belangrijkhulpmiddel.Modellenzijneenversimpelingvandewerkelijkheidendie
vereenvoudigingmaakthetmogelijkomtedoorgrondenhoemaatregelenuitwerkeninde
economie.Dewiskundeineenmodeldwingtbovendientottransparantieoverde
veronderstellingenenconsistentie.Eenempirischgeschatmodelgeeftookgevoelvoorde
omvangvandeeffecten.Netalsverhalenzijnmodelleneenmanieromverbandenuitte
leggenennetalsexperimentenbiedenmodelleneenmanierombeleidtesimuleren(ookde
TomTomiseenversimpelingvanhetwegennet,maardatweerhoudtderouteplannerniet
vaneenredelijkeramingvanreistijden).Voorzoverdeanalyseseengoedevoorspellingvan
dewerkelijkheidgeven,ishetnietzogekdatpartijenhunvoorstellenbijstellenopgrondvan
deanalyses.Demodellenhelpenimmersdecausaleverbandenblootteleggen.Werktbeleid
zoeffectiefalsverwacht?Zijnerneveneffecten?
Nietalleskanineen(1)modelgevatworden.Wiljegoedkunnenkijken,danmoetjefocus
aanbrengen.DaaromhanteerthetCPBbijdezeKeuzesinKaartnieteenenkelmodel,maar
eensetvanmodellen,elktoegespitstopeenspecifiekdoel.Hetmacro‐econometrischemodel
SaffierIIstaatcentraalindedoorrekeningopmiddellangetermijnenverzekerteen
consistente,onderlingvergelijkbareanalysevanhetpakketopvariabelenalseconomische
groei,inflatie,werkgelegenheid,werkloosheidenoverheidsfinanciën.SaffierIIwordtop
diverseterreinengevoedmetanalysesuitanderebron;hetmodelMICSIMlevertdataophet
terreinvanhetarbeidsaanbod;empirischonderzoekisdebronvoorschattingenophet
terreinvanarbeidsmarktbeleidensocialezekerheid;18hetmodelMIMOSIproduceert
informatieoverdewigendevervangingsratio;hetwoningmarktmodellevertschattingen
voordewoningmarkt.MICSIMeneerdergenoemdempirischwerkleverendeeffectenopde
structurelewerkgelegenheidoplangetermijn.Dekoopkracht‐enGini‐berekeningen
geschiedenmetMIMOSI.DehoudbaarheidsanalysewordtuitgevoerdmethetmodelGamma.
Hetrekenenmetmodellenisgeendrukopdeknop.Hetvergtinzichthoede
beleidsmaatregelenhetbestvertaaldkunnenwordeninmodelinput.Hetvergtookgezond
verstandomtebezienofdeuitkomstenplausibelzijn.Opzichbestaathetrisicodatpartijen
17
Zie voor een niet-technische introductie in de wereld van modellen, hun beperkingen en mogelijkheden Rodrik, D, 2015,
Economics Rules, Harvard University.
18
CPB, 2015, Kansrijk Arbeidsmarktbeleid, CPB Boek 16 (link).
16
zwakkeplekkeninhetinstrumentariumuitbuiten,doormaatregelenintebrengenwaarvan
dekostenwordenonderschatofdebatenoverschat.Daarzijnwealertop.Bij‘gratis’beleid
isdeeerstevraageensceptische:waaromishetdanalnietdoorgevoerd?
Ineenbeperktaantalgevallenhebbenpartijenzeeringrijpendemaatregelenvoorgesteld.De
resultatenvandezebeleidssimulatieszijnmetmeerdandegebruikelijkeonzekerheden
omringd.Waarpassendwordtditexplicietvermeld.
17
2
De hoofdlijnen van de
verkiezingsprogramma’s
Watzijninhoofdlijnendeplannenvandepolitiekepartijen,watzijndegevolgenvandie
plannen?Tabel2.1geeftdaarvaneenglobaaloverzicht,datinderestvandithoofdstuk
wordttoegelicht.
Tabel 2.1
Samenvattend overzicht
Basispad
VVD PvdA
SP
CDA D66
CU
GL SGP DENK VNL
VP
t.o.v. basispad (behoudens laatste drie regels voor 2021)
EMU-saldo (ex ante, mld euro)
7,5
-7,7 -12,8 -11,8 -10,4 -9,2
-4,8 -11,7
-6,4
2,8 -8,4 -25,2
-1,0
-1,7
-1,5
-1,3 -1,2
-0,6
-1,5
-0,8
0,4 -1,1
-3,3
0,9
-0,7
-0,9
-0,3
-0,7 -0,8
-0,4
-0,2
-0,3
0,4 -0,8
-5,5
52,3
1,8
1,9
-0,8
0,2
-0,8
-0,5
EMU-saldo (ex ante, % bbp)
EMU-saldo (ex post, % bbp)
Overheidsschuld (% bbp)
1,5
0,8
0,3
0,2
0,1
0,2
0,2
-1,0 -0,4
-0,3
-1,1
-0,8
0,3
0,6
0,4
0,1 -0,2
0,4
Bbp-volume (%, a)
1,7
0,3
0,3
0,2
Werkloosheid (%-punt)
5,5
-0,4
-1,1
-1,8
Consumentenprijsindex (%, a)
1,3
0,0
0,3
0,0
0,2
0,3
Werkgelegenheid marktsector (a)
Werkgelegenheid overheid (a)
Werkgelegenheid zorg (a)
-1,1
1,6
3,6
0,1
0,4
0,4
-0,4 -0,4
-1,1
0,5
0,3
0,1
-0,2
0,2
0,1
0,1
0,1
0,0
-0,1
0,2
0,2
-0,1
0,0
1,8
0,5
0,9
0,9
-0,1
0,9
0,5
-0,5
0,0
-0,6
2,2
0,4
0,0
1,4
0,1 -0,3
-0,1
0,6
0,0
1,0 -0,2
0,3
Koopkracht (a)
Werkenden
0,0
1,2
1,1
2,0
0,7
0,8
1,0
1,3
1,0
0,2
2,2
4,8
Uitkeringsgerechtigden
-0,2
-1,2
1,0
3,2
0,1
0,2
0,5
1,3
-0,1
-0,1
0,0
1,1
Gepensioneerden
-0,3
0,4
1,7
2,5
0,4
0,7
0,6
1,1
-0,2
0,0
0,3
0,5
Alle huishoudens
0,0
0,7
1,2
2,3
0,6
0,7
0,9
1,2
0,6
0,1
1,6
3,7
Laagste t.o.v. hoogste
inkomens (b)
-0,3
-0,4
1,2
4,2
-0,7
0,1
-0,6
1,2
-0,9
0,5 -4,0
-1,0
Houdbaarheid (% bbp)
0,4
-0,1
-1,1
-3,1
-0,8 -0,3
-0,2
-0,3
-0,3
-0,2 -1,0
-6,3
3,5
0,1
-4,6
-0,3
0,7
-0,2
0,3
-1,4
0,4 -1,7
-1,1
-6,0
0,0
Koopkrachtverschillen (a)
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (c )
2,9
2,1
-5,7 -14,4
0,0
0,9
-4,8
-0,5 12,6
-4,4
(a) Gemiddelde % per jaar, 2018-2021.
(b) Laagste inkomens: minder dan 175% bruto minimumloon; hoogste inkomens: meer dan 500% bruto minimumloon.
(c) Relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt in de structurele situatie als gevolg van beleid. Een toename betekent grotere
inkomensongelijkheid.
18
Deuitkomstenophetgebiedvandeoverheidsfinanciën,deeconomieeninkomensverdeling
opmiddellangeenlangetermijngeveninzichtindeafruilenwaarpartijenvoorstaanbijhet
makenvanhunkeuzes.PakkettendieleidentoteenafnamevanhetEMU‐saldoop
middellangetermijn(eersteblok)vormeninderegeleenstimulansvoordeeconomieop
middellangetermijn(tweedeblok).Keuzesvanpartijentenaanzienvanlastenverlichtingen
uitgavenverhogingenhebbeneffectopdewerkgelegenheidopmiddellangetermijn:komen
extrabanenvooralterechtindemarktsector,ofbijdeoverheidofindezorg(derdeblok)?
Keuzesvanpartijentenaanzienvandeomvangensamenstellingvanuitgavenenlasten
werkenverschillenduitvoordekoopkracht.Datgeldtookvoorheteffectopdekoopkracht
vanspecifiekegroepenzoalswerkenden,uitkeringsgerechtigdenengepensioneerden,maar
ookvoordievanlageinkomenstenopzichtevanhoge(vierdeenvijfdeblok).Een
verkleiningvaninkomensverschillenoplangetermijngaatinderegelgepaardmeteen
afnamevandewerkgelegenheidoplangeretermijn,omdatprikkelsom(betaald)tewerken
afnemen.Eentoenamevandestructurelewerkgelegenheidgaatgepaardmeteenpositief
effectopdehoudbaarheidvandeoverheidsfinanciën,maardusveelalookmeteen
vergrotingvandeinkomensongelijkheidoplangetermijn(zesdeblok).
Demeestepartijenlatenhetex‐anteEMU‐saldoafnementenopzichtevanhetbasispad.
Hierbijisnoggeenrekeninggehoudenmetdemacro‐economischedoorwerkingvande
beleidspakketten.BijdeVrijzinnigePartij(25mldeuro,‐3,3%bbp)isdezeafnamehet
grootst.Delastenverzwaringdiedepartijdoorvoertiskleinerdandeverhogingvande
uitgaven.DePvdAenSPkiezenvooreencombinatievanhogereuitgaven,hogerelastenen
eenlageregasproductie.GroenLinkshoudtdecollectievelastenongewijzigd,enverhoogtde
uitgavenenverlaagtdegasproductie.CDA,D66,ChristenUnieenSGPverhogendeuitgaven
enverlichtendelasten,waarbijD66endeChristenUnieookdegasproductieverminderen.
DeVVDenVNLkiezenvooreenlastenverlichtingdiegroterisdandeombuigingopuitgaven.
AlleenbijDENKneemthetEMU‐saldoin2021toe(3mldeuro,0,4%bbp).Departijverhoogt
deinkomstenvoordeoverheiddoorlastenverzwaringenverhogingvandegasproductie.
Bijdeex‐posteffectenophetEMU‐saldowordtwelmetdemacro‐economische
doorwerkingrekeninggehouden.Extrauitgavenenlastenverlichtingenstimulerende
economieopdemiddellangetermijn.Detoegenomenconsumptieenoverheidsbestedingen
gaangepaardmeteenhogereproductieenveelalmetmeerwerkgelegenheidenlagere
werkloosheid.Doortoegenomenlooninkomenenconsumptienemendeinkomstenuit
loonbelastingenbtwtoeendoordedalendewerkloosheidnemenuitgavenaanuitkeringen
af.Dezedoorwerkingseffectenbeperkenzodeinitiëleafnamevanhet(ex‐ante)EMU‐saldo,
behalvebijdeVrijzinnigePartij.Deomzettingvanbelasteuitkeringenineenonbelast
basisinkomenzorgtvoorlagerebelastingopbrengstenendaarmeeeenverderedalingvan
hetsaldo.Deveranderingvanhetex‐postEMU‐saldovarieertvaneenafnamevan5,5%bbp
voordeVrijzinnigePartijtoteentoenamevan0,4%bbpvoorDENK.Metuitzonderingvande
VrijzinnigePartijkomenallepartijennademacro‐economischedoorwerkinguitop
begrotingsevenwicht,ofopeenpositiefEMU‐saldo.
Deeffectenvandebeleidspakkettenopdeoverheidsschuldin%bbpzijnineersteinstantie
afhankelijkvanheteffectophetEMU‐saldo,maarookheteffectvanhetpakketophet
19
nominalebbpisvanbelang.Dezeeffectenkunnentegenelkaarinwerken:eenpakketdatde
economiestimuleertdoorextrauitgavenenlastenverlichting,leidttoteenafnemendEMU‐
saldoeneenoplopendestaatsschuldtenopzichtevanhetbasispad.Destimulansleidttot
eengroterbbp‐volumeenindemeestegevallentothogerebbp‐prijzen;doordit
noemereffectkan,ondankshetafgenomenEMU‐saldo,deschuldquotepersaldodalenten
opzichtevanhetbasispad.IndepraktijkisdathetgevalbijdeSP,GroenLinksendeSGP.Bij
DENKverbetertdeschuldquotedoordetoenamevanhetEMU‐saldo.Bijdeoverigepartijen
neemtdeschuldquotepersaldotoetenopzichtevanhetbasispadomdathetdirecteeffect
vanhetafgenomenEMU‐saldooverheerst.Daarnaastiserbijeenaantalpartijeneendirect
opwaartseffectopdeschulddoorkapitaalinjectiesineeninvesteringsbank(PvdA,SP,CDA,
D66,GroenLinksenDENK).
Allebeleidspakkettenhebbeneenpositiefeffectopdegemiddeldebbp‐groeiindeperiode
2018‐2021.Demeestepartijengevenpersaldoeenbestedingsimpuls.Dekleinstetoename
vandebbp‐groeiisterugtevindenbijdeChristenUnieenDENK(0,1%perjaar),ende
grootstebijVNLendeVrijzinnigepartij(0,4%perjaar).Degroteregroeivandeeconomie
gaatoverhetalgemeengepaardmetextrawerkgelegenheidindeperiode2018‐2021.
Daarbijlooptuiteeninwelkesectordezegecreëerdwordt.Indemarktsectorvarieertde
groeivandewerkgelegenheidvan0,3%perjaarbijdeVVD,tot‐0,2%perjaarbijdeSP.De
werkgelegenheidbijdeoverheidgroeithetmeestbijdePvdAdoordepubliekebanenen
daalthetmeestbijdeVrijzinnigePartijdoorapparaatskortingenenbezuinigingen.Indezorg
varieertheteffectvandebeleidspakkettenvan1,4%perjaarbijdeSPtot‐0,3%perjaarbij
D66.Deeffectenvandebeleidspakkettenopdewerkloosheidwordengedrevendoorde
werkgelegenheidsontwikkelingincombinatiemetheteffectophetarbeidsaanbod.BijdeSP
verklarenvooralhetlagerearbeidsaanbodendegroterewerkgelegenheidindezorgde
dalingvandewerkloosheidin2021.
Demedianekoopkrachtindeperiode2018‐2021neemtvoorallepartijentoe.Detoename
varieertvan0,1%perjaarvoorDENKtot3,7%perjaardoorhetbasisinkomenvande
VrijzinnigePartij.Voordeoverigepartijenvariërendeverschillentussende0,6%ende
2,3%.Veelpartijenvoerenlastenverlichtingendoor,eneenaantalpartijenbeperktheteigen
risicoindezorgmetpositieveeffectenvoorhetmedianehuishouden.Demacro‐
economischedoorwerkingvandepakkettenoplonenenprijzenismedebepalendvoorde
effectenopdekoopkracht.Heteffecthiervanopdereëlecontractlonenlooptuiteenvaneen
dalingvan0,5%(VrijzinnigePartij)toteentoenamemet0,7%(SP).Allepartijenverbeteren
dekoopkrachtvanwerkendentenopzichtevanhetbasispad.Datgeldtnietvoor
uitkeringsgerechtigden,dieerbijdeVVD,SGPenDENKopachteruitgaantenopzichtevan
hetbasispad.Bijdemeestepartijen,enmetnamebijdeVrijzinnigePartij,deVVDenVNL
gaanwerkendenermeeropvooruitdanuitkeringsgerechtigden.BijGroenLinksgaanbeide
groepenerevenveelopvooruit.AlleenbijdeSPverbetertdekoopkrachtvan
uitkeringsgerechtigdensterkerdandievanwerkenden,onderanderedoordeverhogingvan
hetminimumloonendedaaraangekoppeldeuitkeringen.Bijallepartijenmetuitzondering
vandeSGP,verbetertdekoopkrachtvangepensioneerdentenopzichtevanhetbasispad.
DegrootstetoenamevindtplaatsbijdeSPendePvdAdooreenhogereouderenkortingen
AOW‐uitkering.
20
Heteffectvandebeleidspakkettenopdeinkomensverdelingoplangetermijn(gemeten
alsdeprocentueleveranderingvandeGini‐coëfficiënt)enhetverschiltussendelaagsteen
hoogsteinkomensindeperiode2018–2021latenvooralbijdeSPeenafnameenbijVNL
eentoenamevandeinkomensongelijkheidzien.DeafnamebijdeSPisinbelangrijkemate
terugtevoerenopdeinvoeringvaneeninkomensafhankelijkezorgpremieendeverhoging
vanhetwettelijkminimumloon.DebeleidspakkettenvanGroenLinksendePvdAlatenook
eenafnamevandeongelijkheidzien.ZijverhogenonderanderedeAOW‐ende
bijstandsuitkeringen,enverkortendederdeschijf.Detoenamevandeinkomensongelijkheid
bijVNLiseengevolgvandevlaktakseneenverlagingvandebijstandenverschillende
toeslagen.OokbijdeVVDneemtdeinkomensongelijkheidtoedoorverlagingvandetarieven
vandetweedeenderdeschijfeneenombuigingopdezorg‐enhuurtoeslag.
Daarnaastzijnereffectenvanbeleidophetinkomensniveauoplangetermijn.Hetgaatom
kostenvoorgezinnendiesamenhangenmetmilieumaatregelenoplangetermijn.De
genoemdelastenmutatievarieertvaneenverzwaringvan11,5mldeurobijGroenLinkstot
eenlastenverlichtingvan2,5mldeurobijVNL.
Destructurelewerkgelegenheidishetaantalgewerkteurenoplangetermijn,alsmensen
hungedragvolledighebbenaangepastaanhetnieuwebeleid(voordemeestemaatregelen
binnentienjaar).Deveranderingvandestructurelewerkgelegenheidlooptuiteenvaneen
opwaartseffectvan+3,5%bijdeVVDtoteenneerwaartseffectvan‐4,8%bijdeVrijzinnige
Partijen‐4,6%bijdeSP.Hetstructurelewerkgelegenheidseffectligtbijdeoverigepartijen
tussende‐1,5%en+1%:opwaartsbijVNL,D66,GroenLinksenPvdA,nulbijDENKen
neerwaartsbijSGP,CDAenChristenUnie.Deeffectenwordengedrevendoorveranderingen
indesocialezekerheid,defiscaliteitendeAOW.Degrootsteveranderingindesociale
zekerheiddoetzichvoorbijdeVrijzinnigePartijdoordeintroductievanhetbasisinkomen.
Ditverkleintpersaldodeprikkelomtewerkenenleidttoteendalingvandestructurele
werkgelegenheid.AandeanderekantvanhetspectrumleidenmaatregelenvandeVVDten
aanzienvandeWW(verkorting,premiedifferentiatie)endearbeidsongeschiktheid
(transitieperiode)toteentoenamevandestructurelewerkgelegenheid.Veranderingeninde
fiscaliteitwaarbijdeinkomstenbelastingwordtgebaseerdophuishoudinkomen,verklaren
dedalingvandestructurelewerkgelegenheidbijdeSGP.Aandeanderekantdragen
lastenverlichtingenviadearbeidskortingendeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
doordeVVDbijaandegrootstetoenamevandestructurelewerkgelegenheid.Deverlaging
vandeAOW‐leeftijdtot65jaarverklaartbijdeSPeenbelangrijkdeelvanhetnegatieve
structurelewerkgelegenheidseffect.Aandeanderekantbiedteenaantalpartijen(VVD,D66,
GroenLinks,SGP,enDENK)demogelijkheidvoor–actuarieelneutrale‐latereopnamevan
deAOW,hetgeenleidttoteentoenamevandestructurelewerkgelegenheid.De
beleidspakkettenvandemeestepartijenbeperkenpersaldodekostenverschillentussen
vasteenflexibelewerknemersentussenwerknemersenzelfstandigendoor
aanpassingenindefiscaliteitendesocialezekerheid.AlleendeSPendeVrijzinnigPartij
nemenweinigmaatregelenopditterrein.
21
Dehoudbaarheidvandeoverheidsfinanciënmeethetverschiltussendeinkomstenen
uitgavenvandeoverheidovereenlangetijdshorizon.Bijongewijzigdbeleidissprakevan
eenpositiefhoudbaarheidssaldovan0,4%bbp.Ditbetekentdatervoorditbedragaan
financiëleruimteisvoorlastenverlichtingofuitgavenverhogingen,zonderdecontinuïteit
vandehuidigearrangementeninhetgedingtebrengen.Allepartijenmakengebruikvan
dezeruimtewaardoorhethoudbaarheidssaldodaalt.Bijvijfpartijen,deVrijzinnigePartij,
SP,PvdA,VNLenCDAresulteerteennegatiefhoudbaarheidssaldo.BijdeVrijzinnigePartijis
dezedalinghetgrootst(6,3%bbp),alsgevolgvandedalingvanhetEMU‐saldoindeperiode
2018‐2021doorinvoeringvanhetbasisinkomen.BijdeSPisdedalingvan3,1%hetgevolg
vandeintensiveringenindezorgenvandeverlagingvandeAOW‐leeftijdnaar65jaar.Dit
betekentdatopenigmomentindetoekomstmoetwordenovergegaantotlastenverhoging
ofuitgavenverlaging.Bijdeoverigepartijenisdedalingkleinerenresulteerteen
houdbaarheidssaldodatgroterofgelijkisaannul.
2.1
Overheidsbegroting
Dezeparagraafvergelijktophoofdlijnendebudgettairekeuzesvanpartijenin2021,waarbij
departijenzijngesorteerdopeffectgrootte.Departijdiehetmeestombuigtdanwel
intensiveertineenbepaaldecategorie,zoalsblijktuitdetabellen2.2en2.4,wordtalseerste
genoemdindetekst.Hetgaatdaarbijomex‐antemutaties,datwilzeggendatdeeffectenvan
demaatregelenopdeeconomie‐endedoorwerkingdaarvanophetEMU‐saldo‐nietzijn
meegenomen(ziedaarvoorparagraaf2.3).Veelpartijenvoerenookmaatregelendoor
waarvandebudgettaireeffectenna2021nogverderoplopen,bijvoorbeeldvanwegeeen
langinvoeringstraject.Indienmaatregelenna2021meer(ofminder)opleverenofkosten,
wordtditmeegenomenindeberekeningvandehoudbaarheidvandeoverheidsfinanciënop
langetermijn(zieparagraaf2.7).
Tienvandeelfpartijenlatenhetex‐anteEMU‐saldoafnementenopzichtevanhetbasispad.
AlleenDENK(2,8mldeuro)verbetertexantehetEMU‐saldoin2021tenopzichtevanhet
basispad.Departijverhoogtdeinkomstenvoordeoverheiddoorlastenverzwaringen
verhogingvandegasproductieinGroningen.Dezehogereinkomstenwegenoptegende
hogereuitgaven.DeVrijzinnigePartij(25,2mldeuro)laathetEMU‐saldohetmeestafnemen.
Dezepartijverzwaartdelastenonvoldoendeomdehogereuitgaventedekken.DePvdA
(12,8mldeuro)endeSP(11,8mldeuro)kiezenvooreencombinatievanhogereuitgaven,
hogerelasteneneenlageregasproductie.GroenLinks(11,7mldeuro)houdtdecollectieve
lastenongewijzigdtenopzichtevanhetbasispad,maarkiestwelvoorhogereuitgavenen
eenlageregasproductie.CDA(10,4mldeuro),D66(9,2mldeuro),SGP(6,4mldeuro)en
ChristenUnie(4,8mldeuro)verhogendeuitgavenenverlichtendelastenmetalsgevolgeen
lagerEMU‐saldo,waarbijD66endeChristenUnieookdegasproductieverminderen.Totslot
kiezenVNL(8,4mldeuro)enVVD(7,7mldeuro)beidevooreenlastenverlichtingdiegroter
isdandeombuigingopuitgaven,waardoorhetEMU‐saldodaalt.
22
Eenaantalpartijen(VrijzinnigePartij,VNLenGroenLinks)neemtmaatregelen
(respectievelijkbasisinkomen,vlaktakseneenomvangrijkeverschuivingvanlastenop
arbeidnaarmilieu)waarmeedeeconomieopvoorhetCPBminderbekendterreinbelandt,
metalsgevolgdatdegeraamdebudgettaireeneconomischeeffectenmetmeerdande
gebruikelijkeonzekerhedenzijnomringd.
OpVNLendeVVDnaverhogenallepartijenin2021deoverheidsuitgaventenopzichtevan
hetbasispad.DeVrijzinnigePartijkentdegrootsteverhoging(83,7mldeuro).Hetgaathier
voornamelijkomdeinvoeringvaneenonvoorwaardelijkbasisinkomenvantienduizendeuro
voorallemeerderjarigen,waargeenbelastingoverhoefttewordenbetaald.Hierdoorstijgen
deuitgavenaansocialezekerheidvandezepartijmetruim80mldeuro.DePvdAkentde
een‐na‐grootsteverhoging(22,2mldeuro)vandeoverheidsuitgaven,doorinalle
bestedingscategorieënteintensiveren.AandeanderekantvanhetspectrumbuigtVNLvoor
18,1mldeuroendeVVDvoor4,3mldeuroomopdeoverheidsuitgaven.Beidepartijen
bezuinigenvoornamelijkopsocialezekerheidenontwikkelingssamenwerking.
Tabel 2.2
Overheidsuitgaven
VVD
PvdA
SP CDA D66
CU
GL SGP DENK
VNL
VP
effect in 2021 t.o.v. het basispad in mld euro
Openbaar bestuur
-1,2
1,3
-0,2
0,0
-1,2
-1,2
-1,2
-1,2
Veiligheid
0,7
0,4
1,3
-1,2 -1,2 -1,0
0,4
0,3
0,1
0,2
0,5
-0,4
1,0
-0,1
Defensie
1,0
0,4
-1,0
2,1
0,5
2,0
0,0
3,0
-1,7
5,0
-1,2
Bereikbaarheid
0,5
0,6
0,2
0,0
0,3
0,4
0,9
0,0
1,0
0,3
0,1
Milieu
0,0
1,0
1,0
0,5
0,6
0,8
2,4
0,3
0,0
0,7
0,2
Onderwijs
0,1
2,6
1,2
0,2
3,8
0,6
2,8
0,2
0,9
-4,1
-0,3
Zorg
-0,2
3,2
11,0
0,5 -0,6
0,0
4,7
0,2
6,3
-1,6
5,5
Sociale zekerheid
-2,7
5,7
2,6
0,2 -0,3 -3,4
-5,1
-1,2
0,5
Overdrachten aan bedrijven
0,4
4,5
-1,0
0,3
0,9
0,4
1,1
0,0
-0,1
-2,5
-0,6
Internationale samenwerking
-2,7
2,0
0,5
0,2
1,1
1,0
2,1
0,2
2,1
-4,2
-0,2
Overig
-0,2
0,6
0,1
0,7
0,1 -0,2
0,8
-0,5
0,9
-1,1
-0,1
Totaal EMU-relevante uitgaven
-4,3
22,2
15,7
3,9
5,4
0,6 10,0
1,4
8,2
-10,3 81,5
-18,1 83,7
AlleendePvdA(1,3mldeuro)intensiveertophetopenbaarbestuur.GroenLinkshoudtde
uitgavenongewijzigdtenopzichtevanhetbasispad.Alleanderepartijenbezuinigenopdeze
uitgavendooreenapparaatskortingbijhetRijk,zbo’senhetlokaalbestuur.Deintensivering
vandePvdAismedehetgevolgvanhetvoornemenom40duizendpubliekebanente
creërenin2021.VVD,CDA,D66,SGP,DENK,VNLendeVrijzinnigePartijkiezenvoorde
maximaleapparaatsombuigingophetopenbaarbestuurvan1,2mldeurodiehetCPBde
komendekabinetsperioderealistischacht(zieparagraaf15.4).Deoverigepartijen(SPen
ChristenUnie)blijvenonderditplafond,ofvoerengeenapparaatstaakstellingdoor(PvdAen
GroenLinks).
23
BehalveDENKendeVrijzinnigePartijwillenallepartijenmeeruitgevenaanveiligheid.De
SP(1,3mldeuro)enVNL(1,0mldeuro)verhogendezeuitgavenhetsterkst.DENKbezuinigt
0,4mldeuroendeVrijzinnigePartij0,1mldeuroopveiligheid.
Demeestepartijen(VNL,SGP,CDA,ChristenUnie,VVD,D66,PvdA)verhogendedefensie‐
uitgaven.VNL(5,0mldeuro)endeSGP(3,0mldeuro)verhogendezeuitgavenhetsterkst.
GroenLinkshoudtdezeuitgavenongewijzigdtenopzichtevanhetbasispad.DENK(1,7mld
euro)endeVrijzinnigePartij(1,2mldeuro)kiezenvoordegrootsteombuiging.
HetCDAendeSGPhoudendeuitgavenaanbereikbaarheidongewijzigdtenopzichtevan
hetbasispad.Alleanderepartijenverhogendeuitgavenophetterreinvanbereikbaarheid.
DENK(1,0mldeuro)verhoogtdezeuitgavenhetmeest,doordeintroductievangratis
openbaarvervoervoorouderenmetlageinkomensenvoorbijstandsgerechtigden.Daarna
zitdegrootsteintensiveringbijGroenLinks(0,9mldeuro),vooraldoorextrageldvoor
aanlegengebruikvanopenbaarvervoer.
AlleendeVVDenDENKhoudendeuitgavenophetgebiedvanmilieuconstanttenopzichte
vanhetbasispad.Alleanderepartijenkiezenvoormeeruitgaven.GroenLinks(2,4mldeuro),
SPenPvdA(beiden1,0mldeuro)verhogendezeuitgavenhetmeest.
OpVNLendeVrijzinnigePartijnawillenallepartijenmeergelduitgevenaanonderwijs.
D66(3,8mldeuro)enGroenLinks(2,8mldeuro)verhogendezeuitgavenhetmeest,vooral
doorhetverhogenvandelumpsumvanhetprimair,voortgezetentertiaironderwijs.VNL
geeft4,1mldeurominderuitaanonderwijsdoorhetverlagenvandelumpsumvanzowel
hetprimair,voortgezetalshogeronderwijs.
Dezorguitgavenwordendoordemeestepartijenverhoogd(SP,DENK,VrijzinnigePartij,
GroenLinks,PvdA,CDAenSGP).DeSP(11,0mldeuro)enDENK(6,3mldeuro)kiezenvoor
degrootsteintensivering.Deoverigepartijen(VNL,D66enVVD)gevenmindergelduitaan
zorg,ofhoudendeuitgavenpersaldoongewijzigd(ChristenUnie).VNL(1,6mldeuro)en
D66(0,6mldeuro)verlagendezeuitgavenhetmeest.Inparagraaf2.2wordtnaderingegaan
opdekeuzesvanpartijenophetgebiedvanzorg.
Demeestepartijen(VNL,GroenLinks,ChristenUnie,VVD,SGPenD66)buigenomopde
uitgavenaansocialezekerheid.VNL(10,3mldeuro)enGroenLinks(5,1mldeuro)verlagen
dezeuitgavenhetmeest.Deoverigepartijen(VrijzinnigePartij,PvdA,SP,DENKenCDA)
verhogendezeuitgaven.DeVrijzinnigePartij(81,5mldeuro)endePvdA(5,7mldeuro)
kiezenvoordegrootsteintensivering.DehogereuitgavenvandeVrijzinnigePartijworden
veroorzaaktdoorheteerdergenoemdebasisinkomen.DeintensiveringvandePvdAkomt
ondermeerdooreenverhogingvandekinderopvangtoeslagendeAOW‐uitkeringen.Ookde
SP,hetCDAenGroenLinkskiezenvoorhogereAOW‐uitkeringen.DeVVDaandeanderekant
verlaagtallesocialezekerheidsuitkeringenopdeAOWna.VNLverlaagtalleendebijstand.
VerderwordtdeombuigingopdeuitgavenaansocialezekerheidbijVNLondermeer
veroorzaaktdoorhetafschaffenvandezorgtoeslag.OokdeSPenGroenLinksschaffende
zorgtoeslagafenverlagentegelijkertijddenominalezorgpremie(GroenLinks),ofmaken
24
dezeinkomensafhankelijk(SP).DeChristenUnieendePvdAnemeneensoortgelijke
maatregeldoordehuurtoeslagtelatenverrekenenmetdehurendoorwoningcorporaties
(ChristenUnie)ofdoordehuurtoeslagtevervangendooreennieuwsysteemvan
inkomensafhankelijkehuren(PvdA).
DemeestepartijenwillenopdeeenofanderemaniereenflexibeleAOWinvoeren,waardoor
mensenhunAOWzoweleerderalslater(PvdA,D66)oflater(VVD,GroenLinks,SGP,DENK)
kunnenlateningaan.DeSPbrengtdeAOW‐leeftijdweerterugnaar65jaarenDENK
vertraagtdeingroeinaar67jaar.Ookkiezenverschillendepartijen(PvdA,ChristenUnie,
GroenLinksenDENK)vooreenvormvaneenverplichtearbeidsongeschiktheidsverzekering
voorzzp’ers,enwillenVVD,PvdA,D66,ChristenUnie,GroenLinks,SGPenDENKeenvorm
vaneencollectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetalingbijziektevoorkleine
bedrijvenintroduceren.D66,ChristenUnieenGroenLinksscheidenwonenenzorgindeWlz,
waarbijcliëntendiehunwoon‐enverblijfslastennietzelfkunnendragen,worden
gecompenseerd.
OphetgebiedvanwerkloosheidsuitkeringenbeperktdeVVDonderanderededuurvande
WW‐uitkeringenverlagendeChristenUnie(indeeerstetweemaanden)endeSGP(inhet
tweedejaar)deWW‐uitkering.VerdermakenPvdA,D66,GroenLinksenVNLwerkgevers
verantwoordelijkvoorheteerstehalfjaarWW.TotslotschaffenPvdA,SPenGroenLinkshet
jeugdminimumloonafvanaf18jaar.
Demeestepartijen(PvdA,GroenLinks,D66,ChristenUnie,VVDenCDA)verhogende
overdrachtenaanbedrijven.DePvdA(4,5mldeuro)enGroenLinks(1,1mldeuro)trekken
hierhetmeesteextrageldvooruit,doorteintensivereninloonkostensubsidiesvoor
werkgevers.DeSGPhoudtdezeuitgavenongewijzigdtenopzichtevanhetbasispad.De
overigepartijen(VNL,SP,VrijzinnigePartijenDENK)verlagendezeuitgaven.VNL(2,5mld
euro)endeSP(1,0mldeuro)verlagendezeuitgavenhetmeest.Beidepartijenschaffen
bovengenoemdeloonkostensubsidieafvoorwerkgeversdiewerknemersmetlageinkomens
indiensthebben.VNLschaftdaarnaastookdeWBSOaf,eenafdrachtsverminderingvoor
bedrijvendieinvesterenininnovatie.
OpVNL,deVVDendeVrijzinnigePartijnaintensiverenallepartijenopinternationale
samenwerking.GroenLinksenDENK(beiden2,1mldeuro)verhogendezeuitgavenhet
meest.VNL(4,2mldeuro)endeVVD(2,7mldeuro)kiezenvoordegrootsteombuigingop
ontwikkelingssamenwerking.
Demeestepartijen(DENK,GroenLinks,CDA,PvdA,SPenD66)intensivereninoverige
uitgaven.Deanderepartijenverlagendezeuitgaven.DegrootsteverhogingzitbijDENK(0,9
mldeuro)enGroenLinks(0,8mldeuro).DENKverhoogtvooraldeuitgavenvoor
schadecompensatieinverbandmetdeverhoogdegaswinninginGroningen.GroenLinks
verhoogtonderanderedeuitgavenaanasielopvangeninburgeringinNederland.HetCDA
introduceerteenalgemeenmaatschappelijkedienstplicht.DeSGP,VNLenVVDbuigenomop
deoverigeuitgavendoorondermeerdeoverheidsbijdrageaandepubliekeomroepte
verlagen.
25
Tabel 2.3
Werkgelegenheid bij overheid en zorg
Basispad VVD
2018-2021
% per jaar
Overheid
PvdA
SP CDA D66
CU
GL SGP DENK
VNL
VP
effect op jaarlijkse mutatie in %-punten per jaar
-0,1
0,0
1,8 0,5
0,9
0,9 -0,1 0,9
0,5
-0,5
Zorg
2,2
0,4
0,0 1,4
0,1 -0,3 -0,1 0,6
0,0
1,0
-0,2
Totaal
1,1
0,2
0,9 1,0
0,5
0,3
0,3
-0,1 -0,1
0,3 -0,1 0,7
0,0 -0,6
0,3
Budgettaire keuzes 2021
netto uitgaven- en lastenmutaties (mld euro in prijzen 2017) t.o.v. basispad
Sociale zekerheid
VP
Zorg
90
VP
VVD
10
VNL
PvdA
90
10
VNL
-10
SP
-10
DENK
SGP
CDA
GL
SGP
CDA
GL
D66
D66
CU
CU
Lastenverlichting gezinnen
90
Lastenverlichting bedrijven
VVD
VP
10
VNL
PvdA
VVD
PvdA
0
-10
SP
-10
DENK
-70
SP
-70
SGP
CDA
GL
90
10
VNL
0
DENK
SP
-70
-70
VP
PvdA
0
0
DENK
VVD
SGP
D66
CU
CDA
GL
D66
CU
Kent een categorie een positief getal, dus in de blauwe cirkel? Dan kost dat de staat geld.
Kent een categorie een negatief getal, dus in de witte cirkel? Dan levert dat de staat geld op.
26
Budgettaire keuzes 2021
netto uitgaven- en lastenmutaties (mld euro in prijzen 2017) t.o.v. basispad
Openbaar bestuur
VP
VNL
DENK
Veiligheid en defensie
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
VP
VVD
VNL
PvdA
SP
SGP
CDA
GL
DENK
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
VVD
PvdA
SP
SGP
CDA
GL
D66
D66
CU
CU
Onderwijs
Internationale samenwerking
VP
VNL
DENK
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
VP
VVD
PvdA
VNL
SP
SGP
CDA
GL
DENK
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
VVD
PvdA
SP
SGP
D66
CU
CDA
GL
D66
CU
Kent een categorie een positief getal, dus in de blauwe cirkel? Dan kost dat de staat geld.
Kent een categorie een negatief getal, dus in de witte cirkel? Dan levert dat de staat geld op.
Dewerkgelegenheidbijdeoverheidneemtinhetbasispadlichtafonderinvloedvande
beperktevolumegroeivandeuitgaven.Demeestepartijen(PvdA,CDA,D66,GroenLinks,SP
enSGP)verhogendewerkgelegenheidindesectoroverheidin2021tenopzichtevandit
basispad.BijdeVVDenVNLblijftdewerkgelegenheidonveranderdenbijdeoverige
partijen(VrijzinnigePartij,DENK,ChristenUnie)daaltdewerkgelegenheidindezesector.De
grootstestijgingzitbijdePvdA,vooraldoordeintroductievanpubliekebanen.Degrootste
dalingzitbijdeVrijzinnigePartij,vooraldooreenapparaatskorting.Dewerkgelegenheidin
desectoroverheiddaaltbijdezepartijmet0,6%perjaartenopzichtevanhetbasispad.
27
Indezorgissprakevaneenduidelijketoenamevandewerkgelegenheidinhetbasispad
onderinvloedvandevolumegroeivandeuitgaven.MetuitzonderingvanD66,VNLen
ChristenUnieverhogenallepartijendewerkgelegenheidindezorg,ofhoudendezeconstant
tenopzichtevanditbasispad.Demeestepartijenverhogenpersaldodewerkgelegenheid
indesectoroverheidenzorgin2021.BijdeChristenUnie,VNLendeVrijzinnigePartij
daaltdewerkgelegenheidindezesector.
Tabel 2.4
Lastenontwikkeling
VVD
PvdA
SP CDA
D66
CU
GL
SGP DENK
VNL
VP
mld euro
Inkomen en arbeid
-14,2
-1,0
-8,2
-6,1
-10,8
-13,6
-26,4
-15,9
2,9
Vermogen en winst
2,4
5,3
8,8
-0,6
4,1
2,3
6,5
1,6
3,8
-4,7
3,1
Milieu
-0,2
5,0
8,5
-0,5
2,8
4,9
18,0
5,3
2,0
3,4
2,0
Overig
0,0
0,7
-3,5
0,7
0,5
2,5
1,9
3,9
0,7
-4,7
4,6
Totaal beleidsmatige lasten
-12,0
10,0
5,6
-6,5
-3,4
-3,8
0,0
-5,1
9,3
-26,5 58,4
w.v. gezinnen
-14,7
-7,9
-7,6
-5,7
-7,4
-5,6
-3,9
-5,8
5,0
-23,5 51,4
bedrijven
2,7
17,4
12,6
-0,8
3,8
1,2
2,6
0,0
3,8
-3,0
7,0
buitenland
0,0
0,5
0,6
0,0
0,2
0,5
1,3
0,7
0,5
0,0
0,0
0,0
-0,7
-1,7
0,0
-0,4
-0,4
-1,7
0,0
1,7
0,0
0,0
Gasbaten
-20,6 48,6
Demeestepartijen(VNL,VVD,CDA,SGP,ChristenUnieenD66)verlagenpersaldode
collectievelastenin2021tenopzichtevanhetbasispad.VNL(26,5mldeuro)enVVD
(12,0mldeuro)verlagendelastenhetmeest,vooraldoorlagerelastenopinkomenen
arbeid.Deoverigepartijen(VrijzinnigePartij,PvdA,DENKenSP)verhogendecollectieve
lasten,waarvandeVrijzinnigePartij(58,4mldeuro)endePvdA(10,0mldeuro)kiezenvoor
degrootstelastenverzwaring.DeVrijzinnigePartijverzwaartvooraldelastenopinkomenen
arbeid,samenhangendmetdeintroductievaneenbasisinkomen.DePvdAverzwaartvooral
delastenopmilieu,vermogenenwinst.GroenLinkshoudtdecollectievelastenpersaldo
ongewijzigd.Welkiestdezepartijvooreenomvangrijkeverschuivingvanlastenvan
inkomenenarbeidnaarvermogenenwinstenvooralmilieu.OokPvdA,SP,D66,
ChristenUnieenSGPkiezenvooreendergelijkelastenschuif,zijhetvanmindergrote
omvang.
OpDENKendeVrijzinnigePartijnaverlichtenallepartijendelastenvoorgezinnen,
waarbijVNL(23,5mldeuro)endeVVD(14,7mldeuro)kiezenvoordegrootste
lastenverlichting.AlleenVNL(3,0mldeuro)enhetCDA(0,8mldeuro)verlichtendelasten
voorbedrijven.DeSGPhoudtdelastenvoorbedrijvenongewijzigdtenopzichtevanhet
basispad.Deoverigepartijenverzwarendelastenvoorbedrijven,waarbijdePvdA(17,4mld
euro)endeSP(12,6mldeuro)kiezenvoordegrootstelastenverzwaring.OphetCDA,DENK,
VNLendeVrijzinnigePartijnakiezenallepartijenvooreenverschuivingvanlastenvan
gezinnennaarbedrijven,waarbijvooraldelastenschuifvandePvdAomvangrijkis.HetCDA
enVNLverlichtenzoweldelastenvoorgezinnenalsvoorbedrijven,terwijlDENKende
VrijzinnigePartijzoweldelastenvoorgezinnenalsvoorbedrijvenverzwaren.
28
BehalvedeVrijzinnigePartijenDENKverlagenallepartijendelastenopinkomenen
arbeid.GroenLinks(26,4mldeuro)enVNL(20,6mldeuro)kiezenvoordegrootste
lastenverlichting.DelastenverlichtingvanGroenLinkskomtondermeerdooreenlagere
nominalezorgpremieenhetsamenvoegen(enverlagen)vandewerkgeverspremies
arbeidsongeschiktheid,WWenZvwtoteen'werkgeversheffingcollectievevoorzieningen'.
DelagerelastenbijVNLkomenvooraldoordeintroductievaneenvlaktaksinde
inkomstenbelastingvan27%vooralleinkomensenalleleeftijdsgroepen.De
lastenverzwaringbijdeVrijzinnigePartij(48,6mldeuro)komtdoorhetafschaffenvan
heffingskortingenendoorhogerebelastingtarieven.Delastenverzwaringopinkomenen
arbeidbijDENK(2,9mldeuro)komtondermeerdoorhetverkortenvandederdeschijfin
deinkomstenbelasting.
Ookanderepartijenvoerenstelselwijzigingendoorophetgebiedvanlastenopinkomenen
arbeid.ZovervangtdePvdAdearbeidskortingendezelfstandigenaftrekdooreen
werknemersvoordeeleneenzelfstandigenvoordeel.Daarbijverhoogtdepartijhet
werknemersvoordeelenverzwaartmendewerkgeverslasten.OokD66voerteen
werknemersvoordeelin,datgeldtvoorallewerkendenzonderzelfstandigenaftrek.DeSP
maaktdezorgpremieinkomensafhankelijkendeSGPvervangtdealgemeneheffingskorting
dooreendraagkrachtkortingdieafhankelijkisvandesamenstellingvanhethuishouden.
OokintroduceertdeSGPeensplitsingsstelsel,waarindeinkomstenbelastingwordtbepaald
opbasisvanhuishoudinkomeninplaatsvanindividueelinkomen.CDA,ChristenUnieenSGP
voereneentweeschijvenstelselindeinkomstenbelastingin,metéénlangeschijfmeteen
laagtariefeneendaaropvolgendeschijfmeteenhoogtariefvoorhogeinkomens.
Veelpartijennemenmaatregelenophetgebiedvandefiscalebehandelingvanpensioenen.
DegrensvoorverplichtepensioenopbouwwordtverlaagddoordePvdA(naartweekeer
modaal)enD66(naarmaximumdagloon).Totdehuidigeaftoppingsgrensvanruim100.000
eurokanvrijwilligfiscaalgefaciliteerdwordenopgebouwd.Deaftoppingsgrensvoorde
aftrekbaarheidvanpensioenpremieswordtverlaagddoorGroenLinks(naartweekeer
modaal),ChristenUnieenSGP(beidennaaranderhalfkeermodaal).DeSPintroduceerteen
aftoppingophetbelastingtariefvoorpremieaftrek,terwijlVNLdefiscaleaftrekbaarheidvan
pensioenpremiesvolledigafschaft.DENKvergrootdefiscalejaarruimtevoorallewerkenden.
DePvdAverplichtwerknemersenzelfstandigentotpensioenopbouwtothetniveauvande
socialepremiegrens,terwijlhetCDApensioenopbouwalsvoorwaardesteltvoorbehoudvan
devolledigezelfstandigenaftrekvoorzelfstandigenmeteeninkomenboven20.000euro.
Andereaanpassingeninhetpensioenstelselzijnhetmogelijkmakenvanvervroegdeopname
vanpensioenaanspraken(D66enSGP),afschaffingvandedoorsneesystematiek(D66,
ChristenUnie,SGPendeVrijzinnigePartij)eninvoeringvaneenvasterekenrentevan3%
(VrijzinnigePartij).
OpVNLenhetCDAnaverhogenallepartijendelastenopvermogenenwinst.DeSP
(8,8mldeuro)enGroenLinks(6,5mldeuro)verzwarendezelastenhetmeest.VNLverlicht
dezelastenmet4,7mldeuroenhetCDAmet0,6mldeuro.Delastenopvermogenenwinst
bestaanuiteengrootaantalverschillendebelastingenmeteeneffectopverschillende
29
groepenzoalsdebox3belasting,deerf‐enschenkbelasting,deonroerendezaakbelasting
(ozb),devennootschapsbelasting,debankenbelastingendeverhuurderheffing.
DePvdA,SP,GroenLinks,DENKendeVrijzinnigePartijvervangendehuidigebox3belasting
dooreenvormvaneenvermogensaanwasbelastingdiegepaardgaatmeteen
lastenverzwaring.D66,ChristenUnieenVNLkiezenvooreenvormvaneen
vermogensaanwasbelastingdieleidttoteenlastenverlichting.DeVVD,CDAenSGPverlagen
debelastinginbox3dooreenverhogingvanhetheffingsvrijevermogen.D66,ChristenUnie
endeSGPverzwarendelastenopvermogenenwinstdoordeintroductievaneen
gebruikersdeelindeonroerendezaakbelastingalsverruimingvanhetbelastinggebiedvoor
gemeenten,watgepaardgaatmeteenverlagingvandeinkomstenbelasting.
OpD66nawijzigenallepartijendestatutairetarievenindevennootschapsbelasting.VVD,
CDA,ChristenUnie,SGPenVNLverlagendetarievenenPvdA,SP,GroenLinks,DENKende
VrijzinnigePartijverhogendetarieven.Ookbeperkenallepartijenderenteaftrekdoor
bedrijven.OpVVDenCDAnascherpenallepartijendemaatregeluitdeATAD‐richtlijnaan
doordedrempelteverlagenvan3mlneuronaar1mlneuroengeengroepsvrijstellinginte
voeren.AlleendeSPbeperktderenteaftrekverdertotmaximaal20%vandewinstvoor
rente,belastingen,afschrijvingenenamortisatie(EBITDA).Alleanderepartijenbeperkende
rentaftrektotmaximaal30%,waarbijD66endeVrijzinnigePartijtevenseengenerieke
renteaftrekbeperkinginvoeren,waardoorslechts75%vandenettorenteaftrekbaaris.
PvdA,D66,ChristenUnie,GroenLinks,VNLendeVrijzinnigePartijvoereneenbronbelasting
inopuitgaanderenteenroyalty’snaarlandenmeteenvpb‐tarieflagerdan10%,omzo
belastingontwijkingviaNederlandtebeperken.Demeestepartijenbeperkende
verhuurderheffing(PvdA,CDA,GroenLinks,VNL),ofschaffendezehelemaalaf(SP,
ChristenUnie,DENK,VrijzinnigePartij).AlleendeVVDkiestvooreenverhogingvande
verhuurderheffing.
Veelpartijenverhogenbelastingengerichtopbanken,doorhetverhogenvande
bankenbelasting(PvdA,SP,GroenLinks,DENK),hetafschaffenvandeaftrekvancoco’s
(PvdA,SP,D66,ChristenUnie,GroenLinks,SGPenVrijzinnigePartij),hetafschaffenvande
aftrekvanbijdragenvanbankenaanhetDepositogarantiestelselenSingleResolutionFund
(PvdA)en/ofhetinvoerenvaneengeneriekeminimumkapitaalregeling(ChristenUnie,
GroenLinks,SGPenVrijzinnigePartij).TotslotvoerendeSP,DENKendeVrijzinnigePartij
unilateraaleenfinanciëletransactiebelastinginoptransactiesinaandelen,schuldpapieren
derivaten.
DebelastingenopmilieudalenalleenbijhetCDAendeVVD.Bijalleanderepartijengaan
zeomhoog.GroenLinks(18,0mldeuro)endeSP(8,5mldeuro)verhogendezebelastingen
hetmeest.GroenLinkskiestvoormeerderelastenverzwaringen,zoalsdeinvoeringvaneen
minimumprijsvoorCO2‐uitstootendeintroductievankilometerbeprijzingvoorzowel
personenauto’salsvracht‐enbestelauto’sincombinatiemeteenverhogingvandebpm.Ook
PvdA,SP,D66,ChristenUnie,SGPendeVrijzinnigePartijvoereneenvormvanwegbeprijzing
in,maardezepartijenkiezenvoorvariantendieeenmindergrotelastenverzwaringof
lastenneutraalzijn.GroenLinksschaftdebelastingvrijereiskostenvergoedingautovoor
30
woon‐werkverkeeraf.DelastenverzwaringbijVNLbestaatvoornamelijkuithetafschaffen
vandebelastingvrijereiskostenvergoedingvoorzowelzakelijkalswoon‐werkverkeeren
voorzowelov‐alsautokilometers.NaastGroenLinksvoerenookdePvdA,D66,ChristenUnie
enSGPeenvormvaneenminimumprijsvoorCO2‐uitstootin.
DelastenverzwaringopmilieubijdeSPwordtvoornamelijkveroorzaaktdoorhetinvoeren
vaneenCO2‐belastingeneenverpakkingenbelasting.HetCDAverlaagtdebelastingenop
milieumet0,5mldeuroendeVVDmet0,2mldeuro.ZoverlaagthetCDAde
verhuurderheffingondervoorwaardevanenergiezuinigerbouwendoorwoningcorporaties
enkiestdeVVDvoorlagereautobelastingen.AlleenhetCDAverlaagtdetarieveninde
energiebelasting.Demeestepartijen(PvdA,SP,D66,ChristenUnie,GroenLinks,DENK,
VrijzinnigePartij)verhogendetarievenindeenergiebelasting.VVDenVNLwijzigendeze
tarievenniet.TotslotvoerenPvdA,GroenLinks,SGPenDENKeenbelastingopvliegtickets
in.
DeoverigebelastingenblijvenbijdeVVDongewijzigd.BijVNLendeSPgaanzeomlaagen
bijdeanderepartijenomhoog.Dewijzigingeninoverigebelastingenhangenvooralsamen
metmaatregelenindebtw.DeVrijzinnigePartij(4,6mldeuro)endeSGP(3,9mldeuro)
verhogendezebelastingenhetmeest.DeVrijzinnigePartijverhoogtzowelhetlagealshet
hogebtw‐tariefendeSGPbeperkthetlagebtw‐tariefdoorverschillendecategorieënzoals
voedingsmiddelenhorecaonderhethogebtw‐tarieftebrengen.VNLverlaagtdeoverige
belastingenmet4,7mldeuroendeSPmet3,5mldeuro.VNLharmoniseertdebtw‐tarieven
op15%endeSPverlaagthethogebtw‐tariefmet2%‐punttot19%.
DeSP,GroenLinks,PvdA,D66endeChristenUnieverlagendegaswinninginGroningen.SP
enGroenLinkskiezenvoordegrootsteverlagingmet12mldNm³.Datleidttoteendaling
vandeaardgasbatenvan1,7mldeuro.Structureelisergeeneffectopdeoverheidsbegroting.
AlleenDENKverhoogtdegaswinning.Departijkiestvooreenverhogingmet12mldNm³.
Ditverhoogttijdelijkdeopbrengstenvoordeoverheidmet1,7mldeuro.
2.2
Zorg
Bijdezorgbeperktdeanalysezichnoodgedwongentotdebudgettaireeffectenvande
voorgenomenmaatregelen,datwilzeggen:dekosten.Debatenvanzorg,dusdeeffectenvan
demaatregelenopgezondheidenkwaliteitvanleven,blijvengeheelbuitenbeeld.Dergelijke
effectenliggenbuitenhetexpertiseveldvanhetCPBenzijnbovendienheelmoeilijk,zoniet
onmogelijk,opeenverantwoordemaniertekwantificeren.
Voorgeneriekeombuigingengeldtdekanttekeningdatlagerezorguitgavenleidentot
minderzorgen/oflagerekwaliteitvanzorg.Voorgeneriekeintensiveringengeldthet
tegenovergestelde.Inwelkematezo’nveranderinginuitgavenleidttoteenveranderingin
gezondheidiszoalsgezegdnietkwantificeerbaar.Eenhoofdlijnenakkoordzonder
31
aanvullendemaatregelendiededoelmatigheidvandezorgverbetereniseenvoorbeeldvan
eengeneriekeombuiging.
IndecuratievezorgkiezenallepartijenbehalvedeSPervooromdoortegaanmethet
stelselvangereguleerdeconcurrentie.19DeSPwilhethuidigestelselomvormentoteen
publiekstelselmetcentraleaansturingenregionaleuitvoerders.Curatievezorgwordt
daarbijeenvoorzieninginplaatsvaneenrecht.Dezestelselwijzigingmaakthetoptermijn
mogelijkomalternatievewerkwijzen,zoalshetbuurtzorgconcept,indecuratievezorgte
ontplooien.GroenLinksvoerteenstelselwijzigingindegeestelijkegezondheidszorg(ggz)
doorenbrengtdezealseenvoorzieningonderineenapartewet.
Allepartijen,behalveDENKendeVrijzinnigePartij,hebbendeintentieomvia
hoofdlijnenakkoordendevolumegroeiindeziekenhuiszorgendeggzmet1%tebeperken.
Hetmacrobeheersinstrumentfungeertdaarbijalsstokachterdedeur.
Tenaanzienvandewijkverpleginghebbenvijfpartijen(VVD,SP,ChristenUnie,SGPenVNL)
deintentieomviaeenhoofdlijnenakkoorddevolumegroeimet1%tebeperken.D66heeft
weldeintentieomeenhoofdlijnenakkoordaftesluiten,maarbeperktdeombuiging.
GroenLinkszondertdewijkverpleginguitvaneenhoofdlijnenakkoord,terwijlPvdAenCDA
ervoorkiezenomindewijkverplegingteintensiveren.
Eenaantalpartijenvoertwijzigingendoorindebeloningen/ofarbeidsverhoudingenvan
medischspecialisten.Zoverplichtenvierpartijen,SP,D66,ChristenUnieenGroenLinks,
medischspecialisteninloondiensttegaan.Dezepartijenbrengenmedischspecialisten
tevensonderdeWetnormeringtopinkomens.DePvdAenSGPpassendeWetnormering
topinkomenstoeopmedischspecialisteninloondienst,maarleggengeenverplichtingopom
inloondiensttegaan.
Partijenkijkenverschillendaantegendewenselijkheidvaneigenbetalingenin
dezorgverzekeringswet.DePvdA,SP,GroenLinks,DENKendeVrijzinnigePartijschaffen
hetverplichteigenrisicoaf.Enkeleanderepartijen,CDA,ChristenUnie,SGPenVNLverlagen
hetverplichteigenrisicometrespectievelijk105,100,100en50euro.DeVVDenD66
passenheteigenrisiconietaan.DeSPenGroenLinksschaffennaasthetverplichteigenrisico
ookdemogelijkheidomvooreenvrijwilligeigenrisicotekiezenaf.Totslotvoerende
ChristenUnieenVNLeigenbetalingeninvoorparamedischezorgendieetadvisering.
AllepartijenbehalvedeVrijzinnigePartijwillendecollectieveuitgavenaangeneesmiddelen
beperken.Dezepartijenkiezenonderanderevoorhetherberekenenvanhet
geneesmiddelenvergoedingssysteem,waardoordeeigenbetalingenstijgen.
Metbetrekkingtothetbasispakketvoorverzekerdezorgmakenpartijenverschillende
keuzes.DeSPverruimtdeaansprakenvoormondzorg,fysiotherapieenggz.Zokomt
mondzorgvoorvolwasseneninhetbasispakketenwordtfysiotherapienaverwijzingdoor
19
Voor wijzigingen in de financiering van het zorgstelsel zie paragrafen 2.1 en 2.5 en hoofdstuk 14.
32
dehuisartsvolledigvergoed.DeVrijzinnigePartijkiestvooreenverruimingvande
aansprakenopalternatievezorg.
DeVVD,ChristenUnieenVNLkiezenerjuistvooromhetbasispakkettebeperken.Zo
beperktdeVVDdeaansprakenopbasisvanhetziektelastcriterium,beperktdeChristenUnie
deaansprakenophetgebiedvanhulpmiddelenenbeperktVNLdeaansprakenophetgebied
vangenees‐enhulpmiddelen.
IndelangdurigezorgleggenallepartijenbehalveSGPendeVrijzinnigePartijaan
zorgkantorendeverplichtingopommetzorgaanbiedersmeerjarigecontractenaftesluiten.
Ditwordtgecombineerdmetdeinvoeringvaneen(deels)meerjarigecontracteerruimteen
meerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.DeVVDenChristenUnievoerenookeenobjectief
verdeelmodelindatderegionalecontracteerruimtevandezorgkantorenbepaaltopbasis
vanobjectievecriteria.ViaditobjectiefverdeelmodelkortendeVVDenChristenUnievanaf
2021hetmacrobudgetopbasisvandeafwijkingtussendehuidigeendoorhetnieuwe
modeltoegestaneuitgavenvoorde25%(VVD)of50%(ChristenUnie)slechtstpresterende
regio’s.
Driepartijen‐D66,ChristenUnieenGroenLinks‐scheidendefinancieringvanwonenen
zorgindeWlz.Instellingenkrijgenvoortaanalleendeafgenomenzorgvergoeduitde
algemenemiddelen,terwijldecliënthetwonenenverblijfzelfbetaalt.Voorcliëntendiehun
woon‐enverblijfskostennietkunnendragen,isercompensatie.DeSGPintensiveertdoorals
enigepartijpersoonsvolgendebekostigingintevoeren.Alsgevolghiervanmogen
zorgkantorengeenproductieafsprakenmeermakenmetzorgaanbiedersenvergoedenze
landelijkuniformetarievenpergeïndiceerdezorgzwaarte.
DeSPintensiveertdoordezorgaanbiedersverantwoordelijktemakenvoorde
indicatiestelling.DaarnaastmaaktdeSPdeverzorgingshuiszorgopnieuwbeschikbaarvoor
ouderenmeteenlichtezorgindicatie(zorgzwaartepakket1tot3)diegraagintramuralezorg
innaturawillengebruiken.
Metbetrekkingtoteenbezettingsnormvoordeverpleeghuiszorgmakenpartijen
verschillendekeuzes.DENKkiestvooreenbezettingsnormindeverpleeghuiszorgvantwee
zorgmedewerkerspergroepvanachtbewoners.DeSPkiestvooreenbezettingsnormvan
tweezorg‐enwelzijnsmedewerkerspergroepvanachtbewoners.Verderkiezendrie
partijenvooreentaakstellendeintensiveringtenbehoevevaneennaderuittewerken
bezettingsnormdielagerligtdantweemedewerkerspergroepvanachtbewoners.Hiermee
krijgenzorgaanbiedersdeverplichtingenhetbudgetomdehuidigebezettingpergroepvan
achtbewonersteverhogen.Involgordevandeomvangvandeintensivering(hoognaarlaag)
gaathetomVVD,GroenLinksenCDA.
Tenslottekiezenvierpartijen,PvdA,D66,ChristenUnieenVNL,vooreenalgemene
intensiveringindeouderenzorgzonderdaareenexplicietenormaanteverbinden.
33
OokdeSGPkiestvooreenintensiveringzondereenexplicietenorm,maardanvoordehele
langdurigezorg,inclusiefgehandicaptenzorg.
Tabel 2.5
Belangrijkste indicatoren zorg
Basis
VVD
PvdA
SP CDA D66
CU
GL SGP DENK
VNL
VP
effect in 2021 t.o.v. het basispad in mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
-2,0
2,9
7,8
-0,2 -1,1
-0,7
3,0
-0,5
4,1
-1,9
5,1
-1,2
-0,8
-1,2
-1,0 -1,1
-1,2
-1,0
-1,1
0,0
-1,2
0,0
eigen betalingen
-0,3
4,0
4,1
0,9 -0,3
0,7
4,1
0,8
4,2
0,1
4,5
aanpassing basispakket
-0,3
0,0
4,0
0,0
0,0
-0,1
0,0
0,0
0,0
-0,5
0,7
overig
-0,2
-0,4
0,8
-0,1
0,3
-0,1
-0,1
-0,2
-0,1
-0,3
0,0
0
-260
-260
-60
10
-50
-260
-50
-260
-20
-270
a.g.v. (budget-)maatregelen
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
20,6
1,8
0,2
2,0
0,3
0,3
0,4
1,8
0,5
1,6
0,3
0,0
-0,1
0,4
-0,1
-0,1
0,3
0,5
0,3
0,2
0,0
0,5
0,0
eigen betalingen
0,2
0,0
-0,3
0,0
0,2
0,0
-0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
overig
1,7
-0,2
2,4
0,4 -0,1
-0,1
1,6
0,3
1,6
-0,2
0,0
9,1
0,0
0,2
1,2
0,5
0,2
0,3
0,0
0,2
0,5
0,0
0,4
76,2
-0,2
3,2
11,0
0,5 -0,6
0,0
4,7
0,2
6,3
-1,6
5,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het
basispad is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op
dat niet iedereen het eigen risico vol maakt.
Vierpartijenwijzigendeeigenbetalingenindelangdurigezorg.DeVVDenD66verlagen
deeigenbetalingendoordevermogensinkomensbijtellingafteschaffen.DeSPen
GroenLinksverhogendaarentegendeeigenbetalingenindelangdurigezorg.DeSPdoetdat
doorhetvermogenvandeeigenwoningmeetetellenindevermogensinkomensbijtelling,
terwijlGroenLinkservoorkiesthetbox3vermogenvolledigmeetetelleninde
vermogensinkomensbijtelling.
BijdeoverigezorgisdeSPdeenigepartijdieeenknelpuntenfondsvoorgemeenteninvoert.
Ditknelpuntenfondscompenseertgemeenten,indiennodig,bijhetuitvoerenvanuniforme,
landelijkeregelsrondomdeindicatiestellingeninkoopvanmaatschappelijkeondersteuning
enjeugdzorg.
MetbetrekkingtotdeWmo/jeugdzijnertussenpartijenbeperkteverschillen.Zokiezende
PvdA,SP,CDA,D66,ChristenUnie,SGPendeVrijzinnigePartijinverschillendematevooreen
verhogingvandeRijksbijdrage.
34
Totslotrichtentweepartijeneengezamenlijkdoorgemeentenenverzekeraarstebeheren
preventiefondsop.Involgordevandeomvangvandeintensivering(hoognaarlaag)gaathet
omDENKenChristenUnie.
2.3
Macro-economische effecten
Allepartijenverhogendebbp‐groeioverdeperiode2018‐2021enverlagendewerkloosheid
in2021tenopzichtevanhetbasispad.Tabel2.6toontdezeeffectenvoordeeconomische
groei(bbp)enverschillendebestedingscategorieën,dearbeidsmarktenvoorde
contractlonenendeinflatie.Deeerstekolombeschrijfthetbasispad.Dedaaropvolgende
kolommengevenperpartijdeeffectenweervanhetbeleidspakketopdegemiddelde
jaarlijksegroeivoetoverdeperiode2018‐2021tenopzichtevanhetbasispad.Voorwerkloze
beroepsbevolkingenAIQwordthetniveauverschilin2021weergegeven.Eendeelvande
economischeeffectenvandepakkettenwordtpaszichtbaarnadeperiode2018‐2021,zie
indicatorenvoordelangetermijn.
Allepakkettenhebbeneenlichtpositiefeffectopdebbp‐groei.Demeestepakkettengeven
eenimpulsaandeeconomiewaardoorhetEMU‐saldoinitieel(exante)daalt,alleenbijDENK
neemthetsaldoineersteinstantietoe.Veelpartijenverlichtendelastenvoorgezinnen,
waardoorzijmeergaanconsumeren.MetnamebijVNLenVVDisditzichtbaar.Ondanksde
lastenverzwaringvoorgezinnengaatdeconsumptieookbijdeVrijzinnigePartijomhoog,
omdathetbeschikbaarinkomentoeneemtdoordeinvoeringvanhetbasisinkomen.Bij
DENKdaaltdeconsumptietenopzichtevanhetbasispadalsgevolgvanlastenverzwaring
voorhuishoudens.
Bijallepartijenzijndeoverheidsbestedingengelijkofgroteraandieinhetbasispad.Onder
overheidsbestedingenvallenuitgavenaanbijvoorbeeldonderwijs,zorgenopenbaar
bestuur,uitgavenaaninkomensoverdrachten(zoalsuitkeringen,toeslagen,internationale
samenwerking)vallenhiernietonder.Hierdoorverschillendeoverheidsbestedingenvande
overheidsuitgaven,weergegeveninparagraaf2.1.
Dewerkgelegenheidindemarktsectorkanwordengestimuleerddoormeerconsumptievan
huishoudens,zoalsdoorhetVVD‐pakket,ofwordenafgeremddoorhogerearbeidskosten,
zoalsdoorhetSP‐pakket.Indezorgenbijdeoverheidhebbenintensiveringenen
ombuigingendirecteffectopdewerkgelegenheid.ZozorgtdePvdAvoorextrabanenbijde
overheid,doordeintroductievanpubliekebanen,terwijldeVrijzinnigePartij,DENK,ende
ChristenUniehetaantalambtenarenjuistverminderen.Dewerkgelegenheidindezorg
neemthetmeesttoebijdeSPenDENK.
Allebeleidspakkettenzorgenvooreenwerkloosheidlagerdandieinhetbasispad.De
verschillentussenpartijenkomendoorandereeffectenopdewerkgelegenheidenhet
arbeidsaanbod.Aanpassingenopdearbeidsmarktkostentijd,waardoordestructurele
effectenbeschreveninparagraaf2.7kunnenafwijkenvandeeffectenopdemiddellange
35
termijn.Bijeenaantalpartijenneemthetarbeidsaanbodaf(SP,SGP,DENK,Vrijzinnige
Partij),ditdruktdewerkloosheid.Deanderepartijenhoudenhetarbeidsaanbodgelijkof
verhogenhetjuist.DegrootstetoenamezitbijdeVVDenGroenLinks,doorlastenverlichting
voorwerkendeneninhetgevalvandeVVDdoorhetontkoppelenvanuitkeringen.
Tabel 2.6
Macro-economische effecten
Basis
VVD
PvdA
SP CDA D66
CU
GL SGP DENK
VNL
VP
effect op jaarlijkse groei in %-punt
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,3
0,3
0,2
0,3
0,2
0,1
0,2
0,2
0,1
0,4
0,4
Consumptie huishoudens
1,1
0,7
0,4
0,5
0,5
0,5
0,5
0,4
0,6
-0,4
1,1
1,4
Overheidsbestedingen
1,3
0,1
1,2
1,6
0,3
0,5
0,2
1,3
0,3
0,7
0,0
0,4
Contractloon marktsector
1,6
-0,4
0,1
0,8
0,3
0,2
0,2
0,8
0,4
0,1
-0,3 -0,1
Consumentenprijsindex
1,3
0,0
0,3
0,0
0,2
0,3
0,3
0,6
0,4
0,1
-0,2
0,4
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,3
0,3
0,1
0,2
0,1
0,1
0,3
0,1
0,0
0,1
0,1
w.v. marktsector
0,5
0,3
0,1 -0,2
0,2
0,1
0,1
0,1
0,0
-0,1
0,2
0,2
-1,0 -0,4 -0,3 -1,1
-0,8
-0,4
-0,4 -1,1
0,6
0,1
-0,7 -1,0
Lonen en prijzen
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote
marktsector
5,5
-0,4
77,9
-0,6
-1,1 -1,8
0,5
0,6
0,4
0,0
0,1 -0,4
Decontractlonenindemarktsectorstijgenbijdemeestepartijentenopzichtevanhet
basispad,terwijlzedalenbijdeVVD,VNLendeVrijzinnigePartij.Bijallepartijenzorgtde
lagerewerkloosheidvooropwaartsedrukopdelonen.Ookhogereprijzenzorgenbijveel
partijenvooreenhogercontractloon.Bijallepartijennemendelastenvoordegemiddelde
werknemeraf,ditheefteendrukkendeffectopdelonen.DiteffectishetgrootstbijVVDen
PvdA.Eengroterofkleinerverschiltussenhetbeschikbaarinkomenvan
uitkeringsgerechtigdenenwerkenden(vervangingsratio)heeftookinvloedopdelonen.Bij
deSPneemthetverschilaf,watzorgtvoorhogerelonen.Bijdeanderepartijenneemthet
verschiltoe,watdecontractloonstijgingremt.
Deinflatieneemtbijdemeestepartijentoe.Ditkomtdoorhogerearbeidskosten,
toenemendeindirectebelastingenen/ofstijgendehuren.Demeestepartijenverhogende
indirectebelastingen,hetbetrefthiervoornamelijkmilieumaatregelen.DeSPenVNL
verlagendebtw,watdeinflatieafremt.Dearbeidsinkomensquoteneemthetmeesttoebijde
SPendeSGPdoorhogerearbeidskosten,terwijlhijbijdeVrijzinnigePartijjuistmet1,0%‐
puntdaaltdoorhogereproductiviteit.
36
Bbp-volume
Effecten t.o.v. het basispad 2018-2021, gemiddeld % per jaar
VP
3
VVD
2
VNL
PvdA
1
0
-1
-2
DENK
SP
-3
SGP
CDA
GL
+/-1 standaardafwijking van het langjarig
gemiddelde (realisaties 1995-2014)
basispad
minder economische groei t.o.v. basispad
meer economische groei t.o.v. basispad
D66
CU
Werkloosheid
Effecten t.o.v. het basispad 2021, %-punt
VP
2
VVD
PvdA
1
VNL
0
-1
SP
DENK
-2
SGP
CDA
GL
D66
CU
2.4
+/-1 standaardafwijking van het langjarig
gemiddelde (realisaties 1995-2014)
basispad
minder werkloosheid t.o.v. basispad
meer werkloosheid t.o.v. basispad
Overheidssaldo en overheidsschuld
Allepartijenhebbenin2021eenEMU‐saldovannulofhoger,behalvedeVrijzinnigePartij.
InhetbasispadheefthetEMU‐saldoin2021eenoverschotvan0,9%bbp.Allepartijen
behalveDENKverlagenmethunpakketten–deex‐antebedragenuitparagraaf2.1–dit
saldo.Dezepakkettenmetpersaldolastenverlichtingen/ofintensiveringvande
overheidsuitgavenbeïnvloedenvervolgensdeeconomie.Ditmacro‐economische
doorwerkingseffectzorgtsamenmetdeinitiëleimpulsvoordeuiteindelijkeveranderingvan
37
hetEMU‐saldo.VoorallepartijenbehalveDENKbetekentditeenverlagingvanhetEMU‐
saldotenopzichtevanhetbasispad.
Dedoorwerkingseffectenverschillenpermaatregelentussendepartijenzijndeverschillen
indeeffectenvanmacro‐economischedoorwerkinggroot.Devariatiehangtvooreengroot
deelsamenmethetsoortmaatregelenineenpakketmetverschillendeeffectenop
consumptie,werkgelegenheid,lonenenwerkloosheid.
Intensiveringenindezorgofhetambtenarenapparaathebbeneenrelatiefgroot
doorwerkingseffectdatdeafnamevanhetEMU‐saldoverkleint.Dooreenhogere
werkgelegenheidlopendeopbrengstenvandeinkomensheffingop,dalendekostenvoor
werkloosheidsuitkeringenenneemtdeconsumptievanhuishoudenstoe,waardoordebtw‐
opbrengstenstijgen.
Eenlastenverlagingvoorhuishoudensheeftkleineredoorwerkingseffecten.Bijlagere
belastingenhebbenhuishoudensmeertebesteden,watzorgtvoormeerconsumptie.Meer
bestedingenleidentoteenhogereeconomischegroei.Hierdoornemendebelasting‐en
premie‐inkomstentoeendeuitgavenaanwerkloosheidsuitkeringenaf,waardoordeinitiële
dalingvanhetEMU‐saldodeelstenietwordtgedaan.Omdathuishoudenseengedeeltevan
hunlagerelastenspareninplaatsvanconsumeren,enhettijdkostvoordehogerevraagzich
heeftvertaaldinextrabanen,isdekorte‐termijndoorwerkingopdeeconomiekleinerdanbij
intensiveringenindezorgofbijdeoverheid.
Deeffectendoormacro‐economischedoorwerkingkunnenbehoorlijkvariërenindetijd.
Uitgavenhebbenvooralopdekortetermijngrotedoorwerkingseffecten;hogereuitgaven
vertalenzichdirectineenhogerbbpendusmeerwerkgelegenheid.Naverloopvantijd
zwakkendezeeffectenaf.Bijlastenisheteffectvandedoorwerkingindeeerstejaren
relatiefklein,maarditeffectlooptopwanneerdearbeidsmarktzichaanpast.Pakkettendie
hetarbeidsaanbodafremmen(metnameSP,SGPenVrijzinnigePartij),zorgenopdekorte
termijnvooreenlagerewerkloosheidenverhogendaarmeehetEMU‐saldo.Deeffectenop
dewerkloosheidzijnvaaktijdelijkvanaard,omdatdelagewerkloosheidzorgtvoorhogere
lonen,waardoordearbeidsvraaggeleidelijkafneemt.Blijvendeeffectenvaneenlager
arbeidsaanbodviaeenstructureellagerewerkgelegenheidopdeoverheidsfinanciënworden
meegenomenindehoudbaarheidsanalyse.
HetdoorwerkingseffectispositiefvoorallepartijenbehalvevoordeVrijzinnigePartij.Bijde
SPenGroenLinksisditeffectrelatiefgroottenopzichtevandeinitiëleimpuls,zijverdienen
meerdan1%bbpterugdoorgunstigeeconomischeontwikkelingen.DeSPintensiveertmet
nameinwerkgelegenheidindezorg,terwijlGroenLinksschuiftvanbelastingopinkomenen
arbeidnaarindirectebelastingen.DePvdA,CDAenSGPverdienentussen0,5%en1%bbp
terug,mededoorextrainkomstenvandeinkomensheffingenminderuitgavenaan
werkloosheidsuitkeringen.DedoorwerkingseffectenvanD66,VVD,VNL,ChristenUniezijn
beperkttotmaximaal0,5%bbp.BijDENKverbeterthetsaldonadeinitiëleimpulsverder
met0,1%bbp.BijdeVrijzinnigePartijzorgtdeomzettingvanbelasteuitkeringenineen
onbelastbasisinkomenvooreenverdereafnamevanhetsaldo.
38
HetstructureleEMU‐saldoin2021voldoetbijdemeestepartijenaande
middellangetermijndoelstelling(MTO)van‐0,5%bbp,alleenbijdeVrijzinnigePartijligt
dezehierruimonder.Voordemeestepartijenligtdeveranderingvanhetstructurelesaldo
indebuurtvandeveranderingvanhetEMU‐saldo.AlleenbijGroenLinksendeVrijzinnige
Partijisdeafwijkinggroterdan0,2%bbp.Ditkomtdoordetimingvanhunmaatregelenmet
omvangrijkewijzigingen(verlagenvandegasproductie,respectievelijkinvoering
basisinkomen)in2021.OokligthetfeitelijkeEMU‐saldovoorgeenvandepartijen,behalve
deVrijzinnigePartij,in2021onderde‐3%bbp.
Tabel 2.7
Overheidstekort en overheidsschuld in 2021
VVD PvdA
EMU-saldo (% bbp, basispad)
SP CDA
D66
CU
GL SGP DENK VNL
VP
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
-1,0
-1,7
-1,5
-1,3
-1,2
-0,6
-1,5
-0,8
0,4
-1,1
-3,3
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,3
0,7
1,2
0,7
0,4
0,2
1,3
0,5
0,1
0,3
-2,2
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
0,2
0,0
0,6
0,2
0,1
0,5
0,7
0,6
1,3
0,1
-4,6
Initieel effect pakket (% bbp)
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
Effect pakket
Structureel EMU-saldo inclusief effect
pakket (% bbp)
EMU-schuld (% bbp, basispad)
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
-0,6
-0,8
-0,3
-0,7
-0,7
-0,5
0,2
-0,5
0,4
-0,9
-5,8
0,0
-0,2
0,3
-0,1
-0,1
0,2
0,8
0,1
1,0
-0,3
-5,2
52,3
1,8
54,0
52,3 52,3
1,9
-0,8
54,2 51,4
52,3 52,3 52,3 52,3 52,3
1,5
0,8
0,2
-0,8
-0,5
53,8 53,1 52,5 51,4 51,8
52,3 52,3 52,3
-1,1
1,6
3,6
51,2 53,8 55,9
Deschuldquoteals%bbpdaaltpersaldobijvierpartijentenopzichtevanhetbasispad(SP,
GroenLinks,SGPenDENK).Bijdeanderepartijenneemtdeschuldquotetoe,maarblijftvoor
allepartijenin2021onderde60%.Bijdemeestepartijenstijgtdeoverheidsschulddoor
verslechteringvanhetoverheidssaldotenopzichtevanhetbasispad,behalvebijDENK.Een
aantalpartijengeeftkapitaalinjectiesvooreeninvesteringsbank:PvdAvoor11mldeuro,
CDAvoor4mldeuroenD66,DENK,GroenLinksenSPvoorminderdan1mldeuro.De
middelenhiervoorkomendirecttenlastevandeoverheidsschuldenwordenniet
meegenomenindeberekeningvanhetEMU‐saldo.Aandeanderekantzorgtdetoenamevan
hetnominalebbp(denoemervandeschuldquote)bijallepartijenvooreendrukkendeffect
opdequote.Hetnominalebbpkanzoweltoenemendoorgrotereeconomischegroei,als
doorhogerebbp‐prijzen.
39
Begrotingssaldo
Effecten t.o.v. het basispad 2021, % bbp
VP
3
VVD
2
1
0
-1
VNL
PvdA
-2
-3
-4
DENK
SP
-5
-6
SGP
CDA
GL
+/-1 standaardafwijking van het langjarig
gemiddelde (realisaties 1995-2014)
basispad
kost de staat meer geld t.o.v. basispad
kost de staat minder geld t.o.v. basispad
D66
CU
2.5
Koopkrachteffecten
Koopkrachtbetreftdeveranderingvanhetbesteedbaarhuishoudinkomenvanjaaropjaar.
Inhetbasispadwordtdeveranderingteweeggebrachtdooreconomischeomstandigheden
endoorreedsbeslotenbeleid.Heteffectvaneenpartijbetreftdeveranderinginkoopkracht
vanhuishoudenstenopzichtevanhetbasispad.Dezeveranderingwordtteweeggebracht
dooreendirecteffectvandemaatregelenvaneenpartijéndooreenindirecteffectdatdeze
maatregelenhebbenopdenominalecontractlonenenconsumptieprijzen(inflatie).
Mediane koopkracht
Effecten t.o.v. het basispad 2018-2021, gemiddeld % per jaar
VP
4
VVD
3
VNL
PvdA
2
1
0
-1
-2
DENK
SP
-3
SGP
CDA
GL
D66
CU
40
+/-1 standaardafwijking van het langjarig
gemiddelde (realisaties 1995-2014)
basispad
minder koopkracht t.o.v. basispad (alle huishoudens)
meer koopkracht t.o.v. basispad (alle huishoudens)
Tabel 2.8
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakketten, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
% totaal
Basis (b) Effect beleidspakket (c)
VVD PvdA SP CDA D66 CU GL SGP DENK VNL VP
% per jaar
Inkomensniveau (d)
<175% wml
36
-0,1
0,2
1,6
2,7
0,2
0,6 0,4 1,3
-0,1
175-350% wml
38
-0,1
1,1
1,1
2,5
0,7
0,8 1,1 1,6
0,8
0,0 -0,2 1,7
0,3
1,9 4,6
350-500% wml
15
0,1
1,1
1,0
1,0
0,9
0,8 1,2 0,9
0,8
0,0
2,6 4,3
>500% wml
11
0,2
0,6
0,4 -1,5
0,9
0,5 1,0 0,1
0,8
-0,5
3,8 2,7
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
63
0,0
1,2
1,1
2,0
0,7
0,8 1,0 1,3
1,0
0,2
2,2 4,8
9
-0,2
-1,2
1,0
3,2
0,1
0,2 0,5 1,3
-0,1
-0,1
0,0 1,1
26
-0,3
0,4
1,7
2,5
0,4
0,7 0,6 1,1
-0,2
0,0
0,3 0,5
Tweeverdieners
52
0,0
0,9
1,2
2,4
0,7
0,8 1,0 1,4
0,5
0,2
2,0 4,2
Alleenstaanden
43
0,0
0,6
1,2
2,2
0,4
0,6 0,6 1,1
0,6
0,0
0,7 2,0
Alleenverdieners
5
-0,3
0,4
0,8
2,2
0,9
0,4 1,3 1,0
2,8
0,0
1,8 7,9
Met kinderen
26
0,0
1,1
1,5
2,0
0,7
0,7 0,9 1,1
0,7
0,6
1,8 4,0
Zonder kinderen
49
0,0
0,9
1,0
2,3
0,7
0,7 1,0 1,3
0,9
0,1
2,3 4,9
100
0,0
0,7
1,2
2,3
0,6
0,7 0,9 1,2
0,6
0,1
1,6 3,7
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil
van de medianen omdat die niet bij elkaar opgeteld mogen worden.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden
waarvan hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of
studiefinanciering als hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
Veelfiscale,socialezekerheids‐enZvw‐maatregelenwordenindekoopkrachtmeegenomen,
maardaarnaastwordteenaantalmaatregelenalleenviainflatiemeegenomenterwijlandere
maatregeleninhetgeheelnietkunnenwordenmeegenomen(zietoelichtingaanheteinde
vandeparagraaf).Maatregelendiedirectmeegenomenworden,betreffentarieven,premies,
kortingen,toeslagenenaftrekposten(box1),vermogen(box3),uitkeringshoogte,Zvw‐
maatregelenzoalspremies,verplichteigenrisicoenomvangvanhetbasispakket,en
kindregelingen.Bepaaldemaatregelenkunnennietaanspecifiekehuishoudenstoegewezen
wordenenkomenalleentotuitingindeinflatie.Voorbeeldenbetreffenhuren,belastingen
zoalsopenergieenvliegreizenenaccijnzenzoalsopalcoholentabak.
41
Heteffectvanpartijenopdekoopkrachtvanhetmedianehuishoudenvarieertvan0,1%
perjaarvoorDENKtot3,7%perjaarvoordeVrijzinnigePartij.Dereëlecontractlonen
hebbendirectinvloedopdekoopkrachtvanwerkenden.Heteffectvandevoorgestelde
beleidspakkettenopdereëlecontractlonenindemarktsectorheeftvoorveelpartijeneen
effectvan‐0,2%tot0,2%opdekoopkracht.UitzonderingenbetreffendeSPmeteenstijging
van0,7%endeVVDendeVrijzinnigePartijmeteendalingvanrespectievelijk0,4%en0,5%
(ziedeparagraafovermacro‐economischeeffectenvooreenbesprekingvandenominale
contractlonenendeinflatie).
Veelpartijenvoerenlastenverlichtingendoorwaarvanveelhuishoudensvoordeelhebben.
Voorbeeldenbetreffeneenverhogingvandealgemeneheffingskorting(VVD,PvdA,SP,D66,
ChristenUnie,GroenLinks),eendraagkrachtkorting(SGP),eennieuwebelastingvrijevoet
(VNL,VrijzinnigePartij),eenverlagingvanhettariefeersteschijf(SP,D66enChristenUnie)
eneenvlaktaksvan27%(VNL).DeVrijzinnigePartijvoerteenbasisinkomeninendatleidt
toteenverbeteringvandekoopkracht.Bijeenaantalpartijenondervindthetmediane
huishoudenookvoordeelvanwijzigingenindezorgregelingen.DeSPenGroenLinks
schaffenhetverplichteigenrisicoendezorgtoeslagafenverlagendeZvw‐premie.Ook
PvdA,DENKendeVrijzinnigePartijschaffenhetverplichteigenrisicoaf.Bijdelaatstetwee
partijenondervindteendeelvandehuishoudensmindervoordeeldaarvanomdatzeminder
zorgtoeslaggaanontvangen,terwijldePvdAditeffectmeerdantegengaatdoorde
zorgtoeslagteverhogen.
Overalleinkomenscategorieënbezienishetverschiltussenlaagsteenhoogsteinkomens
hetgrootstbijdeSPtengunstevandelaagsteinkomensenbijVNLtengunstevande
hoogsteinkomens.HetherverdelendeeffectbijdeSPkomtmededoordeinvoeringvaneen
inkomensafhankelijkeZvw‐premieendeverhogingvanhetwettelijkminimumloon.Ookbij
PvdA,GroenLinksenD66gaandelaagsteinkomensermeeropvooruitdandehoogste
inkomens.Dezepartijenvoerenlastenverlichtingendoorgerichtopdeonderkant,terwijlde
lengtevandederdeschijfwordtingekortenPvdAenGroenLinksookdetarievenaande
bovenkantverhogen.Ookverhogendezetweepartijendebijstand.VooralbijVNL,maar
daarnaastookbijdeVrijzinnigePartij,SGP,CDA,ChristenUnieenVVDgaandelaagste
inkomenserminderopvooruitdandehoogsteinkomens.BijVNLisdateengevolgvande
vlaktaksenbijCDA,ChristenUnieenSGPspeeltdeinvoeringvaneentweeschijvenstelseleen
rol.DeVVDenVNLverlagendaarnaastdebijstandenverschillendetoeslagen.
Demeestepartijenverbeterendemedianekoopkrachtvanwerkendentenopzichtevan
uitkeringsgerechtigden.VooralbijdeVrijzinnigePartij,deVVDenVNLgaanwerkendener
meeropvooruitdanuitkeringsgerechtigden.BijdeVrijzinnigePartijishetbasisinkomen
vooralvoordeligvoorwerkenden.HetbeleidspakketvandeVVDisgunstigvoorwerkenden,
terwijldekoopkrachtvanuitkeringsgerechtigdeneropachteruitgaatdooreenverlagingvan
debijstandeneenbevriezingvanalleuitkeringen(behalvedeAOW).BijVNLgaanzowel
werkendenalsdeuitkeringsgerechtigdeneropvooruitdoordevlaktaks,maarbij
uitkeringsgerechtigdenwordtditeffectgedruktdoorhetafschaffenvandezorgtoeslag,de
ombuigingenindehuurtoeslagendeverlagingvandebijstand.BijdePvdAverbetertde
koopkrachtvanuitkeringsgerechtigdenbijnanetzosterkalsdekoopkrachtvanwerkenden
42
enbijGroenLinksgaanbeidegroepenerevenveelopvooruit.AlleenbijdeSPverbetertde
koopkrachtvanuitkeringsgerechtigdensterkerdanvoorwerkenden,doordeverhogingvan
hetminimumloonendedaaraangekoppeldeuitkeringen.
Slechtsenkelepartijenverbeterendemedianekoopkrachtvangepensioneerdenten
opzichtevanwerkenden.AlleenbijdeSPenPvdAgaangepensioneerdeneropvooruitten
opzichtevanwerkendendooreenhogereouderenkortingeneenhogereAOW.Bijde
VrijzinnigePartij,VNLenSGPgaanwerkendenerrelatiefsterkopvooruittenopzichtevan
degepensioneerden.BijdeVrijzinnigePartijishetbasisinkomenvoorwerkenden
voordeligerdanvoorgepensioneerden.VNLenSGPfiscaliserendeAOW‐premiewaarbijhet
effectopdekoopkrachtvangepensioneerdenbijVNLdeelswordtgecompenseerddoorde
vlaktaks.
Bijdemeestepartijenblijfthetverschiltussentweeverdieners,alleenstaandenen
alleenverdienersminderdan0,5%.UitzonderingenbetreffenVrijzinnigePartij,VNLen
SGP.BijdeVrijzinnigePartijendeSGPgaanalleenverdienerserrelatiefsterkopvooruit,wat
eengevolgisvanhetbasisinkomen,respectievelijkhetsplitsingsstelsel.Ookbijde
ChristenUnieenhetCDAverbetertdekoopkrachtvanalleenverdienersmeerdanvoor
anderegroepen,endatkomtvooreenbelangrijkdeeldooreenuitbreidingvande
overdraagbaarheidvandealgemeneheffingskorting.Dekoopkrachtontwikkelingvan
alleenstaandenblijftbijallepartijenbehalvebijPvdAenSGPietsachterbijdievan
tweeverdieners.
Ooktussengezinnenmetenzonderkinderenzijndeverschillenvoordemeestepartijen
minderdan0,5%.BijPvdAenDENKisdekoopkrachtontwikkelinggunstigervoorgezinnen
metkinderen,bijVNLendeVrijzinnigePartijvoorgezinnenzonderkinderen.Deze
verschillenwordendeelsverklaarddoormaatregelenzoalskinderbijslagenkinderopvang,
waaropveelpartijenbeleidvoeren.Maardeelsspelenooksamenstellingseffecteneen
belangrijkerol;zozijnhuishoudensmetkinderenrelatiefvaaktweeverdienersen
huishoudenszonderkinderenzijnrelatiefvaakalleenstaanden.
Maatregelendieinhetgeheelnietmeegenomenkunnenworden,betreffenveranderingenin
depersoonlijkeinkomenssituatieenspecifiekegroepen.Bijeenveranderinginde
persoonlijkeinkomenssituatieisnietbekendwelkepersonenineenbepaaldesituatie
terechtgaankomen(ziebegrippenlijstvooreenbesprekingvanhetstatische
koopkrachtbegrip).Eenvoorbeeldbetreftdeintroductievaneenziekte‐of
arbeidsongeschiktheidsregelingvoorzelfstandigen,omdatnietbekendiswievande
zelfstandigenziekofarbeidsongeschiktwordenendusonderderegelingzullenvallen.Een
andervoorbeeldbetrefthetverlagenvandeAOW‐leeftijd.Weliswaarisduidelijkdat
personenvaneenbepaaldeleeftijddanAOWzullenontvangen,maarhetisnietduidelijkof
zedaarnaastblijvenwerkenenhoeveelzedanverdienen.Nogmeervoorbeeldenbetreffen
lagereWW‐uitkeringenvoornieuwegevallenenlagerepensioenenvoortoekomstige
gepensioneerdendooraftopping,inbeidesituatiesishetnietmogelijkomoudeennieuwe
situatiesteonderscheiden.Bijspecifiekegroepentreedthetprobleemopdatzeniette
onderscheidenzijnindegegevensbestandenwaaropdekoopkrachtberekeningenzijn
43
gebaseerd.VoorbeeldenbetreffenbeleidmetbetrekkingtotdeWetmaatschappelijke
ondersteuning(Wmo)endeWetlangdurigezorg(Wlz),omdatnietbekendiswiewelke
ondersteuningnodigheeftenwietotdekwetsbareouderen,mensenmeteenhandicapen
mensenmeteenpsychischeaandoeninghoren.Eenandervoorbeeldbetrefthetafschaffen
vandekinderopvangtoeslagvoordoelgroepoudersomdatnietgeobserveerdiswelke
huishoudenstotdezegroephoren.
2.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Omdelangetermijneffectenvanmaatregelenevenwichtiginkaarttebrengen,wordtnaast
deeffectenopwerkgelegenheidenoverheidsfinanciënooknaardeeffectenopde
inkomensverdelingopdelangetermijngekeken.Alsmaatstafwordtderelatievemutatievan
deGini‐coëfficiëntalsgevolgvanbeleidgehanteerd.DeGini‐coëfficiëntiseenveelgebruikte
indicatorvoorinkomensongelijkheid,waarmeedematevanongelijkheidwordtuitgedrukt
ineengetaltussennul(vollediggelijkeverdeling)enéén(volledigongelijkeverdeling).
Tabel 2.9
Langetermijneffecten van beleid op de inkomensverdeling
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basis Effect beleidspakket (b)
(a) VVD PvdA
SP CDA D66
CU
GL SGP DENK VNL
VP
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt
( )
2,9
2,1
-5,7 -14,4
0,4 -1,7 -1,1 -6,0
0,0
-0,5 12,6 -4,4
(a) Basispad geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(b) Effect beleidspakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad).
InhetbasispadneemtdeGini‐coëfficiënttoemet2,9%na2021,vooraldoorlagere
belastingtarievenindetweede,derdeenvierdeschijf,beperkingvandeoverdraagbaarheid
vandealgemeneheffingskorting,enverlagingvandebijstand.
HeteffectvanpartijenbetreftderelatievemutatievandeGini‐coëfficiëntdoorhet
beleidspakkettenopzichtevanhetlangetermijnbasispad.Heteffectvanpartijenopde
inkomensongelijkheidvarieertvan‐14,4%bijdeSPtot+12,6%bijVNL.DeafnamebijdeSP
komtonderanderedoorhetsterkeherverdelendeeffectvandeinkomensafhankelijke
zorgpremie,hetverkortenvandederdeschijf,enhetverhogenvanhetminimumloon.Ook
bijGroenLinks,dePvdA,endeVrijzinnigePartijisdeafnamevandeGini‐coëfficiëntgroter
dandetoenameinhetbasispad.GroenLinksendePvdAverhogenonderanderedeAOWen
debijstand,verkortendederdeschijfenverhogendealgemeneheffingskorting.De
VrijzinnigePartijintroduceerteenbasisinkomenenverhoogtdaarbijdeouderenkorting
voorlagereinkomens.BijD66,deChristenUnieenDENKiseveneenssprakevaneenafname
44
vandeGini‐coëfficiënt,maarisdeafnamekleinerdandetoenameinhetbasispad.BijdeSGP
blijftdeGini‐coëfficiënttenopzichtevanhetbasispadgelijk.
BijVNL,deVVDenhetCDAissprakevaneentoenamevandeGini‐coëfficiënttenopzichte
vanhetbasispad.VNLintroduceertonderandereeenvlaktaks,schaftde
(inkomensafhankelijke)algemeneheffingskortingendezorgtoeslagaf,enverlaagtde
huurtoeslag.DeVVDverlaagtdetarievenvandetweedeenderdeschijf,enbuigtomopde
zorg‐enhuurtoeslag.BijhetCDAwordtdetoenameonderandereveroorzaaktdoorde
introductievaneentweeschijvenstelsel,viaverlagingvanhettweede,derdeenvierde
schijftariefinhethuidigestelsel.
Inkomensongelijkheid
Effecten t.o.v. het basispad, relatieve mutatie Gini-coëfficiënt in %
VP
15
VVD
10
VNL
PvdA
5
0
-5
-10
DENK
SP
-15
SGP
CDA
basispad
GL
D66
CU
minder inkomensongelijkheid t.o.v. basispad
meer inkomensongelijkheid t.o.v. basispad
Veelfiscale,socialezekerheids‐enZvw‐maatregelenwordenbijdeberekeningvandeGini‐
coëfficiëntwelmeegenomen,maarvooreenaantalmaatregelengeldtdatniet.Hetbetreft
maatregelendietotveranderingenindepersoonlijkeinkomenssituatieleidenen
maatregelenvoorspecifiekegroepen(zieparagraafkoopkrachtvooreenaantal
voorbeelden).DeberekeningvandeGini‐coëfficiëntwijktdaarnaastopeentweetal
onderdelenafvandeberekeningvandekoopkracht.Teneerstebetreftdeberekeningvande
Gini‐coëfficiëntdelangetermijnenmaatregelendienadeperiode2018‐2021doorwerken,
wordenvanzelfsprekendwelmeegenomen.Ditbetreftonderanderedeveranderingvande
tarieveninbox1endeafbouwvandehypotheekrenteaftrek.TentweedewordenbijdeGini‐
coëfficiëntmaatregelendiealleengeldenvoornieuwegevallen,welmeegenomen,omdatop
delangetermijniedereendaarondervalt.DuslagereWW‐uitkeringenvoornieuwegevallen
enlagerepensioenenvoortoekomstigegepensioneerdendooraftoppingwordenwel
meegenomen.
Naasteffectenvanbeleidopdelangetermijninkomensverdelingzijnereffectenvanbeleidop
hetinkomensniveaubijvoorbeeldalsgevolgvanmilieumaatregelendienietelderszichtbaar
worden.HetgaathierbijomdeverhogingvandeODE‐heffingterfinancieringvandeSDE+‐
uitgavenenomniet‐EMU‐relevantelastenverzwaringen(bijvoorbeeldverplichtingtot
45
energiezuinigermakenvanwoningen).Dezelastenverzwaringenzijnverondersteldrelevant
tezijnvoorgezinnen,omdatdezeopdelangetermijnophenzullenwordenafgewenteld.De
genoemdelastenverzwaringna2021ishetgrootstvoorGroenLinks(11,5mldeuro)enD66
(5,5mldeuro).OokdeChristenUnieendeSPverhogendelasten(beiden5mldeuro).VNL
verlichtdelastenalsgevolgvangenoemdemilieumaatregelennadekabinetsperiodemet2,5
mldeuro,terwijlerbijdeanderepartijen(VVD,PvdA,CDA,SGP,DENK,VrijzinnigePartij)
geenofslechtskleinemutatieszijn.
2.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Destructurelewerkgelegenheidishetaantalgewerkteurenopdelangetermijn,wanneer
mensenhungedragvolledighebbenaangepastaanhetnieuwebeleid.Daarbijwordteen
conjunctureelneutraleeconomieverondersteld.Dezestructurelewerkgelegenheidiseen
belangrijkebepalendefactorvandetoekomstigeeconomischegroeienvanhet
houdbaarheidssaldo:alsermeerurenwordengewerktindeeconomie,danzorgtditvoor
meereconomischegroeienhogerebelastinginkomsten.
Degevolgenvandepartijvoorstellenopdestructurelewerkgelegenheidverschillenvande
arbeidsmarkteffectenbinnendekabinetsperiode.Opkortetermijnwordtde
werkgelegenheidvooralbepaalddoordearbeidsvraag.Eenbestedingsimpulsveroorzaakt
eenhogerearbeidsvraagendaarmeeeenhogerewerkgelegenheid.Opdelangetermijn
wordthetaantalgewerkteurenechtervooralbeïnvloeddoorhetaantalurendatmensen
(betaald)willenwerken,verminderdmetdeevenwichtswerkloosheid.20Maatregelendiehet
inkomensverschiltussenwerkenenniet‐werken(oftussenmeerenminderurenwerken)
vergroten,leidendaaromoplangetermijntoteenhogerestructurelewerkgelegenheid.Een
hogerearbeidskortingzorgtbijvoorbeeldvooreenhogerestructurelewerkgelegenheid,net
alslagereuitkeringenenminder(inkomensafhankelijke)toeslagen,terwijldezelaatste
maatregelenopkortetermijndewerkgelegenheidnietstimuleren.
Tabel 2.10
Procentuele toe- of afname van de structurele werkgelegenheid in uren ten opzichte van
het basispad
VVD
PvdA
SP CDA D66
CU
GL SGP DENK
VNL
VP
Werkgelegenheid (a,b)
3,5
0,1 -4,6
-0,3
0,7 -0,2
0,3
-1,4
0,0
0,9 -4,8
w.v. fiscaal
1,4
0,4 -1,3
-0,1
0,3 -0,1
0,2
-1,9
-0,2
0,4 -0,6
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
1,8
0,0 -1,2
-0,2
0,2 -0,1 -0,3
0,0
-0,2
0,5 -4,2
AOW-leeftijd
0,4
-0,4 -2,2
0,0
0,2
0,4
0,4
0,0
0,4
0,0
0,0
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de
onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
20
Op lange termijn ontstaat er werkgelegenheid zolang bedrijven winst kunnen maken door het beschikbare
arbeidsaanbod in dienst te nemen, of wanneer mensen als zelfstandige een eigen bedrijf starten. Alleen voor mensen met
een verdiencapaciteit onder het minimumloon ontstaat deze werkgelegenheid niet vanzelf en kan vraaggericht beleid op de
lange termijn werkgelegenheid creëren, via bijvoorbeeld beschutte werkplaatsen of loonkostensubsidies (zie ook Kansrijk
Arbeidsmarktbeleid).
46
Detoe‐ofafnamevandestructurelewerkgelegenheidlooptuiteenvaneenopwaartseffect
van+3,5%bijdeVVDtoteenneerwaartseffectvan‐4,8%bijdeVrijzinnigePartijen‐4,6%
bijdeSP.Hetstructurelewerkgelegenheidseffectligtbijdemeestepartijentussende‐0,5%
en+1%:opwaartsbijPvdA,D66,GroenLinksenVNL,nulbijDENKenneerwaartsbijCDAen
ChristenUnie.DeSGPkenteendalingvan1,4%.
BijvrijwelallepartijenblijftdestijgingvandeAOW‐leeftijdoplangetermijnonveranderd
tenopzichtevanhetbasispad.AlleendeSPbrengtin2020deAOW‐gerechtigdeleeftijdterug
tot65jaarenlaatdieindejarendaarnanietmeestijgenmetdelevensverwachting.Dit
verlaagtdestructurelewerkgelegenheid.Veelanderepartijenbiedenmensen,viaeen
flexibeleAOW‐leeftijd,dekeuzevooreerdereoflatereopnamevandeAOW.Ditdoenzij,
metuitzonderingvandePvdA,actuarieelneutraal.Daardoorisdeuitkeringlageralsmensen
deAOWeerderlateningaanenhogeralszehemlaterlateningaan.BijdeVVD,GroenLinks,
SGPenDENKkunnenmensenalleenkiezenvoor(maximaaldriejaar)latereopname,wat
leidttoteentoenamevandestructurelewerkgelegenheid.BijdePvdAenD66iszowel
eerderealslatereingangvandeAOWmogelijk.BijdePvdAisditdriejaareerderoflater.
Doordatmeermensenkiezenvooreerdereopname,verlaagtditdestructurele
werkgelegenheid.BijD66isdekeuzetussenmaximaaleenjaareerderofvijfjaarlater.Ook
hierzullenmeermensenkiezenvooreerdereopname,maarhettotaalaantalgewerkteuren
neemttoevanwegedeasymmetrie.
Structurele werkgelegenheid
Effecten t.o.v. het basispad, % in gewerkte uren
VP
VNL
DENK
4
3
2
1
0
-1
-2
-3
-4
-5
VVD
PvdA
SP
SGP
CDA
GL
D66
CU
+/-1 standaardafwijking van het langjarig gemiddelde
van het bbp-volume (realisaties 1995-2014)
basispad
minder werkgelegenheid op lange termijn t.o.v. basispad
meer werkgelegenheid op lange termijn t.o.v. basispad
DegrootsteveranderingindesocialezekerheiddoetzichvoorbijdeVrijzinnigePartij,die
eenonvoorwaardelijkbasisinkomenintroduceerttervervangingvandemeesteandere
uitkeringen.IedereNederlandervan18jaarenouderontvangtjaarlijkstienduizendeuro,
waarovergeenbelastingafgedragenhoeftteworden.Ditbedragontvangenmensen
ongeachtofzebetaaldwerkverrichtenofniet,watdeprikkelomte(blijvenofgaan)werken
verkleint.Deresulterendedalingvandestructurelewerkgelegenheidwordtdeels
47
gecompenseerddoordateenbasisinkomendearmoedevalverkleint;mensenhoevenimmers
geenuitkeringmeerinteleverenalszewerkvinden.
Anderepartijentreffenindesocialezekerheidmaatregelenophetgebiedvandebijstand,
WW,arbeidsongeschiktheidenloondoorbetalingbijziekte.VVDenVNLverlagende
bijstand;PvdA,SP(viakoppelingaandeminimumloonverhoging)enGroenLinksverhogen
hemjuist.MeerderepartijenversoberendeWWenverhogendaarmeedestructurele
werkgelegenheid:deVVDverkortdeWW‐uitkering;deSGPverlaagtdeWW‐uitkeringinhet
tweedeWW‐jaarstapsgewijs,enbijbeidebouwenmensenookminderWW‐rechtenop.De
ChristenUnieverlaagthetmaximumdagloonenbeperktdeuitkeringindeeerstetwee
maanden.MetbetrekkingtotdeWW‐premieslatenPvdA,D66,GroenLinksenVNL
werkgeversbetalenvoorheteerste(half‐)jaarWW‐uitkeringvanhunwerknemers;VVD,
PvdAenD66introducerenpremiedifferentiatieindeWW.Dezemaatregelenverhogende
structurelewerkgelegenheid.
Meerderepartijenversoberendearbeidsongeschiktheidsverzekeringenverhogen
daarmeedestructurelewerkgelegenheid.DitgeldtvooralvoordeVVDdiehet
loongerelateerdegedeelteindeWIAvervangtdooreentransitieperiode(dieafhankelijkis
vandebenodigdere‐integratie‐inspanningen)endaarnadeWIA‐uitkeringverlaagtnaar
70%vanhetwettelijkminimumloon.TevensscherptdeVVDnetalsCDA,ChristenUnieen
VNLdeclaimbeoordelingaanenVVDenVNLschaffendetegemoetkomingvoor
arbeidsongeschiktenaf.DeChristenUnieverlaagthetmaximumdagloon.PvdA,ChristenUnie,
GroenLinksenDENKintroducereneenverplichtearbeidsongeschiktheidsverzekeringvoor
zelfstandigen,watdestructurelewerkgelegenheidverlaagt.
Veelpartijencollectiviserendeloondoorbetalingbijziekteinhettweedeziektejaarvoor
kleinebedrijven.21Ditverlaagtdestructurelewerkgelegenheidlicht,maardatis
voornamelijkeenstatistischeffect:ziekewerknemersinhuntweedeziektejaarworden
momenteeldoorhetCBSgerekendtotdewerkgelegenheid,enwordenonderdeze
veranderinggeteldalsniet‐werkend.HetCDAendeChristenUnieintroducereneen
verplichteverzekeringtegenziektevoorzelfstandigen,diedestructurelewerkgelegenheid
ookenigszinsdrukt.
Methunarbeidsmarktbeleidbeïnvloedendepartijenvooraldewerkgelegenheidaande
onderkantvandearbeidsmarkt.ZoverhogenVVD,PvdA,SP,D66,ChristenUnie,GroenLinks
enDENKdestructurelewerkgelegenheidviameerbeschuttewerkplekken.22VVD,PvdA,
D66,ChristenUnieenGroenLinks23combinerenditmethetuitbreidenvan
loonkostensubsidiesvoormensenmeteenverdiencapaciteitonderhetminimumloon.SP
21
PvdA, ChristenUnie, GroenLinks en DENK doen dit voor bedrijven tot tien werknemers, VVD en D66 tot 25 werknemers
en SGP tot 50 werknemers.
22
De publieke banen die de PvdA creëert en de extra banen in de zorg bij de SP hebben alleen op de korte tot middellange
termijn gevolgen voor de werkgelegenheid. Deze banen hebben een loonniveau boven het wml en worden dus vervuld
door mensen die op lange termijn elders in de economie een baan zouden vinden. Op lange termijn hebben deze banen
dus geen werkgelegenheidseffecten.
23
GroenLinks verandert de grondslag voor de WW-premies door het maximumdagloon als premiegrens te laten vervallen
en simultaan een franchise in te bouwen, waardoor het onderste deel van het inkomen grotendeels premievrij wordt. Dit is
een impliciete loonkostensubsidie aan de onderkant van de arbeidsmarkt.
48
enVNLschaffendezeloonkostensubsidiesjuistaf.Verhogingvanhetwettelijk
minimumloonmet10%(SP)verkleintdewerkgelegenheidaandeonderkant,netalsde
afschaffingvanhetwettelijkminimumjeugdloonvanaf18jaar(PvdA,SPenGroenLinks).De
VVDbevriesthetwettelijkminimumloonjuistdoorhetlostekoppelenvandestijginginde
contractlonen.BijCDA,VNLendeVrijzinnigePartijheeftdeafschaffingofbeperkingvanre‐
integratiedoorgemeentenen/ofUWVeenneerwaartseffectopdestructurele
werkgelegenheid.VVD,PvdA,D66,GroenLinksenDENKverhogendestructurele
werkgelegenheiddoormeerface‐to‐facebegeleidingbijhetUWV.
Veelpartijenbreidendemogelijkhedenvoorverlofuit.Hetgaatomverlengingvan
zwangerschapsverlof(ChristenUnieenVrijzinnigePartij),hetgeboorteverlof(allepartijen
metuitzonderingvanVVD,SGPenVNL)enhetzorgverlof(DENKenChristenUnie).
Dergelijkeverlofmaatregelenverlagenhetaantalurendatgewerktwordtindeeconomie.
Allepartijennemenmaatregelenindesfeervanbelastingeneninkomensafhankelijke
regelingen(zierij‘fiscaal’inbovenstaandetabel),dieviaeenveranderingvande
gemiddeldeenmarginaledrukoparbeideffecthebbenopdewerkgelegenheid.Deomvang
vandestructurelewerkgelegenheidseffectenisafhankelijkvandevormgevingvande
belastingverhogingof–verlaging.Generiekebelastingverlagingenhebbenrelatiefweinig
effectopdestructurelewerkgelegenheid.Hetverlagenvandeschijftarievenbeïnvloedt
bijvoorbeeldvooraldekeuzevoorhetaantalurenperweekdatgewerktwordt,maardeze
keuzeisrelatiefongevoeligvoorfinanciëleprikkels.Beleiddatgerichthetinkomensverschil
tussenwerkenennietwerkenvergroot,zoalshetverhogenvandearbeidskorting,de
kinderopvangtoeslagvoorwerkendeoudersofhetverminderenvaninkomensafhankelijke
regelingen,iseffectieverinhetbevorderenvandearbeidsparticipatie.24Fiscaleprikkels
gerichtoptweedeverdienersenalleenstaandeoudershebbenookmeereffectdangenerieke
maatregelen,omdatdezegroeprelatiefgevoeligisvoorfinanciëleprikkels.
Generiekeveranderingenvandetarievenenschijvenvanbox1hebbenalleeneffectop
structurelewerkgelegenheidalszijsubstantieelzijn,zoalsinhetgevalvanVNL(verlaging
naarvlaktaksvan27%)enVrijzinnigePartij(verhoginginvijfschijvenstelsel).Kleinere
veranderingenindeschijvenoftarieven(alleanderpartijen),ofaanpassingenvande
algemeneheffingskorting(VVD,PvdA,SP,D66,ChristenUnieenGroenLinks)hebbenkleine
effectenopdestructurelewerkgelegenheid.Hetneerwaartseeffectvandeintroductievande
belastingvrijevoetbijVNLisgroter,omdatditomeengroterbedraggaat.Maatregelendie
detweedeverdienerraken,hebbeneenrelatiefgroteinvloedopdestructurele
werkgelegenheidbijeenzelfdebudgettaireimpuls.Hetsplitsingsstelsel(SGP)ende
herinvoeringvandeoverdraagbaarheidvandealgemeneheffingskortingvoorgezinnenmet
jongekinderen(CDAenChristenUnie)verlagendaardoorbijvoorbeelddestructurele
werkgelegenheid.Verhogingvandearbeidskorting(VVD,PvdA,SP,D66,GroenLinksen
DENK)vergroothetinkomensverschiltussenwerkenenniet‐werkenenvergrootdaarmee
destructurelewerkgelegenheid.Verlagingvandearbeidskorting(VNLenVrijzinnigePartij)
24
Zie Kansrijk Arbeidsmarktbeleid deel 1.
49
verkleintdestructurelewerkgelegenheid.DePvdAvervangtdearbeidskortingdooreen
(hoger)werknemersvoordeel,watdestructurelewerkgelegenheidvergroot.
Inkomensafhankelijkeregelingenbeïnvloedenhetinkomensverschiltussenmeeren
minderwerkensterkerdangeneriekemaatregelen.Ditgeldtbijvoorbeeldvoordezorg‐en
huurtoeslag.Partijendiedehuurtoeslagverlagen(VVD,PvdAenVNL)ofdezorgtoeslag
afschaffen(GroenLinksenVNL),verhogendaarmeedestructurelewerkgelegenheid.25De
zorgtoeslagvervangendoornogsterkereinkomensafhankelijkezorgpremies(SP)verlaagt
destructurelewerkgelegenheidjuist.Hetinkomensafhankelijkmakenvandekinderbijslag
(SP,D66enDENK),hetverschuivenvanbudgetvande(niet‐inkomensafhankelijke)
kinderbijslagnaarhet(inkomensafhankelijke)kindgebondenbudget(GroenLinksenVNL),
ofalleenverhogingvanhetkindgebondenbudget(CDAenChristenUnie)verkleintde
structurelewerkgelegenheid.Deinkomensafhankelijkecombinatiekortingstimuleertde
arbeidsparticipatievandetweedeverdienerenalleenstaandeoudersmetjongekinderen.
Verhoginghiervan(VVD,PvdA,D66,GroenLinksenDENK)vergrootdestructurele
werkgelegenheid,terwijlafschaffing(VrijzinnigePartij)juisteenneerwaartseffectheeft.
Nietalleenhetniveauvandestructurelewerkgelegenheid,maarookdesamenstellingover
vasteenflexibelewerknemerswordtbeïnvloeddoordevoorgesteldebeleidsmaatregelen.
Werkgeverskunnenonderdehuidigeregelgevingkostenbesparendoormensenintehuren
alszzp’erofineenflexibeldienstverband.26DeSP,CDAendeVrijzinnigePartijnemengeen
maatregelendiedezeprikkelvoorwerkgeversomwerknemersaantenemenopeenflexibel
inplaatsvaneenvastdienstverband,beïnvloeden.Abstraherendvanmaatregelenophet
gebiedvanontslagbescherming,27verandertdezeprikkelbijanderepartijenvooraldoor
werkgeverstelatenbetalenvoorheteerste(half‐)jaarWW(PvdA,D66,GroenLinksenVNL)
en,afhankelijkvandepreciezevormgeving,doordeintroductievannaarbedrijf
gedifferentieerdeWW‐premies(VVD,PvdAenD66).BedrijvendiemeerwerknemersdeWW
lateninstromen,moetendanmeerbetalen.Ookcollectiviseringvanloondoorbetalingbij
ziektevoorkleinebedrijven(allepartijenbehalveSP,CDA,VNLenVrijzinnigePartij)
vermindertdekostenverschillentussenvasteenflexibelewerknemers.
Ookhetverschiltussenwerknemersenzelfstandigenverandertdoordepartijvoorstellen.
AlleendeSPendeVrijzinnigepartijnemenvrijwelgeenmaatregelenomdezeverschillente
verkleinen.Demeesteanderepartijenverkleinendefiscaleverschillen.PvdAenD66doen
ditdoornaastdezelfstandigenaftrek/‐voordeeleenwerknemersvoordeelteintroduceren;
anderepartijendoenditdoordezelfstandigenaftrekafteschaffen(VNL),tebeperken
(ChristenUnie,SGPenVrijzinnigePartij)oftekoppelenaandepensioenopbouw(CDA),of
doordemkb‐winstvrijstellingafteschaffen(GroenLinksenVNL)ofteverlagen(PvdAen
SGP).Verschillenin(kostenvoor)socialezekerheidwordenverkleinddoordeinperking
vandewerknemersverzekeringen(VVD,SGPenVNL),verlagingvandeWW‐enAof‐premies
25
GroenLinks schaft ook het eigen risico af en de nominale premie wordt verlaagd, wat de structurele werkgelegenheid
verlaagt, per saldo resulteert een licht opwaarts effect.
26
Zie Euwals, R., M. de Graaf-Zijl en D. van Vuuren, 2016, Flexibiliteit op de arbeidsmarkt, CPB Policy Brief 2016/14.
27
Maatregelen op het gebied van ontslagbescherming zijn in deze doorrekeningen buiten beschouwing gelaten (zie bijlage
15.18). Ze zijn echter wel van invloed op de kostenverschillen tussen vaste en flexibele werknemers en zelfstandigen.
50
(D66,ChristenUnie,GroenLinksenSGP),hetaftoppenvanpensioenopbouwofhetbeperken
vanverplichtepensioenopbouw(PvdA,SP,D66,ChristenUnie,GroenLinks,SGPenVNL),of
juistdoorhetintroducerenvaneenverplichtearbeidsongeschiktheidsverzekering(PvdA,
ChristenUnie,GroenLinksenDENK),verplichtepensioenopbouw(PvdA)ofloonverzekering
bijziekte(CDAenChristenUnie)voorzelfstandigen.Daartegeninwerktinditopzichtde
verplichtingvoorwerkgeversomheteerste(half‐)jaarWWtebetalen(D66,GroenLinksen
VNL),deverhogingvanwerkgeverspremies(PvdA),deverhogingvanhetminimumloon(SP)
ofdeverhogingvandeMKB‐winstvrijstelling(DENK).
2.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
Doorvergrijzingvandebevolking,wegvallendegasbatenendeeffectenvanbeleidkande
situatievandeoverheidsfinanciënoplangetermijnverschillenvandieopkortetermijnof
binnendekabinetsperiode.Deanalysevandehoudbaarheidvandeoverheidsfinanciënmeet
hetverschiltussendeinkomstenenuitgavenvandeoverheidovereenlangetijdshorizon.Bij
ongewijzigdbeleidissprakevaneenpositiefhoudbaarheidssaldovan3mldeuro(zie
bovenstedeelvantabel2.11,eersteregel).Ditbetekentdatervoorditbedragaanfinanciële
ruimteisvoorlastenverlichtingofuitgavenverhogingen,zonderdecontinuïteitvande
arrangementeninhetgedingtebrengen.
Tabel 2.11
Houdbaarheid overheidsfinanciën
VVD
PvdA
SP
CDA D66
CU
GL SGP DENK
VNL
VP
mld euro
Houdbaarheid basispad
Effect beleidspakket
idem in % bbp
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
idem in % bbp
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
-1
-8
-24
-6
-3
-2
-2
-2
-2
-7
-48
-0,1
-1,1
-3,1
-0,8
-0,3
-0,2
-0,3
-0,3
-0,2
-1,0
-6,3
2
-5
-21
-3
0
1
0
0
1
-5
-45
0,2
-0,7
-2,8
-0,4
0,0
0,1
0,1
0,0
0,1
-0,6
-5,9
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op EMU-saldo in 2021
Effecten na 2021
-5
-7
-3
-5
-6
-3
-2
-3
3
-6
-42
4
-1
-21
-1
3
1
0
1
-5
-1
-6
-2
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
AOW en pensioenen
0
-3
-12
-1
-1
1
1
2
1
10
Wonen
2
0
-1
0
4
2
2
2
-2
10
0
Zorg
0
-5
-14
0
2
2
-11
0
-9
9
-2
-3
0
3
-5
-7
-6
6
-7
8
-36
-43
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering
en ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing
en de mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
51
Allepartijenmakengebruikvandezeruimte(ziehetbovenstedeelvandetabel,tweede
regel).Bijvijfpartijen,deVrijzinnigePartij,SP,PvdA,VNLenCDA,resulteerteennegatief
houdbaarheidssaldo(zielaatsteregelvanbovenstedeel).Ditbetekentdatopenigmoment
indetoekomstmoetwordenovergegaantotlastenverhogingofuitgavenverlaging.De
VrijzinnigePartijgaathierinhetverst:bijdezepartijbedraagthethoudbaarheidssaldo45
mldeuro,ofwel5,9%bbp,negatief.
Bijeenaantalpartijen(VVD,D66,deChristenUnieendeSGP)heefthetbeleidspakketbinnen
dekabinetsperiodeeenneerwaartseffectophetEMU‐saldo,maarvolgterdaarnaherstel
naarhoudbareoverheidsfinanciën(ziehetmiddelstedeelvandetabel).BijdeVVDleidende
belastingverlagingenenversoberingenindesocialezekerheidindekabinetsperiodeper
saldototeennegatiefeffectophetEMU‐saldoin2021,maarditwordtlatergecompenseerd
doordevertraagdedoorwerkingervanopdewerkgelegenheidendesociale
zekerheidsuitgaven.OokbijD66,deChristenUnieendeSGPishetlagereEMU‐saldoin2021
vooreenbelangrijkdeelhetgevolgvanlastenverlichting.Deoorzaakvanhetherstelerna
verschilt.BijD66endeChristenUnieisditdoordedoorwerkingvanombuigingenindezorg
enbijdeSGPwordthetverschilinlastenverlichtingmethetbasispadnadekabinetsperiode
kleiner.BijGroenLinksishetlagerehoudbaarheidssaldoeengevolgvandehogereuitgaven
indeperiode2018‐2021eniserdaarnageenveranderingmeer.
DePvdA,SP,hetCDA,VNLendeVrijzinnigPartijbehalen,inverschillendemate,zowel
binnendekabinetsperiodealserna,eennegatiefeffectopdehoudbaarheid.Bijdezepartijen
ishetresulterendehoudbaarheidssaldonegatief.
DENKbehaalteenpositiefeffectophetEMU‐saldoin2021.Dezepartijhoudtookeen
positiefhoudbaarheidssaldoondankseennegatiefeffectopdehoudbaarheidnadevolgende
kabinetsperiode,vooraldooroplopendezorguitgaven.
Effect op houdbaarheid
Effecten t.o.v. het basispad, % bbp
VP
VNL
DENK
4
3
2
1
0
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
VVD
PvdA
SP
SGP
CDA
+/- maximale mutatie gebaseerd op historische cijfers
GL
D66
CU
52
basispad
overheidsbegroting minder goed houdbaar t.o.v. basispad
overheidsbegroting beter houdbaar t.o.v. basispad
Deverschillentussendepartijenophetgebiedvandezorgzijngroot(zieregelzorginde
tabel).Dehoudbaarheidsbijdrageindezorgvarieertvan‐14mldeurobijdeSPtot+9mld
eurobijVNL.Hierinzijnzoweldemaatregelenmeegenomendiedezorguitgaven,alsde
financieringvandezorgbetreffen.DePvdA,SP,GroenLinks,DENKendeVrijzinnigePartij
schaffenheteigenrisicoindeZvwaf;hetCDA,deChristenUnie,deSGPenVNLverlagenhet.
Ditbelastdehoudbaarheid,omdatnietisvoorzienineencompenserendepremiestijging.
EnkelepartijenbreidenhetbasispakketindeZvwuit(SP)ofintensiverenindeintramurale
zorg(SP,GroenLinks,DENK).BijGroenLinksisdaarnaastpersaldosprakevaneenverlaging
vandezorglasten,metnamedooreenlagerenominalezorgpremie.VNLrealiseertvooral
eenpositievehoudbaarheidsbijdragedoorafschaffingvandezorgtoeslag.Afsluitingvaneen
Hoofdlijnenakkoordincombinatiemethetmacrobeheersinstrumentenenkelekleinere
ombuigingenresulterenbijD66endeChristenUnieineenpositiefeffectopde
houdbaarheid.
OphetbeleidsdossiervandeAOWendepensioenen(zieregelAOWenpensioeneninde
tabel)zijndeverschilleneveneensgroot.DeSPverhoogtdeAOW‐uitkeringenbrengt
bovendiendeAOW‐leeftijdterugtot65jaarenhandhaaftdezeleeftijdinlaterejaren,en
bereiktdaarmeeeennegatiefhoudbaarheidseffectvan12mldeuro.Depensioenrichtleeftijd
blijftgekoppeldaandelevensverwachting,dusdeopbouwvanaanvullendpensioenwordt
nietverruimd.KleinerenegatievehoudbaarheidseffectenwordenbereiktdoordePvdAdie
deAOW‐uitkeringverhoogtendemogelijkheidvanvervroegdeopnamevandeAOWbiedt
(waardoordewerkgelegenheidendebelastinginkomstendalen),endoordeVrijzinnige
Partijdoorverhogingvandeouderenkorting.VNLschaftdeaftrekbaarheidvan
pensioenpremiesvolledigafendatgeefteenpositiefhoudbaarheidseffectvan10mldeuro.
Bijeenaantalpartijenzijnerrelatiefkleinepositievehoudbaarheidseffectendoorbeperking
vandefiscalefaciliteringvanhetpensioensparen(ChristenUnie,GroenLinksenSGP)enhet
biedenvandemogelijkheidvanlatereopnamevandeAOW(GroenLinks,SGP,enDENK)wat
totextrawerkgelegenheidenbelastinginkomstenleidt.
Bijhetbeleidsdossierwonen(zieregelwonenindetabel)zijndeverschillenwatkleiner.
PositievehoudbaarheidseffectenwordenbereiktdoorVNLdiedeaftrekbaarheidvan
hypotheekrentegeheelafschaftenD66datdehypotheekrentefaftrekbeperktentevenseen
ozbvoorgebruikersinvoert.OokdeChristenUnieendeSGPbehaleneenpositief
houdbaarheidseffectdoorinvoeringvaneenozbvoorgebruikers,endeVVDdoorvooral
verhogingvandeverhuurderheffing.BijGroenLinkswordtdeeigenwoninggedefiscaliseerd
waardoordehuidigefiscalesubsidiedoordehypotheekrenteaftrekvervalt.Het,zonder
compensatie,afschaffenvandeverhuurderheffingdoorDENKendeSPheefteennegatief
effectopdehoudbaarheid.
Degrootstehoudbaarheidseffectenwordenbuitendehierbovenbesprokenbeleidsdossiers
gerealiseerd(regeloverigindetabel).Ookdeverschillentussendepartijenzijnhierhet
grootstenditbetreftvooralmaatregelenophetgebiedvandebelastinghefing.Eenpositieve
houdbaarheidsbijdragewordtbehaalddoordeSP,GroenLinksenDENK.Ditkomtvooral
doorhogerelasteninbox3vandeinkomstenbelasting,eenverhogingvandebelastingdruk
vanvennootschappenenhogeremilieuheffingen,zoalsdekilometerheffingen
53
energiebelastingen.Deoverigepartijen,metuitzonderingvandeVrijzinnigePartij,verlagen
juistdelasteninbox1vandeinkomstenbelasting.BijVNLisdebelastingverlaginghet
grootst,metnamedoordeinvoeringvaneenvlaktaks.Hetnegatievehoudbaarheidseffect
vandeVrijzinnigePartijisnagenoegvolledigtoeterekenenaandeinvoeringvaneen
onvoorwaardelijkbasisinkomen.
Departijenverschillenookinheteffectvanhunbeleidspakketopdewerkgelegenheid.Ook
ditheeftinvloedopdehoudbaarheidomdathierdoordeomvangvandebelastingbasisende
belastingopbrengstenveranderen.Dezeinvloedismeegenomeninbovenstaande
uitkomsten.PositiefisdeinvloedbijdeVVDmeteeneffectopdehoudbaarheidvan8mld
euro(1,0%bbp),VNLenD66met2mldeuro(0,2%bbp)enGroenLinksmet1mldeuro
(0,1%bbp).BijdePvdAenDENKisdeinvloedteverwaarlozen.Negatiefisheteffectbijde
VrijzinnigePartijmet‐10mldeuro(‐1,3%bbp),deSPmet‐9mldeuro(‐1,2%bbp),deSGP
met‐3mldeuro(‐0,4%bbp)enhetCDAendeChristenUniemet‐1mldeuro(‐0,1%bbp).
54
3
VVD
legenda
basispad
VVD
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
VVD
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,3
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-0,4
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
0,7
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,7
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
VVD
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-3,5
3,5
0
-0,1
-2,2
overheidsbegroting
beter houdbaar
2,2
3,5
-5,0
5,0
2,1
meer
werkgelegenheid
meer ongelijke
verdeling
Houdbaarheid (% bbp)
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
55
3.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvandeVVDverlaagtdeoverheidsuitgavenmet4,3mldeuroin2021en
vermindertdecollectievelastendrukmet12,0mldeuro.HetbeleidspakketvandeVVD
verslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet7,7mldeurotenopzichtevanhet
basispad.28Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggenongerekenddemacro‐economische
doorwerking.
In2021verlaagtdeVVDdeoverheidsuitgavenpersaldomet4,3mldeuro.Persaldowordt
hetmeestomgebogenbijsocialezekerheideninternationalesamenwerking.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnamedefensieenveiligheid.Indeperiode2018‐2021stijgen
deoverheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet1,0%perjaar.
DeVVDbuigt1,2mldeuroomopopenbaarbestuur.Ditisvooralhetgevolgvaneen
beperkingvandeuitgavenbijhetRijk,zbo'senhetlokaalbestuurviaeenapparaatskorting.
DeVVDwilpersaldo0,7mldeuromeeruitgevenaanveiligheid.Ditgebeurtdoorverhoging
vanhetpolitiebudget.DeVVDverhoogtdedefensie‐uitgavenmet1,0mldeuro.Ophet
terreinvanbereikbaarheidkomtdeVVDtoteennettointensiveringvan0,5mldeuro,
vooraldoorhetuittrekkenvanextramiddelenvoorwegen.Demilieu‐uitgavenblijven
onveranderd.Oponderwijswordtvoor0,1mldeurogeïntensiveerdin2021.Indezorg
buigtdeVVDpersaldo0,2mldeuroom.Zieparagraaf3.2.
DeVVDbuigtpersaldo2,7mldeuroomindesocialezekerheid.Ditgebeurtonderandere
dooreentijdelijkeontkoppelingvandesocialezekerheidsuitkeringen,metuitzonderingvan
deAOW,endooromtebuigenopdehuurtoeslag.Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordt
in2021persaldo0,4mldeuromeerbesteed,doorverhogingvanhetlage‐inkomensvoordeel
(LIV).DeVVDbuigt2,7mldeuroomopinternationalesamenwerking.Opdeoverige
uitgavenbuigtdeVVDnetto0,2mldeuroom.Inhetbijzonderdoorhettakenpakketvande
publiekeomroepteverkleinen.
Dewerkgelegenheidsontwikkelingindesectoroverheidondervindtdoorhet
voorgesteldemaatregelenpakketvandeVVDindekabinetsperiodegeenwijzigingenten
opzichtevanhetbasispad.Deapparaatskortingverkleinthetaantalbanenbijdesector
overheid,maarhierstaateenvergrotingvandewerkgelegenheidbijpolitieendefensie
tegenover.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsectoreenstijgingvande
werkgelegenheidplaatsvan0,4%perjaar.
28
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
56
Tabel 3.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket VVD
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,2
63,0
0,9
0,4
Veiligheid
11,1
12,1
0,7
12,8
2,3
3,7
Defensie
7,8
8,0
1,0
9,0
0,6
3,7
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,5
10,6
1,3
2,5
0,0
0,0
0,3
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
0,1
38,2
0,3
Zorg
67,3
76,2
-0,2
76,0
3,2
3,1
Sociale zekerheid
88,9
91,0
-2,7
88,3
0,6
-0,2
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
0,4
10,8
1,3
2,1
Internationale samenwerking
12,1
13,0
-2,7
10,3
1,7
-4,1
-0,2
-0,2
-4,3
318,9
1,3
1,0
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 3.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket VVD
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
0
-5
-0,1
0,0
-0,1
Zorg
145
25
165
2,2
0,4
2,5
Overheid en zorg
135
25
165
1,1
0,2
1,3
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
DeVVDverlichtdecollectievelastenin2021persaldomet12,0mldeuro.Gezinnen
betalen14,7mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectieve
lastenmet2,7mldeuro,vooraltengevolgevaneenhogereverhuurderheffingbij
woningcorporaties.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet14,2mldeuroteruggebracht.De
arbeidskortingendeinkomensafhankelijkecombinatiekortingwordtverhoogdende
tarievenvandetweedeenderdeschijfvanbox1gaanomlaag.Delastenopvermogenen
winstwordenverzwaard(2,4mldeuro).Deverhogingvandeverhuurderheffingleidttot
hogerelasten,terwijldeverruimingvandevrijstellinginbox3totlagerelastenleidt.De
57
belastingenopmilieuwordendoordeVVDverlicht(0,2mldeuro).Ditgebeurtdoor
verlagingvandebpmenmrb.Deoverigebelastingenblijvenongewijzigd.
Tabel 3.3
Effecten op belastingen en sociale premies van beleidspakket VVD
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-14,2
-8,6
Vermogen en winst
0,0
2,4
2,4
Milieu
2,3
-0,2
2,1
Overig
-0,8
0,0
-0,8
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
-12,0
-4,8
w.v. gezinnen
3,7
-14,7
-11,0
bedrijven
3,4
2,7
6,1
buitenland
0,0
0,0
0,0
3.2
Zorg
DeVVDverlaagtdecollectievezorguitgavenpersaldometintotaal0,2mldeuroin2021.Dit
isopgebouwduiteenverlagingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet2,0mldeuro,een
verhogingvandecollectieveWlz‐uitgavenmet1,8mldeuroengelijkblijvendeoverige
zorguitgaven.
IndecuratievezorgvoertdeVVDbinnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentie
eenaantalwijzigingendoor.ZoheeftdeVVDdeintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorg,degeestelijkegezondheidszorg(ggz)ende
wijkverplegingtebeperken.Hetmacrobeheersinstrumentfungeertdaarbijalsstokachterde
deur.Ditbetekenteenombuigingvan1,2mldeuroin2021.
DeVVDvoertgeenaanpassingendoorinheteigenrisico.WelneemtdeVVDtweeandere
maatregelendiedeeigenbetalingenbinnenhetpakketveranderen,namelijkhet
herberekenenvanhetgeneesmiddelenvergoedingssysteemenverkleiningvanhet
verzekerdepakketopbasisvanlageziektelast.Hetnetto‐effectvandezemaatregelenopde
eigenbetalingenisechternul.Beidemaatregelenleidentoteenombuigingvan0,3mldeuro
in2021.
TotslotneemtdeVVDeenaantalmaatregelengerichtophetstelselvandecuratievezorgdie
tezameneenombuigingvan0,2mldeuroopleveren.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertdeVVDeenaantalwijzigingendoorinde
organisatievandeWlz.Persaldoleidendezemaatregelentoteenintensiveringvan1,7mld
58
euroin2021.ZovoertdeVVDeennognaderuittewerkenbezettingsnormvoorde
verpleeghuiszorgin,waarvoordepartijtaakstellend1,9mldeurobeschikbaarstelt.
VerderintroduceertdeVVDeenobjectiefverdeelmodelindeWlzdatderegionale
contracteerruimtevandezorgkantorenvaststelt.TevensverplichtdeVVDzorgkantorenom
metzorgaanbiedersmeerjarigecontractenmetbudgetafsprakenaftesluiten.Ditwordt
gecombineerdmetdeinvoeringvaneen(deels)meerjarigecontracteerruimteenmeerjarige
concessiesvoorzorgkantoren.OmdatdeVVDtegelijkertijdookeenobjectiefverdeelmodel
invoert,kandezemaatregelpasin2021ingaan.
DeVVDverlaagtdeeigenbetalingenindeWlzdoorhetafschaffenvande
vermogensinkomensbijtelling.Ditbetekenteenintensiveringvan0,2mldeuroin2021.
TotslotintroduceertdeVVDeenziekteverzuimnormvoorzorgaanbiedersindelangdurige
zorg.Dezemaatregelleidttoteenombuigingvan0,1mldeuroin2021.
BijdeoverigezorgbevordertdeVVDintegraledementiezorgviaeensubsidieregeling.Dit
leidttoteenbeperktebesparing.
Tabel 3.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket VVD
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
-2,0
44,5
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,2
eigen betalingen
-0,3
aanpassing basispakket
-0,3
overig
-0,2
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
0
270
1,8
22,4
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
20,6
a.g.v. (budget-)maatregelen
-0,1
eigen betalingen
0,2
overig
1,7
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
9,1
0,0
9,1
76,2
-0,2
76,0
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
59
3.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,3%‐puntperjaarbovenhetbasispaddoorhetVVD‐pakket.De
VVDverlichtdelastenvoorhuishoudensmet14,7mldeuro,waardoorzijgemiddeld0,7%‐
puntperjaarmeergaanconsumerendaninhetbasispad.Doordetoenemendevraag
producerenbedrijvenmeerentrekkendeinvesteringenaan.
Dewerkloosheidkomtin20210,4%‐puntlageruitdaninhetbasispad.Hetarbeidsaanbod
neemttoedoordelagerelastenvoorwerkendenendeverkortelooptijdvandeWW‐
uitkeringen.Dewerkgelegenheidneemtmeertoe,metnamedoorhogereproductieinde
marktsector.Intensiveringenindeverpleeghuiszorgzorgenvoormeerbanenindezorg.
Decontractlonenindemarktsectordalengemiddeldmet0,4%‐puntperjaartenopzichte
vanhetbasispad.Dedrukopdelonenneemtafdoordelastenverlichtingvoorwerkendenen
hetgrotereverschiltussenhetbeschikbaarinkomenvanuitkeringsgerechtigdenen
werkenden(vervangingsratio).Deinflatieverandertniet,tegenoverdelagerearbeidskosten
staateenstijgingvandehuurprijzendoorhogerebestedingen.Dedalingvande
arbeidsinkomensquoteisvooralhetgevolgvanlagerereëlearbeidskosteneneenlicht
toenemendeproductiviteit.
Tabel 3.5
Macro-economische effecten van beleidspakket VVD
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,3
2,0
Consumptie huishoudens
1,1
0,7
1,8
Overheidsbestedingen
1,3
0,1
1,4
Investeringen bedrijven
2,3
0,4
2,7
Uitvoer goederen en diensten
4,0
0,0
4,0
Contractloon marktsector
1,6
-0,4
1,2
Consumentenprijsindex
1,3
0,0
1,3
-0,9
-0,2
-1,1
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,3
0,9
w.v. marktsector
0,5
0,3
0,8
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
60
5,5
-0,4
5,1
77,9
-0,6
77,3
3.4
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,2%bbpdoorhetVVD‐pakket.Datis0,7%bbplagerdan
inhetbasispad.Doordemaatregelenverslechterthetsaldoinitieelmet1,0%bbp.Demacro‐
economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet0,3%bbp.Dooreen
toenamevandeconsumptienemendebtw‐opbrengstentoe.Delagerecontractlonen
remmenechterdeopbrengstenvandeinkomensheffing.DoordeafnamevanhetEMU‐saldo
neemtdeschuldquotetoetenopzichtevanhetbasispad.
Tabel 3.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket VVD
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,5
-0,6
-0,9
-1,0
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,0
0,1
0,2
0,3
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,7
-0,1
0,1
0,2
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,4
-0,4
-0,5
-0,6
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,9
-0,2
-0,1
0,0
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,4
0,7
1,2
1,8
60,3
58,2
56,3
54,0
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
3.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Verhogenvandearbeidskorting(metverhogenafbouwpunt)
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Verlagenvandetarieventweedeenderdeschijfinbox1
 Verhogenvanhetheffingsvrijevermogeninbox3
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag.
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Ombuigingenindehuurtoeslag
 Verlagenvandezorgtoeslag
 Tijdelijkbevriezenvanhetminimumloonendedaaraangekoppeldeuitkeringen,met
uitzonderingvandeAOW
 Verlagenvandebijstand
61
 Afschaffenvandeaftrekspecifiekezorgkosten
 Afschaffenvandetegemoetkomingvoorarbeidsongeschikten
 Kinderbijslagenkindgebondenbudgetbeperkentotmaximaaltweekinderen.
DoorhetbeleidspakketvandeVVDnemendereëlecontractlonenindemarktsector0,4%
perjaarmindertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreen
meergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvandeVVDverbetertdetotalemedianekoopkrachtvan
allehuishoudensgemiddeldmet0,7%perjaartenopzichtevanhetbasispad.Huishoudens
ondervindenvoordeelvandeverhogingvandealgemeneheffingskortingendeverlagingvan
detarievenvandetweedeenderdeschijfinbox1.
HetbeleidspakketvandeVVDleidtvooraltoteenbeterekoopkrachtvoorhuishoudensmet
eeninkomenvan175tot500%wmleninminderematevoorhuishoudensmeteeninkomen
boven500%wml.Ditiseengevolgvandeverhogingvanhetmaximalebedragenverhoging
vanhetafbouwpuntindearbeidskorting.Ookhetverlagenvanhettweedeenderde
schijftariefisgunstigvoordezegroepen.Voorhuishoudensmeteeninkomenbeneden175%
wmlwordendezeeffectendeelstenietgedaandoordeverlagingvaneenaantaltoeslagen.De
verhogingvandeouderenkortingheefteenpositiefeffectopdekoopkrachtvanlagere
inkomens,maarditwordtdeelstenietgedaandoorhettijdelijkbevriezenvandeuitkeringen
(metuitzonderingvandeAOW).
Werkendenzienhunkoopkrachttoenemen.Ditiseengevolgvandeverhogingvande
arbeidskortingendeinkomensafhankelijkecombinatiekortingendeverlagingvande
tarievenindetweedeenderdeschijf.Uitkeringsgerechtigdenzienhunkoopkrachtafnemen.
Hetbevriezenvandeuitkeringen,hetverlagenvandebijstand,hetverlagenvande
zorgtoeslagendeombuigingenindehuurtoeslagverslechterendekoopkrachtvandeze
groep.Dekoopkrachtvangepensioneerdenverbetertdoordehogereouderenkortingvoor
lagereinkomens,waarbijdezeverbeteringbeperktwordtdoordeverlagingvande
zorgtoeslagendeombuigingenindehuurtoeslag.
Tweeverdienersondervindenvoordeelvandeverhogingvandearbeidskortingenvande
inkomensafhankelijkecombinatiekorting.Alleenstaandenhebbennaastdeverhogingvande
arbeidskortingookvoordeelvandeverhogingvandeouderenkortingvoorlageinkomens.
Dekoopkrachtverbeteringvooralleenstaandenwordtechterbeperktdoordeverlagingvan
dezorgtoeslag,deombuigingenindehuurtoeslagenhetbevriezenvandeuitkeringen.
Alleenverdienerszienhunkoopkrachtpersaldoookstijgendoordeintensiveringvande
arbeidskorting,echterraakthetbevriezenvandeuitkeringenendebeperkingvande
kinderbijslagenhetkindgebondenbudgettotmaximaaltweekinderenhennegatiefinde
koopkracht.
Deverhogingvandeinkomensafhankelijkecombinatiekortingheefteenpositiefeffectopde
koopkrachtvangezinnenmetkinderen,maarditwordtdeelstenietgedaandoorde
beperkingvandekinderbijslagenhetkindgebondenbudgettotmaximaaltweekinderen.
62
Tabel 3.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket VVD, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
0,0
0,2
175-350% wml
38
1,0
1,1
350-500% wml
15
1,2
1,1
>500% wml
11
0,8
0,6
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
63
1,2
1,2
9
-1,4
-1,2
26
0,0
0,4
Tweeverdieners
52
0,9
0,9
Alleenstaanden
43
0,4
0,6
Alleenverdieners
5
0,1
0,4
Met kinderen
26
1,2
1,1
Zonder kinderen
49
0,9
0,9
100
0,6
0,7
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
63
Figuur 3.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket VVD, gemiddeld per jaar over
2018-202129
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
29
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
64
3.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenhogereinkomensongelijkheidopdelangetermijn.
TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt2,1%hoger.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Tijdelijkbevriezenvanhetminimumloonendedaaraangekoppeldeuitkeringen,met
uitzonderingvandeAOW
 Verlagenvandebijstand
 Ombuigingenindehuurtoeslag
 Verhogenvandearbeidskorting(metverhogenafbouwpunt)
 Verlagenvandetarieventweedeenderdeschijfinbox1
 Afschaffenvandeaftrekspecifiekezorgkosten
 Verlagenvandezorgtoeslag
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Kinderbijslagenkindgebondenbudgetbeperkentotmaximaaltweekinderen
 Afschaffenvandetegemoetkomingvoorarbeidsongeschikten.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Verhogenvanhetheffingsvrijevermogeninbox3
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverhogen,zijnhetverlagenvanhettariefvan
detweedeenderdeschijf,deombuigingenindehuurtoeslag,hetverlagenvandebijstanden
deaanpassingenvandearbeidskorting.Daartegenoverzorgtonderanderehetverhogenvan
deouderenkortingvoorlagereinkomensvooreenafnamevandeGini‐coëfficiënt.
Tabel 3.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket VVD
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
5,1
2,1
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c )
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad).
65
MaatregelendienietmeelopenindeberekeningvandeGini‐coëfficiënt,zijnonderanderede
invoeringvandeWIAalstransitie‐uitkering(zievoormeertoelichtingparagraaf2.6).
3.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 3.9
Effecten van beleidspakket VVD op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
3,5
w.v. fiscaal
1,4
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
1,8
AOW-leeftijd
0,4
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
DemaatregelenvandeVVDverhogenintotaaldestructurelewerkgelegenheidinurenmet
3,5%.Zowelfiscalemaatregelenalsmaatregelenophetterreinvanhetsocialezekerheids‐
enarbeidsmarktbeleidenvandeAOW‐leeftijdleidentoteenstijgingvande
werkgelegenheid.Ditlaatsteishetgevolgvandeintroductievandemogelijkheidom,
actuarieelneutraal,deAOWmaximaaldriejaarlatertelateningaan.Eerdereopnamevande
AOWisnietmogelijk.
Opfiscaalgebiedzorgenvooralmaatregelenmetbetrekkingtotdearbeidskortingende
inkomensafhankelijkecombinatiekortingvooreenhogerestructurelewerkgelegenheid.Ook
deverlagingvandebelastingtarievenindetweedeenderdeschijfvanbox1ende
ombuigingvandehuurtoeslagleidentoteentoenamevandestructurelewerkgelegenheid.
Destructurelewerkgelegenheidstijgttevensdoorkindgerelateerdemaatregelen,zoalshet
verhogenvandekinderopvangtoeslag.Ookdelagerebelastingenvoorbedrijven(afgezien
vandelastenverzwaringvoorwoningcorporaties)dragenlichtbijaandehogerestructurele
werkgelegenheid.
Dehelftvandestijgingvandestructurelewerkgelegenheidophetterreinvansociale
zekerheidenarbeidsmarktbeleidwordtveroorzaaktdoordemaatregelenomtrent
arbeidsongeschiktheid.Voornieuweziektegevallenwordthetloongerelateerdegedeeltein
deWIAvervangendooreentransitieperiodedieafhankelijkisvandebenodigdere‐
integratie‐inspanningen.NadetransitieperiodedaaltdeWIA‐uitkeringnaar70%vanhet
wettelijkminimumloon.VerderwordtdeAO‐tegemoetkomingafgeschaftende
claimbeoordelingaangescherpt.Deintroductievaneencollectieveverzekeringvoorhet
tweedejaarvoorbedrijventot25werknemerswerkthierlichttegenin.30
30
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
66
OokmaatregelenophetgebiedvandeWWendebijstanddragenbijaandehogere
structurelewerkgelegenheid.Duurverkortingenanti‐cumulatievandeWW,meerface‐to‐
facegesprekkenvanhetUWVendeintroductievanpremiedifferentiatieindeWWverhogen
destructurelewerkgelegenheid.Bijdebijstandleidendeafschaffingvandevakantietoeslag
endeinvoeringvaneenlangdurigheidskortingtoteenstijgingvandestructurele
werkgelegenheid.DebeperkingvandeANWdraagthierverderaanbij.
Destructurelewerkgelegenheidwordtverdergestimuleerddoordeontkoppelingvande
minimumlonen(endedaaraangekoppeldeuitkeringen,metuitzonderingvandeAOW).Ook
doordeuitbreidingvanbeschuttewerkplekkenenloonkostensubsidiesneemtdestructurele
werkgelegenheidaandeonderkantvandearbeidsmarkttoe.
DeVVDverkleintdekostenverschillentussenvasteenflexibelewerknemersvoor
werkgeversmogelijkdoordeintroductievaneennaarbedrijfgedifferentieerdeWW‐premie.
Ofditzouitpaktisafhankelijkvandepreciezevormgeving.Alsbedrijvendiemeer
werknemersdeWWlateninstromenmeerpremiemoetenbetalen,danwordenflexibele
contractenduurdertenopzichtevanvastecontracten.Ookdeintroductievaneencollectieve
verzekeringvoorhettweedejaarvoorkleinewerkgeversverkleinthetkostenverschiltussen
vastenflexibelewerknemersenigszins.Dekostenverschillentussenhetindienstnemenvan
werknemersenhetinhurenvanzelfstandigenwordenkleinerdoordeinperkingvande
werknemersverzekeringen.
3.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvandeVVDresulteertineenpositiefhoudbaarheidssaldovan0,2%bbp.
Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisnegatief:‐0,1%bbp.Departij
verlaagtdeuitgavenoplangetermijnmet2,1%bbpdoorbezuinigingenopsocialezekerheid
(verlagingvanuitkeringen),zorgenontwikkelingssamenwerking.Hiertegenoverstaaniets
groterebelastingverlagingen(vooralverhogingvandearbeidskorting)enhogereuitgaven
aanveiligheid,defensieenbereikbaarheid.
HetbeleidspakketheefteennegatiefeffectophetEMU‐saldoin2021,maareenpositief
effectopdehoudbaarheidnadekabinetsperiode.Deversoberingvandesocialezekerheid
endebelastingverlagingenbinnendekabinetsperiodegenererenmetvertraginglagere
socialezekerheidsuitgavenen,doorpositievewerkgelegenheidseffecten,hogere
belastingopbrengsten.OokdemogelijkheidvanlatereopnamevandeAOWdraagthieraan
bij.
Positievehoudbaarheidseffectenwordenbereiktophetbeleidsterreinvanwonen
(verhogingverhuurderheffingenombuiginghuurtoeslag)eninminderematedezorg
(voortzettingHoofdlijnenakkoordenaanpassingbasispakket,deelsbeperktdooreen
intensiveringbijdeverpleeghuiszorg).Buitendezegebiedenisechtersprakevaniets
groterenegatievehoudbaarheidseffecten,vooraldoorbelastingverlagingen.
67
HetprogrammavandeVVDverhoogtdewerkgelegenheidstructureelmetruim3,5%,vooral
alsgevolgvandeverhogingvandearbeidskortingendeversoberingvandesociale
zekerheid.Ditheefteengunstigeinvloedophethoudbaarheidssaldovan1,0%bbp.
Tabel 3.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket VVD
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
-0,1
-1
0,2
2
-0,7
-5
0,6
4
AOW en pensioenen
0,0
0
Wonen
0,3
2
Zorg
0,1
0
-0,5
-3
Effect beleidspakket
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op EMU-saldo in 2021
Effecten na 2021
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
68
4
PvdA
legenda
basispad
PvdA
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
PvdA
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,3
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-1,1
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
1,2
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,9
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
PvdA
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-3,5
3,5
0
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-1,1
-2,2
2,2
0,1
-5,0
-5,7
5,0
meer
werkgelegenheid
meer ongelijke
verdeling
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
69
4.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvandePvdAverhoogtdeoverheidsuitgavenmet22,2mldeuroin2021,
verzwaartdecollectievelastenmet10,0mldeuroin2021enverlaagtdeaardgasbatenmet
0,7mldeuroin2021.TengevolgehiervanverslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet
12,8mldeurotenopzichtevanhetbasispad.31Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggen
ongerekenddemacro‐economischedoorwerking.
In2021verhoogtdePvdAdeoverheidsuitgavenpersaldomet22,2mldeuro.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnamesocialezekerheidenoverdrachtenaanbedrijven.Inde
periode2018‐2021stijgendeoverheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet
3,0%perjaar.
DePvdAintensiveert1,3mldeuroopopenbaarbestuur.Dezeintensiveringisvooralhet
gevolgvanhetfeitdatdePvdAin202140duizendextrapubliekebanencreëert,waarvan20
duizendinopenbaarbestuur.DePvdAwilpersaldo0,4mldeuromeeruitgevenaan
veiligheid.Dezeverhogingwordtgedrevendoorextrauitgavenaandepolitie.
DePvdAverhoogtdedefensie‐uitgavenmet0,4mldeuro.
OphetterreinvanbereikbaarheidkomtdePvdAtoteennettointensiveringvan
0,6mldeuro.Departijsteltonderanderegeldbeschikbaarvoorverbeteringvanhet
openbaarvervoer.DePvdAwilin20211,0mldeuroopmilieuintensiveren.Departijricht
onderandereeeninvesteringsfondsvoorduurzameenergieop.
Oponderwijswordtvoor2,6mldeurogeïntensiveerdin2021.DePvdAcreëertpublieke
baneninhetonderwijs.Verdersteltdepartijgeldbeschikbaaromdesalarissenvanleraren
teverhogen.IndezorgintensiveertdePvdApersaldo3,2mldeuro.Zieparagraaf4.2.
DePvdAintensiveertpersaldo5,7mldeuroindesocialezekerheid.Dezeintensiveringis
ondermeerhetgevolgvaneenverhogingvandekinderopvangtoeslagenhetverhogenvan
deAOW‐uitkering.Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo4,5mldeuro
meerbesteed.Departijverhoogthetbudgetvoorhetlage‐inkomensvoordeel(LIV)enhet
loonkostenvoordeel(LKV)voorwerkgeversdieouderewerknemersindienstnemen.
DePvdAintensiveert2,0mldeuroopinternationalesamenwerkingdoordeverhogingvan
deuitgavenaanontwikkelingssamenwerkingnaar0,7%vanhetbni.Opdeoverigeuitgaven
intensiveertdePvdAnetto0,6mldeuro.Departijsteltmiddelenbeschikbaarvooreen
investeringsfondsvoordeprovincieGroningen.
HetbeleidspakketvandePvdAleidttoteenstijgingvandewerkgelegenheidindesector
overheidvan1,8%perjaar.DevoorgesteldemaatregelenvandePvdAhebbeninde
kabinetsperiodegeeninvloedopdewerkgelegenheidsontwikkelingindezorgsector.
31
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
70
Tabel 4.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket PvdA
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
1,3
65,5
0,9
1,4
Veiligheid
11,1
12,1
0,4
12,5
2,3
3,1
Defensie
7,8
8,0
0,4
8,3
0,6
1,8
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,6
10,8
1,3
2,8
1,0
1,0
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
2,6
40,7
0,3
2,0
Zorg
67,3
76,2
3,2
79,4
3,2
4,2
Sociale zekerheid
88,9
91,0
5,7
96,7
0,6
2,1
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
4,5
15,0
1,3
10,8
Internationale samenwerking
12,1
13,0
2,0
14,9
1,7
5,3
0,6
0,6
22,2
345,3
1,3
3,0
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 4.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket PvdA
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
115
110
-0,1
1,8
1,8
Zorg
145
0
145
2,2
0,0
2,2
Overheid en zorg
135
115
250
1,1
0,9
2,0
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
DePvdAverzwaartdecollectievelastenin2021persaldomet10,0mldeuro.Gezinnen
betalen7,9mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectieve
lastenmet17,4mldeuro.Decollectievelastenvoorhetbuitenlandwordenmet0,5mldeuro
verhoogd.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet1,0mldeuroteruggebracht.DePvdA
vervangtdearbeidskortingdooreenwerknemersvoordeelmetdezelfdevormgeving.
Vervolgensverhoogtdepartijhetmaximalebedraginhetwerknemersvoordeelwaardoorde
lastenvoorgezinnenpersaldoomlaaggaan.Daarnaastintensiveertdepartijinde
inkomensafhankelijkecombinatiekorting.VerderverhoogtdePvdAdeWW‐premievoor
werkgevers.
71
Delastenopvermogenenwinstwordenverzwaard(5,3mldeuro).Departijbeperktde
aftrekbaarheidvanrentevoorbedrijvenenverhoogthethogetariefinde
vennootschapsbelasting(vpb)met2%‐punt.
DebelastingenopmilieuwordendoordePvdAverzwaard(5,0mldeuro).Departij
introduceerteenkilometerheffingvoorvrachtwagens.Verdervoertdepartijeen
kilometerheffingvoorbestel‐enpersonenauto'sin,waareenverlagingvande
motorrijtuigenbelasting(mrb)tegenoverstaat.
DePvdAverhoogtpersaldodeoverigebelastingenmet0,7mldeuro.De
belastingopbrengstennementoedooreenformatieveuitbreidingbijdeBelastingdiensten
dePvdAreguleerthettelen,verkopenengebruikenvansoftdrugs.
DePvdAverlaagtdegaswinninginGroningenmet5mldNm3.Ditverlaagtdeaardgasbaten
met0,7mldeuro.
Tabel 4.3
Effecten op belastingen, sociale premies en gasbaten van beleidspakket PvdA
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-1,0
4,6
Vermogen en winst
0,0
5,3
5,3
Milieu
2,3
5,0
7,3
Overig
-0,8
0,7
-0,1
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
10,0
17,1
w.v. gezinnen
3,7
-7,9
-4,2
bedrijven
3,4
17,4
20,8
buitenland
0,0
0,5
0,5
Gasbaten
4.2
-0,7
Zorg
DePvdAverhoogtdecollectievezorguitgavenpersaldomet3,2mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduiteenverhogingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet2,9mldeuroeneen
verhogingvandecollectieveWlz‐enoverigezorguitgavenmetbeide0,2mldeuro.
IndecuratievezorgvoertdePvdAbinnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentie
eenaantalwijzigingendoor.ZoheeftdePvdAdeintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorgendegeestelijkegezondheidszorg(ggz)tebeperken.Het
macrobeheersinstrumentfungeertdaarbijalsstokachterdedeur.Daarentegenintensiveert
dePvdAindewijkverpleging.Persaldoresulteertoverallesectorentezameneenombuiging
van0,8mldeuroin2021.
72
VerderschaftdePvdAhetverplichteigenrisicoaf.Omdatdoorhetherberekenenvanhet
geneesmiddelenvergoedingssysteemdeeigenbetalingenbinnenhetpakkettoenemen,iser
persaldosprakevaneenintensiveringvan4,0mldeuro.Degemiddeldeeigenbetalingenin
deZvwnemenhierdoorafmet260europerpersoon.DePvdAbrengtgeenwijzigingenaan
inhetverzekerdepakket.
TotslotbrengtdePvdAmedischspecialisteninloondienstonderdeWetnormering
topinkomens.Tezamenmeteenaantalanderemaatregelengerichtophetstelselvande
curatievezorglevertditeenombuigingopvan0,4mldeuroin2021.
IndeintramuralelangdurigezorgverplichtdePvdAzorgkantorenommeerjarige
contractenmetbudgetafsprakenaftesluitenmetzorgaanbieders.Ditwordtgecombineerd
metdeinvoeringvan(deels)meerjarigecontracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoor
zorgkantoren.Ditleidttoteenombuigingvan0,2mldeuroin2021.
Tabel 4.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket PvdA
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
2,9
49,4
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-0,8
eigen betalingen
4,0
aanpassing basispakket
0,0
overig
-0,4
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
-260
10
20,6
0,2
20,8
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,4
eigen betalingen
0,0
overig
-0,2
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
9,1
0,2
9,3
76,2
3,2
79,4
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
73
DePvdAbrengtgeenwijzigingenaanindeeigenbetalingenindeWlz.Welintensiveertde
partijvoor0,5mldeuroin2021indeverpleeghuiszorg.OmdatdePvdAtevenseen
ziekteverzuimnormvoorzorgaanbiedersindelangdurigezorgintroduceert,betekentditper
saldoeenintensiveringvan0,4mldeuroin2021.
BijdeoverigezorgverhoogtdePvdAdeRijksbijdrageaangemeenten.Daarnaast
intensiveertdePvdAinsportenenbewegen.Intotaalbetekentditeenintensiveringvan0,2
mldeuroin2021.
4.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,3%‐puntbovenhetbasispaddoorhetPvdA‐pakket.De
bestedingendoorhuishoudensendeoverheidnementoe,bijhuishoudensvooralvanwege
delastenverlichting;bijdeoverheidmededoorhetafschaffenvanheteigenrisicoendoor
invoeringvanpubliekebanen.Bedrijvengaanmeerinvesterendoortoenemende
bestedingenenhogerearbeidskosten.Doordeverhogingvandebelastingenvoorbedrijven
nemendeproductiekostentoeengroeitdeuitvoermindersterkdaninhetbasispad.
Dewerkloosheidkomtin20211,1%‐puntlageruit,vooraldooreentoenamevande
werkgelegenheid.Deextrawerkgelegenheidkomtgrotendeelsophetcontovanmeerbanen
bijdeoverheid,zoweldoordeintroductievanpubliekebanenalsdoorintensiveringeninhet
onderwijs.Deoplopendebestedingenstimulerendewerkgelegenheidindemarktsector.
Tabel 4.5
Macro-economische effecten van beleidspakket PvdA
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,3
2,0
Consumptie huishoudens
1,1
0,4
1,5
Overheidsbestedingen
1,3
1,2
2,6
Investeringen bedrijven
2,3
0,2
2,5
Uitvoer goederen en diensten
4,0
-0,2
3,8
Contractloon marktsector
1,6
0,1
1,7
Consumentenprijsindex
1,3
0,3
1,6
-0,9
0,4
-0,5
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,3
1,0
w.v. marktsector
0,5
0,1
0,6
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
74
5,5
-1,1
4,4
77,9
0,5
78,4
Decontractlonenindemarktsectorstijgenmetgemiddeld0,1%‐puntperjaartenopzichte
vanhetbasispad.Dedalendewerkloosheidheefteenopwaartseffectopdelonenmaardat
wordtgeremddoorlageredrukopdelonenvanuitlagerewerknemerslasten.De
verschuivingvanwerknemerslastennaarwerkgeverslasten,isdermategrootdatdeeffecten
oplonenmetmeerdandegebruikelijkeonzekerheidzijnomgeven.Deinflatiekomt0,3%‐
punthogeruitdaninhetbasispad,metnamedoorhogerearbeidskosten.Dearbeidskosten
stijgendoordepremieverhogingbijbedrijven,waarbijeendrukkendeffectoptreedtdoor
verhogingvandiverseloonkostensubsidies.Doordehogerereëlearbeidskostenneemtook
dearbeidsinkomensquotepersaldotoe.
4.4
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,0%bbpdoorhetPvdA‐pakket.Datis0,9%bbplagerdan
inhetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet1,7%bbp.Demacro‐
economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet0,7%bbp.Dooreen
toenamevandewerkgelegenheidenhogerecontractlonennemendeopbrengstenvande
inkomensheffingtoe.Debtw‐opbrengstennementoedoorhogereconsumptie,terwijlde
uitgavenaanwerkloosheidsuitkeringenafnemendooreendalingvandewerkloosheid.
Deschuldquotestijgtin2021tenopzichtevanhetbasispaddoordeafnamevanhetEMU‐
saldoenhetoprichtenvaneennationaleinvesteringsbank,watinverhoudinggroterisdan
detoenamevanhetnominalebbp(denoemervandeschuldquote).Detoenamevanhet
nominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotereeconomischegroeialshogerebbp‐
prijzen.
Tabel 4.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket PvdA
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,5
-0,7
-1,3
-1,7
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,1
0,4
0,6
0,7
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,7
0,0
-0,1
0,0
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,4
-0,3
-0,7
-0,8
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,8
-0,2
-0,2
-0,2
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,5
0,5
1,1
1,9
60,4
58,0
56,3
54,2
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
75
4.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Vervangenvandearbeidskortingvoorwerknemersdooreenwerknemersvoordeelen
datverhogen
 Invoerenvaneenzelfstandigenvoordeel
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 AfschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Verhogenvandezorgtoeslag
 InvoerenvaneeninkomensafhankelijkeinkomensondersteuningAOW
 VerhogenvandeAOW‐uitkering
 Verhogenvandebijstand
 Verhogenvandekinderbijslag
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag
 Geleidelijkinvoerenvaneenwoonquote,tervervangingvandehuurtoeslag(in2021is
demaatregelvoor10%ingevoerd).
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Verhogenvanalletarieveninbox1
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Invoerenvaneentoptariefinbox1
 Premiesvolksverzekeringenookheffenoverinkomenuitbox2enbox3
 Geleidelijkafschaffenaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld(‘wetHillen’)
 Afschaffenvandezelfstandigenaftrekendearbeidskortingvoorzelfstandigen
 Aftoppenvandemkb‐winstaftrek
 Aftoppenvandehypotheekrenteaftrekopeeneigenwoningschuldvan500.000euro
 Afbouwalgemeneheffingskortingookoverinkomenuitbox2enbox3
 Geleidelijkafschaffenvandehuurtoeslag(in2021isdemaatregelvoor10%ingevoerd).
Devolgendemaatregelenpakkenverschillenduitvoorverschillendegroepen:
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmetprogressieftariefinbox3.
DoorhetbeleidspakketvandePvdAnemendereëlecontractlonenindemarktsector0,2%
perjaarmindertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreen
meergedetailleerdebespreking).
76
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvandePvdAverbetertdetotalemedianekoopkrachtvan
allehuishoudensgemiddeldmet1,2%perjaartenopzichtevanhetbasispad.DePvdAschaft
heteigenrisicoafenverhoogtdezorgtoeslag.Departijvervangtdearbeidskortingdooreen
werknemersvoordeel,welkedepartijforsverhoogt.Daarentegenverhoogtdepartijalle
tarieveninbox1,hetgeenongunstigisvoordekoopkracht.
HetbeleidspakketvandePvdAverbetertvooraldekoopkrachtvanhuishoudensmeteen
inkomentot500%wml.Huishoudensmeteeninkomentot175%wmlhebbenmeer
voordeelvandeverhogingvandealgemeneheffingskortingenvandezorgtoeslagdan
huishoudensmeteenhogerinkomen.Huishoudensmeteeninkomenvanaf175%wml
hebbenrelatiefmeervoordeelvandeintensiveringinhetwerknemersvoordeel.Vooral
huishoudensmeteeninkomenboven500%wmlhebbennadeelvanhetverhogenvande
tarievenenhetverkortenvandederdeschijfinbox1.
Werkendenenuitkeringsgerechtigdenhebbenhetmeestevoordeelvanhetafschaffenvan
heteigenrisicoindeZvwincombinatiemetdehogerezorgtoeslag.Werkendenhebbenook
voordeelbijdeverhogingvanhetwerknemersvoordeel.Deverhogingvandetarievenheeft
eensterkernegatiefeffectopdekoopkrachtvanwerkendendanopdekoopkrachtvan
uitkeringsgerechtigdenengepensioneerden.Gepensioneerdenzienhunkoopkracht
toenemendoordeverhogingvandeouderenkorting.
Allehuishoudtypen(tweeverdieners,alleenstaandenenalleenverdieners)zieneenpositief
effectvandeverhogingvanhetwerknemersvoordeel,dealgemeneheffingskorting,het
afschaffenvanheteigenrisicoendeverhogingvandezorgtoeslagopdekoopkracht.
Alleenverdienerszienweleenmindersterketoenamevandekoopkrachtdoordekortere
derdeschijfenhethogeretariefindevierdeschijfinbox1omdatzijdaarvakermeete
makenhebben.Gezinnenmetkinderenzienhunkoopkrachtmeerverbeterentenopzichte
vangezinnenzonderkinderenvanwegedeverhogingvandeinkomensafhankelijke
combinatiekorting,dekinderbijslagendekinderopvangtoeslag.
77
Tabel 4.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket PvdA, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
1,4
1,6
175-350% wml
38
1,0
1,1
350-500% wml
15
1,0
1,0
>500% wml
11
0,6
0,4
63
1,2
1,1
9
0,8
1,0
26
1,3
1,7
Tweeverdieners
52
1,2
1,2
Alleenstaanden
43
1,1
1,2
Alleenverdieners
5
0,5
0,8
Met kinderen
26
1,5
1,5
Zonder kinderen
49
1,0
1,0
100
1,1
1,2
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
78
Figuur 4.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket PvdA, gemiddeld per jaar over
2018-202132
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
32
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
79
4.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenlagereinkomensongelijkheidopdelangetermijn.
TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt5,7%lager.
BelangrijkstemaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Vervangenvandearbeidskortingvoorwerknemersdooreenwerknemersvoordeelen
datverhogen
 Verhogenvanhettariefeersteschijfinbox1
 Afschaffenvandezelfstandigenaftrekendearbeidskortingvoorzelfstandigen
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Premiesvolksverzekeringenookheffenoverinkomenuitbox2enbox3
 Afbouwalgemeneheffingskortingookoverinkomeninbox2enbox3
 Geleidelijkafschaffenvandehuurtoeslag(indestructurelesituatieisdemaatregel
volledigingevoerd)
 Geleidelijkafschaffenaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld(‘wetHillen’)
 Lagerepensioenuitkeringendoorhetbeperkenvanverplichteopbouw.
BelangrijkstemaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Invoerenvaneenzelfstandigenvoordeel
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Verhogenvandetarieventweede,derdeenvierdeschijfinbox1
 Invoerenvaneentoptariefinbox1
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 VerhogenvandeAOW‐uitkering
 Geleidelijkinvoerenvaneenwoonquote,tervervangingvandehuurtoeslag(inde
structurelesituatieisdemaatregelvolledigingevoerd)
 AfschaffenvanheteigenverplichtrisicoindeZvw
 Verhogenvandezorgtoeslag
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Verhogenvandekinderbijslag
 Verhogenvandebijstand
 Aftoppenvandemkb‐winstaftrek
 InvoerenvaneeninkomensafhankelijkeinkomensondersteuningAOW
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmetprogressieftariefinbox3
 Aftoppenvanhypotheekrenteaftrekopeeneigenwoningschuldvan500.000euro.
80
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverlagen,zijnonderanderehetverkorten
vandederdeschijf,hetverhogenvandeAOW‐uitkering,hetverhogenvandealgemene
heffingskortingendeouderenkortingvoorlagereinkomens,hetverhogenvande
zorgtoeslag,deinvoeringvaneentoptariefenhetverhogenvanhettariefvandetweede,
derdeenvierdeschijf.Daartegenoverstaatonderanderedathetverhogenvanhet
werknemersvoordeel,deintensiveringvandeinkomensafhankelijkecombinatiekortingen
hetverhogenvanhettariefvandeeersteschijfeenverhogingvandeGini‐coëfficiënt
veroorzaken.
Tabel 4.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket PvdA
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
-2,9
-5,7
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c)
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
MaatregelendienietmeelopenindeberekeningvandeGini‐coëfficiënt,zijnonderanderede
invoeringvanpensioenopbouwvoorzelfstandigenenwerknemerszonder
pensioenverplichting,endearbeidsongeschiktheidsuitkeringvoorzelfstandigen(zievoor
meertoelichtingparagraaf2.6).
4.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 4.9
Effecten van beleidspakket PvdA op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
0,1
w.v. fiscaal
0,4
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
AOW-leeftijd
0,0
-0,4
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
IntotaalhebbendemaatregelenvandePvdAnauwelijksgevolgenvoordestructurele
werkgelegenheidinuren.Destijgingvan0,4%diehetgevolgisvanfiscalemaatregelen
wordtvrijwelvollediggecompenseerddoordeflexibiliseringvandeAOW‐leeftijd,ende
neerwaartseeffectenvanuitdesocialezekerheidwordengecompenseerddooropwaartse
effectenvanuithetarbeidsmarktbeleid.
81
HetneerwaartseeffectopdestructurelewerkgelegenheidvanuitdeAOW‐leeftijdishet
gevolgvandeintroductievandemogelijkheidomdeAOWmaximaaldriejaareerderoflater
intelatengaan.Doordatnaarverwachtingmeermensengebruikzullenmakenvande
mogelijkheidtotvervroegdeopnamedanvandemogelijkheidtotlatereopname,daalt
hierdoordestructurelewerkgelegenheid.
Hetopwaartseeffectvanuitdefiscaliteitisvooralhetgevolgvankindgerelateerdefiscale
maatregelen.Deverhogingvandeinkomensafhankelijkecombinatiekortingendeverhoging
vandekinderopvangtoeslagstimulerenpartnersinhuishoudensmetkinderenom(betaald)
tegaanwerken.Ditwordtdeelstenietgedaandoordeintroductievaneen
kinderopvangtoeslagvoorniet‐werkendeouders,diehetinkomensverschiltussenwerken
enniet‐werkenverkleint.Deuitbreidingvanhetbetaaldgeboorteverlofiseenniet‐fiscale
maatregeldiehetaantalurendatgewerktwordtdoorjongeouders,verlaagt.
Ookingrepenindearbeidskortingstimulerendestructurelewerkgelegenheid.DePvdA
vervangtdearbeidskortingdooreenhogerwerknemersvoordeel.Ditvergroothetverschilin
inkomentussenhetwelenniet(betaald)werkenstimuleertdaaromdestructurele
werkgelegenheid.Aanpassingenindetarievenenschijveninbox1,verhogingvande
algemeneheffingskorting,hogereWW‐premiesenbelastingenvoorbedrijven,enhet
afschaffenvanheteigenrisicoindezorg–incombinatiemeteenverhogingvande
zorgtoeslag–werkenhierdeelstegenin.
Desocialezekerheidsmaatregelenverlagendestructurelewerkgelegenheiddoorde
introductievaneenverplichtearbeidsongeschiktheidsverzekeringvoorzelfstandigenter
hoogtevanhetminimumloon,hetcollectiviserenvandeloondoorbetalingsverplichtingbij
ziektevoorbedrijventottienwerknemers,33destructureleIOWvoorouderewerklozenen
deverhogingvandebijstandmet1%.DeintroductievanpremiedifferentiatieindeWW
compenseertditdeels.
Dearbeidsmarktmaatregelenverhogendestructurelewerkgelegenheid.DePvdAstimuleert
dewerkgelegenheidaandeonderkantvandearbeidsmarkt,doordeuitbreidingvan
beschuttewerkplekkenenverhogingvandeloonkostensubsidies.Dezemaatregelenzorgen
ervoordatmensenmeteenverdiencapaciteitonderhetminimumloonbetaaldwerkkunnen
verrichten.Publiekebanenhebbenalleeneffectenopdemiddellangetermijn(zieparagraaf
4.3)ennietstructureel.Omdatdezebanenbovenhetminimumloonliggen,wordendezeop
langetermijningevuldmetmensenmeteenverdiencapaciteitbovenhetminimumloon.Deze
mensenzoudenandersindemarktsectorwerken.Deafschaffingvanhetjeugdminimumloon
vanaf18jaarverlaagtdestructurelewerkgelegenheidlicht.
33
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
82
DePvdAneemtveelmaatregelendiedeverschillentussenwerknemersenzelfstandigen
verkleinen.Zeverkleintdefiscaleverschillendoordeintroductievaneen
werknemersvoordeel,hetaftoppenvandemkb‐winstvrijstelling,enhetvervangenvande
startersaftrekdooreenaannamebonus.Tevensintroduceertzijeenverplichte
arbeidsongeschiktheidsverzekeringvoorzelfstandigen.
DePvdAverkleintookdekostenverschillenvoorwerkgeverstussenvasteenflexibele
arbeidskrachten.DeintroductievannaarbedrijfgedifferentieerdeWW‐premieskan,
afhankelijkvandepreciezevormgeving,flexibelecontractenduurdermakentenopzichte
vanvastecontracten.AlshetertoeleidtdatbedrijvendiemeerwerknemersdeWWlaten
instromenmeerpremiebetalen,danverkleintditdekostenverschillen.Hetzelfdegeldtvoor
deplichtvoorwerkgeversomheteerstehalfjaarWWtebetalen.Ookhetcollectiviserenvan
loondoorbetalingbijziektevoorbedrijventottienwerknemersvermindertde
kostenverschillentussenvasteenflexibelewerknemersenigszins.
4.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvandePvdAresulteertineennegatiefhoudbaarheidssaldovan0,7%bbp.
Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisooknegatief:‐1,1%bbp.Het
negatievehoudbaarheidssaldoindiceertdateropenigmomentindetoekomst
uitgavenverlagingendanwelinkomstenverhogingennodigzijn.Deuitgavenstijgenoplange
termijnmet1,7%vanhetbbp.Ditkomtvoorruim1%vanhetbbpdoorhogereuitgavenaan
openbaarbestuur(vooralmeerpubliekebanen),ontwikkelingssamenwerking,onderwijsen
socialezekerheid(vooralverhogingvandeAOW‐uitkeringendekinderopvangtoeslag)en
zorg(hoofdzakelijkdoorafschaffingvanheteigenrisico).Deinkomstenstijgenminder,met
0,7%bbp.Ditkomtvooraldoorverhogingvandeindirectebelastingenvanbedrijven
(verhogingvandeenergiebelasting,invoeringkilometerheffingenverpakkingenbelasting).
Hetnegatievehoudbaarheidseffectwordtvooralbereiktdoordebudgettaireontwikkelingen
binnendevolgendekabinetsperiode.
Deverlagingvanhethoudbaarheidssaldowordtveroorzaaktdoormaatregelenopde
gebiedenvandeAOWenpensioenen(vooraldoorverhogingvandeAOWende
flexibiliseringvandeAOW‐opname)endezorg(vooraldoorafschaffingvanheteigenrisico
enintensiveringbijdeouderenzorg).Hetbeleidophetgebiedvanwonenheeftpersaldo
geeninvloedopdehoudbaarheid.Ditisookhetgevalbijdeoverigedossiers:hogere
belastingenenhogereuitgavenaanopenbaarbestuur,onderwijsenontwikkelingshulp
compenserenelkaar.
Destructurelewerkgelegenheidblijftoplangetermijnruwweggelijk.Dezevariabeleheeft
daaromnauwelijkseffectopdehoudbaarheid.
83
Tabel 4.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket PvdA
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
Effect beleidspakket
-1,1
-8
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
-0,7
-5
Effect op EMU-saldo in 2021
-0,9
-7
Effecten na 2021
-0,2
-1
-0,4
-3
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
AOW en pensioenen
Wonen
Zorg
Overig
0,0
0
-0,7
-5
0,0
0
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
84
5
SP
legenda
basispad
SP
andere partijen
veiligheid en
defensie
90
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
SP
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
90
sociale
zekerheid
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,2
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-1,8
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
2,3
-2,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,3
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
SP
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-3,5
3,5
0
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-3,1
-2,2
2,2
-5,0
5,0
-4,6
meer
werkgelegenheid
meer ongelijke
verdeling
-14,4
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
85
5.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvandeSPverhoogtdeoverheidsuitgavenin2021met15,7mldeuro,
verhoogtdecollectievelastenin2021met5,6mldeuroenverlaagtdegasbatenmet
1,7mldeuro.HetbeleidspakketvandeSPverslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet
11,8mldeurotenopzichtevanhetbasispad.34Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggen
ongerekenddemacro‐economischedoorwerking.
In2021verhoogtdeSPdeoverheidsuitgavenpersaldomet15,7mldeuro.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnamezorgensocialezekerheid.Persaldowordthetmeest
omgebogenbijdefensieenoverdrachtenaanbedrijven.Indeperiode2018‐2021stijgende
overheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet2,6%perjaar.
DeSPbuigt0,2mldeuroomopopenbaarbestuur.Ditisvooralhetgevolgvaneen
beperkingvandeuitgavenviaeenapparaatskorting.DeSPwilpersaldo1,3mldeuro
meeruitgevenaanveiligheid.Datisvoornamelijkbestemdvooreenverhogingvanhet
aantalwijkagenten,scholingvanpolitiepersoneel,versterkingvanhetgevangeniswezenen
dereclasseringenhetversterkenvanjustitie.DeSPverlaagtdedefensie‐uitgavenmet
1,0mldeuro.
OphetterreinvanbereikbaarheidkomtdeSPtoteennettointensiveringvan0,2mldeuro.
DeSPwilin20211,0mldeuroopmilieuintensiveren.Ditwordtvooralveroorzaaktdoor
extrauitgavenomtweekolencentralestekunnensluitenindekomendekabinetsperiodeen
omdegaswinninginGroningentekunnenverlagen.
Oponderwijswordtpersaldovoor1,2mldeurogeïntensiveerdin2021.Belangrijkste
intensiveringvandeSPishetverhogenvandelumpsumvoorhetprimaironderwijs.
Tegenoverdeintensiveringenstaateenbesparingopdelumpsumvoorhethogeronderwijs.
IndezorgintensiveertdeSPpersaldo11,0mldeuro.Zieparagraaf5.2.DeSPintensiveert
persaldo2,6mldeuroindesocialezekerheid.Deuitgavenstijgendooreenverhogingvan
hetminimumloonmet10%enhetterugbrengenvandeAOW‐gerechtigdeleeftijdnaar65
jaar.DebesparingdoorhetafschaffenvandezorgtoeslagzetdeSPinvoorhetomzettenvan
denominalezorgpremieineeninkomensafhankelijkezorgpremie.
Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo1,0mldeurominderbesteed.De
SPschaftzowelhetlage‐inkomensvoordeel(LIV)alshetloonkostenvoordeel(LKV)voor
werkgeversaf.DeSPintensiveert0,5mldeuroopinternationalesamenwerking.Opde
overigeuitgavenintensiveertdeSPnetto0,1mldeuro.Ditbedragisbestemdvooreen
verhogingvanhetbudgetvoorcultuur.
34
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
86
HetbeleidspakketvandeSPleidttoteenstijgingvandewerkgelegenheidindesector
overheidvan0,5%perjaar.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsectoreen
stijgingvandewerkgelegenheidplaatsvan1,4%perjaar.
Tabel 5.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket SP
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-0,2
64,0
0,9
Veiligheid
11,1
12,1
1,3
13,4
2,3
4,9
Defensie
7,8
8,0
-1,0
6,9
0,6
-2,8
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,2
10,4
1,3
1,8
1,0
1,0
Milieu
0,8
Onderwijs
37,6
38,1
1,2
39,3
0,3
1,1
Zorg
67,3
76,2
11,0
87,1
3,2
6,7
Sociale zekerheid
88,9
91,0
2,6
93,6
0,6
1,3
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
-1,0
9,5
1,3
-1,2
Internationale samenwerking
12,1
13,0
0,5
13,5
1,7
2,6
0,1
0,1
15,7
338,8
1,3
2,6
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 5.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket SP
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
30
25
-0,1
0,5
0,4
Zorg
145
100
245
2,2
1,4
3,6
Overheid en zorg
135
130
270
1,1
1,0
2,1
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
DeSPverzwaartdecollectievelastenin2021persaldomet5,6mldeuro.Gezinnenbetalen
7,6mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectievelastenmet
12,6mldeuro.Decollectievelastenvoorhetbuitenlandwordenmet0,6mldeuroverhoogd.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet8,2mldeuroteruggebracht.Dooronder
meerhettariefvandeeersteschijfdeverlagen,denominalezorgpremieomtezettenineen
inkomensafhankelijkezorgpremieendearbeidskortingteverhogenverlaagtdeSPdelasten
voorgezinnen.Delastenverlichtingenwordengedeeltelijktenietgedaandooreenaantal
87
lastenverzwaringen,waaronderhetverkortenvandelengtevandederdeschijfinbox1en
hetaftoppenvandepensioenpremieaftrek.
Delastenopvermogenenwinstwordenverzwaard(8,8mldeuro).DeSPverzwaartde
lastendoorondermeerhetverhogenvandevennootschapsbelastingendeintroductievan
eenvermogensaanwasbelasting.
DebelastingenopmilieuwordendoordeSPverzwaard(8,5mldeuro).Departijverhoogt
delastendooronderanderehetinvoerenvaneenCO2‐belastingvoorbedrijveneneen
verpakkingenbelasting.Delastenverzwaringvanhetinvoerenvaneenkilometerheffingop
personen‐enbestelauto’s,wordtdoordeSPvollediggecompenseerdmeteen
lastenverlichtingdoorhetafschaffenvandemotorrijtuigenbelasting(mrb).Daarnaastvoert
deSPeenkilometerheffinginvoorvrachtwagens(Maut).
DeSPverlaagtpersaldodeoverigebelastingenmet3,5mldeuro.Ditismetnamehet
gevolgvanhetverlagenvanhetalgemenebtw‐tariefmet2%punt.
DeSPverlaagtdegaswinninginGroningenmet12mldNm³.Ditverlaagtdeaardgasbaten
met1,7mldeuro.
Tabel 5.3
Effecten op belastingen, sociale premies en gasbaten van beleidspakket SP
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
-2,6
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-8,2
Vermogen en winst
0,0
8,8
8,8
Milieu
2,3
8,5
10,8
Overig
-0,8
-3,5
-4,3
12,7
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
5,6
w.v. gezinnen
3,7
-7,6
-3,9
bedrijven
3,4
12,6
16,0
buitenland
0,0
0,6
0,6
Gasbaten
5.2
-1,7
Zorg
DeSPverhoogtdecollectievezorguitgavenpersaldomet11,0mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduitverhogingenvandecollectieveZvw‐uitgaven,Wlz‐uitgavenenoverige
zorguitgavenmetrespectievelijk7,8,2,0en1,2mldeuro.
IndecuratievezorgvoertdeSPeenpubliekstelselinmetcentraleaansturingenregionale
uitvoerders.Curatievezorgwordteenvoorzieninginplaatsvaneenrecht.Deimplementatie
88
duurtminstenszes,enmogelijkachttottienjaar.Hetkostminimaaldriejaaromdeprivate
ziektekostenverzekeraarsomtevormentotpubliekeziekenfondsendieregionaalopereren.
Nogvoor2021wordteraangevangenmetdevormingvanéénlandelijkepublieke
uitvoerder.Verderwordtereenaanvanggemaaktmetdeinvoeringvanregionale
budgetteringdieoptermijndeonderhandelingentussenziekenfondsenenaanbiedersmoet
gaanvervangen.DeSPheeftdeintentieomgedurendedetransitiefasevia
hoofdlijnenakkoordendevolumegroeiindeziekenhuiszorg,degeestelijkegezondheidszorg
(ggz)endewijkverplegingtebeperken.Hetmacrobeheersinstrumentfungeertdaarbijals
stokachterdedeur.Ditbetekenteenombuigingvan1,2mldeuro.
Deinvoeringvaneenlandelijkeuitvoerderincombinatiemetregionalebudgetteringmaakt
hetoptermijnmogelijkomalternatievewerkwijzen,zoalshetbuurtzorgconcept,inde
curatievezorgteontplooien.OokwildeSPmethetnieuwestelselbureaucratietegengaan.
HetCPBhoudtvooreenperiodevanachtjaarrekeningmettransitiekosten(zieZiK_099).
Voordeperiodedaarnaishetuitgangspuntdathetnieuwepubliekezorgstelselnietbeterof
slechterfunctioneertdanhethuidigezorgstelsel.
DeSPschaftzowelhetverplichteigenrisicoalsdemogelijkheidomeenvrijwilligeigen
risicoaantebiedenaf.Omdatdoorhetherberekenenvanhet
geneesmiddelenvergoedingssysteemdeeigenbetalingenbinnenhetpakkettoenemen,iser
persaldosprakevaneenintensiveringvan4,1mldeuro.Degemiddeldeeigenbetalingenin
deZvwnemenhierdoorafmet260europerpersoon.
DeSPbreidthetverzekerdepakketuitophetgebiedvanmondzorg,fysiotherapieenggz.
Intotaalbetekentditeenintensiveringvan4,0mldeuro,terwijldezorguitgavenbuitenhet
basispakketafnemen.
TotslotverplichtdeSPmedischspecialisteninloondiensttegaanenbrengthenonderde
Wetnormeringtopinkomens.Deverplichtingominloondiensttegaangaatgepaardmet
transitiekosten.Tezamenmetenkeleanderemaatregelen,waaronderdetransitiekostendie
samenhangenmetdeovergangnaareenpubliekstelsel,betekentditpersaldoeen
intensiveringvan0,8mldeuroin2021.Structureelisersprakevaneenombuigingvan1,1
mldeuro.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertdeSPeenaantalwijzigingendoorindeorganisatie
vandeWlz,diegezamenlijkleidentoteenintensiveringvan2,4mldeuroin2021.
Structureelgaathetomeenintensiveringvan3,2mldeuro.ZovoertdeSPeen
bezettingsnorminvantweezorg‐ofwelzijnsmedewerkerspergroepvanachtbewoners
voordeverpleeghuiszorg.
VerderintensiveertdeSPdoordezorgaanbiedersverantwoordelijktemakenvoorde
indicatiestelling.Zijstellenvoortaanzelfdezorg‐enondersteuningsbehoeftevandecliënten
vast.DeonafhankelijkeindicatiestellingdoorhetCentrumIndicatiestellingZorg(CIZ)komt
daarmeetevervallen.OokmaaktdeSPdeverzorgingshuiszorgopnieuwbeschikbaarvoor
ouderenmeteenlichtezorgindicatie(zorgzwaartepakket1‐3)diegraagintramuralezorg
89
willengebruiken.Mensenmetlagezzp'skunnendezeWlz‐indicatiealleeninnatura
verzilveren.DaarnaastverplichtdeSPzorgkantorenommetzorgaanbiedersmeerjarige
contractenmetbudgetafsprakenaftesluiten.Ditwordtgecombineerdmeteen(deels)
meerjarigecontracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.
DeSPverhoogtdeeigenbetalingenindeintramuralezorgmet0,3mldeurodoorhet
vermogenvandeeigenwoningmeetenemenindevermogensinkomensbijtelling.
TotslotvoertdeSPeenziekteverzuimnorminvoorzorgaanbiedersindeWlz.Ditleidttot
eenombuigingvan0,1mldeuro.
BijdeoverigezorguniformeertdeSPindicatiestellingeninkoopdoorgemeenteninhet
socialedomeinincombinatiemeteenknelpuntenfondsvoorgemeenten.Daarnaastverhoogt
deSPdeRijksbijdragevoorgemeentenmethetoogopjeugdzorg.Intotaalbetekentditeen
intensiveringvan1,2mldeuro.
Tabel 5.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket SP
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
7,8
54,3
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,2
eigen betalingen
4,1
aanpassing basispakket
4,0
overig
0,8
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
-260
10
2,0
22,6
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
20,6
a.g.v. (budget-)maatregelen
-0,1
eigen betalingen
-0,3
overig
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
2,4
9,1
1,2
10,2
76,2
11,0
87,1
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als de eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het
basispad is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat
niet iedereen het eigen risico vol maakt.
90
5.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,2%‐puntperjaarbovenhetbasispaddoorhetSP‐pakket.
Vooraldeintensiveringenindezorgzorgenervoordatdeoverheidsbestedingengemiddeld
1,6%‐puntperjaarhardergroeien.Deconsumptieneemttoealsgevolgvande
lastenverlichtingvoorhuishoudensendehogerecontractlonen.Deuitvoervangoederenen
dienstendaaltdoordatdeprijsconcurrentiepositieverslechtertvanwegehogereloonkosten
enindirectebelastingen.
Dewerkloosheidkomtin20211,8%‐puntlageruitdaninhetbasispaddooreenafnamevan
hetarbeidsaanbodeneentoenamevandewerkgelegenheidindezorg.Dezeaanpassingen
zijnvaneenzodanigeomvangdatheteffectopdewerkloosheidmetmeeronzekerheid
omgevenisdangebruikelijk.Hetarbeidsaanbodneemtvooralafdoorhetverlagenvande
AOW‐leeftijdenhetinvoerenvandeinkomensafhankelijkezorgpremie.Indezorgkomener
extrabanenbij,terwijldewerkgelegenheidindemarktsectorafneemtdoorhogere
arbeidskosten.Deinkomensafhankelijkezorgpremiezorgter,samenmethetverkortenvan
dederdeschijf,ookvoordatmensenminderurengaanwerken.Hierdoorneemthetaantal
werkzamepersonenmeertoedandewerkgelegenheidinuren.
Tabel 5.5
Macro-economische effecten van beleidspakket SP
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,2
1,9
Consumptie huishoudens
1,1
0,5
1,6
Overheidsbestedingen
1,3
1,6
2,9
Investeringen bedrijven
2,3
0,1
2,3
Uitvoer goederen en diensten
4,0
-0,4
3,6
Contractloon marktsector
1,6
0,8
2,4
Consumentenprijsindex
1,3
0,0
1,4
-0,9
0,5
-0,5
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,1
0,8
w.v. marktsector
0,5
-0,2
0,3
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
5,5
-1,8
3,7
77,9
0,6
78,6
91
Decontractlonennemengemiddeld0,8%‐punthardertoedaninhetbasispad.Datishet
gevolgvandelagerewerkloosheid,deverhogingvanhetminimumloonenhetafschaffenvan
hetjeugdminimumloon.Deinflatieblijftgelijk,omdatdehogerearbeidskostenen
milieuheffingenwegvallentegenhetdrukkendeeffectvandebtw‐verlaging.De
arbeidsinkomensquoteneemtafdooreenstijgingvandeproductiviteit,maarneemtper
saldotoedoorhogerereëlearbeidskosten.
5.4
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,6%bbpdoorhetSP‐pakket.Datis0,3%bbplagerdanin
hetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet1,5%bbp.Demacro‐
economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet1,2%bbp.De
opbrengstenvandeinkomensheffingnementoedoorhogerelonen.Debtw‐opbrengsten
nemen,ondanksdeverlagingvandebtw‐tarieven,toedoorhogereconsumptie,terwijlde
uitgavenaanwerkloosheidsuitkeringenafnemendooreendalingvandewerkloosheid.
Hetdoorwerkingseffectisrelatiefgroottenopzichtevandeinitiëleimpuls.Hetpakket
bestaatuiteencombinatievanlastenverzwaringbijbedrijvenenlastenverlichtingbij
huishoudensenintensiveringenvandeuitgaven.Delastenverzwaringbijbedrijvenheefteen
vertraagdedoorwerkingophetlooninkomenendeconsumptieendaarmeeopde
belastingopbrengsten.Binnendeperiode2018‐2021isdedoorwerkingbeperktenleidtde
lastenverzwaringtoteenrelatiefsterkeverbeteringvanhetEMU‐saldo.Daarentegenzorgen
delastenverlichtingenintensiveringenalindeperiode2018‐2021voorgunstigeeffectenop
looninkomenenwerkloosheid.Viadeeffectenopwerkloosheidsuitkeringenenopde
opbrengstenvandeinkomensheffingzorgtditvooreenrelatiefkleineafnamevanhetEMU‐
saldo.
Tabel 5.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket SP
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,1
-0,7
-1,5
-1,5
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,1
0,5
1,0
1,2
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,3
0,2
0,2
0,6
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
0,0
-0,2
-0,5
-0,3
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,4
-0,1
-0,1
0,3
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
Effect pakket
-0,1
-0,5
-0,7
-0,8
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
59,8
57,0
54,4
51,4
Effect pakket
92
Deschuldquotedaalttenopzichtevanhetbasispad,doordatdetoenamevanhetnominale
bbp(denoemervandeschuldquote)inverhoudinggroterisdandeverslechteringvanhet
EMU‐saldo.Detoenamevanhetnominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotere
economischegroeialshogerebbp‐prijzen.
5.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 AfschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Verhogenvandearbeidskorting
 Verhogenvanhetminimumloonendedaaraangekoppeldeuitkeringenmet10%
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Eerstetweedagengratiskinderopvangvoorkinderenvantweetotvierjaar
 Verlagenvanhettariefeersteschijfinbox1.
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Afschaffenvandezorgtoeslag
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Verhogenvanhettariefvierdeschijfinbox1
 Invoerenvaneentoptariefvan65%inbox1
 Versnellenvandeafbouwvandehypotheekrenteaftrek
 Aftoppenvandehypotheekrenteaftrekopeeneigenwoningschuldvan350.000euro
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastinginbox3meteenlagereheffingsvrijevoet
eneenhogertarief
 Invoerenvaneenvermogensbelastingmetprogressieftariefinbox3voorvermogens
boven1miljoeneuro
 Beperkenvandebelastingvrijepensioeninleg(incl.werkgeversdeel)
 Invoerenvaneeninkomensafhankelijkekinderbijslag
 Afschaffenvanaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld(‘wetHillen’).
Devolgendemaatregelenpakkenverschillenduitvoorverschillendegroepen:
 VerlagenvandeZvw‐premieendezeinkomensafhankelijkmaken.
DoorhetbeleidspakketvandeSPnemendereëlecontractlonenindemarktsector0,7%per
jaarmeertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreenmeer
gedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvandeSPverbetertdemedianekoopkrachtvanalle
huishoudensgemiddeldmet2,3%perjaartenopzichtevanhetbasispad.Departijschaftde
93
zorgtoeslagafenintroduceertdaarvooreeninkomensafhankelijkepremievoordeZvw,wat
persaldoeenkoopkrachtverbeteringisvoorlagereinkomenseneen
koopkrachtverslechteringvoordehoogsteinkomens.Voordemeestehuishoudensbetekent
diteenverbeteringvandekoopkracht.Allehuishoudensondervindenvoordeelvande
verlagingvanhettariefindeeersteschijf,demeesteookvandeverhogingvandealgemene
heffingskortingenhetafschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw.
DeSPverbetertdekoopkrachtvandehuishoudensmeteeninkomentot350%wml,en
verslechtertdekoopkrachtvanhuishoudensmeteeninkomenboven500%wml.Ditis
vooralhetgevolgvandeinkomensafhankelijkezorgpremie.Ookdeinkortingvandederde
schijfenhetbeperkenvandebelastingvrijepensioeninlegzijnnadeligvoorhuishoudensmet
inkomenboven350%wml,terwijldeverhogingvandealgemeneheffingskortingmetname
gunstigisvoorhuishoudensmeteeninkomenonder350%wml.Deverhogingvande
tarieveninde(huidige)vierdeschijfenhetinkomensafhankelijkmakenvandekinderbijslag
treftvooraldehoogsteinkomensgroep.Hetafschaffenvandezorgtoeslagraaktvooral
huishoudensindelaagsteinkomensgroep,maardieprofiterentegelijkertijdvanhet
afschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw,deinkomensafhankelijkezorgpremieen
deverhogingvanhetminimumloon.
Werkendenhebbenhetgrootstevoordeelvandehogerearbeidskorting,maar
uitkeringsgerechtigdenengepensioneerdenhebben(meer)voordeelvandeverhogingvan
hetminimumloonomdathunuitkeringendaaraanzijngekoppeld.Ookheteffectvande
inkomensafhankelijkezorgpremieisgunstigervoorgepensioneerdenen
uitkeringsgerechtigdendanvoorwerkenden,maardatvoordeelvaltgrotendeelswegtegen
hetnadeelvandeafschaffingvandezorgtoeslag.Hetinkortenvandederdeschijfpaktvoor
werkendennadeligeruitdanvooruitkeringsgerechtigdenengepensioneerden.
Gepensioneerdenhebbenbaatbijdehogereouderenkorting,maardaarstaatdeafschaffing
vande‘wetHillen’tegenover.
HeteffectvanhetbeleidspakketvandeSPopdekoopkrachtverschiltnauwelijkstussen
tweeverdieners,alleenstaandenenalleenverdieners.Deinkomensafhankelijkepremieis
relatiefgunstigvooralleenverdieners,maardeinkortingvandederdeschijf,de
vermogensaanwasbelastingendebeperkingvandebelastingvrijepensioeninlegisvoorhen
juistrelatiefnadelig.Alleenstaandenondervindenhetmeestevoordeelvanhethogere
minimumloon,entweeverdienersondervindenhetminstenadeelvanafschaffingvande
zorgtoeslag.
Ookhetverschilineffectopdekoopkrachtvangezinnenmetkinderenengezinnenzonder
kinderenisrelatiefbeperkt.Hetinkomensafhankelijkmakenvandekinderbijslagisin
doorsneeongunstigvoorgezinnenmetkinderen,maardeinkomensafhankelijkezorgpremie
juistietsgunstiger.Gezinnenzonderkinderenhebbenvakerprofijtvandeverhogingvanhet
minimumloon.Daarnaastpaktvoorhendeinkortingvandederdeschijfenhetafschaffen
vandezorgtoeslagwatminderongunstiguit.
94
Tabel 5.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket SP, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
2,6
2,7
175-350% wml
38
2,4
2,5
350-500% wml
15
1,0
1,0
>500% wml
11
-1,2
-1,5
63
2,0
2,0
9
2,9
3,2
26
2,3
2,5
Tweeverdieners
52
2,3
2,4
Alleenstaanden
43
2,2
2,2
Alleenverdieners
5
1,8
2,2
Met kinderen
26
1,9
2,0
Zonder kinderen
49
2,2
2,3
100
2,2
2,3
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
95
Figuur 5.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket SP, gemiddeld per jaar over
2018-202135
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
35
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
96
5.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenlagereinkomensongelijkheidopdelangetermijn.
TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt14,4%lager.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Afschaffenvandezorgtoeslag
 Verhogenvandearbeidskorting
 Eerstetweedagengratiskinderopvangvoorkinderenvantweetotvierjaar
 Afschaffenaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld(‘wetHillen’)
 Lagerepensioenuitkeringendoorhetaftoppenvanhetbelastingtariefvoorpremieaftrek.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 VerlagenvandeZvw‐premieendezeinkomensafhankelijkmaken
 Verhogenvanhetminimumloonmet10%
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Verhogenvanhettariefvierdeschijfinbox1
 Invoerenvaneentoptariefvan65%inbox1
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlageinkomens
 AfschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Aftoppenvandehypotheekrenteaftrekopeeneigenwoningschuldvan350.000euro
 Invoerenvaneeninkomensafhankelijkekinderbijslag
 Verlagenvanhettariefeersteschijfinbox1
 Beperkenvandebelastingvrijepensioeninleg(incl.werkgeversdeel)
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastinginbox3meteenlagereheffingsvrijevoet
eneenhogertarief
 Invoerenvaneenvermogensbelastingmetprogressieftariefinbox3voorvermogens
boven1miljoeneuro.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverlagen,zijnonderanderehetinvoerenvan
eeninkomensafhankelijkezorgpremieindeZvw,deverlagingvandenominalepremieinde
Zvw,hetverhogenvanhetminimumloon(endedaaraangekoppeldeuitkeringen),het
invoerenvaneentoptarief,hetverhogenvanhettariefvandevierdeschijfenhetverkorten
vandederdeschijf.Daartegenoverstaatonderanderedathetafschaffenvandezorgtoeslag
enhetverhogenvandearbeidskortingeentoenamevandeGini‐coëfficiëntveroorzaken.
97
Tabel 5.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket SP
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
-12,0
-14,4
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c)
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
EenmaatregeldienietmeelooptindeberekeningvandeGini‐coëfficiënt,isonderanderede
verlagingvandeAOW‐leeftijd(zievoormeertoelichtingparagraaf2.6).
Naasteffectenvanbeleidopdelangetermijninkomensverdelingzijnereffectenophet
inkomensniveaualsgevolgvanmilieumaatregelendienietelderszichtbaarworden.Hetgaat
hierbijomdeverhogingvandeODE‐heffingterfinancieringvandeSDE+‐uitgavenenom
niet‐EMU‐relevantelastenverzwaringen(bijvoorbeelddeverplichtingtothet
energiezuinigermakenvanwoningen).Dezelastenverzwaringenwordenverondersteld
relevanttezijnvoorgezinnen,omdatdezeopdelangetermijnophenzullenworden
afgewenteld.36DelastenverzwaringbijdeSPzalna2021oplopenmet5mldeuro.De
lastenverzwaringkomtvooraldoorintensiveringinSDE+,waardoordeODE‐heffingoploopt
endooreenmaatregelgerichtopisolatievanhuurwoningen.
5.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 5.9
Effecten van beleidspakket SP op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
-4,6
w.v. fiscaal
-1,3
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
-1,2
AOW-leeftijd
-2,2
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
36
De bedragen zijn berekend voor het jaar 2030 en in prijzen van het jaar 2017. De bedragen zijn niet incidenteel maar
structureel en zijn berekend ten opzicht van de lastenmutaties in het basispad (NEV 2016). De cijfers betreffen de
lastenverzwaring als gevolg van de SDE+/ODE en de niet-EMU-relevante lastenverzwaringen (milieu).
98
TezamenverlagendemaatregelenvandeSPdestructurelewerkgelegenheidinurenmet
4,6%.BijnadehelftvandezedalingwordtveroorzaaktdoorhetterugbrengenvandeAOW‐
leeftijdnaar65jaar.Ookfiscalemaatregelenenveranderingenindesocialezekerheidenhet
arbeidsmarktbeleidverlagendestructurelewerkgelegenheid.
Ophetterreinvansocialezekerheidenarbeidsmarktbeleidisdedalingvandestructurele
werkgelegenheidvooralhetgevolgvandeverhogingvanhetminimumloonmet10%,en
daaraangekoppelddebijstand.Deafschaffingvanhetwettelijkminimumjeugdloonvanaf18
jaarzorgtadditioneelvooreenbeperkteextradaling.Deuitbreidingvanbeschutte
werkplekkenverhoogtdewerkgelegenheidaandeonderkantvandearbeidsmarktlicht,
maarhetafschaffenvandeloonkostensubsidieswerktdaar,netalshethogere
minimumloon,tegenin.Banenindezorghebbenalleeneffectenopdemiddellangetermijn
(zieparagraaf5.3)ennietstructureel.Omdatdezebanenbovenhetminimumloonliggen,
wordendezeoplangetermijningevuldmetmensenmeteenverdiencapaciteitbovenhet
minimumloon.Dezemensenzoudenandersindemarktsectorwerken.
Fiscalemaatregelendiedestructurelewerkgelegenheidverlagen,liggenophetgebiedvan
dezorg,kindgerelateerdemaatregelenenbelastingschijveninbox1.Ruimdehelftvanhet
totaleeffectkomtvanfiscalemaatregelenindezorg:deSPschaftheteigenrisicoaf,
vervangtdezorgtoeslagdooreeninkomensafhankelijkezorgpremieenvergroothetpakket.
Eenkwartishetgevolgvankindgerelateerdemaatregelen,zoalsdeuitbreidingvanhet
betaaldgeboorteverlof,hetinkomensafhankelijkmakenvandekinderbijslagengratis
kinderopvangvoorhuishoudensmetkinderenvantweetotvierjaar.Eveneenseenkwart
vanhetfiscalewerkgelegenheidseffectishetgevolgvandeanderefiscalemaatregelen:het
verkortenvandederdeschijf,hetverlagenvanhettariefvandeeersteschijf,hetverhogen
vandealgemeneheffingskortingenhetverhogenvandebelastingvanbedrijven.De
verhogingvandearbeidskortingwerktdaartegenin.
DeSPverkleintdeverschilleninkostenvoorwerkgeverstussenvasteenflexibele
werknemersniet.Ookneemtzijgeenmaatregelendiedeverschilleninkostentussenhetin
dienstnemenvanwerknemersenhetinhurenvanzelfstandigenverkleinen,behoudensde
aftoppingvanpensioenen.Hethogereminimumloonvergrootdekostenverschillentussen
zelfstandigenenwerknemers.
5.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvandeSPresulteertineennegatiefhoudbaarheidssaldovan2,8%bbp.
Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisooknegatief:‐3,1%bbp.Het
negatievehoudbaarheidssaldoindiceertdateropenigmomentindetoekomst
uitgavenverlagingendanwelinkomstenverhogingennodigzijn.Zoweluitgavenals
inkomstenstijgen.Deuitgavenstijgenoplangetermijnmet4,8%bbp.Ditbetreftmetname
dezorg(vooralafschaffingvanheteigenrisico,uitbreidingvanhetbasispakketenhetzelf
indicerendooraanbiedersindelangdurigezorg)endeAOW(verlagenvandeAOW‐leeftijd
99
tot65jaarenhogereAOW‐uitkeringendoorstijgingvanhetminimumloon).Deinkomsten
stijgenoplangetermijnmet1,2%bbp.Ditisvooraleengevolgvaneenstijgingvande
vennootschapsbelasting(doortariefverhogingengrondslagverbreding),debelastingop
particuliervermogen,deerf‐enschenkbelastingendeindirectebelastingvanbedrijven
(onderandereinvoeringkilometerheffing).
Hethoudbaarheidsverliesvan3,1%bbpisgrotendeelshetgevolgvanbudgettaire
ontwikkelingennadevolgendekabinetsperiode.Ditheefthoofdzakelijktemakenmetde
vergrijzingsgevoeligheidvandeuitgavenverhogingenbijdezorgenhetindetijdoplopende
effectvanhetterugdraaienvandeverhogingvandeAOW‐leeftijd.Denegatieveeffectenop
dewerkgelegenheid(ziehieronder)versterkendit.
Hetbeleidophetgebiedvanzorgheefteennegatiefeffectopdehoudbaarheidvan1,9%bbp,
hetbeleidomtrentAOWenpensioeneneennegatiefeffectvan1,6%.Deeffectenophet
terreinvanwonen(versoberinghypotheekrenteaftrekenafschaffingverhuurderheffing)
vallenpersaldobijnaneutraaluitvoordehoudbaarheid.Hetbeleidopanderegebieden,
vooralhogerebelastingen(ziehierboven)biedteentegenwichtvan0,4%bbp.
DewerkgelegenheiddaaltoplangetermijndoorhetSP‐programmamet4,6%,vooraldoor
hetvastzettenvandeAOW‐leeftijdop65jaar,deverhogingvanhetminimumloon,de
uitkeringen,endeinvoeringvandeinkomensafhankelijkezorgpremie.De
werkgelegenheidsdalingheeftalszodanigeennegatiefhoudbaarheidseffectvan1,2%bbp.
Tabel 5.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket SP
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
Effect beleidspakket
-3,1
-24
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
-2,8
-21
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op EMU-saldo in 2021
-0,3
-3
Effecten na 2021
-2,8
-21
AOW en pensioenen
-1,6
-12
Wonen
-0,1
-1
Zorg
-1,9
-14
0,4
3
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
100
6
CDA
legenda
basispad
CDA
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
CDA
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,3
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-1,0
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
0,6
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,7
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
CDA
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-3,5
3,5
0
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-0,8
-2,2
2,2
-0,3
-5,0
5,0
0,4
meer
werkgelegenheid
meer ongelijke
verdeling
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
101
6.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvanhetCDAverhoogtdeoverheidsuitgavenmet3,9mldeuroen
vermindertdecollectievelastenmet6,5mldeuroin2021.HetbeleidspakketvanhetCDA
verslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet10,4mldeurotenopzichtevanhet
basispad.37Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggenongerekenddemacro‐economische
doorwerking.
In2021verhoogthetCDAdeoverheidsuitgavenpersaldomet3,9mldeuro.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnamedefensieenoverigeuitgaven.Persaldowordthetmeest
omgebogenbijopenbaarbestuur.Indeperiode2018‐2021stijgendeoverheidsuitgavenin
hetbasispadinclusiefhetbeleidspakketmet1,6%perjaar.
HetCDAbuigt1,2mldeuroomopopenbaarbestuuralsgevolgvaneenbeperkingvande
uitgavenbijhetRijk,zbo'senhetlokaalbestuurviaeenapparaatskorting.HetCDAwilper
saldo0,4mldeuromeeruitgevenaanveiligheidtenbehoevevandepolitie.HetCDA
verhoogtdedefensie‐uitgavenmet2,1mldeuro.DevoorstellenvanhetCDAlatende
uitgavenaanbereikbaarheidpersaldoongewijzigd.HetCDAwilin20210,5mldeuroop
milieuintensiveren.DitbetreftvooraleensubsidieringvanCO2–reducerendemaatregelen.
Oponderwijswordtvoor0,2mldeurogeïntensiveerdin2021.Deintensiveringvindtvooral
plaatsdoordelumpsuminhetmboteverhogenentenbehoevevanfundamenteel
onderzoek.
IndezorgintensiveerthetCDApersaldo0,5mldeuro.Zieparagraaf6.2.
HetCDAintensiveertpersaldo0,2mldeuroindesocialezekerheid.Tegenover
besparingenopdezorgtoeslagstaanextrauitgavenaanAOW‐toeslagengeboorteverlof.
Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo0,3mldeuromeerbesteed
vooraltenbehoevevaninnovatie.HetCDAintensiveert0,2mldeuroopinternationale
samenwerking.OpdeoverigeuitgavenintensiveerthetCDA0,7mldeuro,vooralten
behoevevandeinvoeringvaneenmaatschappelijkedienstplicht.
HetbeleidspakketvanhetCDAleidttoteenstijgingvandewerkgelegenheidindesector
overheidvan0,9%perjaar.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsectoreen
stijgingvandewerkgelegenheidplaatsvan0,1%perjaar.
37
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
102
Tabel 6.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket CDA
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,2
63,0
0,9
0,4
Veiligheid
11,1
12,1
0,4
12,5
2,3
3,1
Defensie
7,8
8,0
2,1
10,1
0,6
6,7
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,0
10,2
1,3
1,4
0,5
0,5
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
0,2
38,3
0,3
0,5
Zorg
67,3
76,2
0,5
76,7
3,2
3,3
Sociale zekerheid
88,9
91,0
0,2
91,2
0,6
0,6
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
0,3
10,7
1,3
1,9
Internationale samenwerking
12,1
13,0
0,2
13,2
1,7
2,1
0,7
0,7
3,9
327,0
1,3
1,6
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 6.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket CDA
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
60
55
-0,1
0,9
0,9
Zorg
145
10
150
2,2
0,1
2,3
Overheid en zorg
135
65
205
1,1
0,5
1,6
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
HetCDAverlichtdecollectievelastenin2021persaldomet6,5mldeuro.Gezinnenbetalen
5,7mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvendalendecollectievelastenmet
0,8mldeuro.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet6,1mldeuroteruggebracht,vooralals
gevolgvanhetverlagenvandetarievenindetweede,derdeenvierdeschijfvande
inkomstenbelasting.Daarstaattegenoverdatdiversepostennogslechtsmogenworden
afgetrokkentegenhettariefvandeeersteschijf.
Delastenopvermogenenwinstwordenverlicht(0,6mldeuro),voornamelijktengevolge
vanhetverlengenenverlagenvanhettariefindeeersteschijfindevennootschapsbelasting.
103
DebelastingenopmilieuwordendoorhetCDAverlicht(0,5mldeuro),vooralalsgevolg
vaneenverlagingvandeverhuurderheffingbijenergiezuinigbouwen.
HetCDAverhoogtpersaldodeoverigebelastingenmet0,7mldeuro.Ditbetreft
grotendeelseenverhogingvandetabaksaccijns.
Tabel 6.3
Effecten op belastingen en sociale premies van beleidspakket CDA
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-6,1
-0,5
Vermogen en winst
0,0
-0,6
-0,6
Milieu
2,3
-0,5
1,8
Overig
-0,8
0,7
-0,1
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
-6,5
0,6
w.v. gezinnen
3,7
-5,7
-2,0
bedrijven
3,4
-0,8
2,6
buitenland
0,0
0,0
0,0
6.2
Zorg
HetCDAverhoogtdecollectievezorguitgavenpersaldomet0,5mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduiteenverlagingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet0,2mldeuroeneen
verhogingvandecollectieveWlz‐uitgavenendeoverigezorguitgavenmetrespectievelijk0,3
en0,5mldeuro.
IndecuratievezorgvoerthetCDAbinnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentie
eenaantalwijzigingendoor.ZoheefthetCDAdeintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorgendegeestelijkegezondheidszorg(ggz)tebeperken.Het
macrobeheersinstrumentfungeertdaarbijalsstokachterdedeur.Daarentegenintensiveert
hetCDAindewijkverpleging.Persaldoresulteertoverallesectoreneenombuigingvan1,0
mldeuroin2021.
VerderverlaagthetCDAindecuratievezorgheteigenrisicomet105euro.Omdatdoorhet
herberekenenvanhetgeneesmiddelenvergoedingssysteemdeeigenbetalingenbinnenhet
pakkettoenemen,iserpersaldosprakevaneenintensiveringvan0,9mldeuro.De
gemiddeldeeigenbetalingenperpersoonindeZvwnemenhierdoorafmet60europer
persoon.
HetCDAbrengtgeenwijzigingenaaninhetverzekerdepakket.
104
TotslotneemthetCDAeenaantalmaatregelengerichtophetstelselvandecuratievezorg
dietezameneenombuigingvan0,1mldeuroopleveren.
IndeintramuralelangdurigezorgvoerthetCDAeenaantalwijzigingendoorinde
organisatievandeWlz,diepersaldoleidentoteenintensiveringvan0,4mldeuroin2021.
ZovoerthetCDAeennognaderuittewerkenbezettingsnorminvoordeverpleeghuiszorg,
waarvoordepartijtaakstellend0,6mldeurobeschikbaarstelt.
VerderverplichthetCDAzorgkantorenommeerjarigecontractenmetbudgetafsprakenafte
sluitenmetzorgaanbieders.Ditwordtgecombineerdmetdeinvoeringvaneen(deels)
meerjarigecontracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.
HetCDAbrengtgeenveranderingenaanindeeigenbetalingenbinnendeWetlangdurige
zorg(Wlz).HetCDAvoertweleenziekteverzuimnorminvoorzorgaanbiedersinde
langdurigezorg.Ditleidttoteenombuigingvan0,1mldeuro.
BijdeoverigezorgverhoogthetCDAdeRijksbijdrageaangemeentenenintensiveerthet
CDAinsportenenbewegen.Samengaathetom0,5mldeuro.
Tabel 6.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket CDA
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
-0,2
46,2
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,0
eigen betalingen
0,9
aanpassing basispakket
0,0
overig
Eigen betalingen (euro p.p., a)
-0,1
270
-60
210
0,3
20,9
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
20,6
a.g.v. (budget-)maatregelen
-0,1
eigen betalingen
0,0
overig
0,4
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
9,1
0,5
9,6
76,2
0,5
76,7
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
105
6.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeineemtdoorhetCDA‐pakketmet0,3%‐punttoetenopzichtevanhetbasispad.
Delastenverlichtingbijhuishoudensresulteertineentoenamevanhunconsumptiemet
gemiddeld0,5%‐puntperjaar.Bedrijveninvesterenmeer,vooraldoordeaantrekkende
vraag.Deoverheidsbestedingennemenpersaldotoemetnamedoorintensiveringenbij
defensie.
Dewerkloosheiddaaltin2021met1,0%‐punttenopzichtevanhetbasispad.De
werkgelegenheidgroeitgemiddeld0,2%‐puntperjaarharder,zoweldoorextra
werkgelegenheidindemarktsectordoorhogereproductie,alsbijdeoverheiddoor
invoeringvandemaatschappelijkedienstplichtenextrauitgavenaandefensie.
Decontractlonenindemarktsectornemenmetgemiddeld0,3%‐puntperjaarmeertoedan
inhetbasispad.Dedrukoplonenneemttoedoordelagerewerkloosheidenoplopende
prijzen.Deinflatieneemttoedoorhogereaccijnzenenhogerearbeidskosten.Dehogere
arbeidskosteneneenlichtstijgendeproductiviteitzorgenvooreenstijgingvande
arbeidsinkomensquote.
Tabel 6.5
Macro-economische effecten van beleidspakket CDA
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,3
2,0
Consumptie huishoudens
1,1
0,5
1,6
Overheidsbestedingen
1,3
0,3
1,7
Investeringen bedrijven
2,3
0,6
2,8
Uitvoer goederen en diensten
4,0
0,0
4,0
Contractloon marktsector
1,6
0,3
1,9
Consumentenprijsindex
1,3
0,2
1,5
-0,9
0,3
-0,6
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,2
0,9
w.v. marktsector
0,5
0,2
0,7
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
106
5,5
-1,0
4,5
77,9
0,4
78,4
6.4
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,2%bbpdoorhetCDA‐pakket.Datis0,7%bbplagerdan
inhetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet1,3%bbp.Demacro‐
economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet0,7%bbp.Dooreen
toenamevandeconsumptie(btw‐opbrengsten)eneentoenamevandewerkgelegenheid
(inkomstenheffing)nemendebelasting‐enpremie‐inkomstentoe.Deuitgavenaan
werkloosheidsuitkeringennemenafdooreendalingvandewerkloosheid.
Deschuldquotestijgtin2012tenopzichtevanhetbasispaddoordeafnamevanhetEMU‐
saldoenhetoprichtenvaneennationaleinvesteringsbank,watinverhoudinggroterisdan
detoenamevanhetnominalebbp(denoemervandeschuldquote).Detoenamevanhet
nominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotereeconomischegroeialshogerebbp‐
prijzen.
Tabel 6.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket CDA
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,3
-0,8
-1,0
-1,3
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,1
0,3
0,5
0,7
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,6
-0,1
0,1
0,2
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,3
-0,4
-0,5
-0,7
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,7
-0,3
0,0
-0,1
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,5
1,0
1,3
1,5
60,4
58,5
56,4
53,8
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
6.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Introductievaneentweeschijvenstelseldoorverlagingvandetarieventweedeenderde
schijfnaarhettariefeersteschijfinbox1
 Verlagenvanhettariefvierdeschijfinbox1
 Verhogenvandekinderbijslagenhetkindgebondenbudget
 VerhogenvandeAOW‐uitkering
 Verhogenvanhetheffingsvrijevermogeninbox3
 Voordehelftoverdraagbaarmakenvandealgemeneheffingskortingvoorgezinnenmet
kinderen
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
107
 VerlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw.
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Aftrekpostenbox1nietmeetellenbijbepalenkinderopvangtoeslagenkindgebonden
budget
 Verlagenvandezorgtoeslagvooralleenstaanden
 Snellerafbouwenvandealgemeneheffingskorting
 Beperkenvanaftrekposteninbox1tothettariefeersteschijf
 Beperkenvandeoverdraagbaarheidvandeinkomensafhankelijkecombinatiekortingen
arbeidskorting
 Verhogenvandebijtellingvoorzuinigeauto's
 LagerezorgtoeslagdoorhetverlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw.
DoorhetbeleidspakketvanhetCDAnemendereëlecontractlonenindemarktsector0,1%
perjaarmeertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreen
meergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvanhetCDAverbetertdetotalemedianekoopkrachtvan
allehuishoudensgemiddeldmet0,6%perjaartenopzichtevanhetbasispad.Departij
introduceerteentweeschijvenstelselinbox1dooreenverlagingvandetarieveninde
tweedeenderdeschijf,hetgeeneenpositiefeffectheeftopdemedianekoopkracht.
HetbeleidspakketvanhetCDAverbetertvooraldekoopkrachtvaninkomensboven175%
wml.Ditiseengevolgvandeverlagingvandetarievenindetweedeenderdeschijf.
Huishoudensmeteeninkomenbovende500%wmlprofiterendaarnaastvandeverlaging
vanhettariefindevierdeschijf,maarondervindentevenshetnadeelvandebeperkingvan
deaftrekposten.
Omdatwerkendenhetgrootstevoordeelhebbenvandelagerebelastingtarieven,zienzijhun
koopkrachtdoorhetbeleidspakketvanhetCDAmeertoenemendanuitkeringsgerechtigden
engepensioneerden.GepensioneerdenhebbendaarnaastvoordeelvandehogereAOWen
hogereouderenkorting.Uitkeringsgerechtigdenhebbenrelatiefveelvoordeelvandehogere
kinderbijslag.
DoorhetbeleidspakketvanhetCDAgaanalleenverdienersermeeropvooruitdan
tweeverdienersenalleenstaanden,vooralvanwegedeverruimdeoverdraagbaarheidvande
algemeneheffingskortingvoorgezinnenmetkinderen.Alleenstaandenondervindennadeel
vandespecifiekeverlagingvandezorgtoeslag,enhebbenmindervaakvoordeelvande
verlagingvanhettariefindederdeschijf.Deverhogingvandekinderbijslagenhet
kindgebondenbudgetisgunstigvoordekoopkrachtvangezinnenmetkinderen,maaromdat
bijdetoekenninggeenrekeningmeerwordtgehoudenmethypotheekrenteaftrekishet
effectindoorsneebeperkt.
108
Tabel 6.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket CDA, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
0,1
0,2
175-350% wml
38
0,6
0,7
350-500% wml
15
0,9
0,9
>500% wml
11
1,1
0,9
63
0,7
0,7
9
0,0
0,1
26
0,1
0,4
Tweeverdieners
52
0,6
0,7
Alleenstaanden
43
0,3
0,4
Alleenverdieners
5
0,6
0,9
Met kinderen
26
0,7
0,7
Zonder kinderen
49
0,6
0,7
100
0,5
0,6
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
109
Figuur 6.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket CDA, gemiddeld per jaar over
2018-202138
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
38
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
110
6.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenhogereinkomensongelijkheidopdelangetermijn.
TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt0,4%hoger.
BelangrijkstemaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Introductievaneentweeschijvenstelseldoorverlagingvandetarieventweedeenderde
schijfnaarhettariefeersteschijfinbox1
 Verlagenvanhettariefvierdeschijfinbox1
 Verlagenvandezorgtoeslagvooralleenstaanden
 Aftrekpostenbox1nietmeetellenbijbepalenkinderopvangtoeslagenkindgebonden
budget
 LagerezorgtoeslagdoorverlagenvanheteigenrisicoindeZvw
 Beperkenvandeoverdraagbaarheidvandearbeidskortingeninkomensafhankelijke
combinatiekorting
 Snellerafbouwenvandealgemeneheffingskorting.
BelangrijkstemaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 VerhogenvandeAOW‐uitkering
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Beperkenvanaftrekposteninbox1tothettariefeersteschijf
 Verhogenvandekinderbijslagenkindgebondenbudget
 Verhogenvanhetheffingsvrijevermogeninbox3
 VerlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Verhogenvandebijtellingvoorzuinigeauto's
 Voordehelftoverdraagbaarmakenvandealgemeneheffingskortingvoorgezinnenmet
kinderen.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverhogen,zijnonderanderehetinvoerenvan
hettweeschijvenstelsel(metverlagingenvandetweede,derdeenvierdeschijf)enhet
verlagenvandezorgtoeslagvooralleenstaanden.Daartegenoverstaatonderanderedathet
verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomensenhetverhogenvandeAOW‐
uitkeringeenafnamevandeGini‐coëfficiëntveroorzaken.
111
Tabel 6.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket CDA
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
3,3
0,4
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c )
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
MaatregelendienietmeelopenindeberekeningvandeGini‐coëfficiënt,zijnonderanderede
invoeringvaneenziekte‐uitkeringvoorzelfstandigen(zievoormeertoelichtingparagraaf
2.6).
6.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 6.9
Effecten van beleidspakket CDA op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
-0,3
w.v. fiscaal
-0,1
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
AOW-leeftijd
-0,2
0,0
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
IntotaalverlagendemaatregelenvanhetCDAdestructurelewerkgelegenheidinurenmet
0,3%.Ditiseencombinatievandeeffectenvanfiscalemaatregelenenmaatregeleninhet
socialezekerheids‐enarbeidsmarktbeleid.OphetgebiedvandeAOW‐leeftijdtrefthetCDA
geenmaatregelendiedestructurelewerkgelegenheidbeïnvloeden.
Inbox1vandeinkomstenbelastingintroduceerthetCDAeentweeschijvenstelselentegelijk
wordendezetarievenverlaagd.Ditverhoogt,samenmetdeaanscherpingvande
claimbeoordelingbijarbeidsongeschiktheid,destructurelewerkgelegenheid.Ditwordt
echtermeerdantenietgedaandooraanpassingeninkindgerelateerdemaatregelenenhet
arbeidsmarktbeleid.DearbeidsmarktmaatregelenvanhetCDAverlagendestructurele
werkgelegenheidviadekortingophetre‐integratiebudgetvangemeenten.
Dedalingvandestructurelewerkgelegenheidisvooralhetgevolgvanveranderingenin
kindgerelateerdemaatregelen,waardoordewerkgelegenheidvanmensenmetkinderen
afneemt.Dezedalingwordtgrotendeelsveroorzaaktdoordatgezinnenmetkinderentoten
mettwaalfjaardehelftvandeheffingskortingaanelkaarkunnenoverdragen.Deze
112
maatregel–samenmetdeverhogingvanhetkindgebondenbudget–maken(betaald)
werkenminderaantrekkelijkvoorhuishoudensmetkinderen,vooralvoordetweede
verdienersineenhuishouden,dierelatiefgevoeligzijnvoorfiscaleprikkels.Ookde
uitbreidingvanhetbetaaldgeboorteverlofendeverplichteloonverzekeringtegenziekte
voorzelfstandigendragenbijaandelagerestructurelewerkgelegenheidinuren.
HetCDAverkleintdeprikkelsvoorbedrijvenommensenintehurenalszzp’erinplaatsvan
indiensttenemenalswerknemerdoordeintroductievaneenverplichteloonverzekeringbij
ziektevoorzelfstandigenendoordezelfstandigenaftrektekoppelenaande
pensioenopbouw.Dekostenverschillenvoorbedrijventussenvasteenflexibelewerknemers
wordendoordemaatregelenvanhetCDAnietbeïnvloed.
6.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvanhetCDAresulteertineennegatiefhoudbaarheidssaldovan0,4%bbp.
Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisooknegatief:‐0,8%bbp.Het
negatievehoudbaarheidssaldoindiceertdateropenigmomentindetoekomst
uitgavenverlagingendanwelinkomstenverhogingennodigzijn.Hethoudbaarheidseffectis
negatiefdoordatdeuitgavenoplangetermijn0,5%bbphogeruitkomen,terwijlde
inkomstenlichtdalen.Deuitgavenstijgenvooraldoorintensiveringenbijdefensie,veiligheid
eninvoeringvaneenmaatschappelijkedienstplicht.Deinkomstendalingiseengevolgvan
eenverlagingvandetarievenvandeinkomstenbelastingenkleinerestijgingenbijde
indirectebelastingendaartegenover.
Hetlagerehoudbaarheidssaldowordtvooralbereiktdooruitgavenstijgingen
lastenverlichtingbinnendevolgendekabinetsperiode.
Hetlagerehoudbaarheidssaldowordtbijnavollediggeboektbuitendebeleidsdossiersvan
AOWenpensioenen,wonenenzorg.Bijdezorgvallendeeffectenvanvoortzetting
Hoofdlijnenakkoord,verlagingeigenrisicoenintensiveringbijdeverpleeghuiszorgtegen
elkaarweg.
OndanksdelastenverlagingdaaltdewerkgelegenheidbijhetCDA‐pakketmet0,3%,vooral
alsgevolgvanveranderingeninkindgerelateerderegelingen.Ditheefteennegatiefeffectop
dehoudbaarheidvan0,1%bbp.
113
Tabel 6.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket CDA
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
Effect beleidspakket
-0,8
-6
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
-0,4
-3
Effect op EMU-saldo in 2021
-0,7
-5
Effecten na 2021
-0,1
-1
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
AOW en pensioenen
-0,1
-1
Wonen
0,0
0
Zorg
0,0
0
-0,6
-5
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
114
7
D66
legenda
basispad
D66
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
D66
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,2
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-0,4
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
0,7
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,8
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
D66
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
-3,5
3,5
0
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-0,3
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-2,2
2,2
0,7
-5,0
5,0
-1,7
meer
werkgelegenheid
meer ongelijke
verdeling
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
115
7.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvanD66verhoogtdeoverheidsuitgavenmet5,4mldeuro,verlichtde
collectievelastenmet3,4mldeuroenverlaagtdeaardgasbatenmet0,4mldeuroin2021.
Tengevolgehiervan,verslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet9,2mldeuroten
opzichtevanhetbasispad.39Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggenongerekenddemacro‐
economischedoorwerking.
In2021verhoogtD66deoverheidsuitgavenpersaldomet5,4mldeuro.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnameonderwijseninternationalesamenwerking.Persaldo
wordthetmeestomgebogenbijopenbaarbestuurenzorg.Indeperiode2018‐2021stijgen
deoverheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet1,8%perjaar.
D66buigt1,2mldeuroomopopenbaarbestuur.Ditishetgevolgvaneenbeperkingvande
uitgavenbijhetRijk,zbo'senhetlokaalbestuurviaeenapparaatskorting.
D66wilpersaldo0,3mldeuromeeruitgevenaanveiligheid.Dezeverhogingbetreftonder
meereenintensiveringindepolitie.
D66verhoogtdedefensie‐uitgavenmet0,5mldeuro.
OphetterreinvanbereikbaarheidkomtD66toteennettointensiveringvan0,3mldeuro.
Dezeverhogingvandeuitgavenbestaatmetnameuitdeexploitatiekostenvandeinvoering
vaneenkilometer‐encongestieheffingvoorbestel‐enpersonenauto'seneen
kilometerheffingvoorvrachtwagens.
D66wilin20210,6mldeuroopmilieuintensiveren.Dezeintensiveringkomtondermeer
totstanddoordatD66deoverheidrechtenuithetemissiehandelssysteemlaatopkopen.
Oponderwijswordtvoor3,8mldeurogeïntensiveerdin2021.Dezeintensiveringbetreft
metnameeenverhogingvandelumpsumvanhetprimairenvoortgezetonderwijsten
behoevevaneenkleinerelestaakvoorlerareninhetprimairenvoortgezetonderwijsen
kleinereklasseninhetprimaironderwijs.
IndezorgbuigtD66persaldo0,6mldeuroom.Zieparagraaf7.2.
D66buigtpersaldo0,3mldeuroomindesocialezekerheid.Dezeombuigingkomtonder
meertotstanddoordatD66werkgeversverantwoordelijkmaaktvoorheteerstehalfjaar
WW.
Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo0,9mldeuromeerbesteed.Deze
hogerebestedingbestaatmetnameuiteenverhogingvanhetbudgetvoorhetlage‐
inkomensvoordeel(LIV)voorwerkgeversdiewerknemersindienstnemenmeteensalaris
tot120%minimumloon.
D66intensiveert1,1mldeuroopinternationalesamenwerking.Opdeoverigeuitgaven
intensiveertD66netto0,1mldeuro.Hetgaathierbijomeenverhogingvandeuitgavenaan
cultuur.
39
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
116
HetbeleidspakketvanD66leidttoteenstijgingvandewerkgelegenheidindesector
overheidvan0,9%perjaar.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsectoreen
dalingvandewerkgelegenheidplaatsvan0,3%perjaar.
Tabel 7.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket D66
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,2
63,0
0,9
0,4
Veiligheid
11,1
12,1
0,3
12,4
2,3
2,9
Defensie
7,8
8,0
0,5
8,4
0,6
2,1
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,3
10,4
1,3
1,9
0,6
0,6
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
3,8
41,9
0,3
2,7
Zorg
67,3
76,2
-0,6
75,6
3,2
3,0
Sociale zekerheid
88,9
91,0
-0,3
90,7
0,6
0,5
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
0,9
11,3
1,3
3,3
Internationale samenwerking
12,1
13,0
1,1
14,0
1,7
3,7
0,1
0,1
5,4
328,5
1,3
1,8
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 7.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket D66
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
55
50
-0,1
0,9
0,8
Zorg
145
-15
125
2,2
-0,3
1,9
Overheid en zorg
135
40
175
1,1
0,3
1,4
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
D66verlichtdecollectievelastenin2021persaldomet3,4mldeuro.Gezinnenbetalen7,4
mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectievelastenmet3,8
mldeuro.Decollectievelastenvoorhetbuitenlandwordenmet0,2mldeuroverhoogd.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet10,8mldeuroteruggebracht.Deze
lastenverlichtingbetreftondermeereenverlagingvandetarievenindeeersteendetweede
117
schijfvandeloon‐eninkomstenbelasting.OokvoertD66eenextrawerknemerskortingin
van500eurovoorallewerkendenzonderrechtopzelfstandigenaftrek.
Delastenopvermogenenwinstwordenverzwaard(4,1mldeuro).Ditisondermeerhet
gevolgvandeintroductievandeozbvoorgebruikersalsextrabelastinggebiedvoor
gemeenten.TercompensatiewordtdeomvangvanhetGemeentefondsmethetzelfdebedrag
verkleind,zodatdelastenopinkomenenarbeidverlaagdkunnenworden.
DebelastingenopmilieuwordendoorD66verzwaard(2,8mldeuro).Dezeverzwaringis
voornamelijkhetgevolgvaneenverhogingvandeenergiebelastingopgas.Verderwordteen
kilometerheffingvoorvrachtwagenseneenkilometer‐encongestieheffingvoorpersonen‐
enbestelauto’singevoerd,waareenafschaffingvandemotorrijtuigenbelasting(mrb)voor
personen‐enbestelauto’stegenoverstaat.D66verhoogtpersaldodeoverigebelastingen
met0,5mldeuro.Ditisvooralhetgevolgvaneenverhogingvandeaccijnzenoptabak.
D66verlaagtdegaswinninginGroningenmet3mldNm3enditheefteennegatiefeffectop
degasbatenvan0,4mldeuro.
Tabel 7.3
Effecten op belastingen, sociale premies en gasbaten van beleidspakket D66
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-10,8
-5,2
Vermogen en winst
0,0
4,1
4,1
Milieu
2,3
2,8
5,1
Overig
-0,8
0,5
-0,3
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
-3,4
3,8
w.v. gezinnen
3,7
-7,4
-3,6
bedrijven
3,4
3,8
7,2
buitenland
0,0
0,2
0,2
Gasbaten
7.2
-0,4
Zorg
D66verlaagtdecollectievezorguitgavenpersaldomet0,6mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduiteenverlagingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet1,1mldeuro,eneen
verhogingvandecollectieveWlz‐uitgavenenoverigezorguitgavenmetrespectievelijk0,3en
0,2mldeuro.
IndecuratievezorgvoertD66binnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentie
eenaantalwijzigingendoor.ZoheeftD66deintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorg,degeestelijkegezondheidszorg(ggz)ende
wijkverplegingtebeperken.Hetmacrobeheersinstrumentfungeertdaarbijalsstokachterde
118
deur.Voordewijkverplegingisdebeperkingvandevolumegroeilager.Tezamenbetekent
diteenombuigingvan1,1mldeuroin2021.
D66voertgeenaanpassingendoorinheteigenrisico.Welleidthetherberekenenvanhet
geneesmiddelenvergoedingssysteemtothogereeigenbetalingenbinnenhetpakket.Deze
maatregelbetekenteenombuigingvan0,3mldeuro.Degemiddeldeeigenbetalingeninde
Zvwnemenhierdoortoemet10europerpersoon.D66brengtgeenwijzigingenaaninhet
verzekerdepakket.
VerderverplichtD66medischspecialisteninloondiensttegaanenbrengthentevensonder
deWetnormeringtopinkomens.Deverplichtingominloondiensttegaangaatgepaardmet
transitiekosten.Tezamenmeteenaantalanderemaatregelengerichtophetstelselvande
curatievezorgbetekentditeenintensiveringvan0,3mldeuroin2021.Vooralalsgevolgvan
demaatregelommedischspecialisteninloondiensttenemeniserstructureelsprakevan
eenombuigingvan0,8mldeuro.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertD66eenaantalwijzigingendoorindeorganisatie
vandeWlz.Persaldoleidendezewijzigingentoteenombuigingvan0,1mldeuroin2021.Zo
scheidtD66definancieringvanwonenenzorgindeWlz.Instellingenkrijgenvoortaan
alleendeafgenomenzorgvergoeduitdealgemenemiddelen,terwijldecliënthetwonenen
verblijfzelfbetaalt.Voorcliëntendiehunwoon‐enverblijfskostennietkunnendrageniser
compensatie.Dezestelselwijzigingbetekentoptermijneenomvangrijkestructurele
verschuivingvandefinanciering.ZonemendeWlz‐uitgavenmetintotaal2,3mldeuroaf,
terwijldeuitgavenaansocialezekerheidmet2,2mldeurostijgen.
VerderverplichtD66zorgkantorenommetzorgaanbiedersmeerjarigecontractenmet
budgetafsprakenaftesluiten.Ditwordtgecombineerdmetdeinvoeringvaneen(deels)
meerjarigecontracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.
D66verlaagtdeeigenbetalingenindeWlzdoorhetafschaffenvande
vermogensinkomensbijtelling.Ditbetekenteenintensiveringvan0,2mldeuroin2021.
TotslotintensiveertD66taakstellend0,3mldeuroindeverpleeghuiszorg.
BijdeoverigezorgverhoogtD66deRijksbijdrageaangemeentenmet0,2mldeuro.
119
Tabel 7.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket D66
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
-1,1
45,4
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,1
eigen betalingen
-0,3
aanpassing basispakket
0,0
overig
0,3
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
10
270
20,6
0,3
20,9
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,3
eigen betalingen
0,2
overig
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
-0,1
9,1
0,2
9,3
76,2
-0,6
75,6
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
7.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,2%‐puntperjaarbovenhetbasispad.D66verlichtdelasten
voorhuishoudens,waardoordeconsumptievanhuishoudenstoeneemt.Door
intensiveringen,metnamebijonderwijs,nemendeoverheidsbestedingentoe.Doorhogere
productieprijzenverslechtertdeconcurrentiepositieenlooptdeuitvoerlichtterug.
Dewerkloosheidkomtin20210,4%‐puntlageruitdaninhetbasispad.Hetarbeidsaanbod
neemttoedoorlagerelastenvoorwerkenden.Dewerkgelegenheidgroeitharderdanhet
arbeidsaanbod,zowelindemarktsectordoorhogereproductiealsbijdeoverheiddoor
intensiveringinonderwijs.PersaldobuigtD66indezorgom,waardoorhetaantalbanenin
dezorgafneemt.
Decontractlonenindemarktsectornemenmet0,2%‐puntperjaarmeertoedaninhet
basispad.Deinflatieneemtsterkertoedoorhogerearbeidskostenenhogerehuurprijzen,die
stijgendoorhogerebestedingen.Dehogereprijzenhebbennetalsdedalendewerkloosheid
eenopwaartseffectopdecontractlonen;diteffectwordtgeremddoordelagere
120
werknemerslasteneneenlagerevervangingsratio(deverhoudingtussendeuitkeringdiede
werknemerontvangtalshijwerklooswordtenzijnloon).
Tabel 7.5
Macro-economische effecten van beleidspakket D66
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,2
1,9
Consumptie huishoudens
1,1
0,5
1,5
Overheidsbestedingen
1,3
0,5
1,9
Investeringen bedrijven
2,3
0,1
2,4
Uitvoer goederen en diensten
4,0
-0,1
3,9
Contractloon marktsector
1,6
0,2
1,8
Consumentenprijsindex
1,3
0,3
1,6
-0,9
0,1
-0,8
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,1
0,8
w.v. marktsector
0,5
0,1
0,6
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
7.4
5,5
-0,4
5,1
77,9
0,0
78,0
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,1%bbpdoorhetD66‐pakket.Datis0,8%bbplagerdanin
hetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet1,2%bbp.Demacro‐
economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet0,4%bbp.Dooreen
toenamevandeconsumptie(hogerebtw‐opbrengsten)eneentoenamevande
werkgelegenheid(meerinkomstenheffing)nemendebelasting‐enpremie‐inkomstentoe.
Deuitgavenaanwerkloosheidsuitkeringennemenafdooreendalingvandewerkloosheid.
Deschuldquotestijgtin2021tenopzichtevanhetbasispad,doordatdeafnamevanhet
EMU‐saldoinverhoudinggroterisdandetoenamevanhetnominalebbp(denoemervande
schuldquote).Detoenamevanhetnominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotere
economischegroeialshogerebbp‐prijzen.
121
Tabel 7.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket D66
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,5
-0,6
-0,9
-1,2
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,2
0,3
0,4
0,4
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,6
0,1
0,3
0,1
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,4
-0,3
-0,4
-0,7
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,8
-0,1
0,1
-0,1
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,1
0,1
0,3
0,8
60,0
57,6
55,4
53,1
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
7.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Invoerenvaneenwerknemerskorting
 Verlagenvandetarieveninalleschijveninbox1
 Verhogenvandearbeidskorting
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Verlagenvanheteigenwoningforfait
 Verhogenvandeouderenkortingvoorhogereenlagereinkomens
 Invoerenhybridevermogensaanwasbelastingmethogereheffingsvrijevoetinbox3
 Verzilverbaarmakenvanarbeidskortingeninkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag
 Handhavenvandescholingsaftrek
 Verhogenvandehuurtoeslag
 VerlagenvandenominalepremieZvw.
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Invoerenvaneenozb‐gebruikersdeelindelokalebelastingen
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Invoerenvaneeninkomensafhankelijkekinderbijslag
 Verlagenvandehypotheekrenteaftrek
 Geleidelijkafschaffenaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld(‘wetHillen’)
 Verlagenvanhetkindgebondenbudget
 LagerezorgtoeslagdoorlagerenominalepremieZvw.
122
DoorhetbeleidspakketvanD66nemendereëlecontractlonenindemarktsector0,1%per
jaarmindertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreen
meergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvanD66verbetertdetotalemedianekoopkrachtvanalle
huishoudensgemiddeldmet0,7%perjaartenopzichtevanhetbasispad.Departijvoerteen
werknemerskortinginenverhoogtdaarnaastdearbeidskorting.Allehuishoudensprofiteren
vandeverlagingvandetarieveninbox1.
Dehuishoudensmetinkomensvan175tot500%wmlzienhunkoopkrachtdoorhet
beleidspakketvanD66hetmeesttoenemen.Hunkoopkrachtverbetertrelatiefsterkdoorde
verlagingvandeschijftarievenendehogerekortingen.Huishoudensmeteeninkomen
boven500%wmlondervindennadeelvandekorterederdeschijf.Huishoudensmeteen
inkomenbeneden175%wmlhebbenhetminstvaakvoordeelvandewerknemerskorting,
omdatdezecategorievooreendeelbestaatuitniet‐werkendenopwiede
werknemerskortingnietvantoepassingis.
DekoopkrachtvanwerkendenstijgtdoorhetbeleidspakketvanD66vooraldankzijde
verhogingvandearbeidskortingendeintroductievandewerknemerskorting.
Gepensioneerdenhebbenvoordeelvandehogereouderenkorting.Uitkeringsgerechtigden
profiterennietvandezemaatregelen.
Huishoudensvantweeverdienersgenietenindoorsneedemeestevoordeleninhet
beleidspakketvanD66.Zijhebbenmeervoordeelvandewerknemerskortingdan
alleenstaanden,enmindernadeelvandeozb‐gebruikersheffingdanalleenstaandenen
alleenverdieners.
123
Tabel 7.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket D66, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
0,4
0,6
175-350% wml
38
0,7
0,8
350-500% wml
15
0,8
0,8
>500% wml
11
0,7
0,5
63
0,8
0,8
9
0,0
0,2
26
0,3
0,7
Tweeverdieners
52
0,7
0,8
Alleenstaanden
43
0,6
0,6
Alleenverdieners
5
0,1
0,4
Met kinderen
26
0,7
0,7
Zonder kinderen
49
0,7
0,7
100
0,6
0,7
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
124
Figuur 7.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket D66, gemiddeld per jaar over
2018-202140
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
40
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
125
7.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenlagereinkomensongelijkheidopdelangetermijn
daninhetbasispad.TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt1,7%lager.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Verlagenvanhettarieftweedeenderdeschijfinbox1
 Verhogenvandeouderenkortingvoorhogereinkomens
 Invoerenvaneenozb‐gebruikersdeelindelokalebelastingen
 Verhogenvandearbeidskorting(generiek)
 Invoerenvaneenwerknemerskorting
 Verlagenvanhetkindgebondenbudget
 LagerezorgtoeslagdoorverlagennominalepremieZvw
 Verhogenvandekinderopvangtoeslag
 Handhavenvandescholingsaftrek
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Geleidelijkafschaffenaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld(‘wetHillen’)
 Lagerepensioenuitkeringendoorhetbeperkenvanverplichteopbouwende
mogelijkheidompensioenaansprakenvervroegdoptenemen.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Invoerenvaneeninkomensafhankelijkekinderbijslag
 Verlagenvanhettariefeersteschijfinbox1
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Verhogenvandearbeidskortingvoorlagereinkomens
 Verzilverbaarmakenvanarbeidskortingeninkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Invoerenhybridevermogensaanwasbelastingmethogereheffingsvrijevoetinbox3
 VerlagenvandenominalepremieZvw
 Verhogenvandehuurtoeslag
 Verlagenvandehypotheekrenteaftrek
 Verlagenvanheteigenwoningforfait.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverlagen,zijnonderanderehetverhogenvan
deouderenkortingvoorlagereinkomens,hetverlagenvanhettariefvandeeersteschijf,het
verhogenvandealgemeneheffingskortingenhetverkortenvandederdeschijf.
Daartegenoverstaatonderanderedathetverlagenvanhettariefvandetweedeenderde
schijfenhetinvoerenvaneenozb‐gebruikersdeelvooreentoenamevandeGini‐coëfficiënt
zorgen.
126
Tabel 7.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket D66
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
1,2
-1,7
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c)
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
Naasteffectenvanbeleidopdeinkomensverdelingoplangetermijnzijnereffectenophet
inkomensniveaualsgevolgvanmilieumaatregelendienietelderszichtbaarworden.Hetgaat
hierbijomdeverhogingvandeODE‐heffingterfinancieringvandeSDE+‐uitgavenenom
niet‐EMU‐relevantelastenverzwaringen(bijvoorbeeldverplichtingtothetenergiezuiniger
makenvanwoningen).Dezelastenverzwaringenwordenverondersteldrelevanttezijnvoor
gezinnen,omdatdezeopdelangetermijnophenzullenwordenafgewenteld.41De
lastenverzwaringbijD66zalna2021oplopenmet5,5mldeuro.Delastenverzwaringkomt
vooraldoorintensiveringinSDE+,waardoordeODE‐heffingoplooptendoormaatregelen
omeendeelvandehuurwoningenteverbeterennaarlabelBeneendeelnaar
energieneutraal.
7.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 7.9
Effecten van beleidspakket D66 op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
0,7
w.v. fiscaal
0,3
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
0,2
AOW-leeftijd
0,2
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
IntotaalverhogendemaatregelenvanD66destructurelewerkgelegenheidinurenmet
0,7%.Zowelfiscalemaatregelenalsmaatregelenophetterreinvanarbeidsmarktbeleiden
deAOW‐leeftijddragenbijaandezetoename.
DemogelijkheiddieD66creëertom,actuarieelneutraal,deAOWéénjaareerderof
maximaalvijfjaarlaterintelatengaan,verhoogtdestructurelewerkgelegenheidmet0,2%.
41
De bedragen zijn berekend voor het jaar 2030 en in prijzen van het jaar 2017. De bedragen zijn niet incidenteel maar
structureel en zijn berekend ten opzicht van de lastenmutaties in het basispad (NEV 2016). De cijfers betreffen de
lastenverzwaring als gevolg van de SDE+/ODE en de niet-EMU-relevante lastenverzwaringen (milieu).
127
Meermensenzullennaarverwachtinggebruikmakenvaneerdereopnamedanvanlatere
opname.MaardegenendiedeAOWlateropnemen,werkenintotaalzoveelextrajaren(en
daarmeeuren),datdestructurelewerkgelegenheidbijdezeasymmetrischeflexibilisering
toeneemt.Anderemaatregelenophetgebiedvanpensioenhebbengeenstructurele
werkgelegenheidseffecten.
Opfiscaalgebiedzorgenvooraldeintroductievandewerknemerskorting,verhogingvande
arbeidskortingenverhogingvandeinkomensafhankelijkecombinatiekortingvooreen
hogerestructurelewerkgelegenheid.Dezeveranderingenverhogendeopbrengstvanwerk
enstimulerenmensendaarmeeomhunarbeidaantebieden.
HetarbeidsmarktbeleidvanD66verhoogtdestructurelewerkgelegenheid,vooralaande
onderkantvandearbeidsmarkt.Ditgebeurtviadeuitbreidingvanhetaantalbeschutte
werkplekkenenverhogingvanhetbudgetvoorloonkostensubsidies.Ookmeerface‐to‐face
gesprekkenbijhetUWVheefteenlichtopwaartseffect.
Maatregelenophetgebiedvandesocialezekerheidhebbenpersaldonauwelijksgevolgen
voordestructurelewerkgelegenheid.DemaatregelenronddeWWstimulerendestructurele
werkgelegenheid:D66maaktwerkgeversverantwoordelijkvoorheteerstehalfjaarWWen
introduceerteennaarbedrijfgedifferentieerdeWW‐premie.Deintroductievaneen
collectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetalingvoorbedrijventot25
werknemerswerkthierechtertegenin.42
Hoeweldeuitbreidingvandeinkomensafhankelijkecombinatiekortingdestructurele
werkgelegenheiddusstimuleert,hebbenkindgerelateerdemaatregelenpersaldogeeneffect
opdestructurelewerkgelegenheid.DeverhogingvandeIACKenveranderingeninde
kinderbijslagenhetkindgebondenbudgetverhogendestructurelewerkgelegenheid.De
introductievankinderopvangtoeslagvoorniet‐werkendeouders,hetinkomensafhankelijk
makenvandekinderbijslagendeuitbreidingvanhetbetaaldgeboorteverlofwerkendaar
echtertegenin.
D66verkleintdekostenverschillenvoorbedrijventussenvasteenflexibelearbeid.Door
werkgeverstelatenbetalenvoorheteerstehalfjaarWWendoordeintroductievaneen
naarbedrijfgedifferentieerdeWW‐premiekunnen–afhankelijkvandepreciezevormgeving
–flexibelecontractenduurderwordentenopzichtevanvastecontracten.Ookhet
collectiviserenvanhettweedejaarloondoorbetalingbijziektevoorbedrijventot25
werknemersdraagthieraanbij.
D66verkleinteveneensdekostenverschillenvoorbedrijventussenhetindiensthebbenvan
werknemersenhetinhurenvanzelfstandigen.Ditgebeurtdoordeintroductievaneen
42
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
128
werknemerskorting,verlagingvandeWW‐premies,hetstimulerenvanvrijwillige
verzekeringvanzzp'erstegenarbeidsongeschiktheiddoorvrijwilligeZW‐enWIA‐
verzekeringtecombinerentotéénverzekeringenhetbeperkenvanverplichte
pensioenopbouwvoorwerknemers.Doorwerkgeverstelatenbetalenvoorheteerstehalf
jaarWWwordendekostenverschillentussenwerknemerseningehuurdezelfstandigenjuist
vergroot.
7.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvanD66resulteertineenhoudbaarheidssaldovannul.Het
houdbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisnegatief:‐0,3%bbp.Deuitgavendalen
oplangetermijnmet0,1%bbpendeinkomstenmet0,4%bbp.Deuitgavendalingishet
saldovanbezuinigingenopopenbaarbestuur,dezorguitgaveneninminderematede
kinderbijslagenerzijdsenintensiveringenbijonderwijs,defensieen
ontwikkelingssamenwerkinganderzijds.Deinkomstendalingisvooralhetresultaatvan
enerzijdsverlagingenvandeinkomstenbelasting(vooraldoorinvoeringvaneen
werknemerskortingentariefverlagingen)enanderzijds,persaldokleinere,
lastenverhogingenzoalsdeinvoeringvaneengebruikersdeelvandeozbeneen
kilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto’s.
Deeffectenopdehoudbaarheidbinnendevolgendekabinetsperiodezijnnegatief.De
budgettaireontwikkelingenernacompenserendezeeffectendeels(o.a.dooroplopende
besparingenbijdezorg).
Positieveeffectenopdehoudbaarheidwordenbereiktbijhetbeleidophetgebiedvan
wonen(hoofdzakelijkdoorinvoeringvaneengebruikersdeelvandeozbenverdere
beperkingvandehypotheekrenteaftrek)endezorg(bezuinigingen).Dezewordenechter
tenietgedaandoordenegatieveeffectenopdeoverigebeleidsterreinen,vooralde(per
saldo)lagerebelastingen.
HetwerkgelegenheidseffectvanhetD66‐pakketvan0,7%,dateengevolgisvanzowelfiscale
maatregelenalsmaatregelenophetterreinvanarbeidsmarktbeleidendeAOW‐leeftijd,
leverteenpositievebijdrageaandehoudbaarheidvan0,2%bbp.
129
Tabel 7.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket D66
% bbp
Houdbaarheid basispad
Effect beleidspakket
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
mld euro
0,4
3
-0,3
-3
0,0
0
-0,8
-6
0,5
3
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op EMU-saldo in 2021
Effecten na 2021
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
AOW en pensioenen
-0,1
-1
Wonen
0,5
4
Zorg
0,2
2
-0,9
-7
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
130
8
ChristenUnie
legenda
basispad
ChristenUnie
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
ChristenUnie
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,1
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
-0,3
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
meer koopkracht
(alle huishoudens)
0,9
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,4
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
ChristenUnie
andere
overheidsbegroting minder
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
-3,5
3,5
0
goed houdbaar
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-0,2
minder
werkgelegenheid
-2,2
2,2
meer
werkgelegenheid
Structurele werkgelegenheid (%)
-0,2
meer gelijke
verdeling
-5,0
5,0
-1,1
meer ongelijke
verdeling
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
131
8.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvandeChristenUnieverhoogtdeoverheidsuitgavenmet0,6mldeuro,
verlichtdecollectievelastenmet3,8mldeuroenverlaagtdeaardgasbatenmet0,4mldeuro
in2021.Tengevolgehiervan,verslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet4,8mld
eurotenopzichtevanhetbasispad.43Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggenongerekendde
macro‐economischedoorwerking.
In2021verhoogtdeChristenUniedeoverheidsuitgavenpersaldomet0,6mldeuro.De
nettointensiveringenbetreffenmetnamedefensieeninternationalesamenwerking.Per
saldowordthetmeestomgebogenbijsocialezekerheidenopenbaarbestuur.Indeperiode
2018‐2021stijgendeoverheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet1,4%per
jaar.
DeChristenUniebuigt1,0mldeuroomopopenbaarbestuur.DeuitgavenaanhetRijk,
zbo’senlokaleoverhedenwordentaakstellendbeperktviaeenapparaatskorting.De
ChristenUniewilpersaldo0,1mldeuromeeruitgevenaanveiligheidenverhoogtde
defensie‐uitgavenmet2,0mldeuro.Ophetterreinvanbereikbaarheidkomtde
ChristenUnietoteennettointensiveringvan0,4mldeuro.Ditbetreftpersaldoeen
intensiveringininfrastructuurenexploitatiekostenvandekilometerheffingvoorvracht‐en
bestelauto’s,congestie‐encordonheffing.
DeChristenUniewilin20210,8mldeuroopmilieuintensiveren.Deintensiveringbestaat
voornamelijkuiteentendervoorCO2‐reductiedoorgrootverbruikerseneenverhogingvan
deSDE+‐uitgaven.Oponderwijswordtvoor0,6mldeurogeïntensiveerdin2021.Dit
bestaatonderandereuiteenintensiveringinscholingsvouchersvoorlaag‐enmiddelbaar
opgeleidewerkenden.
Dezorguitgavenblijvenonveranderd.Zieparagraaf8.2.DeChristenUniebuigtpersaldo
3,4mldeuroomindesocialezekerheid.Deombuigingontstaatvoornamelijkdoordatde
huurtoeslagvoorhuishoudensineensocialehuurwoningkomttevervalleneninplaats
daarvandoordewoningcorporatieswordtverrekendindehuren.Daarnaastwordt
bezuinigdopdetoeslagen.Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo
0,4mldeuromeerbesteed.Dezetoenamekomtvoornamelijktotstanddoordatdepartij
woningcorporatiescompenseertvoorhetuitvoerenvandehuurtoeslag.
DeChristenUnieintensiveert1,0mldeuroopinternationalesamenwerking.Opde
overigeuitgavenbuigtdeChristenUnienetto0,2mldeuroomviasubsidietaakstellingen.
HetbeleidspakketvandeChristenUnieleidttoteendalingvandewerkgelegenheidinde
sectoroverheidvan0,1%perjaar.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsector
eendalingvandewerkgelegenheidplaatsvan0,1%perjaar.
43
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
132
Tabel 8.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket ChristenUnie
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,0
63,2
0,9
0,5
Veiligheid
11,1
12,1
0,1
12,2
2,3
2,5
Defensie
7,8
8,0
2,0
9,9
0,6
6,3
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,4
10,6
1,3
2,3
0,8
0,8
0,7
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
0,6
38,7
0,3
Zorg
67,3
76,2
0,0
76,1
3,2
3,1
Sociale zekerheid
88,9
91,0
-3,4
87,7
0,6
-0,4
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
0,4
10,9
1,3
2,3
Internationale samenwerking
12,1
13,0
1,0
14,0
1,7
3,6
-0,2
-0,2
0,6
323,7
1,3
1,4
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 8.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket ChristenUnie
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
-10
-15
-0,1
-0,1
-0,2
Zorg
145
-5
140
2,2
-0,1
2,1
Overheid en zorg
135
-10
125
1,1
-0,1
1,0
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
DeChristenUnieverlichtdecollectievelastenin2021persaldomet3,8mldeuro.Gezinnen
betalen5,6mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectieve
lastenmet1,2mldeuro.Decollectievelastenvoorhetbuitenlandwordenmet0,5mldeuro
verhoogd.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet13,6mldeuroteruggebracht.Ditkomt
voornamelijktotstanddoordatdetarieveninbox1wordenverlaagd.Delastenop
vermogenenwinstwordenverzwaard(2,3mldeuro).Ditisondermeerhetgevolgvande
introductievandeozbvoorgebruikersalsextrabelastinggebiedvoorgemeenten.Ter
compensatiewordtdeomvangvanhetGemeentefondsmethetzelfdebedragverkleind,
zodatdelastenopinkomenenarbeidverlaagdkunnenworden.Debelastingenopmilieu
133
wordendoordeChristenUnieverzwaard(4,9mldeuro).Dezeverzwaringbestaatonder
meeruithetintroducerenvaneenkilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto's,hogere
energiebelastingendeinvoeringvaneenminimumprijsvoorCO2.
DeChristenUnieverhoogtpersaldodeoverigebelastingenmet2,5mldeuro.Dezenetto‐
lastenverzwaringkomtvoornamelijktotstanddoordatdeChristenUniedebtw‐tarieven
harmoniseerttoteentariefvan19,5%,metuitzonderingvanvoedingsmiddelen.
DeChristenUnieverlaagtdegaswinninginGroningenmet3mldNm3.Ditverlaagtde
aardgasbatenmet0,4mldeuro.
Tabel 8.3
Effecten op belastingen, sociale premies en gasbaten van beleidspakket ChristenUnie
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-13,6
-8,0
Vermogen en winst
0,0
2,3
2,3
Milieu
2,3
4,9
7,2
Overig
-0,8
2,5
1,8
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
-3,8
3,4
w.v. gezinnen
3,7
-5,6
-1,8
bedrijven
3,4
1,2
4,6
buitenland
0,0
0,5
0,5
Gasbaten
8.2
-0,4
Zorg
DeChristenUniehoudtdecollectievezorguitgaventot2021constant.Ditisopgebouwduit
eenverlagingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet0,7mldeuro,enverhogingenvande
collectieveWlz‐enoverigezorguitgavenmetrespectievelijk0,4en0,3mldeuro.
IndecuratievezorgvoertdeChristenUniebinnenhethuidigestelselvangereguleerde
concurrentieeenaantalwijzigingendoor.ZoheeftdeChristenUniedeintentieomvia
hoofdlijnenakkoordendevolumegroeiindeziekenhuiszorg,degeestelijkegezondheidszorg
(ggz)endewijkverplegingtebeperken.Hetmacrobeheersinstrumentfungeertdaarbijals
stokachterdedeur.IndeonderhandelingenwildeChristenUnieinzettenopsubstitutievan
tweede‐naareerstelijnszorg.Ditbetekentpersaldoeenombuigingvan1,2mldeuroin2021.
VerderverlaagtdeChristenUnieheteigenrisicomet100euroenvoerteigenbijdragenin
voorparamedischezorgendieetadviseringvoorvolwassenen.Omdatdoorhet
herberekenenvanhetgeneesmiddelenvergoedingssysteemdeeigenbetalingenbinnenhet
134
pakkettoenemen,iserpersaldosprakevaneenintensiveringvan0,7mldeuro.De
gemiddeldeeigenbetalingenindeZvwnemenhierdoorafmet50europerpersoon.
TevensbeperktdeChristenUniehetverzekerdepakketophetgebiedvanhulpmiddelen.
Ditleidttoteenombuigingvan0,1mldeuroin2021.
TotslotverplichtdeChristenUniemedischspecialisteninloondiensttegaanenbrengthen
tevensonderdeWetnormeringtopinkomens.Deverplichtingominloondiensttegaangaat
gepaardmettransitiekosten.Tezamenmeteenaantalanderemaatregelengerichtophet
stelselvandecuratievezorglevertditeenombuigingopvan0,1mldeuroin2021.De
ombuiginglooptvooralalsgevolgvandemaatregelommedischspecialisteninloondienstte
nemenoptot1,3mldeurostructureel.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertdeChristenUnieeenaantalwijzigingendoorinde
organisatievandeWlz.Persaldoleidendezewijzigingentoteenombuigingvan0,1mldeuro
in2021.ZoscheidtdeChristenUniedefinancieringvanwonenenzorgindeWlz.
Instellingenkrijgenvoortaanalleendeafgenomenzorgvergoeduitdealgemenemiddelen,
terwijldecliënthetwonenenverblijfzelfbetaalt.Voorcliëntendiehunwoon‐en
verblijfskostennietkunnendragenisercompensatie.Dezestelselwijziginggaatgepaardmet
eenomvangrijkestructureleverschuivingvandefinanciering.ZonemendecollectieveWlz‐
uitgavenmetintotaal2,3mldeuroaf,terwijldeuitgavenaansocialezekerheidmet2,2mld
eurostijgen.
VerderintroduceertdeChristenUnieeenobjectiefverdeelmodelindeWlzdatderegionale
contracteerruimtevandezorgkantorenvaststelt.TevensverplichtdeChristenUnie
zorgkantorenommetzorgaanbiedersmeerjarigecontractenmetbudgetafsprakenafte
sluiten.Ditwordtgecombineerdmetdeinvoeringvaneen(deels)meerjarige
contracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.OmdatdeChristenUnie
tegelijkertijdookeenobjectiefverdeelmodelinvoert,kandezemaatregelpasin2021ingaan.
DeChristenUniebrengtgeenwijzigingenaanindeeigenbetalingenindeWlz.Totslot
intensiveertdeChristenUniein2021voor0,5mldeuroindeverpleeghuiszorg.
BijdeoverigezorgverhoogtdeChristenUniedeRijksbijdrageaangemeentenen
intensiveertdeChristenUnieineenpreventiefonds.Intotaalgaathetomeenintensivering
van0,3mldeuro.
135
Tabel 8.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket ChristenUnie
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
-0,7
45,7
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,2
eigen betalingen
0,7
aanpassing basispakket
-0,1
overig
-0,1
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
-50
220
20,6
0,4
21,0
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,5
eigen betalingen
0,0
overig
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
-0,1
9,1
0,3
9,4
76,2
0,0
76,1
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
8.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,1%‐puntperjaarbovenhetbasispadalsgevolgvanhet
ChristenUnie‐pakket.Departiculiereconsumptiegroeit0,5%‐puntperjaarharderdoor
lagerebelastingenenpremiesvoorhuishoudens.Deoverheidsbestedingennementoe,
vooraldoorintensiveringenbijdefensie.Dehogerebinnenlandsebestedingenstimuleren
bedrijvenomteinvesteren.Doordehogerebelastingenvoorbedrijvenstijgende
productiekosten,verslechtertdeconcurrentiepositieengroeitdeuitvoermindersterk.
Dewerkloosheidkomtin2021met0,3%‐puntlageruitdaninhetbasispad,metnamedoor
meerbanenindemarktsectordoorhogereproductie.Dewerkgelegenheidbijdeoverheiden
indezorgneemtlichtafdoorombuigingenindiesectoren.Deverhoogdeoverdraagbaarheid
vandealgemeneheffingskortingzorgtvoorminderarbeidsaanbod.
Decontractlonennemengemiddeld0,2%‐puntperjaarhardertoedaninhetbasispad,
terwijldeinflatiemet0,3%‐puntstijgt.Hetvrijwelharmoniserenvandebtw‐tarievenzorgt
voorhogereindirectebelastingen,diewordendoorberekendindeprijzen.De
werknemerslastennemenaf,netalsdeverhoudingtussenhetbeschikbaarinkomenvan
136
uitkeringsgerechtigdenenwerkenden(vervangingsratio).Ditverlaagtdedrukopde
contractlonen,waardoordezemindertoenemendandeinflatie.
Tabel 8.5
Macro-economische effecten van beleidspakket ChristenUnie
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,1
1,8
Consumptie huishoudens
1,1
0,5
1,6
Overheidsbestedingen
1,3
0,2
1,5
Investeringen bedrijven
2,3
0,2
2,5
Uitvoer goederen en diensten
4,0
-0,1
3,9
Contractloon marktsector
1,6
0,2
1,8
Consumentenprijsindex
1,3
0,3
1,6
-0,9
0,1
-0,8
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,1
0,7
w.v. marktsector
0,5
0,1
0,6
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
8.4
5,5
-0,3
5,2
77,9
0,1
78,0
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,5%bbpdoorhetChristenUnie‐pakket.Datis0,4%bbp
lagerdaninhetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet0,6%bbp.De
macro‐economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet0,2%bbp.Door
eentoenamevandeconsumptie(btw‐opbrengsten)eneentoenamevandewerkgelegenheid
(inkomstenheffing)nemendebelasting‐enpremie‐inkomstentoe.Deuitgavenaan
werkloosheidsuitkeringennemenafdooreendalingvandewerkloosheid.
Deschuldquotestijgtin2021tenopzichtevanhetbasispad,doordatdeafnamevanhet
EMU‐saldoinverhoudinggroterisdandetoenamevanhetnominalebbp(denoemervande
schuldquote).Detoenamevanhetnominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotere
economischegroeialshogerebbp‐prijzen.
137
Tabel 8.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket ChristenUnie
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,3
-0,3
-0,5
-0,6
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,0
0,2
0,3
0,2
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,5
0,3
0,5
0,5
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,3
-0,1
-0,2
-0,5
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,7
0,0
0,2
0,2
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,0
-0,1
0,1
0,2
59,9
57,4
55,2
52,5
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
8.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Verlagenvanhettariefeersteschijfinbox1
 Introductievaneentweeschijvenstelseldoorverlagingvandetarieventweedeenderde
schijfnaarhet(verlaagd)tariefeersteschijfinbox1
 Verlagenvanhethogetariefinhettweeschijvenstelsel
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandeouderenkorting(metinvoeringgeleidelijkeafbouw)
 Herinvoerenoverdraagbaarheidvandealgemeneheffingskortingvoorgezinnenmet
jongekinderen
 Verhogenvankinderbijslagenkindgebondenbudget
 Verhogenvandeaftrekvoorspecifiekezorgkosten
 VerlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw.
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Invoerenvaneenozb‐gebruikersdeelindelokalebelastingen
 Beperkenvanaftrekpostenbox1tothet(verlaagde)tariefeersteschijf
 Aftrekpostenbox1nietmeetellenbijbepalentoeslagen
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 FiscaliserenvandeAOW‐premie
 Harmoniserenvandevermogenstoetsenindetoeslagen
 Verlagenvandekinderopvangtoeslagvoorheteerstekind
 Beperkenvandeoverdraagbaarheidvandearbeidskortingendeinkomensafhankelijke
combinatiekorting
 Aftoppenvandehypotheekrenteaftrekopeeneigenwoningschuldvan750.000euro
138
 Afschaffenvandeaftrekbaarheideigenbijdragewerknemervoorleaseauto
 LagerezorgtoeslagdoorverlagenverplichteigenrisicoZvw.
Devolgendemaatregelenpakkenverschillenduitvoorverschillendegroepen:
 Huurtoeslagprivatesectorzuiverinkomensafhankelijkmaken(enonafhankelijkvande
huur)
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmeteenhogereheffingsvrijevoetinbox3.
DoorhetbeleidspakketvandeChristenUnienemendereëlecontractlonenindemarktsector
0,2%perjaarmindertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economischeeffecten
vooreenmeergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvandeChristenUnieverbetertdetotalemediane
koopkrachtvanallehuishoudensgemiddeldmet0,9%perjaartenopzichtevanhet
basispad.Departijintroduceerteentweeschijvenstelselinbox1,waarbijhetonderstetarief
lagerligtdanhethuidigetariefindeeersteschijf.Hiervanprofiterenallehuishoudens.
HetbeleidspakketvandeChristenUnieleidtvooraltoteenverbeteringvandekoopkracht
vanhuishoudensmeteeninkomenvan175tot500%wml.Dezehuishoudenshebben
relatiefveelvoordeelvandelageretarievenindehuidigetweedeenderdeschijf.
Huishoudensmeteeninkomenbovende500%wmlprofiterenvanhetlageretariefvande
vierdeschijf,maarondervindenhetnadeelvandebeperkingvandehypotheekrenteaftrek
endeoverigeaftrekposten.Dekoopkrachtvanhuishoudensmeteeninkomenbeneden
175%wmlneemtmindertoeomdatdeinvoeringvanhetozb‐gebruikersdeelrelatiefsterk
neerslaatbijlagereinkomens.
Omdatwerkendenhetgrootstevoordeelhebbenvandelagerebelastingtarieven,zienzijhun
koopkrachtdoorhetbeleidspakketvandeChristenUniemeertoenemendan
uitkeringsgerechtigdenengepensioneerden.Gepensioneerdenkrijgentemakenmetde
fiscaliseringvandeAOW‐premie,maargepensioneerdenmetlagereinkomensworden
daarvoorgecompenseerd.Gepensioneerdenhebbenvoordeelvandehogereouderenkorting,
enuitkeringsgerechtigdenvandehogerekinderbijslag.
DoorhetbeleidspakketvandeChristenUniegaanalleenverdienersermeeropvooruitin
koopkrachtdantweeverdienersenalleenstaanden,vooralvanwegedeverruimde
overdraagbaarheidvandealgemeneheffingskortingvoorgezinnenmetkinderenende
hogerekinderbijslag.Tweeverdienershebbenmindernadeelvandeinvoeringvanhetozb‐
gebruikersdeel.Alleenstaandenhebbenmindervaakvoordeelvandeverlagingvanhettarief
indederdeschijf.
Deverhogingvandekinderbijslagisgunstigvoordekoopkrachtvangezinnenmetkinderen,
maardegezinnenzonderkinderenprofiterenindoorsneemeervandelagereschijftarieven
inbox1.Daarnaastisdeverlagingvandekinderopvangtoeslagnadeligvoordekoopkracht
vangezinnenmetkinderen.
139
Tabel 8.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket ChristenUnie, gemiddeld per jaar over
2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
0,2
0,4
175-350% wml
38
0,9
1,1
350-500% wml
15
1,2
1,2
>500% wml
11
1,1
1,0
63
1,0
1,0
9
0,2
0,5
26
0,2
0,6
Tweeverdieners
52
0,9
1,0
Alleenstaanden
43
0,5
0,6
Alleenverdieners
5
1,1
1,3
Met kinderen
26
1,0
0,9
Zonder kinderen
49
0,9
1,0
100
0,7
0,9
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
140
Figuur 8.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket ChristenUnie, gemiddeld per jaar
over 2018-202144
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
44
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
141
8.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenlagereinkomensongelijkheidopdelangetermijn
daninhetbasispad.TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt1,1%lager.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Introductievaneentweeschijvenstelseldoorverlagingdetarieventweedeenderde
schijfnaarhet(verlaagd)tariefeersteschijfinbox1
 Verlagenvanhethogetariefinhettweeschijvenstelsel
 FiscaliserenvandeAOW‐premie
 Invoerenvaneenozb‐gebruikersdeelindelokalebelastingen
 Aftrekpostenbox1nietmeetellenbijbepalentoeslagen
 Harmoniserenvanvermogenstoetsenindetoeslagen
 Beperkenvandeoverdraagbaarheidvandearbeidskortingeninkomensafhankelijke
combinatiekorting
 Huurtoeslagprivatesectorzuiverinkomensafhankelijkmaken(enonafhankelijkvande
huur)
 LagerezorgtoeslagdoorlagereigenrisicoindeZvw
 Lagerepensioenuitkeringendoorhetverlagenvandeaftoppingsgrensvoorde
aftrekbaarheidvanpensioenpremies.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Verhogenvandeouderenkorting(metinvoeringgeleidelijkeafbouw)
 Verlagenvanhettariefeersteschijfinbox1
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandekinderbijslagenkindgebondenbudget
 Kinderbijslagleeftijdsonafhankelijk:bedragennaarmiddelsteleeftijdscategorie
 Beperkenvanaftrekpostenbox1tothet(verlaagde)tariefeersteschijf
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmeteenhogereheffingsvrijevoetinbox3
 Herinvoeringoverdraagbaarheidvandealgemeneheffingskortingvoorgezinnenmet
jongekinderen
 Afschaffenvandeaftrekbaarheideigenbijdragewerknemervoorleaseauto
 VerlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Verlagenvandekinderopvangtoeslagvoorheteerstekind
 Verhogenvandeaftrekspecifiekezorgkosten
 Aftoppenvandehypotheekrenteaftrekopeeneigenwoningschuldvan500.000euro.
142
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverlagen,zijnonderanderehetverlagenvan
hettariefvandeeersteschijf,decompensatievoordefiscaliseringAOW‐premievia
aanpassingvandeouderenkorting,hetinkortenvandelengtevandederdeschijf,het
verhogenvandealgemeneheffingskortingenhetverhogenvandekinderbijslag.
DaartegenoverstaatonderanderedathetfiscaliserenvandeAOW‐premie,hetverlagenvan
hettariefvandetweedeenderdeschijf(naareentweeschijvenstelsel)enhetinvoerenvan
eenozb‐gebruikersdeelvooreentoenamevandeGini‐coëfficiëntzorgen.
Tabel 8.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket ChristenUnie
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
1,8
-1,1
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c )
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
MaatregelendienietmeelopenindeberekeningvandeGini‐coëfficiënt,zijnonderanderede
introductievaneenarbeidsongeschiktheidsuitkeringvoorzelfstandigen,enhetverlagenvan
hetmaximumdagloonindeZW,WIAenWAZO(zievoormeertoelichtingparagraaf2.6).
Naasteffectenvanbeleidopdelangetermijninkomensverdelingzijnereffectenophet
inkomensniveaualsgevolgvanmilieumaatregelendienietelderszichtbaarworden.Hetgaat
hierbijomdeverhogingvandeODE‐heffingterfinancieringvandeSDE+‐uitgavenenom
niet‐EMU‐relevantelastenverzwaringen(bijvoorbeeldverplichtingtothetenergiezuiniger
makenvanwoningen).Dezelastenverzwaringenwordenverondersteldrelevanttezijnvoor
gezinnen,omdatdezeopdelangetermijnophenzullenwordenafgewenteld.45De
lastenverzwaringbijdeChristenUniezalna2021oplopenmet5mldeuro.De
lastenverzwaringkomtvooraldoorintensiveringinSDE+,waardoordeODE‐heffingoploopt
endoordemaatregeldietenminstelabelCverplichtvoorparticulierewoningen.
45
De bedragen zijn berekend voor het jaar 2030 en in prijzen van het jaar 2017. De bedragen zijn niet incidenteel maar
structureel en zijn berekend ten opzicht van de lastenmutaties in het basispad (NEV 2016). De cijfers betreffen de
lastenverzwaring als gevolg van de SDE+/ODE en de niet-EMU-relevante lastenverzwaringen (milieu).
143
8.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 8.9
Effecten van beleidspakket ChristenUnie op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
-0,2
w.v. fiscaal
-0,1
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
AOW-leeftijd
-0,1
0,0
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
GezamenlijkverlagenmaatregelenvandeChristenUniedestructurelewerkgelegenheidmet
0,2%.OphetgebiedvandeAOW‐leeftijdtreftdeChristenUniegeenmaatregelendiede
structurelewerkgelegenheidbeïnvloeden.Achterdebeperkteverlagingbinnendefiscaliteit
enhetsocialezekerheids‐enarbeidsmarktbeleidgaanverscheideneplussenenminnen
schuil.
Hetneerwaartseeffectopdestructurelewerkgelegenheidkomtmetnamevanuitde
kindgerelateerderegelingen(zowelfiscaalalsindesocialezekerheid).Ditimpliceertdat
vooraldewerkgelegenheidondermensenmetkinderenafneemt.Degrootstedalingkomt
doordeherinvoeringvandeoverdraagbaarheidvandealgemeneheffingskortingvoor
gezinnenmetjongekinderen,maarookdeingrepenindekinderbijslag,kindgebonden
budgetenkinderopvangtoeslag.Dezemaatregelenverkleinenhetverschilininkomentussen
welenniet(betaald)werken,waardoormensenmetkinderenervakervoorzullenkiezen
omnietofminder(betaald)tewerken.Ditgeldtinhetbijzondervoordetweedeverdieners
ineenhuishouden,dierelatiefgevoeligzijnvoorfiscaleprikkels.Deuitbreidingvanhet
zwangerschapsverlofengeboorteverlofzijnniet‐fiscalemaatregelendiehetaantalurendat
gewerktwordtdoorjongeoudersverderverlagen.Ookuitbreidingvanhetzorgverlof
verlaagtdestructurelewerkgelegenheidinuren.
Indesocialezekerheidstaantegenoverhetneerwaartseeffectvandekindgerelateerde
(verlof‐)regelingen,opwaartseeffectenvanuitdemaatregelenindeWWen
arbeidsongeschiktheid.Ditopwaartseeffectkomtvooraldoordeverlagingvanhet
maximumdagloonvandeWWendeWIA,maarookdoorhetaanscherpenvande
claimbeoordelingenhetverlagenvandeWW‐uitkeringineerstetweemaandennaar70%
vanhetlaatstverdiendeloon.Demaatregelenophetgebiedvanloondoorbetalingbijziekte46
enbeperkenvanpremiedifferentiatieWGAwerkenhierechtertegenin,evenalsde
introductievaneenverplichtearbeidsongeschiktheidsverzekeringenloonverzekeringtegen
ziektevoorzelfstandigenopminimumloonniveau.
46
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
144
Ookindefiscaliteitstaantegenoverhetneerwaartseeffectvandekindgerelateerde
regelingenopwaartseeffecten.Deaanpassingenindeschijvenentarieveninbox1en
lastenverlichting(belastingenenpremies)voorbedrijvenverhogendestructurele
werkgelegenheid.Vooralhetverlagenvanhettariefindederdeschijfenhetnietlanger
meetellenvanaftrekposteninbox1voortoeslagenzijnhiervoorverantwoordelijk.Het
verlagenvanhettariefvandeeersteschijfenhetzuiverinkomensafhankelijkmakenvande
huurtoeslagindeprivatesectorverlagendestructurelewerkgelegenheidlicht.
DemaatregelenvandeChristenUnieinhetarbeidsmarktbeleidstimulerendestructurele
werkgelegenheidaandeonderkantvandearbeidsmarktviadeuitbreidingvanhetaantal
beschuttewerkplekkenenuitbreidingvanloonkostensubsidies.
DeChristenUnieverkleintdekostenverschillentussenvasteenflexibelewerknemerslicht
dooreencollectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetalingvoorbedrijventot
tienwerknemers.DeChristenUnieverkleinteveneensdekostenverschillenvoorbedrijven
tussenhetindiensthebbenvanwerknemersofhetinhurenvanzelfstandigen.Ditgebeurt
doorhetbeperkenvandezelfstandigenaftrek,deintroductievaneenverplichte
arbeidsongeschiktheidsverzekeringenloonverzekeringtegenziektevoorzelfstandigenop
minimumloonniveau,hetverlagenvandeaftoppingsgrenspensioenenenhetverlagenvan
Aof‐enWW‐premies.
8.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvandeChristenUnieresulteertineenpositiefhoudbaarheidssaldovan
0,1%bbp.Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisnegatief:‐0,2%bbp.De
uitgavendalenoplangetermijnmet0,7%bbpendeinkomstenmet1,0%bbp.De
uitgavendalingzitvooralbijdezorg(vooraldoorvoortzettingHoofdlijnenakkoord)ende
socialezekerheid.Dezewordendeelsgecompenseerddooreenuitgavenstijgingbijdefensie.
Deinkomstendalingisvooraleengevolgvanforsetariefverlagingenbijde
inkomstenbelasting.Hiertegenoverstaankleinereinkomstenstijgingen,vooralvanwege
hogereenergiebelastingen,harmonisatiebtw‐tarievenenhogereozbendeinvoeringvan
eenkilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto’s.
Binnendekomendekabinetsperiodeishethoudbaarheidseffectnegatief,vooraldoorde
belastingverlagingen.Hiernawordtditdeelsgecompenseerd,vooraldoorombuigingenbij
dezorg.
Demaatregelenindezorg(waarondervoortzettingHoofdlijnenakkoordenmedisch
specialisteninloondienst)hebbeneenpositiefhoudbaarheidseffectvan0,3%bbp.Hetbeleid
ophetgebiedvanwonendraagthieraanmet0,2%bbpbij,hoofdzakelijkdoordeinvoering
vaneengebruikersdeelbijdeozbenverderebeperkingvandehypotheekrenteaftrek.Bijde
AOWenpensioenenisdebijdragemet0,1%bbp(vooraldoorfiscaliseringAOW‐premie)
kleiner.Beleidopoverigegebiedenleidtpersaldototeennegatiefeffectvan0,8%bbp,
vooraldoorlagerebelastingen(ziehierboven).
145
OndanksdelastenverlagingdaaltdewerkgelegenheidbijhetChristenUnie‐pakketmet0,2%,
vooralalsgevolgvanveranderingeninkindgerelateerderegelingen.Ditheefteennegatief
effectopdehoudbaarheidvan0,1%bbp.
Tabel 8.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket ChristenUnie
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
-0,2
-2
0,1
1
-0,4
-3
0,2
1
AOW en pensioenen
0,1
1
Wonen
0,2
2
Zorg
0,3
2
-0,8
-6
Effect beleidspakket
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op EMU-saldo in 2021
Effecten na 2021
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
146
9
GroenLinks
legenda
basispad
GroenLinks
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
GroenLinks
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,2
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-1,1
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
1,2
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,2
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
GroenLinks
andere
overheidsbegroting minder
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
-3,5
3,5
0
goed houdbaar
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-0,3
minder
werkgelegenheid
-2,2
2,2
meer
werkgelegenheid
Structurele werkgelegenheid (%)
0,3
meer gelijke
verdeling
-5,0
-6,0
5,0
meer ongelijke
verdeling
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
147
9.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvanGroenLinksverhoogtdeoverheidsuitgavenmet10,0mldeuro,laatde
collectievelastenpersaldoongewijzigd,enverlaagtdeaardgasbatenmet1,7mldeuroin
2021.Hetpakketbevateenomvangrijkeverschuivingvanlastenvanarbeidnaarmilieu.
Dezeingrijpendewijzigingheeftonzekerderebudgettaireeneconomischeeffectendan
gebruikelijk.
HetbeleidspakketvanGroenLinksverslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet
11,7mldeurotenopzichtevanhetbasispad.47Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggen
ongerekenddemacro‐economischedoorwerking.
In2021verhoogtGroenLinksdeoverheidsuitgavenpersaldomet10,0mldeuro.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnamezorg,onderwijsenmilieu.Persaldowordtomgebogen
bijsocialezekerheid.Indeperiode2018‐2021stijgendeoverheidsuitgaveninhetpad
inclusiefhetbeleidspakketmet2,1%perjaar.
HetbeleidspakketvanGroenLinkshoudtdeuitgavenaanopenbaarbestuurongewijzigd.
GroenLinkswilpersaldo0,2mldeuromeeruitgevenaanveiligheid.Hetmeestegeldgaat
naarextrawijkagenten.Dedefensie‐uitgavenblijvenpersaldoonveranderd.
OphetterreinvanbereikbaarheidkomtGroenLinkstoteennettointensiveringvan
0,9mldeuro.Tegenoverextrageldvooropenbaarvervoerstaateen(mindergrote)
ombuigingopwegvervoer.GroenLinkswilin20212,4mldeuroopmilieuintensiveren.De
partijmaaktondermeergeldvrijvoorgroeneinnovatieenenergiebesparing.
Oponderwijswordtvoor2,8mldeurogeïntensiveerdin2021.Hetprimaire,secundaireen
tertiaireonderwijskrijgenextrageldtoebedeeld.IndezorgintensiveertGroenLinksper
saldo4,7mldeuro.Zieparagraaf9.2.
GroenLinksbuigtpersaldo5,1mldeuroomindesocialezekerheid.Degrootsteombuiging
ishetafschaffenvandezorgtoeslag.Dezemaatregelgaatgepaardmethetschrappenvanhet
eigenrisicoenhetverlagenvandenominalezorgpremie.VerderschaftGroenLinksde
kinderbijslagaf,watgedeeltelijkwordtgecompenseerddooreenverhogingvanhet
kindgebondenbudget(WKB).
Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo1,1mldeuromeerbesteed.Een
loonkostensubsidietenbehoevevandeonderkantvandearbeidsmarktisdeomvangrijkste
maatregel.GroenLinksintensiveert2,1mldeuroopinternationalesamenwerking.De
partijkiestvoorextrageldvoorontwikkelingssamenwerking,bijvoorbeeldvooropvangin
deregio.OpdeoverigeuitgavenintensiveertGroenLinksnetto0,8mldeuro,bijvoorbeeld
inkunstencultuur,inburgeringensocialecohesie.
47
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
148
HetbeleidspakketvanGroenLinksleidttoteenstijgingvandewerkgelegenheidinde
sectoroverheidvan0,9%perjaar.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsector
eenstijgingvandewerkgelegenheidplaatsvan0,6%perjaar.
Tabel 9.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket GroenLinks
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
0,0
64,2
0,9
0,9
Veiligheid
11,1
12,1
0,2
12,3
2,3
2,8
Defensie
7,8
8,0
0,0
8,0
0,6
0,6
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,9
11,1
1,3
3,5
2,4
2,4
2,1
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
2,8
40,9
0,3
Zorg
67,3
76,2
4,7
80,9
3,2
4,7
Sociale zekerheid
88,9
91,0
-5,1
86,0
0,6
-0,8
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
1,1
11,6
1,3
3,9
Internationale samenwerking
12,1
13,0
2,1
15,1
1,7
5,6
0,8
0,8
10,0
333,1
1,3
2,1
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 9.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket GroenLinks
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
50
45
-0,1
0,9
0,8
Zorg
145
40
180
2,2
0,6
2,7
Overheid en zorg
135
90
230
1,1
0,7
1,8
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
GroenLinkslaatdecollectievelastenin2021persaldoongewijzigd.Gezinnenbetalen3,9
mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectievelastenmet2,6
mldeuro.Decollectievelastenvoorhetbuitenlandwordenmet1,3mldeuroverhoogd.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet26,4mldeuroteruggebracht.Hiervoor
zijntweeinhetoogspringenderedenen.Teneerstevoegtdepartijdewerkgeverspremies
voorarbeidsongeschiktheid,WWenZvwsamentoteen'werkgeversheffingcollectieve
149
voorzieningen',waarbijwerkgeverslastenverschuivenvanlagenaarhogeinkomensenper
saldodalen.TentweedeverlaagtGroenLinksdezorgpremie.
Delastenopvermogenenwinstwordenverzwaard(6,5mldeuro).Departijbeperkt
bijvoorbeelddeaftrekbaarheidvanrentevoorbedrijven.Ookwordendebankenbelastingen
devennootschapsbelastingverhoogd.
DebelastingenopmilieuwordendoorGroenLinksverzwaard(18,0mldeuro).Ditiseen
gevolgvanmeerderelastenverzwaringen,zoalsdeinvoeringvaneenverpakkingenbelasting,
eneenminimumprijsvoorCO2‐uitstootvoorbedrijven.OokvoertGroenLinkseen
kilometerheffinginvoorpersonenauto's,bestelwagensenvrachtwagens.
GroenLinksverhoogtpersaldodeoverigebelastingenmet1,9mldeuro.Degrootste
veranderingopditgebiedisdatvleesenvisonderhetalgemenebtw‐tariefgaanvallen.
GroenLinksverlaagtdegaswinninginGroningenmet12mldNm3,enditverlaagtde
aardgasbatenmet1,7mldeuro.
Tabel 9.3
Effecten op belastingen, sociale premies en gasbaten van beleidspakket GroenLinks
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
-20,8
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-26,4
Vermogen en winst
0,0
6,5
6,5
Milieu
2,3
18,0
20,3
Overig
-0,8
1,9
1,1
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
0,0
7,1
w.v. gezinnen
3,7
-3,9
-0,1
bedrijven
3,4
2,6
6,0
buitenland
0,0
1,3
1,3
Gasbaten
9.2
-1,7
Zorg
GroenLinksverhoogtdecollectievezorguitgavenpersaldomet4,7mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduiteenverhogingvandecollectieveZvw‐uitgavenendeWlz‐uitgavenmet
respectievelijk3,0en1,8mldeuroengelijkblijvendeoverigezorguitgaven.
IndecuratievezorgbrengtGroenLinksdegeestelijkegezondheidszorg(ggz)–behalvede
forensischeggzendezorgdoorhuisartsenenhunondersteuners‐onderineenapartewet.
Dezestelselherzieningleidtertoedatdeggzeenvoorzieningwordtenvoortaanniet‐
risicodragendwordtuitgevoerddoorzorgkantoren.
150
Verdervoertdepartijbinnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentieeenaantal
wijzigingendoor.ZoheeftGroenLinksdeintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorgendeggztebeperken.Hetmacrobeheersinstrument
fungeertdaarbijalsstokachterdedeur.IndeonderhandelingenwilGroenLinksinzettenop
substitutievantweede‐naareerstelijnszorg,verderespecialisatieenprestatiebekostiging.
Ditbetekenteenombuigingvan1,0mldeuroin2021.
GroenLinksschafthetverplichteigenrisicoendemogelijkheidomeenvrijwilligeigen
risicoaantebiedenaf.Omdatdoorhetherberekenenvanhet
geneesmiddelenvergoedingssysteemdeeigenbetalingenbinnenhetpakkettoenemen,iser
persaldosprakevaneenintensiveringvan4,1mldeuro.Degemiddeldeeigenbetalingenin
deZvwnemenhierdoorafmet260europerpersoon.GroenLinksbrengtgeenwijzigingen
aaninhetverzekerdepakket.
TotslotverplichtGroenLinksmedischspecialisteninloondiensttegaanenbrengthenonder
deWetnormeringtopinkomens.Deverplichtingominloondiensttegaangaatgepaardmet
transitiekosten.Tezamenmeteenaantalanderemaatregelengerichtophetstelselvande
curatievezorglevertditeenombuigingopvan0,1mldeuroin2021.Deombuigingloopt
vooralalsgevolgvandemaatregelommedischspecialisteninloondiensttenemenoptot1,3
mldeurostructureel.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertGroenLinkseenaantalwijzingendoorinde
organisatievandeWlz.Persaldoleidendezewijzigingentoteenintensiveringvan1,6mld
euroin2021.ZovoertGroenLinkseennognaderuittewerkenbezettingsnormvoorde
verpleeghuiszorgin,waarvoordepartijtaakstellend1,7mldeurobeschikbaarstelt.
VerderscheidtGroenLinksdefinancieringvanwonenenzorgindeWlz.Instellingenkrijgen
voortaanalleendeafgenomenzorgvergoeduitdealgemenemiddelen,terwijldecliënthet
wonenenverblijfzelfbetaalt.Voorcliëntendiehunwoon‐enverblijfskostennietzelf
kunnendragenisercompensatie.Dezestelselwijziginggaatgepaardmeteenomvangrijke
structureleverschuivingvandefinanciering.ZonemendeWlzuitgavenmetintotaal2,3mld
euroaf,terwijldeuitgavenaansocialezekerheidmet2,2mldeurostijgen.
TotslotverplichtGroenLinkszorgkantorenommeerjarigecontractenmetbudgetafspraken
aftesluitenmetzorgaanbieders.Ditwordtgecombineerdmetdeinvoeringvan(deels)
meerjarigecontracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.
Eenverhogingvandecontracteerruimteindegehandicaptenzorgleidtsamenmetde
invoeringvaneenziekteverzuimnormvoorzorgaanbiedersindelangdurigezorgtoteen
intensiveringvan0,3mldeuroin2021
VerderintroduceertGroenLinksinzoweldeintramuralelangdurigealsdeoverigezorgeen
vermogenstoets.Doordehogereeigenbijdragenwordt0,1mldeurobespaardin2021.
151
BijdeoverigezorgbevordertGroenLinksintegraledementiezorgviaeensubsidieregeling.
Ditleidttoteenbeperktebesparing.
Tabel 9.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket GroenLinks
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
3,0
49,5
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,0
eigen betalingen
4,1
aanpassing basispakket
0,0
overig
Eigen betalingen (euro p.p., a)
-0,1
270
-260
10
20,6
1,8
22,4
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,3
eigen betalingen
-0,1
overig
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
1,6
9,1
0,0
9,1
76,2
4,7
80,9
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
9.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,2%‐puntperjaarbovenhetbasispadalsgevolgvanhet
GroenLinks‐pakket.Delastenverlichtingvoorhuishoudensstimuleertdeconsumptie,
waardoordezeondanksdehogereinflatiemet0,4%‐puntperjaartoeneemt.De
overheidsbestedingennementoedoormetnameintensiveringeninhetonderwijsende
zorg.Hogeremilieuheffingenzorgenvoorhogereafzetprijzenenverslechterende
concurrentiepositie.Ditleidttoteenlagereuitvoer.
Dewerkloosheidin2021ligt1,1%‐puntlagerdaninhetbasispad.Dewerkgelegenheidinde
marktsectorneemttoedoorhogereproductie,ookzijnerextrabanenbijdeoverheidenin
dezorg.
Decontractlonennemen0,8%‐puntperjaartoetenopzichtevanhetbasispad.Delonen
stijgendoorhogereprijzen,eendalendewerkloosheidendoorhetgedeeltelijkafschaffen
vanhetjeugdminimumloon.Daarentegenzorgtdeverlagingvanwerknemerslastenvooreen
152
lagereloondruk.Deverschuivingvandirectebelastingenoparbeidnaarindirecte
belastingenopmilieuisdusdaniggrootdatdeeffectenoplonenmetmeerdande
gebruikelijkeonzekerheidzijnomgeven.Deinflatieneemttoedoorhetverhogenvan
milieuheffingenenhetgedeeltelijkafschaffenvanhetverlaagdebtw‐tarief.Destijgingvande
contractlonengaatgepaardmetlagerewerkgeverpremies,waardoordearbeidskostendalen
endusnietbijdragenaandehogereinflatie.Doordelagerearbeidskostendaaltookde
arbeidsinkomensquote.
Tabel 9.5
Macro-economische effecten van beleidspakket GroenLinks
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,2
1,9
Consumptie huishoudens
1,1
0,4
1,5
Overheidsbestedingen
1,3
1,3
2,6
Investeringen bedrijven
2,3
0,0
2,3
Uitvoer goederen en diensten
4,0
-0,3
3,6
Contractloon marktsector
1,6
0,8
2,4
Consumentenprijsindex
1,3
0,6
1,9
-0,9
-0,2
-1,1
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,3
0,9
w.v. marktsector
0,5
0,1
0,6
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
9.4
5,5
-1,1
4,4
77,9
-0,4
77,6
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldobedraagt0,7%bbpin2021.Datis0,2%bbplagerdaninhetbasispad.Door
demaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet1,5%bbp.Demacro‐economische
doorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet1,3%bbp.Detoenamevande
consumptiezorgtvoorextrabtw‐opbrengsten.Dehogerecontractlonenenstijgingvande
werkgelegenheidgenererenextraopbrengstenviadeinkomensheffing.Dedalingvande
werkloosheidleidttoteenverminderingvandewerkloosheidsuitkeringen.
Hetdoorwerkingseffectisrelatiefgroottenopzichtevandeinitiëleimpuls.Ditkomtdoordat
hetpakketeencombinatievanverhogingvandeindirectebelastingeneneen
lastenverlichtingopinkomenenarbeidbevat.Delastenverlichting,indevormvanlagere
premiesvoorwerkgevers,ispositiefvoorhetEMU‐saldo,omdatdaardoordeloonkostenook
voordeoverheidalswerkgeveromlaaggaan.Ookaandeverhogingvanindirecte
153
belastingen(btw,milieuheffingen,accijnzen)betaaltdeoverheidmee,maardeomvang
hiervaniskleinerdanbijdewerkgeverpremies.Afgezienvanditverschil,isdemacro‐
economischedoorwerkingvanindirectebelastingenendirectebelastingenvanvergelijkbare
omvangvoorhetEMU‐saldo.
Deschuldquotedaalttenopzichtevanhetbasispad,doordatdetoenamevanhetnominale
bbp(denoemervandeschuldquote)inverhoudinggroterisdandeverslechteringvanhet
EMU‐saldo.Detoenamevanhetnominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotere
economischegroeialshogerebbp‐prijzen.
Tabel 9.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket GroenLinks
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,4
-1,0
-1,3
-1,5
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,3
0,5
0,8
1,3
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,3
-0,1
0,2
0,7
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
0,0
-0,3
-0,4
0,2
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,5
-0,2
0,1
0,8
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,0
-0,3
-0,5
-0,8
59,9
57,2
54,6
51,4
Effect pakket
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
9.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 VerlagenvandenominalepremieZvw
 AfschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandearbeidskortingendeinkomensafhankelijkecombinatiekorting
 Verzilverbaarmakenvandearbeidskorting,deinkomensafhankelijkecombinatiekorting
endeouderenkorting
 Verhogenvandealleenstaandeouderenkorting
 VerhogenvandeAOW‐uitkering
 Hervormenenintensiverenvanhetkindgebondenbudget
 Verhogenvandebijstand
 Eerstedriedagengratiskinderopvangvoorkinderenvaneenhalftotdriejaar.
154
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Afschaffenvandezorgtoeslag
 Verhogenvandetarievenderdeenvierdeschijfinbox1
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 FiscaliserenvandeAOW‐premie  Afschaffenvandekinderbijslag
 Afschaffenvandemkb‐winstvrijstelling
 Afschaffenvandebelastingvrijereiskostenvergoedingauto(woon‐werk)
 Defiscaliserenvandeaftrekeigenwoning
 Halverenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Afschaffenvandeouderenkortingvoorhogereinkomens
 Verhogenvandebijtellingvanonzuinigeauto's.
Devolgendemaatregelenpakkenverschillenduitvoorverschillendegroepen:
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmeteenprogressieftariefinbox3
DoorhetbeleidspakketvanGroenLinksnemendereëlecontractlonen0,2%inde
marktsectorperjaarmeertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economische
effectenvooreenmeergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvanGroenLinksverbetertdetotalemedianekoopkracht
vanallehuishoudensgemiddeldmet1,2%perjaartenopzichtevanhetbasispad.De
belangrijkstemaatregeldiebijdraagtaanditpositieveeffectisdeverlagingvandenominale
Zvw‐premie.GroenLinksschaftookheteigenrisicoaf.DaarnaastschaftGroenLinksookde
zorgtoeslagaf,wathetpositieveeffectvandezemaatregelengrotendeelstenietdoetvoor
ontvangersvanzorgtoeslag.Hetverhogenvandearbeidskortingendealgemene
heffingskortinghebbenookeenpositiefeffectopdemedianekoopkracht.Hetverkortenvan
dederdeschijfheefteennegatiefeffectopdemedianekoopkracht.
HetbeleidspakketvanGroenLinksverbetertvooraldekoopkrachtvanhuishoudensmeteen
inkomentot350%wml.Huishoudensmeteeninkomenbeneden175%wmlhebben
voordeelvanhetverhogenvandealgemeneheffingskorting,dearbeidskortingende
alleenstaandeouderenkorting.Voordezegroepwordthetpositieveeffectvanhetverlagen
vandenominaleZvw‐premieenhetafschaffenvanheteigenrisicogrotendeelstenietgedaan
doorhetafschaffenvandezorgtoeslag.Voorhuishoudensmeteeninkomenvanaf175%wml
isditniethetgeval,omdatzijbeperktofgeenzorgtoeslagontvangen.Dezehuishoudens
hebbenookvoordeelvanhetverhogenvandealgemeneheffingskortingende
arbeidskorting.Detoenamevandekoopkrachtvandezegroepenwordtvooralbeperktdoor
hetverkortenvandederdeschijf.
155
Demedianekoopkrachttoenamevanwerkenden,uitkeringsgerechtigdenen
gepensioneerdenisvergelijkbaar.Werkendenhebbenvooralvoordeelvanhetverhogenvan
dearbeidskorting.Dekoopkrachtvanuitkeringsgerechtigdenverbetertsterkdoorhet
verhogenvandebijstand.Gepensioneerdenhebbenvoordeelvandealleenstaande
ouderenkortingenvandeverhogingvandeAOW‐uitkering.Demedianekoopkrachtvan
dezegroepwordtgedruktdoorhetfiscaliserenvandeAOW‐premie.
Tweeverdienersgaanerindoorsneemeeropvooruitdanalleenstaandenen
alleenverdieners.Invergelijkingmettweeverdienersprofiterenalleenstaandenen
alleenverdienersmindervandeverhogingvandearbeidskortingenhebbenmeernadeelvan
hetafschaffenvandezorgtoeslag.
Gezinnenmetkinderengaanerindoorsneeietsminderopvooruitdangezinnenzonder
kinderen.Hetafschaffenvandekinderbijslagenaanpassingenenintensiveringeninhet
kindgebondenbudgethebbenvoordezegroeppersaldoeennegatiefeffectopde
koopkracht.
156
Tabel 9.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket GroenLinks, gemiddeld per jaar over
2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
Inkomensniveau (d)
<175% wml
175-350% wml
350-500% wml
>500% wml
36
38
15
11
1,2
1,4
1,0
0,3
1,3
1,6
0,9
0,1
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
63
9
26
1,3
1,0
0,9
1,3
1,3
1,1
Huishoudtype
Tweeverdieners
Alleenstaanden
Alleenverdieners
52
43
5
1,3
1,0
0,7
1,4
1,1
1,0
Gezinssamenstelling (g)
Met kinderen
Zonder kinderen
26
49
1,1
1,3
1,1
1,3
100
1,1
1,2
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
157
Figuur 9.1
Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket GroenLinks, gemiddeld per jaar
over 2018-202148
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
48
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
158
9.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenlagereinkomensongelijkheidopdelangetermijn.
TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt6,0%lager.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 FiscaliserenvandeAOW‐premie
 Halverenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Afschaffenvandekinderbijslag
 Afschaffenvandezorgtoeslag
 Eerstedriedagengratiskinderopvangvoorkinderenvaneenhalftotdriejaar
 Lagerepensioenuitkeringendoorhetverlagenvandeaftoppingsgrensvoorde
aftrekbaarheidvanpensioenpremies.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 VerlagenvandenominalepremieindeZvw
 VerhogenvandeAOW‐uitkering
 Verhogenvandealgemeneheffingskorting
 Verhogenvandetarievenderdeenvierdeschijfinbox1
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Afschaffenvandemkb‐winstvrijstelling
 Verhogenvandebijstand
 Hervormenenintensiverenvanhetkindgebondenbudget
 Afschaffenvandeouderenkortingvoorhogeinkomens
 Verhogenvandealleenstaandeouderenkorting
 AfschaffenvanheteigenverplichtrisicoindeZvw
 Defiscaliserenvandeaftrekeigenwoning
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmetprogressieftariefinbox3
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting(metintroductieafbouw)
 Arbeidskortingversneldafbouwenenintensiveren
 Afschaffenbelastingvrijereiskostenvergoedingauto(woon‐werk)
 Verzilverbaarmakenvandearbeidskorting,deinkomensafhankelijkecombinatiekorting
endeouderenkorting.
 Verhogenvandebijtellingvanonzuinigeauto's.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverlagen,zijnonderanderehetverlagenvan
denominalepremieindeZvw,hetverhogenvandeAOW‐uitkering,hetverkortenvande
derdeschijf,hetverhogenvandebijstand,hetverhogenvandealgemeneheffingskortingen
alleenstaandeouderenkorting,enhetverhogenvanhettariefvandederdeenvierdeschijf.
DaartegenoverstaatonderanderedathetfiscaliserenvandeAOW‐premieenhethalveren
159
vandeouderenkortingvoorlagereinkomensvooreentoenamevandeGini‐coëfficiënt
zorgen.
Tabel 9.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket GroenLinks
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
-3,3
-6,0
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c )
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
EenmaatregeldienietmeelooptindeberekeningvandeGini‐coëfficiëntisde
arbeidsongeschiktheidsuitkeringvoorzelfstandigen(zievoormeertoelichtingparagraaf
2.6).
Naastdeeffectenvanbeleidopdelangetermijninkomensverdelingzijnereffectenophet
inkomensniveaualsgevolgvanmilieumaatregelendienietelderszichtbaarworden.Hetgaat
hierbijomdeverhogingvandeODE‐heffingterfinancieringvandeSDE+‐uitgavenenom
niet‐EMU‐relevantelastenverzwaringen(bijvoorbeeldverplichtingtothetenergiezuiniger
makenvanwoningen).Dezelastenverzwaringenwordenverondersteldrelevanttezijnvoor
gezinnen,omdatdezeopdelangetermijnophenzullenwordenafgewenteld.49De
lastenverzwaringbijGroenLinkszalna2021oplopenmet11,5mldeuro.De
lastenverzwaringkomtvooraldoorintensiveringinSDE+,waardoordeODE‐heffingoploopt
endoordemaatregelomkantorenteverbeterennaarlabelAofhogerenenergieneutraalte
bouwen.
9.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
IntotaalverhogendemaatregelenvanGroenLinksdestructurelewerkgelegenheidinuren
met0,3%.FiscalemaatregelenendeflexibiliseringvandeAOW‐leeftijdverhogende
structurelewerkgelegenheid,terwijldemaatregelenindesocialezekerheidhemjuist
verlagen.Achterhettotaleeffectgaandenodigeplussenenminnenschuil.
DeflexibiliseringvandeAOW‐leeftijdverhoogtdestructurelewerkgelegenheidomdatde
mogelijkheidwordtgeïntroduceerdom,actuarieelneutraal,deAOWmaximaaldriejaarlater
telateningaan.EerdereopnamevandeAOWisnietmogelijk.
49
De bedragen zijn berekend voor het jaar 2030 en in prijzen van het jaar 2017. De bedragen zijn niet incidenteel maar
structureel en zijn berekend ten opzicht van de lastenmutaties in het basispad (NEV 2016). De cijfers betreffen de
lastenverzwaring als gevolg van de SDE+/ODE en de niet-EMU-relevante lastenverzwaringen (milieu).
160
Tabel 9.9
Effecten van beleidspakket GroenLinks op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
w.v. fiscaal
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
AOW-leeftijd
0,3
0,2
-0,3
0,4
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
VeranderingenindepremieheffingvoorWWenWIAstimulerendestructurele
werkgelegenheid.GroenLinkshanteertnietlangerhetmaximumdagloonalspremiegrensen
voerteenfranchiseinbijdeheffingvandezepremies,waardoorhetgedeelteonder
minimumloonniveaugrotendeelspremievrijwordt.BovendienmaaktGroenLinks
werkgeversheteerstehalfjaarverantwoordelijkvoordeWW,watdestructurele
werkgelegenheidstimuleert.
OokhetarbeidsmarktbeleidvanGroenLinksverhoogtdestructurelewerkgelegenheidlicht,
vooralaandeonderkantvandearbeidsmarkt.Ditkomtdoordeuitbreidingvanhetaantal
beschuttewerkplekkenenmeergeldvoorloonkostensubsidies.Ditwordtdeelstenietgedaan
doorhetafschaffenvanhetwettelijkminimumjeugdloonvanaf18jaar.
Anderzijdsdaaltdestructurelewerkgelegenheidvoornamelijkdoordeverhogingvande
bijstand.Ditverkleintdeinkomensverschillentussenwerkenenniet‐werkenenvermindert
dusdeprikkelomtewerken.Ookdeintroductievaneencollectieveverzekeringvoorhet
tweedejaarloondoorbetalingvoorbedrijventottienwerknemersendepremievrije
arbeidsongeschiktheidsverzekeringvoorzelfstandigenopminimumloonniveaudragenbij
aandeverlagingvandestructurelewerkgelegenheid.50
Ookkindgerelateerderegelingen(indefiscaliteitensocialezekerheid)verlagenpersaldode
structurelewerkgelegenheid.Hetopwaartseeffectdatuitgaatvangratiskinderopvangvoor
werkendeoudersenintensiveringenindeinkomensafhankelijkecombinatiekorting,worden
meerdantenietgedaandoorneerwaartseeffectenvandeuitbreidingvanbetaald
geboorteverlofendeintroductievaneennieuweinkomensafhankelijkeregelingdiede
kinderbijslagenhetkindgebondenbudgetvervangt.Dezelaatstemaatregelmaaktbetaald
werkenminderlonendendruktdaarmeedestructurelewerkgelegenheid.
Fiscalemaatregelenophetgebiedvantarievenenschijvenvanbox1enbelastingenvan
bedrijvendrukkeneveneenspersaldodestructurelewerkgelegenheid.Dehogere
arbeidskortingvergrootdestructurelewerkgelegenheidweliswaar,maarditwordt
50
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
161
tenietgedaandoordeverkortingvandederdeschijf,deverhogingvandealgemene
heffingskortingendehogerelastenvoorbedrijven.Hetafschaffenvanheteigenrisico,het
verlagenvandenominalepremieenhetafschaffenvandezorgtoeslaghebbenpersaldoeen
lichtopwaartseffect.
DemaatregelenvanGroenLinksverkleinendekostenverschillenvoorbedrijventussenvaste
enflexibelewerknemers.Doorwerkgeversverantwoordelijktemakenvoorheteerstehalf
jaarWWkunnen–afhankelijkvandepreciezevormgeving–flexibelecontractenduurder
wordentenopzichtevanvastecontracten.Ookdoordeloondoorbetalingbijziektevoor
bedrijvenmetminderdantienwerknemersvoorhettweedejaartecollectiviserenworden
dekostenverschillenkleiner.
Ookdekostenverschillentussenhetindiensthebbenvanwerknemersenhetinhurenvan
zelfstandigenwordenpersaldoverkleind.Deafschaffingvandemkb‐winstvrijstellingende
fiscaleaftoppingvanpensioenverkleinendezeverschillen.Defranchiseinde
werkgeverspremiesmaaktwerknemersaandeonderkantvandearbeidsmarktook
aantrekkelijkertenopzichtevanhetinhurenvanzelfstandigen.51Daarnaastmaakt
GroenLinkswerkgeversverantwoordelijkvoorheteerstehalfjaarWWenschaftdepartij
hetwettelijkminimumjeugdloonvanaf18jaaraf.Dezetweemaatregelendoende
eerdergenoemdeverkleiningenvandekostenverschillendeelsteniet.
9.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvanGroenLinksresulteertineenpositiefhoudbaarheidssaldovan0,1%
bbp.Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisnegatief:‐0,3%bbp.De
uitgavenstijgenoplangetermijnmetcirca0,7%bbp,deinkomstenmet0,5%bbp.Aande
uitgavenkantbetrefthetvooraleenverhogingvandeAOW‐uitkeringenintensiveringenbij
dezorg,ontwikkelingssamenwerking,milieuenonderwijs,deelsgemitigeerddoor
afschaffingvandekinderbijslag.DeinkomstenstijgendoordefiscaliseringvandeAOW‐
premie,diebijAOW’ersmeteenaanvullendpensioeneenbelangrijktegenwichtvormtvoor
bovengenoemdestijgingvandeAOW‐uitkering.Deinkomstenuitdevennootschapsbelasting
nementoedoorgrondslagverbredingentariefverhogingeninvoeringvaneenbankbelasting.
Deindirectebelastingennementoedoorinvoeringvaneenkilometerheffing,een
congestieheffingeneenminimumprijsvoorCO2.Ookdeinkomstenbelastingneemttoe.Dit
wordt,deelsgemitigeerddoorlastenverlichtingenbijhuishoudens(vooraldoorverlagingen
vandenominalepremieZvw)enwerkgevers.
Hetnegatievehoudbaarheidseffectwordtvooralbinnendevolgendekabinetsperiode
bereikt.
51
De bijbehorende schuif van werkgeverspremies richting hogere inkomens zorgt echter voor het tegenovergestelde aan
de bovenkant van de arbeidsmarkt. Daar waren zelfstandigen overigens al duurder (zie IBO zelfstandigen zonder
personeel).
162
Hetbeleidophetgebiedvandezorgheefteennegatiefhoudbaarheidseffectvan1,5%bbp
(vooraldoorverlagingvandenominaleZvw‐premie,afschaffingvanheteigenrisicoende
intensiveringvandeverpleeghuiszorg).Hetbeleidopdeanderegebiedencompenseertdit
grotendeels.Hetgaatdanbijwonenomhetdefiscaliserenvandeeigenwoning,waardoorde
huidigesubsidieviadehypotheekrenteaftrekvervalt,enbijdeoverigebeleidsterreinen
vooralomlastenverhogingen(ziehierboven).
HetwerkgelegenheidseffectvanhetGroenLinkspakketmet0,3%,dateengevolgisvan
fiscalemaatregelenendeflexibiliseringvandeAOW‐leeftijd,leverteenpositievebijdrage
aandehoudbaarheidvan0,1%bbp.
Tabel 9.10
Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket GroenLinks
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
-0,3
-2
0,1
0
Effect op EMU-saldo in 2021
-0,2
-2
Effecten na 2021
-0,1
0
AOW en pensioenen
0,1
1
Wonen
0,3
2
-1,5
-11
0,8
6
Effect beleidspakket
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
Zorg
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
163
10 SGP
legenda
basispad
SGP
andere partijen
veiligheid en
defensie
90
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
SGP
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
90
sociale
zekerheid
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,2
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-0,8
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
0,6
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,3
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
SGP
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
-3,5
3,5
0
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-0,3
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-2,2
2,2
-1,4
-5,0
5,0
0,0
meer
werkgelegenheid
meer ongelijke
verdeling
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
164
10.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvandeSGPverhoogtin2021deoverheidsuitgavenmet1,4mldeuroen
vermindertdecollectievelastenmet5,1mldeuro.Tengevolgehiervanverslechterthet
EMU‐saldoin2021persaldomet6,4mldeurotenopzichtevanhetbasispad.52Ditisdeex‐
antemutatie,datwilzeggenongerekenddemacro‐economischedoorwerking.
In2021verhoogtdeSGPdeoverheidsuitgavenpersaldomet1,4mldeuro.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnamedefensieenveiligheid.Persaldowordthetmeest
omgebogenbijsocialezekerheidenopenbaarbestuur.Indeperiode2018‐2021stijgende
overheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet1,5%perjaar.
DeSGPbuigt1,2mldeuroomopopenbaarbestuur.Ditisvooralhetgevolgvaneen
beperkingvandeuitgavenbijhetRijk,zbo'senhetlokaalbestuurviaeenapparaatskorting.
DeSGPwilpersaldo0,5mldeuromeeruitgevenaanveiligheid.Deintensiveringwordt
besteedaandeinzetvanextrawijkagentenendeversterkingvanterrorismebestrijding,het
OM,derechtspraakenveiligheidsdiensten.DeSGPverhoogtdedefensie‐uitgavenmet
3,0mldeuro.
DevoorstellenvandeSGPlatenpersaldodeuitgavenaanbereikbaarheidongewijzigd.
DeSGPwilin20210,3mldeuroopmilieuintensiveren.Dezeintensiveringbetreft
uitsluitenddestimuleringvanenergiebesparingen‐innovatie.
Oponderwijswordtvoor0,2mldeurogeïntensiveerdin2021.Deintensiveringbetreft
eenverhogingvandelumpsumvanhetprimaironderwijs,voortgezetonderwijsen
mbo.Daarnaastwordtookdelumpsumvanhethogeronderwijsverhoogdmetals
doelonderanderehetinvoerenvantweejarigemasters.IndezorgintensiveertdeSGP
persaldo0,2mldeuro.Zieparagraaf10.2.DeSGPbuigtpersaldo1,2mldeuroominde
socialezekerheid.Dezebesparingkomtmetnamedoorhethalverenvandealleenstaande‐
ouderkopinhetkindgebondenbudgeteneenombuigingopdekinderopvangtoeslag.
Deoverdrachtenaanbedrijvenblijvenongewijzigd.DeSGPintensiveert0,2mldeuroop
internationalesamenwerking.Ditishetnetto‐effectvaneenintensiveringin
ontwikkelingssamenwerkingeneenombuigingopdevrijwilligebijdragenaanmindergoed
functionerendemultilateraleinstellingenengroteinternationaleorganisaties.Opdeoverige
uitgavenbuigtdeSGPnetto0,5mldeuroom.Ditisvoornamelijkhetresultaatvanhet
verlagenvandesubsidiesaandepubliekeomroep.
HetbeleidspakketvandeSGPleidttoteenstijgingvandewerkgelegenheidindesector
overheidvan0,5%perjaar.DevoorgesteldemaatregelenvandeSGPhebbeninde
kabinetsperiodegeeninvloedopdewerkgelegenheidsontwikkelingindezorgsector.
52
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
165
Tabel 10.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket SGP
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,2
63,0
0,9
0,4
Veiligheid
11,1
12,1
0,5
12,6
2,3
3,3
Defensie
7,8
8,0
3,0
10,9
0,6
8,9
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,0
10,1
1,3
1,3
0,3
0,3
Milieu
Onderwijs
37,6
38,1
0,2
38,3
0,3
0,5
Zorg
67,3
76,2
0,2
76,4
3,2
3,2
Sociale zekerheid
88,9
91,0
-1,2
89,8
0,6
0,3
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
0,0
10,4
1,3
1,2
Internationale samenwerking
12,1
13,0
0,2
13,1
1,7
2,0
-0,5
-0,5
1,4
324,5
1,3
1,5
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 10.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket SGP
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
35
30
-0,1
0,5
0,5
Zorg
145
0
140
2,2
0,0
2,2
Overheid en zorg
135
30
170
1,1
0,3
1,3
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
DeSGPverlichtdecollectievelastenin2021persaldomet5,1mldeuro.Gezinnenbetalen
5,8mldeurominderbelastingenenpremies.DeSGPlaatdecollectievelastenvoorbedrijven
in2021persaldoongewijzigd.Decollectievelastenvoorhetbuitenlandwordenmet0,7mld
euroverhoogd.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet15,9mldeuroteruggebracht.Eengroot
deelvandezelastenverlichtingkomtdoordeintroductievaneentweeschijvenstelseleneen
draagkrachtkorting.
Delastenopvermogenenwinstwordenverzwaard(1,6mldeuro).Ditisondermeerhet
gevolgvandeintroductievandeozbvoorgebruikersalsextrabelastinggebiedvoor
166
gemeenten.TercompensatiewordtdeomvangvanhetGemeentefondsmethetzelfdebedrag
verkleind,zodatdelastenopinkomenenarbeidverlaagdkunnenworden.Daarnaast
wordenookdetarievenvandevennootschapsbelastingverlaagd.
DebelastingenopmilieuwordendoordeSGPverzwaard(5,3mldeuro).Deze
lastenverzwaringkomtondermeerdoordeintroductievaneentolvignetnaarDuitsmodel.
Deopbrengstvandezemaatregelwordtvoorgezinnenenbedrijventeruggesluisdviade
motorrijtuigenbelasting.Delastenverzwaringvoorhetbuitenlandwordtnietteruggesluisd.
DeSGPverhoogtpersaldodeoverigebelastingenmet3,9mldeuro.Ditkomtvooraldoor
hetgedeeltelijkafschaffenvanhetverlaagdebtw‐tarief.
Tabel 10.3
Effecten op belastingen en sociale premies van beleidspakket SGP
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-15,9
-10,3
Vermogen en winst
0,0
1,6
1,6
Milieu
2,3
5,3
7,6
Overig
-0,8
3,9
3,1
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
-5,1
2,1
w.v. gezinnen
3,7
-5,8
-2,0
bedrijven
3,4
0,0
3,4
buitenland
0,0
0,7
0,7
10.2
Zorg
DeSGPverhoogtdecollectievezorguitgavenpersaldomet0,2mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduiteenverlagingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet0,5mldeuroeneen
verhogingvandecollectieveWlz‐uitgavenendeoverigezorguitgavenmetrespectievelijk0,5
en0,2mldeuro.
IndecuratievezorgvoertdeSGPbinnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentie
eenaantalwijzigingendoor.ZoheeftdeSGPdeintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorg,degeestelijkegezondheidszorg(ggz)ende
wijkverplegingtebeperken.Hetmacrobeheersinstrumentfungeertdaarbijalsstokachterde
deur.TevensintensiveertdeSGPinondermeerpalliatievezorg.Persaldobetekentditeen
ombuigingvan1,1mldeuroin2021.
DaarnaastverlaagtdeSGPheteigenrisicomet100euro.Omdatdoorhetherberekenenvan
hetgeneesmiddelenvergoedingssysteemdeeigenbetalingenbinnenhetpakkettoenemen,is
erpersaldosprakevaneenintensiveringvan0,8mldeuro.Degemiddeldeeigenbetalingen
167
indeZvwnemenhierdoorafmet50europerpersoon.DeSGPbrengtgeenwijzigingenaan
inhetverzekerdepakket.
TotslotbrengtdeSGPmedischspecialisteninloondienstonderdeWetnormering
topinkomens.Tezamenmeteenaantalanderemaatregelengerichtophetstelselvande
curatievezorglevertditeenombuigingopvan0,2mldeuroin2021.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertdeSGPindeWlzmeerpersoonsvolgende
bekostiginginzonderdemogelijkheidvanbijbetalenvoorextrakwaliteit.Ditbetekenteen
intensiveringvan0,3mldeuroin2021.Alsgevolghiervanmogenzorgkantorengeen
productieafsprakenmeermakenmetzorgaanbiedersenvergoedenzelandelijkuniforme
tarievenpergeïndiceerdezorgzwaarte,gelijkaanhetgemiddeldevandehuidigetarieven.
DeSGPbrengtgeenveranderingenaanindeeigenbetalingenbinnendeWetlangdurige
zorg(Wlz).WelintensiveertdeSGP0,2mldeurotaakstellendindeWlz.
BijdeoverigezorgverhoogtdeSGPdeRijksbijdrageaangemeentenpersaldomet0,2mld
euro.
Tabel 10.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket SGP
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
-0,5
46,0
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,1
eigen betalingen
0,8
aanpassing basispakket
0,0
overig
Eigen betalingen (euro p.p., a)
-0,2
270
-50
220
20,6
0,5
21,1
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,2
eigen betalingen
0,0
overig
0,3
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
9,1
0,2
9,3
76,2
0,2
76,4
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
168
10.3
Macro-economische effecten
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,2%‐puntperjaarbovenhetbasispadalsgevolgvanhetSGP‐
pakket.Hetpakketverlaagtdecollectievelasten,waarvooralhuishoudensvanprofiteren.Zij
zettenhunlastenverlichtingomineenhogereconsumptie,diegemiddeld0,6%‐puntperjaar
hardergroeit.Doorhogerebestedingennemenookdeinvesteringentoe.Deuitvoerdaaltten
opzichtevanhetbasispadvanwegehogereprijzen.
Dewerkloosheidkomtin20210,8%‐puntlageruitdaninhetbasispad,vooraldooreenlager
arbeidsaanbod.Hetarbeidsaanbodneemtaf,metnamedoordeintroductievanhet
splitsingsstelsel(belastingheffingophuishoudinkomen)enhetafschaffenvandealgemene
heffingskorting.Dewerkgelegenheidsgroeiindemarktsectorverandertniet,bijdeoverheid
komenermeerbanenbijdefensie.
Decontractlonenstijgenmetgemiddeld0,4%‐puntperjaarharderdaninhetbasispad.
Naastdeprijsontwikkelingzorgtdewerkloosheidsdalingvoorhogerelonen,maarwordtde
lastenverlichtingvoorwerknemersafgewenteldvialagerelonen.Hetgedeeltelijkafschaffen
vanhetverlaagdebtw‐tariefendiversemilieumaatregelenverhogendeindirecte
belastingen,diewordendoorberekendindeprijzen.Samenmethogerearbeidskostenneemt
hierdoordeinflatietoe.Detoenamevandearbeidsinkomensquoteisvooralhetgevolgvan
hogerereëlearbeidskosten.
Tabel 10.5
Macro-economische effecten van beleidspakket SGP
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,2
1,9
Consumptie huishoudens
1,1
0,6
1,7
Overheidsbestedingen
1,3
0,3
1,6
Investeringen bedrijven
2,3
0,2
2,5
Uitvoer goederen en diensten
4,0
-0,1
3,9
Contractloon marktsector
1,6
0,4
2,1
Consumentenprijsindex
1,3
0,4
1,8
-0,9
0,2
-0,7
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,1
0,7
w.v. marktsector
0,5
0,0
0,5
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
5,5
-0,8
4,7
77,9
0,6
78,5
169
10.4
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,6%bbpdoorhetSGP‐pakket.Datis0,3%bbplagerdanin
hetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet0,8%bbp.Demacro‐
economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet0,5%bbp.Dooreen
toenamevandeconsumptie(btw‐opbrengsten)enhogerecontractlonen(inkomstenheffing)
nemendebelasting‐enpremie‐inkomstentoe.Deuitgavenaanwerkloosheidsuitkeringen
nemenafdooreendalingvandewerkloosheid.
Deschuldquotedaaltin2021tenopzichtevanhetbasispad,doordatdetoenamevanhet
nominalebbp(denoemervandeschuldquote)inverhoudinggroterisdandeafnamevan
hetEMU‐saldo.Detoenamevanhetnominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotere
economischegroeialshogerebbp‐prijzen.
Tabel 10.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket SGP
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,2
-0,4
-0,7
-0,8
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,1
0,2
0,4
0,5
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,3
0,2
0,4
0,6
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,1
-0,1
-0,3
-0,5
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,5
0,0
0,2
0,1
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,0
0,0
-0,4
-0,5
59,8
57,5
54,8
51,8
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
10.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Invoerenvaneensplitsingsstelsel
 Invoerenenintensiverenvaneendraagkrachtkorting.
 Invoerenvaneentweeschijvenstelselinbox1
 Verhogenvandekinderbijslag
 Verhogenvanhetheffingsvrijevermogeninbox3
 Verhogenvandeouderenkorting(metinvoeringgeleidelijkeafbouw)
 Verhogenvandestartersaftrek
 Invoerenvaneengeboortepremievooreerstgeborenen
 VerlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw.
170
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Afschaffenvandealgemeneheffingskorting
 FiscaliserenvandeAOW‐premie
 HalverenvandealleenstaandeouderkopindeWetKindgebondenBudget
 Invoerenvaneenozb‐gebruikersdeelindelokalebelastingen
 Verlagenvandekinderopvangtoeslag
 Verlagenvandezelfstandigenaftrek
 Verlagenvandemkb‐winstaftrek
 LagerezorgtoeslagdoorverlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw.
Devolgendemaatregelenpakkenverschillenduitvoorverschillendegroepen:
 Defiscaliseringvandepartneralimentatie.
HetbeleidspakketvandeSGPleidttotongeveerdezelfdereëlecontractloonontwikkelingin
demarktsectoralsinhetbasispad.(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreen
meergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvandeSGPverbetertdetotalemedianekoopkrachtvanalle
huishoudensgemiddeldmet0,6%perjaartenopzichtevanhetbasispad.Departij
introduceerteensplitsingsstelselwaarinbelastingheffingineentweeschijvenstelsel
plaatsvindtopbasisvanhuishoudinkomen(endusnietopbasisvanhetinkomenper
gezinslid).Departijverlichtdelastendooreendraagkrachtkortingdiewordtafgebouwdmet
huishoudinkomen.Daarvoorschaftdepartijdealgemeneheffingskortingaf.
HetbeleidspakketvandeSGPleidtvooraltoteenhogerekoopkrachtvoorhuishoudensmet
eeninkomenboven175%wml.Dezeinkomenswordeninongeveergelijkematebetervan
delastenverlichtingviadedraagkrachtkortingenhettweeschijvenstelsel.Dekoopkrachtvan
huishoudensmeteeninkomenbeneden175%wmlverslechtertpersaldoomdatde
invoeringvanhetozb‐gebruikersdeel,dieharderneerslaatbijlagereinkomens,de
compensatieviadedraagkrachtkortingmeerdantenietdoet.Ookhethalverenvande
alleenstaandeouderkopindeWetKindgebondenBudgetendefiscaliseringvandeAOW‐
premieverslechterendekoopkrachtvoorlageinkomens.
Dekoopkrachtvanwerkendenverbetertvooraldoorhettweeschijvenstelselende
draagkrachtkorting.Dezekoopkrachtstijgingwordtdeelsbeperktdoordeafschaffingvande
algemeneheffingskorting.Uitkeringsgerechtigdenengepensioneerdenzienpersaldoeen
koopkrachtdaling.Bijuitkeringsgerechtigdenwordtditveroorzaaktdoordeafschaffingvan
dealgemeneheffingskortingendehalveringvandealleenstaandeouderkopindeWet
KindgebondenBudget.Gepensioneerdenzienhunkoopkrachtdalendoordefiscaliseringvan
deAOW‐premieenhetozb‐gebruikersdeel.
Deinvoeringvanhetsplitsingsstelselendedraagkrachtkortingverbetertvooralde
koopkrachtvooralleenverdieners.Dekoopkrachtvantweeverdienersenalleenstaanden
171
stijgtinminderemate.Gezinnenzonderkinderenzienpersaldoeensterkeretoenamevan
dekoopkrachtdangezinnenmetkinderen.Ditwordtvoornamelijkveroorzaaktdoorde
invoeringvandedraagkrachtkortingdiepositieveruitpaktvoorlagereinkomens.Deze
maatregelpaktminderpositiefuitvoortweeverdienersenhogereinkomensdiesterker
vertegenwoordigdzijnindegroepvangezinnenmetkinderen.Daarnaastpaktde
defiscaliserenvandepartneralimententatieongunstiguitvoorgezinnenmetkinderen.
Tabel 10.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket SGP, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
-0,4
-0,1
175-350% wml
38
0,8
0,8
350-500% wml
15
0,9
0,8
>500% wml
11
1,1
0,8
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
63
1,1
1,0
9
-0,4
-0,1
26
-0,6
-0,2
Tweeverdieners
52
0,5
0,5
Alleenstaanden
43
0,4
0,6
Alleenverdieners
5
2,7
2,8
Met kinderen
26
0,8
0,7
Zonder kinderen
49
1,0
0,9
100
0,6
0,6
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
172
Figuur 10.1 Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket SGP, gemiddeld per jaar over
2018-202153
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
53
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
173
10.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeengelijkblijvendeinkomensongelijkheidopdelange
termijn.
BelangrijkstemaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Afschaffenvandealgemeneheffingskorting
 FiscaliserenvandeAOW‐premie
 Invoerenvaneentweeschijvenstelselinbox1
 HalverenvandealleenstaandeouderkopindeWetKindgebondenBudget
 Invoerenvaneenozb‐gebruikersdeelindelokalebelastingen.
 LagerezorgtoeslagdoorhetverlagenvanheteigenrisicoindeZvw
 Invoerenvaneensplitsingsstelsel
 Lagerepensioenuitkeringendoorhetverlagenvandeaftoppingsgrensvoorde
aftrekbaarheidvanpensioenpremiesendoordemogelijkheidompensioenaanspraken
vervroegdoptenemen.
BelangrijkstemaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Invoerenenintensiverenvaneendraagkrachtkorting
 Verhogenvandeouderenkorting(metinvoeringgeleidelijkeafbouw)
 Verhogenvandekinderbijslag
 Invoeringvaneengeboortepremievooreerstgeborenen
 Verhogenvanhetheffingsvrijevermogeninbox3
 Verlagingvandemkb‐winstaftrek
 Verlagenvandezelfstandigenaftrek
 Verhogenvandestartersaftrek
 Defiscaliserenvanpartneralimentatie
 VerlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Verlagenvandekinderopvangtoeslag.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverhogen,zijnhetfiscaliserenvandeAOW‐
premie,hetinvoerenvaneenozb‐gebruikersdeel,hetverlagenvandealleenstaande
ouderkopinhetkindgebondenbudgetenhetafschaffenvandealgemeneheffingskorting.
Daartegenoverstaatonderanderedathetinvoerenvaneendraagkrachtkortingende
inkomensafhankelijkeouderenkortingeenafnamevandeGini‐coëfficiëntveroorzaken.
174
Tabel 10.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket SGP
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
2,9
0,0
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c)
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
10.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 10.9
Effecten van beleidspakket SGP op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
-1,4
w.v. fiscaal
-1,9
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
0,0
AOW-leeftijd
0,4
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
TezamenverlagendemaatregelenvandeSGPdestructurelewerkgelegenheidinurenmet
1,4%.Dezestructurelewerkgelegenheidsdalingishetgevolgvanfiscalemaatregelen.De
maatregelenophetgebiedvandeAOW‐leeftijdverhogendestructurelewerkgelegenheid
juist.Ditlaatsteishetgevolgvandeintroductievandemogelijkheidom,actuarieelneutraal,
deAOWmaximaaldriejaarlaterintelatengaan.EerdereopnamevandeAOWisniet
mogelijk.
Delagerestructurelewerkgelegenheidisvoornamelijkhetgevolgvanveranderingeninbox
1.DooreentweeschijvenstelselensplitsingsstelselteintroducerenverlaagtSGPde
structurelewerkgelegenheid.Deuniformetarieveninwatnudeeerstetotenmetdederde
schijfzijn,leidenopzichzelfweliswaartoteentoenamevandestructurelewerkgelegenheid,
maardetopheffingenvooraldeheffingopbasisvanhuishoudinkomendoenditeffectmeer
danteniet.Belastingheffingopbasisvanhuishoudinkomenverlaagtdearbeidsparticipatie
vantweedeverdienersineenhuishouden.Dezetweedeverdienerszijngevoeligervoor
fiscaleprikkelsdanhoofdkostwinners.Devervangingvandealgemeneheffingskortingdoor
een(hogere)draagkrachtkortingverlaagtdewerkgelegenheidverder.
Anderefiscalemaatregelendiedestructurelewerkgelegenheidverlagen,liggenophet
terreinvankindgerelateerderegelingen.Dezeverlagendestructurelewerkgelegenheid
vooraldoorverlagingvandekinderopvangtoeslagenintroductievaneigenbijdrageninde
175
kinderopvang.Delagerebelastingenenpremiesvoorbedrijvenverhogendestructurele
werkgelegenheidlicht.
Persaldohebbendemaatregelenophetgebiedvandesocialezekerheidgeeneffectophet
niveauvandestructurelewerkgelegenheid.DoordestapsgewijzeverlagingvandeWW‐
uitkeringinhettweedejaartothetniveauvandebijstandenhetinminderingbrengenvan
eerdergebruikteWW‐rechten,stijgtdestructurelewerkgelegenheid.Maarditwordtvolledig
tenietgedaandoordeintroductievaneencollectieveverzekeringvoorhettweedejaar
loondoorbetalingbijziektevoorbedrijventotvijftigwerknemers.54Metdezemaatregel
verkleintdeSGPhetverschilinloonkostentussenvasteenflexibelewerknemerswel
enigszins.
Maatregelenophetgebiedvanzelfstandigenveranderendestructurelewerkgelegenheid
niet,maarverkleinenwelhetverschiltussenwerknemersenzelfstandigen.Doorde
zelfstandigenaftrekendemkb‐winstvrijstellingteverlagen,verkleintdeSGPdestructurele
werkgelegenheidenvermindertzijtevenshetverschilinfiscalebehandelingtussen
werknemersenzelfstandigen.OokhetverlagenvandeAof‐premies,deversoberingvande
WW‐rechtenvanwerknemers,hetverlagenvandeaftoppingsgrensvanpensioenenende
introductievanmeerkeuzevrijheidinpensioenenreducerenditverschil.Daarstaat
tegenoverdatdeSGPdestartersaftrekverhoogtmet2000euro.
10.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvandeSGPresulteertineenhoudbaarheidssaldovannul.Het
houdbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisnegatief:‐0,3%bbp.Deuitgaven
blijvenoplangetermijnalsaandeelvanhetbbpopnagenoeghetzelfdeniveau.Hogere
uitgavenvoordefensieenveiligheidenversoberingenbijonderanderede
kinderopvangregelingenensubsidiesvoorpubliekeomroepcompenserenelkaar.De
inkomstendalenmet0,4%bbpalsgevolgvanhetsaldo‐effectvaneenlagere
inkomstenbelasting(vooraldoorhettweeschijvenstelselendedraagkrachtkorting)en
vennootschapsbelastingenhogereindirectebelastingen.Ditbetreftvooraldeintroductie
vaneenozb‐gebruikersdeel,verhogingvandemilieubelastingenenafschaffingvanhet
verlaagdbtw‐tarief.
Hetnegatievehoudbaarheidseffectwordtvooralbereiktbinnendevolgende
kabinetsperiode,metnamedoorlastenverlichting.Ernavolgtenigherstel,vooraldoordat
hetverschilinlastenverlichtingmethetbasispadkleinerwordt.
ErzijnhoudbaarheidswinstenbijdebeleidsdossiersAOWenpensioenen(vooraldoor
fiscaliseringvandeAOW‐premieenverlagingvandeaftoppingsgrensvoorpensioensparen)
54
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
176
enwonen(invoeringgebruikersdeelbijdeozb),maardezewordenmeerdantenietgedaan
dooranderbeleid,metnamebovengenoemdelagerebelastingen.
Dewerkgelegenheiddaaltdoordeinvoeringvanhetsplitsingsstelsel.Hetpositieveeffect
vandelagerebelastingenweegthierniettegenop.Structureeldaaltdewerkgelegenheidmet
1,4%,wateennegatiefeffectopdehoudbaarheidheeftvan0,4%bbp.
Tabel 10.10 Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket SGP
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
-0,3
-2
0,0
0
-0,3
-3
0,0
1
AOW en pensioenen
0,3
2
Wonen
0,3
2
Zorg
0,0
0
-1,0
-7
Effect beleidspakket
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op EMU-saldo in 2021
Effecten na 2021
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
177
11 DENK
legenda
basispad
DENK
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
DENK
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,1
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-0,4
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
0,1
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
0,4
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
DENK
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
-3,5
3,5
0
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-0,2
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-2,2
2,2
0,0
-5,0
5,0
-0,5
meer
werkgelegenheid
meer ongelijke
verdeling
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
178
11.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvanDENKverhoogtin2021deoverheidsuitgavenmet8,2mldeuro,
verzwaartdecollectievelastenmet9,3mldeuroenverhoogtdeaardgasbatenmet1,7mld
euro.TengevolgehiervanverbeterthetEMU‐saldoin2021persaldomet2,8mldeuroten
opzichtevanhetbasispad.55Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggenongerekenddemacro‐
economischedoorwerking.
In2021verhoogtDENKdeoverheidsuitgavenpersaldomet8,2mldeuro.Denetto
intensiveringenbetreffenmetnamezorgeninternationalesamenwerking.Persaldowordt
hetmeestomgebogenbijdefensieenopenbaarbestuur.Indeperiode2018‐2021stijgende
overheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet2%perjaar.
DENKbuigt1,2mldeuroomopopenbaarbestuur.Dezeombuigingishetgevolgvaneen
apparaatskortingopdeuitgavenbijhetRijk,zbo'senhetlokaalbestuur.DENKwilpersaldo
0,4mldeurominderuitgevenaanveiligheid.Inditkaderwordtbijvoorbeeldderecente
intensiveringvanveiligheidenjustitiedeelsteruggedraaid.DENKverlaagtdedefensie‐
uitgavenmet1,7mldeuro.
OphetterreinvanbereikbaarheidkomtDENKtoteennettointensiveringvan1mldeuro.
DitkomtmetnamedoordeintroductievangratisopenbaarvervoervoorAOW‐gerechtigden
meteeninkomenvanmaximaal120%vanhetminimumloonenvooriedereenmeteen
bijstandsuitkering.Demilieu‐uitgavenblijvenonveranderd.
Oponderwijswordtvoor0,9mldeurogeïntensiveerdin2021.Degrootsteintensivering
betrefteenverhogingvandelumpsumvanhetprimaironderwijsmetalsdoelhetverlagen
vandemaximaleklassenomvangnaar25leerlingen.IndezorgintensiveertDENKpersaldo
6,3mldeuro.Zieparagraaf11.2.DENKintensiveertpersaldo0,5mldeuroindesociale
zekerheid.HetterugdraaienvandeversneldeAOW‐leeftijdsverhogingendeverhogingvan
degrensvandevermogenstoetsindeAIOendebijstandzijndaarbijdegrootste
intensiveringen.Eenombuigingdiedaartegenoverstaatisdebespaardezorgtoeslagdoorde
afschaffingvanheteigenrisico.
Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo0,1mldeurominderbesteed.
DENKintensiveert2,1mldeuroopinternationalesamenwerking.Opdeoverigeuitgaven
intensiveertDENKnetto0,9mldeuro.Daarbijgaathetvoornamelijkomeen
compensatiefondsinverbandmetdeverhoogdegaswinninginGroningen.
HetbeleidspakketvanDENKleidttoteendalingvandewerkgelegenheidindesector
overheidvan0,5%perjaar.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsectoreen
stijgingvandewerkgelegenheidplaatsvan1%perjaar.
55
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
179
Tabel 11.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket DENK
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,2
63,0
0,9
Veiligheid
11,1
12,1
-0,4
11,7
2,3
1,4
Defensie
7,8
8,0
-1,7
6,2
0,6
-5,4
Bereikbaarheid
9,6
10,1
1,0
11,2
1,3
3,7
0,0
0,0
Milieu
0,4
Onderwijs
37,6
38,1
0,9
39,0
0,3
0,9
Zorg
67,3
76,2
6,3
82,4
3,2
5,2
Sociale zekerheid
88,9
91,0
0,5
91,5
0,6
0,7
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
-0,1
10,4
1,3
1,1
Internationale samenwerking
12,1
13,0
2,1
15,1
1,7
5,6
0,9
0,9
8,2
331,4
1,3
2,0
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 11.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket DENK
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
-30
-35
-0,1
-0,5
-0,6
Zorg
145
70
210
2,2
1,0
3,2
Overheid en zorg
135
40
175
1,1
0,3
1,4
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
DENKverzwaartdecollectievelastenin2021persaldomet9,3mldeuro.Gezinnenbetalen
5mldeuromeerbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgendecollectievelastenmet3,8
mldeuro.Decollectievelastenvoorhetbuitenlandwordenmet0,5mldeuroverhoogd.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet2,9mldeuroverhoogd.Het
terugdraaienvandeeerdereverlengingenvandederdeschijfindeloon‐en
inkomstenbelastingeneenverhogingvanhettariefindederdeschijfzijndaarbijdegrootste
lastenverzwaringen.
Delastenopvermogenenwinstwordenverzwaard(3,8mldeuro).Ditisvooralhetgevolg
vandevervangingvanvermogensrendementsheffinginbox3dooreen
180
vermogensaanwasbelastingmeteenprogressieftariefenhetbeperkenvanderenteaftrek
voorbedrijven.Hiertegenoverstaanechterooklastenverlichtingen,zoalsdeafschaffingvan
deverhuurderheffing.
DebelastingenopmilieuwordendoorDENKverzwaard(2mldeuro).Degrootste
lastenverzwaringbetreftdeinvoeringvaneenbelastingopvliegtickets.DENKverhoogtper
saldodeoverigebelastingenmet0,7mldeuro.Hetgaatdaarbijondermeeromde
opbrengstvanhetregulerenvanhettelen,verkopenengebruikenvansoftdrugs.
DENKverhoogtdegaswinninginGroningenmet12mldNm³enditheefteenpositiefeffect
opdeaardgasbatenvan1,7mldeuro.
Tabel 11.3
Effecten op belastingen, sociale premies en gasbaten van beleidspakket DENK
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
2,9
8,5
Vermogen en winst
0,0
3,8
3,8
Milieu
2,3
2,0
4,3
Overig
-0,8
0,7
-0,1
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
9,3
16,4
w.v. gezinnen
3,7
5,0
8,8
bedrijven
3,4
3,8
7,2
buitenland
0,0
0,5
0,5
Gasbaten
11.2
1,7
Zorg
DENKverhoogtdecollectievezorguitgavenpersaldomet6,3mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduiteenverhogingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet4,1mldeuroeneen
verhogingvandecollectieveWlz‐uitgavenenoverigeuitgavenmetrespectievelijk1,6mld
euroen0,5mldeuro.
IndecuratievezorgvoertDENKbinnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentie
eenaantalwijzigingendoor.ZoschaftDENKschafthetverplichteigenrisicoaf.Omdatdoor
hetherberekenenvanhetgeneesmiddelenvergoedingssysteemdeeigenbetalingenbinnen
hetpakkettoenemen,iserpersaldosprakevaneenintensiveringvan4,2mldeuro.De
gemiddeldeeigenbetalingenindeZvwnemenafmet260europerpersoon.DENKbrengt
geenwijzigingenaaninhetverzekerdepakket.
Totslotlevertdecentraleinkoopvangenees‐enhulpmiddelendoordeRijksoverheideen
ombuigingvan0,1mldeuroop.
181
IndeintramuralelangdurigezorgvoertDENKeenaantalwijzigingendoorindeorganisatie
vandeWlz,diepersaldoleidentoteenintensiveringvan1,6mldeuroin2021.Structureel
gaathetomeenintensiveringvan3,0mldeuro.ZovoertDENKeenbezettingsnorminvan
tweezorgmedewerkerspergroepvanachtbewonersvoordeverpleeghuiszorg.
VerderverplichtDENKzorgkantorenommeerjarigecontractenmetbudgetafsprakenafte
sluitenmetzorgaanbieders.Ditwordtgecombineerdmetdeinvoeringvaneen(deels)
meerjarigecontracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.
DENKbrengtgeenwijzigingenaanindeeigenbetalingenindeWlz.
BijdeoverigezorgintensiveertDENK0,5mldeuroineenpreventiefonds.
Tabel 11.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket DENK
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
4,1
50,6
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,0
eigen betalingen
4,2
aanpassing basispakket
0,0
overig
Eigen betalingen (euro p.p., a)
-0,1
270
-260
10
20,6
1,6
22,2
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,0
eigen betalingen
0,0
overig
1,6
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
9,1
0,5
9,6
76,2
6,3
82,4
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
182
11.3
Macro-economische effecten
HetbbpgroeitdoorhetpakketvanDENK0,1%‐puntharderdaninhetbasispad.De
overheidsbestedingennementoedoorintensiveringenindezorg,terwijlde
lastenverzwaringbijgezinnenervoorzorgtdathuishoudensmindergaanconsumeren.De
verhogingvandegasproductiestimuleertdeuitvoer,maardeoverigeuitvoerwordtgeremd
doorhogereprijzen.
Dewerkloosheidin2021ligt0,4%‐puntlagerdaninhetbasispad,doormeerbaneninde
zorgeneenafnamevanhetarbeidsaanbod.Dewerkgelegenheidbijdeoverheidneemtlicht
afdoorombuigingenbijdefensie.Ookindemarktsectorisdewerkgelegenheidsgroeilager.
Hetarbeidsaanbodneemtindekabinetsperiodeaf,metnamedoorhetterugdraaienvande
versneldeAOW‐leeftijdsverhoging.
Decontractlonennemenmet0,1%‐puntperjaartoetenopzichtevanhetbasispad.De
werkloosheidsdalingzorgtvoorhogerelonen,terwijldelastenverlichtingvoorde
gemiddeldewerknemerdelonendrukt.Deinflatiestijgtdoorhetverhogenvanaccijnzenen
milieuheffingen.
Tabel 11.5
Macro-economische effecten van beleidspakket DENK
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,1
1,8
Consumptie huishoudens
1,1
-0,4
0,7
Overheidsbestedingen
1,3
0,7
2,1
Investeringen bedrijven
2,3
0,2
2,5
Uitvoer goederen en diensten
4,0
0,0
4,0
Contractloon marktsector
1,6
0,1
1,7
Consumentenprijsindex
1,3
0,1
1,4
-0,9
0,1
-0,8
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,0
0,7
w.v. marktsector
0,5
-0,1
0,4
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
5,5
-0,4
5,1
77,9
0,1
78,0
183
11.4
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt1,3%bbpdoorhetDENK‐pakket.Datis0,4%bbphoger
daninhetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieeltoemet0,4%bbp.De
macro‐economischedoorwerkingzorgtvoorverderetoenamemet0,1%bbp.Doorhogere
contractlonennemendeopbrengstenvandeinkomensheffingtoe.Deuitgavenaan
werkloosheidsuitkeringennemenafdooreendalingvandewerkloosheid.Dooreenafname
vandeconsumptiekomendebtw‐opbrengstenlageruit.Hetsaldoneemtmeertoedande
initiëleimpulsomdatdedoorwerkingseffectenvandelastenverzwaringkleinerzijndandie
vandeintensiveringen,metnamedoorextragaswinningenbijzorg.
Deschuldquotedaaltin2021tenopzichtevanhetbasispad,zoweldoordetoenamevanhet
EMU‐saldoalsdoordetoenamevanhetnominalebbp(denoemervandeschuldquote).De
toenamevanhetnominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotereeconomischegroeials
hogerebbp‐prijzen.
Tabel 11.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket DENK
EMU-saldo (% bbp, basispad)
2018
2019
2020
2021
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
0,0
0,0
0,1
0,4
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,0
0,1
0,1
0,1
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,3
0,5
0,9
1,3
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,1
0,1
0,2
0,4
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,6
0,2
0,6
1,0
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
Effect pakket
-0,1
-0,2
-0,6
-1,1
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
59,8
57,3
54,6
51,2
11.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Verhogenvandearbeidskorting
 AfschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Verhogenvandekinderbijslag
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Verhogenvandekinderopvangtoeslagmetgratiskinderopvangvoorheteerstekind
voorlagereinkomens
 Verhogenvandemkb‐winstvrijstelling
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting.
184
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 Verhogenvanhettariefderdeschijfinbox1
 Invoerenvaneeninkomensafhankelijkekinderbijslag
 Versneldafbouwenvandehypotheekrenteaftrek
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmeteenprogressieftariefinbox3
 Aftoppenvandehypotheekrenteaftrekopeigenwoningschuldvan500.000euro
 Afschaffenvandeaftrekbaarheideigenbijdragewerknemervoorleaseauto.
 LagerezorgtoeslagdoorafschaffenvanhetverplichteigenrisicoZvw.
HetbeleidspakketvanDENKleidttotongeveerdezelfdereëlecontractloonontwikkelingin
demarktsectoralsinhetbasispad(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreenmeer
gedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvanDENKverbetertdetotalemedianekoopkrachtvanalle
huishoudensgemiddeldmet0,1%perjaartenopzichtevanhetbasispad.Allehuishoudens
ondervindenvoordeelvanhetafschaffenvanheteigenrisicoindeZvw,waarbijhuishoudens
metlagerinkomenserminderopvooruitgaanomdatzeminderzorgtoeslaggaanontvangen.
Huishoudensmeteeninkomenvan175tot350%wmlprofiterenhetmeestvande
verhogingvandearbeidskorting,dieinkomensafhankelijkis.Huishoudensmeteeninkomen
beneden175%wmlgaanerpersaldonietopvooruitomdatzenaastdeverhogingvande
arbeidskortingnadeelondervindenvaneensnellereafbouwvandealgemene
heffingskorting‐wateenautomatischgevolgisvanhetverkortenvandelengtevandederde
schijf.Huishoudensmetinkomenboven500%wmlondervindennadeelvandemaatregelen
indederdeschijfenvanhetschrappenvandekinderbijslagvoordehogeinkomens.
WerkendenzienhunkoopkrachtdoorhetbeleidspakketvanDENKvooraltoenemendoorde
hogerearbeidskorting.Uitkeringsgerechtigdenzieneennegatievekoopkrachtontwikkeling
doordeversneldeafbouwvandealgemeneheffingskortingalsgevolgvanhetverkortenvan
dederdeschijfinbox1.Dekoopkrachtvangepensioneerdenverandertpersaldonauwelijks.
Hetvoordeelvandehogereouderenkortingvaltdeelswegtegeneensnellereafbouwvande
algemeneheffingskorting.
DoorhetbeleidspakketvanDENKgaanvooraltweeverdienerserinkoopkrachtopvooruit
doordehogerearbeidskorting.Huishoudensmetkinderenprofiterenvandehogere
kinderbijslagendehogereinkomensafhankelijkecombinatiekorting.
185
Tabel 11.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket DENK, gemiddeld per jaar over 20182021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
0,0
0,0
175-350% wml
38
0,2
0,3
350-500% wml
15
0,0
0,0
>500% wml
11
-0,3
-0,5
63
0,2
0,2
9
0,0
-0,1
26
-0,2
0,0
Tweeverdieners
52
0,1
0,2
Alleenstaanden
43
0,0
0,0
Alleenverdieners
5
-0,3
0,0
Met kinderen
26
0,5
0,6
Zonder kinderen
49
0,1
0,1
100
0,0
0,1
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
186
Figuur 11.1 Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket DENK, gemiddeld per jaar over
2018-202156
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
56
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
187
11.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
HetbeleidspakketvanDENKleidtpersaldototeenlagereinkomensongelijkheidopdelange
termijndaninhetbasispad.TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt0,5%lager.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 InvoerenvaneenvermogenstoetsindeAOW
 Verhogenvandemkb‐winstvrijstelling
 LagerezorgtoeslagdoorhetafschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Verhogenvanhetmaximaletariefvoordehypotheekrenteaftrekopdelangetermijn
 Verhogenvandeinkomensafhankelijkecombinatiekorting.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Invoerenenverhogenvaneeninkomensafhankelijkekinderbijslag
 Verhogenvanhettariefderdeschijfinbox1
 Verkortenvandederdeschijfinbox1
 AfschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingmeteenprogressieftariefinbox3
 Verhogenvandearbeidskorting
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Afschaffenvandeaftrekbaarheideigenbijdragewerknemervooreendureleaseauto
 Aftoppenvandehypotheekrenteaftrekopeeneigenwoningschuldvan500.000euro
 Verhogenvandekinderopvangtoeslagmetgratiskinderopvangvoorheteerstekind
voorlagereinkomens
 Hogerepensioenuitkeringendoorhetvergrotenvandefiscalejaarruimte.
DemaatregelenvanDENKleidenpersaldototeenverlagingvandeGini‐coëfficiëntten
opzichtevanhetbasispad.Belangrijkemaatregelenhierbijzijnhetverkortenvandederde
schijfinbox1,hetverhogenvanhettariefvandederdeschijfenhetinvoerenenverhogen
vandeinkomensafhankelijkekinderbijslag.Daartegenoverstaatonderanderedathet
invoerenvaneenvermogenstoetsindeAOW,waarbijdeAOWkomttevervallenvanafeen
vermogenvan80.000euro,eentoenamevandeGini‐coëfficiëntveroorzaakt.Dezetoename
vandecoëfficiëntkomtdoordatbijpersonenmeteenAOW‐uitkeringdecombinatielaag
inkomenmeteenhoogvermogenrelatiefvaakvoorkomt.
188
Tabel 11.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket DENK
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
2,3
-0,5
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c )
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
MaatregelendienietmeelopenindeberekeningvandeGini‐coëfficiënt,zijnonderanderede
verruimingvandevermogenstoetsenindebijstand,dearbeidsongeschiktheidsuitkering
voorzelfstandigenendeaanvullendeinkomensvoorzieningvoorouderen(zievoormeer
toelichtingparagraaf2.6).
11.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 11.9
Effecten van beleidspakket DENK op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
w.v. fiscaal
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
AOW-leeftijd
0,0
-0,2
-0,2
0,4
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
GezamenlijkhebbendemaatregelenvanDENKgeeninvloedopdestructurele
werkgelegenheid.Deneerwaartseeffectendieuitgaanvanveranderingenindefiscaliteiten
desocialezekerheidwordengecompenseerddoordeflexibiliseringvandeAOW‐leeftijd.
DENKbiedtdemogelijkheidom,actuarieelneutraal,deAOWmaximaaldriejaarlaterte
lateningaan.Ditverhoogtdestructurelewerkgelegenheidmet0,4%.Eerdereopnamevande
AOWisnietmogelijk.
Binnendesocialezekerheidzorgendeintroductievaneenverplichte
arbeidsongeschiktheidsverzekeringvoorzelfstandigenterhoogtevanhetwettelijk
minimumloonendeuitbreidingvanhetzorgverlofvooreendalingvandestructurele
werkgelegenheid.Ookhetcollectiviserenvanhettweedejaarloondoorbetalingvoor
bedrijventottienwerknemersheefteenlichtdrukkendewerking.57
57
De invloed van de beperking van de loondoorbetalingsplicht is grotendeels een statistisch effect, doordat zieke
werknemers onder de huidige regelgeving in de CBS-cijfers meetellen als werkenden en onder de voorgestelde
regelgeving als niet-werkenden. De rest is het gevolg van het feit dat re-integratie van zieke medewerkers effectiever is op
189
HetarbeidsmarktbeleidvanDENKverhoogtdestructurelewerkgelegenheid.Ditgebeurt
vooralaandeonderkantvandearbeidsmarktdoordeuitbreidingvanhetaantalbeschutte
werkplekken.Ookhetbeschikbaarstellenvaneengeoormerktbudgetvoormeerface‐to‐face
gesprekkenindedienstverleningvanhetUWVheefteenlichtopwaartseffect.
Dedalingvandestructurelewerkgelegenheidvanuitdefiscaliteitisvoordehelfthetgevolg
vanveranderingeninkindgerelateerdemaatregelenenvoordehelfthetgevolgvande
lastenverzwaringindederdeschijfvanbox1.Watbetreftdekindgerelateerdemaatregelen
verhoogtDENKweliswaardekinderopvangtoeslagenhetmaximalebedragvande
inkomensafhankelijkecombinatiekorting–watdestructurelewerkgelegenheidvanouders
verhoogt–maarditwordtmeerdangecompenseerddoorhetinkomensafhankelijkmaken
vandekinderbijslagenhetverhogendaarvan.Ditverkleinthetinkomensverschiltussen
werkenenniet‐werken,wat(betaald)werkenminderaantrekkelijkmaaktenzode
structurelewerkgelegenheidverlaagt.Deverhogingvandearbeidskortingheefteenklein
opwaartswerkgelegenheidseffect,evenalsdeafschaffingvanheteigenrisico(vanwegede
evenredigeverlagingvandezorgtoeslag).
Hetverschiltussenvasteenflexibelewerknemerswordtlichtverkleind.Ditgebeurtviade
collectiviseringvandeloondoorbetalingbijziektebijkleinebedrijven.Deverschillentussen
zelfstandigenenwerknemerswordenenerzijdskleinerdoordeverplichte
arbeidsongeschiktheidsverzekeringvoorzelfstandigen.Extrageldvoorstart‐up‐vouchersen
verhogingvandemkb‐winstvrijstellingvergrotendezeverschillenechterweer.
11.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvanDENKresulteertineenpositiefhoudbaarheidssaldovan0,1%bbp.
Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisnegatief:‐0,2%bbp.Deuitgaven
stijgenoplangetermijnmet1,6%bbp,terwijldeinkomstenmet1,3%bbptoenemen.De
uitgavenverhogingismeteenstijgingvan1,4%bbpvooralgeconcentreerdindezorg
(hoofdzakelijkdoorafschaffingeigenrisicobijdeZvwendeinvoeringvaneen
bezettingsnormindeverpleeghuiszorg).Ookdeuitgavenaanontwikkelingssamenwerking
ensocialezekerheidnementoe.Hiertegenoverstaanbezuinigingenophetopenbaar
bestuur.Deinkomstenstijgingzitvooralbijdeinkomstenbelasting,hoofdzakelijkdoor
tariefmaatregeleninbox1(terugdraaienverlengingderdeschijfenverhoging
arbeidskorting)endeintroductievaneennieuwprogressiefbelastingtariefinbox3,enbij
lastenverzwaringenindesfeervandevennootschapsbelasting.
Binnendekabinetsperiodezijndebudgettaireontwikkelingengunstig,deelsdoortijdelijke
extrainkomstenuitdegaswinninginGroningen.Deontwikkelingennadekabinetsperiode
het moment dat zij onder de verantwoordelijkheid vallen van een werkgever. De instroom in de WIA wordt daardoor hoger
wanneer de loondoorbetalingsplicht deels wordt gecollectiviseerd.
190
zijnechternegatief,vooralalsgevolgvanhetwegvallenvandeextragasinkomstenende
vergrijzingsgevoeligheidvandeuitgavenverhogingenindezorg.
Demaatregelenophetterreinvandezorghebbeneennegatiefhoudbaarheidseffectvan
1,2%bbp.Demaatregelenophetterreinvanwonenhebbeneennegatiefeffectvan0,3%
bbp,vooraldoorafschaffingvandeverhuurderheffing.Bovengenoemde
belastingverhogingenenmaatregelenophetterreinvandeAOWenpensioenen(invoering
vaneenvermogenstoetsbijdeAOWendemogelijkheidvanlatereopnamevandeAOW)
werkenhiertegenin.
HetwerkgelegenheidseffectvanhetDENK‐pakketheefteenverwaarloosbareinvloedophet
houdbaarheidssaldo.
Tabel 11.10 Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket DENK
% bbp
Houdbaarheid basispad
Effect beleidspakket
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
mld euro
0,4
3
-0,2
-2
0,1
1
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op EMU-saldo in 2021
Effecten na 2021
0,4
3
-0,6
-5
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
AOW en pensioenen
0,2
1
Wonen
-0,3
-2
Zorg
-1,2
-9
1,1
8
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
191
12 VNL
legenda
basispad
VNL
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
legenda
basispad
VNL
andere
partijen
lastenverlichting
gezinnen
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
minder -2,2
economische groei
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,4
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-0,4
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
1,6
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-0,8
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
VNL
andere
partijen
Effecten op lange termijn
basispad
overheidsbegroting minder
goed houdbaar
minder
werkgelegenheid
meer gelijke
verdeling
-3,5
3,5
0
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-1,0
-2,2
2,2
0,9
-5,0
meer
werkgelegenheid
5,0
12,6
meer ongelijke
verdeling
Structurele werkgelegenheid (%)
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
192
12.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvanVNLverlaagtdeoverheidsuitgavenmet18,1mldeuroenvermindert
decollectievelastenmet26,5mldeuroin2021.Hetpakketbevatdeinvoeringvaneen
vlaktaksvan27%incombinatiemethetafschaffenvaneengrootaantalheffingskortingenen
aftrekposten.Ditiseeningrijpendpakketaanmaatregelen:debudgettaireeneconomische
effectenervanzijnmetmeerdandegebruikelijkeonzekerhedenomringd.Hetbeleidspakket
vanVNLverslechterthetEMU‐saldoin2021persaldomet8,4mldeurotenopzichtevan
hetbasispad.58Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggenongerekenddemacro‐economische
doorwerking.
In2021verlaagtVNLdeoverheidsuitgavenpersaldomet18,1mldeuro.Persaldowordt
hetmeestomgebogenbijsocialezekerheid,internationalesamenwerkingenonderwijs.De
nettointensiveringenbetreffenmetnamedefensie.Indeperiode2018‐2021dalende
overheidsuitgaveninhetpadinclusiefhetbeleidspakketmet0,1%perjaar.
VNLbuigt1,2mldeuroomopopenbaarbestuur.Ditisvooralhetgevolgvaneenbeperking
vandeuitgavenbijhetRijk,zbo'senhetlokaalbestuurviaeenapparaatskorting.
VNLwilpersaldo1,0mldeuromeeruitgevenaanveiligheid.OokverhoogtVNLde
defensie‐uitgavenmet5,0mldeuro.
OphetterreinvanbereikbaarheidkomtVNLtoteennettointensiveringvan0,3mldeuro.
VNLinvesteertmetnameininfrastructuurenwaterbeheer.OokwilVNLin20210,7mld
euroopmilieuintensiveren.VNLintroduceerteeninvesteringsfondsvoorinnovatieen
energietransitieom15jaarlangvernieuwingtestimuleren.
Oponderwijswordtvoor4,1mldeuroomgebogenin2021.Deombuigingtreftzowel
hetprimair‐,voortgezet‐alshogeronderwijsviadelumpsum.IndezorgbuigtVNLper
saldo1,6mldeuroom.Eennaderetoelichtingopdezorgmaatregelenstaatinparagraaf12.2.
VNLbuigtpersaldo10,3mldeuroomindesocialezekerheid.Deombuigingkomtvooral
doordeafschaffingvandezorgtoeslagendekinderbijslag.
Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo2,5mldeurominderbesteed.Dit
komtvoornamelijkdoorhetafschaffenvandeWBSO,hetloonkostenvoordeelenhetlage‐
inkomensvoordeel.VNLbuigt4,2mldeuroomopinternationalesamenwerking.Opde
overigeuitgavenbuigtVNLnetto1,1mldeuroom.Degrootstepostdaarbijisdeombuiging
opmediaencultuur.
Dewerkgelegenheidsontwikkelingindesectoroverheidondervindtdoorhet
voorgesteldemaatregelenpakketvanVNLindekabinetsperiodegeenwijzigingenten
opzichtevanhetbasispad.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtindezorgsectoreen
dalingvandewerkgelegenheidplaatsvan0,2%perjaar.
58
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
193
Tabel 12.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket VNL
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,2
63,0
0,9
Veiligheid
11,1
12,1
1,0
13,1
2,3
4,3
Defensie
7,8
8,0
5,0
12,9
0,6
13,6
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,3
10,4
1,3
2,0
0,7
0,7
-2,5
Milieu
0,4
Onderwijs
37,6
38,1
-4,1
34,0
0,3
Zorg
67,3
76,2
-1,6
74,5
3,2
2,6
Sociale zekerheid
88,9
91,0
-10,3
80,8
0,6
-2,4
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
-2,5
8,0
1,3
-5,4
Internationale samenwerking
12,1
13,0
-4,2
8,7
1,7
-7,9
-1,1
-1,1
-18,1
305,0
1,3
-0,1
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 12.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket VNL
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
0
-5
-0,1
0,0
-0,1
Zorg
145
-15
125
2,2
-0,2
1,9
Overheid en zorg
135
-15
120
1,1
-0,1
1,0
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
VNLverlichtdecollectievelastenin2021persaldomet26,5mldeuro.Gezinnenbetalen
23,5mldeurominderbelastingenenpremies.Voorbedrijvendalendecollectievelastenmet
3,0mldeuro.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet20,6mldeuroteruggebracht.De
invoeringvaneenvlaktaksvan27%vooralleinkomensenalleleeftijdsgroepeneneen
nieuwebelastingvrijevoetverlagendelasten.Deafschaffingvandealgemene
heffingskorting,deaftrekbaarheidvanhypotheekrenteenpensioenpremiesdaarentegen,
verhogendelastenevenalsdeverlagingvandearbeidskorting.
194
Delastenopvermogenenwinstwordenverlicht(4,7mldeuro).Degrootste
lastenverlichtingvoorbedrijvenkomtdoordeverlagingvanbeidetarievenvande
vennootschapsbelastingnaar15%.Bijgezinnenisditdeafschaffingvandeerf‐en
schenkbelasting.
DebelastingenopmilieuwordendoorVNLverzwaard(3,4mldeuro).Degrootste
verzwaringkomtdoordeafschaffingvandebelastingvrijereiskostenvergoedingvoorzowel
zakelijkalswoon‐werkverkeerenvoorzowelov‐alsautokilometers.
VNLverlaagtpersaldodeoverigebelastingenmet4,7mldeuro,voornamelijkalsgevolg
vandeinvoeringvaneenuniformbtw‐tariefvan15%.
Tabel 12.3
Effecten op belastingen en sociale premies van beleidspakket VNL
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
-20,6
-15,0
Vermogen en winst
0,0
-4,7
-4,7
Milieu
2,3
3,4
5,7
Overig
-0,8
-4,7
-5,4
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
-26,5
-19,4
w.v. gezinnen
3,7
-23,5
-19,8
bedrijven
3,4
-3,0
0,4
buitenland
0,0
0,0
0,0
12.2
Zorg
VNLverlaagtdecollectievezorguitgavenpersaldomet1,6mldeuroin2021.Ditis
opgebouwduiteenverlagingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet1,9mldeuro,een
verhogingvandecollectieveWlz‐uitgavenmet0,3mldeuroengelijkblijvendeoverige
zorguitgaven.
IndecuratievezorgvoertVNLbinnenhethuidigestelselvangereguleerdeconcurrentie
eenaantalwijzigingendoor.ZoheeftVNLdeintentieomviahoofdlijnenakkoordende
volumegroeiindeziekenhuiszorg,degeestelijkegezondheidszorg(ggz)ende
wijkverplegingtebeperken.Hetmacrobeheersinstrumentfungeertdaarbijalsstokachterde
deur.Ditbetekenteenombuigingvan1,2mldeuroin2021.
VerderverlaagtVNLheteigenrisicomet50euro.AandeanderekantvoertVNLeigen
bijdrageninvoorparamedischezorgendieetadviseringvooralleleeftijden.Omdatdoorhet
herberekenenvanhetgeneesmiddelenvergoedingssysteemdeeigenbetalingenbinnenhet
pakkettoenemen,iserpersaldosprakevaneenintensiveringvan0,1mldeuro.De
195
gemiddeldeeigenbetalingenperpersoonindeZvwnemenhierdoorafmet20europer
persoon.
TevensbeperktVNLhetverzekerdepakketophetgebiedvangeneesmiddelenen
ouderdomsgerelateerdezorg.Intotaalbetekentditeenbesparingvan0,5mldeuro.
TotslotneemtVNLeenaantalmaatregelengerichtophetstelselvandecuratievezorgdie
tezameneenombuigingvan0,3mldeuroopleveren.
IndeintramuralelangdurigezorgvoertVNLeenaantalwijzigingendoorindeorganisatie
vandeWlz,diegezamenlijkleidentoteenombuigingvan0,2mldeuroin2021.Zoverplicht
VNLzorgkantorenommeerjarigecontractenmetbudgetafsprakenaftesluitenmet
zorgaanbieders.Ditwordtgecombineerdmetdeinvoeringvan(deels)meerjarige
contracteerruimteenmeerjarigeconcessiesvoorzorgkantoren.
Tabel 12.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket VNL
Basis
Effect in 2021 t.o.v. het
basispad
Basispad inclusief
pakket
-1,9
44,5
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
-1,2
eigen betalingen
0,1
aanpassing basispakket
-0,5
overig
-0,3
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
-20
250
20,6
0,3
20,9
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,5
eigen betalingen
0,0
overig
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
-0,2
9,1
0,0
9,1
76,2
-1,6
74,5
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
TotslotintensiveertVNLtaakstellend0,5mldeuroindeverpleeghuiszorg.VNLbrengtgeen
veranderingenaanindeeigenbetalingenbinnendeWetlangdurigezorg(Wlz).
BijdeoverigezorgbeperktVNLdeaanspraakophuishoudelijkehulpindeWmoin
combinatiemeteenverlagingvandeRijksbijdrageaangemeenten.Daartegenoverwordtde
196
Rijksbijdrageaangemeentenmethetoogopdemaatwerkvoorzieningvoorchronischzieken
engehandicaptenverhoogd.Ditispersaldobudgettairneutraal.
12.3
Macro-economische effecten
VNLintroduceertin2021eenvlaktaksvan27%meteenbelastingvrijevoetvan10.000euro.
Dezevlaktakswordtmedegefinancierduithetbeperkenofafschaffenvanbestaande
heffingskortingenenvanuithetafschaffenvandeaftrekbaarheidvanhypotheekrenteen
pensioenpremies.Deomvangvandezebelastinghervormingiszodaniggrootdatde
economischeeffectenhiervanmetmeerdandegebruikelijkeonzekerhedenzijnomringd.
Eendeelvandeeffectenwordtbovendienpaszichtbaarnadeperiode2018‐2021(zie
indicatorenvoordelangetermijn).
Debbp‐groeiligtgemiddeld0,4%‐puntbovenhetbasispadalsgevolgvanhetVNL‐pakket.
Deconsumptiewordtgestimuleerddoorlastenverlichtingvoorhuishoudens.Dehogere
consumptievebestedingenvormeneenstimulansvoordeeconomieendaarmeeookvoorde
bedrijfsinvesteringen.Deoverheidsbestedingennemenpersaldoniettoe,met
intensiveringenbijdefensieenombuigingenbijonderwijsenzorg.
Tabel 12.5
Macro-economische effecten van beleidspakket VNL
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,4
2,1
Consumptie huishoudens
1,1
1,1
2,2
Overheidsbestedingen
1,3
0,0
1,4
Investeringen bedrijven
2,3
0,8
3,1
Uitvoer goederen en diensten
4,0
0,0
4,0
Contractloon marktsector
1,6
-0,3
1,3
Consumentenprijsindex
1,3
-0,2
1,1
-0,9
-0,1
-1,0
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,1
0,8
w.v. marktsector
0,5
0,2
0,7
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
5,5
-0,4
5,1
77,9
-0,7
77,2
197
Dewerkloosheiddaaltmet0,4%‐puntin2021tenopzichtevanhetbasispad.De
werkgelegenheidindemarktsectorneemttoedoorhogereproductie,terwijlhetaantal
banenindezorgafneemt.Ondanksdegrotelastenverschuivingveranderthetarbeidsaanbod
nauwelijks,heteffectvandetoenamedoorhetafschaffenvandezorgtoeslagvaltwegtegen
deafnamedoordelagerearbeidskorting.
Decontractlonendalengemiddeldmet0,3%‐puntperjaartenopzichtevanhetbasispad,
terwijldeinflatie0,2%‐puntlageruitkomt.Deconsumentenprijsneemtvooralafdoor
verlagingvanhetbtw‐tarief.Delonendalendoorlagerewerknemerslastenenhetgrotere
verschiltussenhetbeschikbaarinkomenvanuitkeringsgerechtigdenenwerkenden
(vervangingsratio).Dedalingvandewerkloosheidheeftdaarentegeneenopdrijvendeffect
opdelonen.Dearbeidsinkomensquotedaaltdoorhogereproductiviteitenlagerereële
arbeidskosten.
12.4
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt0,1%bbpdoorhetVNL‐pakket.Datis0,8%bbplagerdan
inhetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet1,1%bbp.Demacro‐
economischedoorwerkingzorgtvooreentoenamevanhetsaldomet0,3%bbp.De
belastingopbrengstennementoedoorextraconsumptie,maarnemenafdoordelagere
inflatieencontractlonen.DoordeafnamevanhetEMU‐saldoneemtdeschuldquotetoeten
opzichtevanhetbasispad.
Tabel 12.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket VNL
2018
2019
2020
2021
EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,3
0,4
0,7
0,9
Initieel effect pakket (% bbp)
-0,3
-0,6
-0,8
-1,1
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
0,0
0,2
0,3
0,3
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,6
0,0
0,2
0,1
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
Effect pakket
-0,3
-0,3
-0,3
-0,9
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,7
-0,1
0,2
-0,3
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,2
0,4
0,8
1,6
60,1
58,0
55,9
53,8
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
198
12.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Invoerenvaneenvlaktaksvan27%inbox1
 Invoerenvaneennieuwebelastingvrijevoet
 Verhogenvanhetkindgebondenbudget
 Verlagenvanhettariefinbox3naarhetvlaktakstarief
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens(metinvoeringgeleidelijke
afbouw)
 VerlagenvandenominalepremieindeZvw
 VerlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw.
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Afschaffenvandeheffingskortingen,uitgezonderddearbeidskorting,de
inkomensafhankelijkecombinatiekortingendeouderenkorting
 Verlagenvandearbeidskorting
 Afschaffenvandezorgtoeslag
 FiscaliserenvandeAOW‐premie
 AfschaffenvandeinkomensondersteuningAOW
 Afschaffenvanverschillendeaftrekposten
 Verhogenvanheteigenwoningforfait(naafschaffenhypotheekrenteaftreken‘wet
Hillen’)
 Afschaffenvandekinderbijslag
 Verlagenvandehuurtoeslag
 Verlagenvandebijstand
 AfschaffenvandebelastingvrijereiskostenvergoedingautoenOV.
Devolgendemaatregelenpakkenverschillenduitvoorverschillendegroepen:
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastinginbox3.
HetbeleidspakketvanVNLleidttotongeveerdezelfdereëlecontractloonontwikkelinginde
marktsectoralsinhetbasispad.(zieparagraafmacro‐economischeeffectenvooreenmeer
gedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvanVNLverbetertdetotalemedianekoopkrachtvanalle
huishoudensgemiddeldmet1,6%perjaartenopzichtevanhetbasispad.Dezestijgingis
vooralteverklarendoordelastenverlichtingdiegepaardgaatmetintroductievaneen
vlaktaksvooralleinkomensenalleleeftijdsgroepen.VerderverlichtVNLdelastendooreen
(niet‐overdraagbare)belastingvrijevoetintevoeren.Debelangrijkstemaatregelendieeen
drukkendeffectopdemedianekoopkrachthebbenzijnhetafschaffenvandealgemene
199
heffingskorting,hetverlagenvandearbeidskorting,hetafschaffenvanaftrekpostenenhet
afschaffenvandezorgtoeslag.
Voorhuishoudensmeteeninkomenbeneden175%wmlneemtdekoopkrachtmet0,2%af
tenopzichtevanhetbasispad,terwijldekoopkrachtvoorhuishoudensmeteeninkomen
boven500%wmlmet3,8%toeneemt.Ditisgrotendeelshetgevolgvanhetinvoerenvande
vlaktaksenhetafschaffenvanmaatregelendierelatiefvoordeligzijnvoorlageinkomens,
zoalsdealgemeneheffingskortingendezorgtoeslag,endoorhetverlagenvande
huurtoeslagendebijstand.
Dekoopkrachtvanwerkendenverbetertmet2,2%tenopzichtevanhetbasispad.Voordeze
groepgeldtdathetpositieveeffectvandevlaktaksenbelastingvrijevoetdeelsgedrukt
wordtdoordeverlagingvandearbeidskorting.Dekoopkrachtvanuitkeringsgerechtigden
verbetertniettenopzichtevanhetbasispad.Ditkomtdoordathetpositieveeffectvande
vlaktaksendebelastingvrijevoettenietgedaanwordtdoorhetafschaffenvandealgemene
heffingskortingendezorgtoeslag,endoordeverlagingenvandehuurtoeslagendebijstand.
Dekoopkrachtvangepensioneerdenverbetertmet0,3%tenopzichtevanhetbasispad.
Gepensioneerdenhebbennaastdevlaktaksendebelastingvrijevoetookvoordeelvanhet
verhogenvandeouderenkorting.HetfiscaliserenvandeAOW‐premie,hetafschaffenvande
algemeneheffingskortingendezorgtoeslagdoenditpositieveeffectdeelsteniet.
Gezinnenmetkinderenhebbenvoordeelvandeverhogingvanhetkindgebondenbudgetdie
hetafschaffenvandekinderbijslagcompenseert.
200
Tabel 12.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket VNL, gemiddeld per jaar over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
-0,3
-0,2
175-350% wml
38
1,7
1,9
350-500% wml
15
2,6
2,6
>500% wml
11
4,1
3,8
63
2,2
2,2
9
-0,2
0,0
26
-0,1
0,3
Tweeverdieners
52
1,9
2,0
Alleenstaanden
43
0,4
0,7
Alleenverdieners
5
1,5
1,8
Met kinderen
26
1,8
1,8
Zonder kinderen
49
2,3
2,3
100
1,4
1,6
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
201
Figuur 12.1 Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket VNL, gemiddeld per jaar over
2018-202159
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
59
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
202
12.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenhogereinkomensongelijkheidopdelangetermijn.
TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt12,6%hoger.
MaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Invoerenvaneenvlaktaksvan27%inbox1
 Verlagenvandearbeidskorting
 Afschaffenvandeheffingskortingen,uitgezonderddearbeidskorting,de
inkomensafhankelijkecombinatiekortingendeouderenkorting
 Afschaffenvandezorgtoeslag
 FiscaliserenvandeAOW‐premie
 AfschaffenvandeinkomensondersteuningAOW
 Afschaffenvandekinderbijslag
 Ombuigingenopdehuurtoeslag
 Verlagenvandebijstand
 Verlagenvanhettariefinbox3naarhetvlaktakstarief
 Afschaffenvandeverschillendeaftrekposten
 Verhogenvanheteigenwoningforfait(naafschaffinghypotheekrenteaftreken‘wet
Hillen’)
 Lagerepensioenuitkeringendoorhetafschaffenvandeaftrekbaarheidvan
pensioenpremies.
MaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Invoerenvaneennieuwebelastingvrijevoet
 Verhogenvanhetkindgebondenbudget
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens(metinvoeringgeleidelijke
afbouw)
 Afschaffenvanondernemersaftrek
 VerlagenvandenominalepremieindeZvw
 VerlagenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastinginbox3
 AfschaffenvandebelastingvrijereiskostenvergoedingautoenOV.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverhogen,zijnhetinvoerenvandevlaktaks,
hetafschaffenvandealgemeneheffingskorting,hetafschaffenvandezorgtoeslag,het
fiscaliserenvandeAOW‐premie,deombuigingopdehuurtoeslag,hetverlagenvande
bijstand,enhetafschaffenvandekinderbijslag.Daartegenoverstaatonderanderedathet
invoerenvaneenbelastingvrijevoet,hetverhogenvanhetkindgebondenbudgetende
aanpassingvandeouderenkortingeenafnamevandeGini‐coëfficiëntveroorzaken.
203
Tabel 12.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket VNL
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
15,9
12,6
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt ( c)
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
Naasteffectenvanbeleidopdelangetermijninkomensverdelingzijnereffectenophet
inkomensniveaualsgevolgvanmilieumaatregelendienietelderszichtbaarworden.Hetgaat
hierbijomdeverhogingvandeODE‐heffingterfinancieringvandeSDE+‐uitgavenenom
niet‐EMU‐relevantelastenverzwaringen(bijvoorbeelddeverplichtingtothet
energiezuinigermakenvanwoningen).Dezelastenverzwaringenwordenverondersteld
relevanttezijnvoorgezinnen,omdatdezeopdelangetermijnophenzullenworden
afgewenteld.60BijVNLiserna2021sprakevaneenlastenverlichtingvan2,5mldeuroper
jaar.DitwordtveroorzaaktdoorhetafschaffenvandeSDE+,waardoorookdeODE‐heffing
verdwijnt.
12.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 12.9
Effecten van beleidspakket VNL op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
0,9
w.v. fiscaal
0,4
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
0,5
AOW-leeftijd
0,0
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
DemaatregelenvanVNLverhogenintotaaldestructurelewerkgelegenheidinurenmet
0,9%.Dezestijgingishetgevolgvanfiscalemaatregelenenmaatregelenophetterreinvan
desocialezekerheid.VNLneemtgeenmaatregelenophetgebiedvandeAOW‐leeftijddiede
structurelewerkgelegenheidveranderen.
Persaldoverhogenfiscalemaatregelendestructurelewerkgelegenheidmet0,4%.VNL
verlaagtdeinkomstenbelastingviadeintroductievaneenvlaktaksvan27%.Deze
60
De bedragen zijn berekend voor het jaar 2030 en in prijzen van het jaar 2017. De bedragen zijn niet incidenteel maar
structureel en zijn berekend ten opzicht van de lastenmutaties in het basispad (NEV 2016). De cijfers betreffen de
lastenverzwaring als gevolg van de SDE+/ODE en de niet-EMU-relevante lastenverzwaringen (milieu).
204
lastenverlichtingleidtsamenmethetafschaffenvandealgemeneheffingskorting,het
afschaffenvandezorgtoeslagenhetverlagenvandehuurtoeslagtoteenhogerestructurele
werkgelegenheid.Deverlagingvandearbeidskortingendeinvoeringvaneennieuwe
belastingvrijevoetvantienduizendeurodoenditdeelsteniet.
Kindgerelateerdemaatregelenverminderenpersaldodewerkgelegenheid:hetneerwaartse
effectvanhetverhogenvanhetkindgebondenbudgetisgroterdanhetopwaartseeffectvan
hetafschaffenvandekinderbijslag.
Maatregelenophetterreinvandesocialezekerheidenarbeidsmarktbeleidzorgensamen
vooreenstijgingvandestructurelewerkgelegenheidmet0,5%.Hetverlagenvande
bijstand,hetverantwoordelijkmakenvanwerkgeversvoorheteerstehalfjaarWW,het
aanscherpenvandeclaimbeoordelingbijarbeidsongeschiktheidenhetafschaffenvande
tegemoetkomingvoorarbeidsongeschiktenendejonggehandicaptenkortingvergrotende
structurelewerkgelegenheid.Hetarbeidsmarktbeleiddoetditdeelstenietdoordebeperking
vanloonkostensubsidiesendeombuigingbijre‐integratievangemeenten.
Dekostenverschillenvoorwerkgeverstussenvasteenflexibelewerknemerswordenmetde
maatregelenvanVNLkleiner,doordatwerkgeversverantwoordelijkwordenvoorheteerste
halfjaarWW.Dekostenverschillentussenwerknemersenzelfstandigenwordeneveneens
verkleind.DitgebeurtdoorhetafschaffenvanregelingenvoorIB‐ondernemers,zoalsde
zelfstandigen‐,starters‐,meewerkaftrekendemkb‐winstvrijstelling.Doorversoberingvan
arbeidsongeschiktheidsregelingenkomenwerknemersenzelfstandigendichterbijelkaar.
DoorwerkgeverstelatenbetalenvoorheteerstehalfjaarWWwordendeverschillentussen
werknemerseningehuurdezelfstandigenjuistvergroot.
12.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvanVNLresulteertineennegatiefhoudbaarheidssaldovan0,6%bbp.Het
houdbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisooknegatief:‐1,0%bbp.Hetnegatieve
houdbaarheidssaldoindiceertdateropenigmomentindetoekomstuitgavenverlagingen
danwelinkomstenverhogingennodigzijn.Deuitgavendalingisoplangetermijnmet2,9%
bbpkleinerdandeinkomstendalingdiegelijkisaan3,9%bbp.Deuitgavendalingbetreft
vooraldeafschaffingvandekinderbijslagendezorgtoeslagenverlagingvanzorguitgaven
(onderanderevoortzettingHoofdlijnenakkoord)eneenombuigingop
ontwikkelingssamenwerking.Deinkomstendalendoordeinvoeringvaneenvlaktaksvan
27%envaneenbelastingvrijevoetvan10.000euro.Hiertegenoverstaan(lagere)extra
belastinginkomstendooreenforseverlagingvandearbeidskorting,hetafschaffenvanmet
namedealgemeneheffingskortingenvandeaftrekbaarheidvanpensioenpremiesende
hypotheekrente.Ookdeverlagingvanhettariefbijdevennootschapsbelastingdraagtbijaan
dedalingvaninkomsten.
Denegatievehoudbaarheidseffectenwordenvooralbereiktdoorbudgettaireontwikkelingen
binnendevolgendekabinetsperiode.
205
OphetgebiedvandeAOWenpensioenenverbetertdehoudbaarheidmet1,3%bbpdoorde
fiscaliseringvandeAOW‐premieenafschaffingvandeaftrekbaarheidvande
pensioenpremies.Ophetgebiedvanwonenwordteenhoudbaarheidsverhogingvan1,3%
bbpgerealiseerddievooralhetgevolgisvanhetafschaffenvandehypotheekrenteaftrek.Bij
dezorgneemtdehoudbaarheidtoedoorhetafschaffenvandezorgtoeslagende
werkgelegenheidseffectendaarvan.Dezepositieveeffectenwordenechtermeerdanteniet
gedaandoorhetnegatieveeffectvandebelastingverlaging(zieboven).
HetwerkgelegenheidseffectvanhetVNL‐pakketvan0,9%,dathetgevolgisvanfiscale
maatregelenenmaatregelenophetterreinvandesocialezekerheid,heefteenpositieve
bijdrageaandehoudbaarheidvan0,2%bbp.
Tabel 12.10 Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket VNL
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
Effect beleidspakket
-1,0
-7
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
-0,6
-5
Effect op EMU-saldo in 2021
-0,8
-6
Effecten na 2021
-0,2
-1
AOW en pensioenen
1,3
10
Wonen
1,3
10
Zorg
1,2
9
-4,7
-36
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
Overig
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
206
13 Vrijzinnige Partij
legenda
basispad
Vrijzinnige Partij
andere partijen
veiligheid en
defensie
Budgettaire keuzes 2021
onderwijs
90
10
0
Kent een categorie een positief
getal, dus in de blauwe cirkel? Dan
kost dat de staat geld.
-10
lastenverlichting
bedrijven
zorg
-70
-10
Kent een categorie een negatief
getal, dus in de witte cirkel? Dan
levert dat de staat geld op.
0
10
netto uitgaven- en
lastenmutaties (mld euro
in prijzen 2017) t.o.v. basispad.
lastenverlichting
gezinnen
legenda
basispad
Vrijzinnige Partij
andere
minder
partijen
economische groei
sociale
zekerheid
90
Effecten op middellange termijn
basispad
-2,2
2,2
meer
economische groei
Bbp-volume (%)
0,4
meer 1,3
werkloosheid
-1,3
minder
werkloosheid
Werkloosheid (%-punt)
-1,1
minder koopkracht -1,4
(alle huishoudens)
1,4
meer koopkracht
(alle huishoudens)
3,7
-2,4
2,4
kost de staat geld
levert de staat geld op
Mediane koopkracht
(%, gemiddeld per jaar)
Begrotingssaldo (% bbp)
-5,5
-1
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten één standaardafwijking van het langjariggemiddelde (realisaties 1995-2014).
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
legenda
basispad
Vrijzinnige Partij
andere
overheidsbegroting minder
partijen
goed houdbaar
minder
werkgelegenheid
Effecten op lange termijn
basispad
-3,5
3,5
0
overheidsbegroting
beter houdbaar
Houdbaarheid (% bbp)
-6,3
-2,2
2,2
-5,0
5,0
meer
werkgelegenheid
Structurele werkgelegenheid (%)
-4,8
meer gelijke
verdeling
meer ongelijke
verdeling
-4,4
Inkomensverdeling (relatieve
mutatie van de Gini-coëfficiënt, %)
Datapunten buiten het blauwe vlak vallen buiten de verwachting gebaseerd op eerdere cijfers.
Om toch alle datapunten duidelijk weer te geven is voor deze datapunten een schaal gebruikt die drie keer zo klein is.
Het basispad
Het basispad is de economische ontwikkeling die het CPB verwacht als er geen aanvullende maatregelen
worden genomen. De waardes van alle basispaden staan in tabel 2.1. Een voorbeeld: voor de houdbaarheid
van de overheidsbegroting is het basispad 0,4. Is het effect van het beleidspakket -0,7, dan betekent dat dus
een houdbaarheidscijfer van -0,3.
207
13.1
Overheidsbegroting
HetbeleidspakketvandeVrijzinnigePartijverhoogtdeoverheidsuitgavenmet83,7mld
euroenverzwaartdecollectievelastenmet58,4mldeuro.Hetpakketbevatdeinvoering
vaneenonvoorwaardelijkbasisinkomen.Ditiseeningrijpendemaatregel:debudgettaireen
economischeeffectenervanzijnmetmeerdandegebruikelijkeonzekerhedenomringd.
HetbeleidspakketvandeVrijzinnigePartijverslechterthetEMU‐saldoin2021persaldo
met25,2mldeurotenopzichtevanhetbasispad.61Ditisdeex‐antemutatie,datwilzeggen
ongerekenddemacro‐economischedoorwerking.
In2021verhoogtdeVrijzinnigePartijdeoverheidsuitgavenpersaldomet83,7mldeuro.
Denettointensiveringbetreftvoornamelijksocialezekerheidalsgevolgvandeintroductie
vaneenonvoorwaardelijkbasisinkomen.Persaldowordthetmeestomgebogenbij
openbaarbestuurendefensie.Indeperiode2018‐2021stijgendeoverheidsuitgaveninhet
padinclusiefhetbeleidspakketmet7,4%perjaar.
DeVrijzinnigePartijbuigt1,2mldeuroomopopenbaarbestuur.Ditishetgevolgvaneen
beperkingvandeapparaatsuitgavenbijhetRijk,zbo'sendelokaleoverhedenviaeen
apparaatskorting.DeVrijzinnigePartijwilpersaldo0,1mldeurominderuitgevenaan
veiligheid.Ditkomtvooraldoordeeerdergenoemdeapparaatskorting.
DeVrijzinnigePartijverlaagtdedefensie‐uitgavenmet1,2mldeuro.Ophetterreinvan
bereikbaarheidkomtdeVrijzinnigePartijtoteennettointensiveringvan0,1mldeuro.
Dezeintensiveringbestaatuitexploitatiekostenalsgevolgvanhetinvoerenvaneen
kilometerheffingvoorbestel‐enpersonenauto'senvrachtwagens.
DeVrijzinnigePartijwilin20210,2mldeuroopmilieuintensiveren.Dezeintensivering
bestaatuitextrasubsidiesvoorzonnepanelen.Oponderwijswordtvoor0,3mldeuro
omgebogenin2021.Deombuigingbestaatonderandereuiteentaakstellingopsubsidies
uitgegevendoorhetministerievanOCW.Ookschaftdepartijhetstudievoorschotende
aanvullendebeursvoorhetmboenhethogeronderwijsafenvervaltdebasisbeursvoor
mbostudenten.Demaatregelenophetgebiedvanstudiefinancieringzijngekoppeldaande
introductievanhetbasisinkomenvanaf2021waarookstudentenrechtophebben.
IndezorgintensiveertdeVrijzinnigePartijpersaldo5,5mldeuro.Zieparagraaf13.2.
DeVrijzinnigePartijintensiveertpersaldo81,5mldeuroindesocialezekerheid.Deze
intensiveringbestaatvooraluitdeintroductievaneenonvoorwaardelijkbasisinkomenvan
10.000europermeerderjarige.Ditbasisinkomenkomtindeplaatsvanregelingenzoalsde
AOW,bijstandenstudiebeurzen.Ookarbeidsongeschiktheids‐,WW‐enZW‐uitkeringen
komengedeeltelijktevervallen.
61
Alle in deze paragraaf genoemde getallen zijn ten opzichte van het basispad, tenzij anders aangegeven.
208
Aanoverdrachtenaanbedrijvenwordtin2021persaldo0,6mldeurominderbesteed.
Dezebesparingkomtonderanderedoorhetafschaffenvanhetloonkostenvoordeel(LKV)
voorwerkgeversdieouderewerknemersindienstnemen.DeVrijzinnigePartijbuigt0,2mld
euroomopinternationalesamenwerking.OpdeoverigeuitgavenbuigtdeVrijzinnige
Partijnetto0,1mldeuroomdooreentaakstellendeombuigingopsubsidiesopdeVWS‐
begroting.
HetbeleidspakketvandeVrijzinnigePartijleidttoteendalingvandewerkgelegenheidin
desectoroverheidvan0,6%perjaar.Alsgevolgvanhetbeleidspakketvindtinde
zorgsectoreenstijgingvandewerkgelegenheidplaatsvan0,3%perjaar.
Tabel 13.1
Effecten op de overheidsuitgaven van beleidspakket Vrijzinnige Partij
2017
Basispad
2021
Netto intensiveringen
Basispad
inclusief
pakket
Basispad
mld euro
Basispad
inclusief
pakket
% per jaar
Openbaar bestuur
62,0
64,2
-1,2
63,0
0,9
Veiligheid
11,1
12,1
-0,1
12,0
2,3
2,1
Defensie
7,8
8,0
-1,2
6,8
0,6
-3,2
Bereikbaarheid
9,6
10,1
0,1
10,3
1,3
1,5
0,2
0,2
0,1
Milieu
0,4
Onderwijs
37,6
38,1
-0,3
37,8
0,3
Zorg
67,3
76,2
5,5
81,7
3,2
5,0
Sociale zekerheid
88,9
91,0
81,5
172,5
0,6
18,0
Overdrachten aan bedrijven
9,9
10,4
-0,6
9,8
1,3
-0,2
Internationale samenwerking
12,1
13,0
-0,2
12,8
1,7
1,3
-0,1
-0,1
83,7
406,8
1,3
7,4
Overig
Totaal EMU-relevante uitgaven
306,3
323,1
In het basispad van de MEV/MLT zijn de functies milieu en overig niet gespecificeerd.
Tabel 13.2
Werkgelegenheidseffecten bij de overheid en zorg van beleidspakket Vrijzinnige Partij
Basispad
Effect pakket
Basispad
inclusief
pakket
2018-2021
2018-2021
2018-2021
Basispad Effect pakket
2018-2021
miljoenen gewerkte uren
Sector overheid
2018-2021
Basispad
inclusief pakket
2018-2021
% per jaar
-5
-40
-45
-0,1
-0,6
-0,7
Zorg
145
20
165
2,2
0,3
2,5
Overheid en zorg
135
-15
120
1,1
-0,1
1,0
De optelling van de cijfers kan door afronding afwijken van de gerapporteerde totalen.
209
DeVrijzinnigePartijverzwaartdecollectievelastenin2021persaldomet58,4mldeuro.
Gezinnenbetalen51,4mldeuromeerbelastingenenpremies.Voorbedrijvenstijgende
collectievelastenmet7,0mldeuro.
Delastenopinkomenenarbeidwordennettomet48,6mldeuroverhoogd.Deze
lastenverzwaringkomtvooraldoorhetafschaffenvanheffingskortingenzoalsdealgemene
heffingskortingendeintroductievaneennieuwetariefstructuurmetvijfbelastingschijvenin
verbandmetdeintroductievanhetbasisinkomen.Ookstijgendezorgpremiesterdekking
vanhetafschaffenvanheteigenrisicoindeZvwenbeperktdeVrijzinnigePartijde
hypotheekrenteaftrek.Delastenopvermogenenwinstwordenverzwaard(3,1mldeuro).
Zowordendetarievenindeeersteentweedeschijfvandevennootschapsbelastingmet2%‐
puntverhoogdenvoertdepartijunilateraaleenfinanciëletransactiebelastingin.
DebelastingenopmilieuwordendoordeVrijzinnigePartijverzwaard(2,0mldeuro).Deze
lastenverzwaringwordtvooralveroorzaaktdooreenverhogingvandehoogsteschijvenin
deenergiebelasting.Daarnaastwordteenkilometerheffingvoorbestel‐enpersonenauto's
envrachtverkeergeïntroduceerd.Daarstaattegenoverdatdemotorrijtuigenbelastingop
personen‐enbestelauto's,debpmenheteurovignetwordenafgeschaft.DeVrijzinnigePartij
verhoogtpersaldodeoverigebelastingenmet4,6mldeuro.Dezelastenverzwaringis
vooralhetgevolgvaneenverhogingvanhetalgemenebtw‐tariefvan21%naar23%enhet
lagebtw‐tariefvan6%naar7%.
Tabel 13.3
Effecten op belastingen en sociale premies van beleidspakket Vrijzinnige Partij
Basispad
Netto lastenverzwaring
Basispad inclusief
pakket
mld euro
Inkomen en arbeid
5,6
48,6
54,2
Vermogen en winst
0,0
3,1
3,1
Milieu
2,3
2,0
4,3
Overig
-0,8
4,6
3,9
Totaal beleidsmatige lasten
7,1
58,4
65,6
w.v. gezinnen
3,7
51,4
55,1
bedrijven
3,4
7,0
10,4
buitenland
0,0
0,0
0,0
13.2
Zorg
DeVrijzinnigePartijverhoogtdecollectievezorguitgavenpersaldomet5,5mldeuroin
2021.DitisopgebouwduiteenverhogingvandecollectieveZvw‐uitgavenmet5,1mldeuro,
gelijkblijvendecollectieveWlz‐uitgaveneneenverhogingvandeoverigezorguitgavenmet
0,4mldeuro.
210
IndecuratievezorgvoertdeVrijzinnigePartijbinnenhethuidigestelselvangereguleerde
concurrentieeenaantalwijzigingendoor.ZoschaftdeVrijzinnigePartijhetverplichteigen
risicoaf.Ditbetekenteenintensiveringvan4,5mldeuro.Degemiddeldeeigenbetalingenin
deZvwnemenhierdoorafmet270europerpersoon.
VerderbreidtdeVrijzinnigePartijhetverzekerdepakketuitophetgebiedvanalternatieve
zorg.Ditbetekenteenintensiveringvan0,7mldeuro,terwijldezorguitgavenbuitenhet
basispakketafnemen.
TenaanzienvandeintramuralelangdurigezorgneemtdeVrijzinnigePartijgeen
maatregelen.
BijdeoverigezorgverhoogtdeVrijzinnigePartijdeRijksbijdrageaangemeentenmet0,4
mldeuro.
Tabel 13.4
Effecten op belangrijkste indicatoren zorg van beleidspakket Vrijzinnige Partij
Basis
Effect in 2021 t.o.v.
het basispad
Basispad inclusief
pakket
5,1
51,6
mld euro
Curatieve zorg (Zvw)
Collectieve uitgaven (netto)
46,5
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,0
eigen betalingen
4,5
aanpassing basispakket
0,7
overig
0,0
Eigen betalingen (euro p.p., a)
270
-270
0
20,6
0,0
20,6
Langdurige zorg (Wlz)
Collectieve uitgaven (netto)
a.g.v. (budget-)maatregelen
0,0
eigen betalingen
0,0
overig
0,0
Overig (o.a. Wmo/jeugd)
Collectieve uitgaven (netto)
9,1
0,4
9,4
76,2
5,5
81,7
(a) Dit betreft zowel de eigen betalingen onder het eigen risico als eigen bijdragen voor verzekerde curatieve zorg. In het basispad
is het eigen risico 430 euro per persoon in 2021 (in prijzen 2017); in lopende prijzen is dit 450 euro. Merk daarbij op dat niet
iedereen het eigen risico vol maakt.
211
13.3
Macro-economische effecten
DeVrijzinnigePartijintroduceerteenbasisinkomenin2021,waardoordeoverheidsuitgaven
met83,7mldeurotoenemenendecollectievelastenmet58,4mldeurostijgen.Vooralhet
besteedbaarinkomenvanwerkendenstijgtdoorhetbasisinkomendatzijontvangen,
ondanksdelastenverzwaringendeinflatiediezorgtvooreenreëleloondaling.Deomvang
vandezehervormingisdusdaniggrootdatdeeconomischeeffectenhiervanmetmeerdan
degebruikelijkeonzekerheidzijnomgeven.Eendeelvandeeffectenwordtpaszichtbaarna
deperiode2018‐2021(zieindicatorenvoordelangetermijn).
Hetbbpgroeitgemiddeld0,4%‐puntperjaarharderdaninhetbasispad.Huishoudensgaan
vooralin2021meerconsumerenalsgevolgvanhethogerebesteedbareinkomen,datleidt
gemiddeldoverdeperiode2018‐2021toteen1,4%‐punthogereconsumptieperjaar.De
overheidsbestedingennementoedoorintensiveringenindezorg.Doordehogere
bestedingengaanbedrijvenextrainvesteren.Doorhogereprijzenstijgtdeuitvoerminder
daninhetbasispad.
Tabel 13.5
Macro-economische effecten van beleidspakket Vrijzinnige Partij
Basis
Effect pakket
Basispad incl. pakket
% per jaar
Volume bestedingen en productie
Bruto binnenlands product
1,7
0,4
2,1
Consumptie huishoudens
1,1
1,4
2,5
Overheidsbestedingen
1,3
0,4
1,7
Investeringen bedrijven
2,3
0,5
2,8
Uitvoer goederen en diensten
4,0
-0,1
3,9
Contractloon marktsector
1,6
-0,1
1,5
Consumentenprijsindex
1,3
0,4
1,7
-0,9
0,0
-0,9
Werkgelegenheid (gewerkte uren)
0,7
0,1
0,8
w.v. marktsector
0,5
0,2
0,7
Lonen en prijzen
Reële arbeidskosten marktsector
Arbeidsmarkt
effect op niveau 2021 in %-punten
Werkloze beroepsbevolking
Arbeidsinkomensquote marktsector
5,5
-1,1
4,4
77,9
-1,0
76,9
Dewerkloosheiddaaltmet1,1%‐puntin2021tenopzichtevanhetbasispad.Het
arbeidsaanbodneemtin2021afdoordeinvoeringvanhetbasisinkomen,tegelijkertijd
neemtdewerkgelegenheidindatjaartoedoordegroeivandebestedingen.Gemiddeld
neemtdewerkgelegenheidmet0,1%‐puntextratoetenopzichtevanhetbasispad,deextra
212
banenkomenmetnameindemarktsectorterecht.Deextrabanenindezorgendeafname
vandewerkgelegenheidbijdeoverheiddoorapparaatskortingenvallentegenelkaarweg.
Deinflatieneemtgemiddeldmet0,4%‐puntperjaartoetenopzichtevanhetbasispad,de
contractloonstijgingblijfthierbijachter.Deinflatiestijgtvooraldoordeverhogingvande
btw‐tarieven.Degemiddeldewerknemerslastennemenaf,netalsdeverhoudingtussenhet
beschikbaarinkomenvanuitkeringsgerechtigdenenwerkenden(vervangingsratio).Dit
effectdemptdeloonstijging,ondanksdehogereinflatieendewerkloosheidsdaling.De
arbeidsinkomensquotedaaltvooralalsgevolgvaneentoenamevandeproductiviteit.
13.4
Overheidssaldo en overheidsschuld
HetEMU‐saldoin2021bedraagt‐4,6%bbpdoorhetpakketvandeVrijzinnigePartij.Datis
5,5%bbplagerdaninhetbasispad.Doordemaatregelenneemthetsaldoinitieelafmet
3,3%bbp.Deomzettingvanbelasteuitkeringenineenonbelastbasisinkomenzorgtvoor
lagerebelastingopbrengstenendaarmeeeenverdereverslechteringvanhetsaldo.De
toenamevandeconsumptiezorgtvoorextrabtw‐opbrengsten.Omdathetbasisinkomende
werkloosheidsuitkeringengrotendeelsvervangt,isdetoenamevanhetEMU‐saldoalsgevolg
vandewerkloosheidsdalingbeperkt.62
Deschuldquotestijgtin2021tenopzichtevanhetbasispad,doordatdeafnamevanhet
EMU‐saldoinverhoudinggroterisdandetoenamevanhetnominalebbp(denoemervande
schuldquote).Detoenamevanhetnominalebbpwordtveroorzaaktdoorzowelgrotere
economischegroeialshogerebbp‐prijzen.Hetstructurelesaldoligtin2021ruimonderde
grensconformdeMTOregelgevingvan‐0,5%bbp.
Tabel 13.6
Effecten op overheidstekort en overheidsschuld van beleidspakket Vrijzinnige Partij
2018
2019
2020
-0,3
0,4
0,7
0,9
0,1
0,1
0,1
-3,3
Doorwerkingseffect pakket (% bbp)
-0,1
0,0
0,0
-2,2
EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,3
0,5
0,8
-4,6
Structureel EMU-saldo (% bbp, basispad)
-0,5
0,1
0,5
0,6
0,0
0,3
0,5
-5,8
Structureel EMU-saldo inclusief effect pakket (% bbp)
-0,4
0,4
1,0
-5,2
EMU-schuld (% bbp, basispad)
59,9
57,5
55,1
52,3
0,0
-0,3
-0,6
3,6
59,8
57,2
54,5
55,9
EMU-saldo (% bbp, basispad)
Initieel effect pakket (% bbp)
Effect pakket
Effect pakket
EMU-schuld inclusief effect pakket (% bbp)
2021
62
De analyse houdt geen rekening met de mogelijke verhoging van de rente die de overheid op haar schulden betaalt als
gevolg van de verslechtering van het EMU-saldo.
213
13.5
Koopkrachteffecten
Devolgendemaatregelenzijngunstigvoordekoopkracht:
 Introductievaneenonvoorwaardelijkbasisinkomen
 Introductievankopjesophetbasisinkomenvooralleenstaandegepensioneerdenen
alleenstaandenonderAOW‐leeftijdzonderinkomen
 Invoerenvaneeninkomensonafhankelijkearbeidskorting
 Hogerepensioenuitkeringdoorvasterekenrentevan3%
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 AfschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 HogerezorgtoeslagdoorverhogingnominalepremieZvw.
Devolgendemaatregelenzijnnadeligvoordekoopkracht:
 Afschaffenvandebijstandentoeslagenwet
 AfschaffenvandeAOWeninkomensondersteuningAOW
 Invoerenvanvijfschijvenstelselmettoptariefinbox1
 Vervallenvanleeftijdsonderscheidinbelastingheffing
 Afschaffenvankortingenzoalsalgemeneheffingskorting,arbeidskortingen
inkomensafhankelijkecombinatiekorting.
 Afschaffenvandezelfstandigenaftrekendestartersaftrek
 Afschaffenvandeaftrekvoorspecifiekezorgkosten
 VerrekenenvanhetbasisinkomenmetdeWWenWIA
 Beperkenvandehypotheekrenteaftrek
 Bijtellenvanbasisinkomenbijverzamelinkomenvoortoeslagen
 Afschaffenvandeouderenkortingvoorhogereinkomens
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingin(hetvijfschijvenstelselin)box1
 Harmoniserenvandevermogenstoetsenindetoeslagen
 VerhogennominalepremieZvwdoorafschaffenverplichteigenrisicoindeZvw.
DoorhetbeleidspakketvandeVrijzinnigePartijnemendereëlecontractloneninde
marktsector0,5%perjaarmindertoedaninhetbasispad(zieparagraafmacro‐economische
effectenvooreenmeergedetailleerdebespreking).
AlsgevolgvanhetbeleidspakketvandeVrijzinnigePartijverbetertdetotalemediane
koopkrachtvanallehuishoudensgemiddeldmet3,7%perjaartenopzichtevanhet
basispad.Debelangrijkstemaatregeldiedezestijgingveroorzaaktisdeintroductievaneen
basisinkomenmetdaarbovenopkopjesvooralleenstaanden.Overhetbasisinkomenende
kopjeshoeftgeenbelastingbetaaltteworden.Metdeintroductievanhetbasisinkomen
komenookdebijstandendeAOWtevervallen.DaarnaastintroduceertdeVrijzinnigePartij
eenvijfschijvenstelselmeteentoptariefwaarbijhetleeftijdsonderscheidindeeerstetwee
schijftarieveniskomentevervallen.Ookwordenallerleikortingenafgeschaftenwordtde
214
hypotheekrenteaftrekbeperkt.Dezemaatregelendoenhetpositieveeffectvanhet
basisinkomendeelsteniet.
Huishoudensmeteeninkomenvan175tot500%wmlgaanermetruim4%hetmeesteop
vooruittenopzichtevanhetbasispad.Huishoudensmeteeninkomenvanminderdan175%
wmlgaanerindoorsneemet1,7%opvoorruit.Voordezegroepwordthetpositieveeffect
vanhetbasisinkomengedruktdoorhetvervallenvandeAOWendebijstand.Voor
huishoudensmeteeninkomenboven500%wmlverbetertdemedianekoopkrachtmet
2,7%.Voordezegroepwordthetpositieveeffectvanhetbasisinkomengedruktdoorhet
beperkenvandehypotheekrenteaftrekendooreenvermogensaanwasbelastinginhet
vijfschijvenstelselinbox1.
Werkendengaanerindoorsneemet4,8%relatiefsterkopvooruittenopzichtevanhet
basispad.Voorwerkendenwordthetpositieveeffectvanhetbasisinkomenbeperktdoorhet
afschaffenvandebovengenoemdekortingen,hetnieuwevijfschijvenstelselinbox1ende
beperkingvandehypotheekrenteaftrek.Uitkeringsgerechtigdengaaneropvooruitten
opzichtevanhetbasispad.Voordezegroepwordtdebijstandvervangendoorhet
basisinkomen.DeWWendeWIAwordenookverrekendmethetbasisinkomen.Het
afschaffenvandekortingenenhetlatenmeetellenvanhetbasisinkomenindebepalingvan
detoeslagenheefteennegatiefeffecthebbenopdekoopkrachtvandezegroep.Daarnaast
heefthetafschaffenvandealgemeneheffingskortingeendrukkendeffectopdemediane
koopkrachtvandegroepuitkeringsgerechtigdendieeenandereuitkeringdandebijstand
ontvangt.Gepensioneerdengaanermet0,5%opvooruittenopzichtevanhetbasispad.Voor
dezegroepwordtdeAOWvervangendoorhetbasisinkomen.Demedianekoopkrachtvan
gepensioneerdenneemttoedooreenverhogingvandeouderenkortingvoorlagere
inkomens.Ookheeftdezegroepbaatvandehogerepensioenendooreenvasterekenrente.
Hetafschaffenvandebovengenoemdekortingen,hetnieuwevijfschijvenstelselinbox1en
hetlatenmeetellenvanhetbasisinkomenindebepalingvandetoeslagenhebbeneen
negatiefeffectopdekoopkrachtvandezegroep.
Alleenverdienershebbenhetmeestevoordeelvanhetbasisinkomen.Ditkomtdoordatde
partnersvanalleenverdieners,diehiervoorgeeninkomenhadden,nueenbasisinkomen
ontvangen.
215
Tabel 13.7
Mediane koopkrachteffecten van beleidspakket Vrijzinnige Partij, gemiddeld per jaar
over 2018-2021
Omvang (a)
Basispad inclusief
beleidspakket (b)
Effect beleidspakket (c)
% totaal
% per jaar
<175% wml
36
1,6
1,7
175-350% wml
38
4,7
4,6
350-500% wml
15
4,4
4,3
>500% wml
11
3,0
2,7
63
4,9
4,8
9
1,2
1,1
26
0,2
0,5
Tweeverdieners
52
4,2
4,2
Alleenstaanden
43
2,0
2,0
Alleenverdieners
5
7,6
7,9
Met kinderen
26
4,1
4,0
Zonder kinderen
49
5,0
4,9
100
3,7
3,7
Inkomensniveau (d)
Inkomensbron (e)
Werkenden (f)
Uitkeringsgerechtigden
Gepensioneerden
Huishoudtype
Gezinssamenstelling (g)
Alle huishoudens
(a) Percentage van totaal aantal huishoudens in 2018.
(b) Mediane statische koopkrachtmutaties exclusief incidentele inkomensmutaties. Het betreft het gemiddelde van de
koopkrachtmutaties in 2018, 2019, 2020 en 2021.
(c) Effect beleidspakket als mediaan van de koopkrachtveranderingen op individueel niveau. Deze kan afwijken van het verschil van
de medianen omdat medianen niet bij elkaar opgeteld of afgetrokken mogen worden. In deze tabel ontbreekt het basispad om
verwarring op dit punt te voorkomen.
(d) Bruto inkomen uit arbeid of uitkering op huishoudniveau; bruto minimumloon (wml) is in 2018 ongeveer 20.500 euro.
(e) De indeling naar inkomensbron is op basis van de hoogste inkomensbron op huishoudniveau, waarbij een huishouden waarvan
hoofd of partner winstinkomen heeft, bij werkenden wordt ingedeeld. Huishoudens met vroegpensioen of studiefinanciering als
hoogste inkomensbron zijn uitgezonderd.
(f) Bij de koopkrachtmutatie van werkenden wordt geen rekening gehouden met incidentele mutaties van het loon, zoals het
ontvangen of wegvallen van bonussen.
(g) De indeling naar gezinssamenstelling is op basis van aanwezigheid van kinderen tot 18 jaar en is exclusief huishoudens van
gepensioneerden.
216
Figuur 13.1 Spreiding koopkracht basispad inclusief beleidspakket Vrijzinnige Partij, gemiddeld per
jaar over 2018-202163
Werkende tweeverdiener
Werkende alleenverdiener
Werkende alleenstaande
Uitkeringsgerechtigde alleenstaande
Gepensioneerde alleenstaande
Gepensioneerde tweeverdiener
63
Koopkracht naar huishoudtype, inkomensbron en huishoudinkomen, mutaties in %, gemiddeld per jaar. Per
inkomensniveau ligt de koopkrachtontwikkeling van 90% van de huishoudens tussen de bovenste en onderste lijn. De
middelste lijn geeft de mediaan weer.
217
13.6
Langetermijnbeleidseffecten op inkomens en
inkomensverdeling
Hetbeleidspakketleidtpersaldototeenlagereinkomensongelijkheidopdelangetermijn
daninhetbasispad.TenopzichtevanhetbasispadligtdeGini‐coëfficiënt4,4%lager.
BelangrijkstemaatregelenmeteenGini‐verhogendeffect:
 Afschaffenvandebijstandentoeslagenwet
 AfschaffenvandeAOWeninkomensondersteuningAOW
 Vervallenvanleeftijdsonderscheidinbelastingheffing
 Invoerenvaneeninkomensonafhankelijkearbeidskorting
 Afschaffenvankortingenzoalsalgemeneheffingskorting,arbeidskortingen
inkomensafhankelijkecombinatiekorting
 VerrekenenvanhetbasisinkomenmetdeWWenWIA
 Bijtellenvanbasisinkomenbijverzamelinkomenvoortoeslagen
 Harmoniserenvandevermogenstoetsenindetoeslagen
 Invoerenvaneenvermogensaanwasbelastingin(hetvijfschijvenstelselin)box1
 Lagerepensioenuitkeringdooreenvasterekenrentevan3%
 Afschaffenvandezelfstandigenaftrekendestartersaftrek
 Afschaffenvandeaftrekvoorspecifiekezorgkosten
 VerhogennominalepremieZvwdoorafschaffenverplichteigenrisicoindeZvw.
BelangrijkstemaatregelenmeteenGini‐verlagendeffect:
 Introductievaneenonvoorwaardelijkbasisinkomen
 Introductievankopjesophetbasisinkomenvooralleenstaandegepensioneerdenen
alleenstaandenonderAOW‐leeftijdzonderinkomen
 Verhogenvandeouderenkortingvoorlagereinkomens
 Afschaffenvandeouderenkortingvoorhogereinkomens
 Invoerenvaneenvijfschijvenstelselmeteentoptariefinbox1
 Beperkenvandehypotheekrenteaftrek
 AfschaffenvanhetverplichteigenrisicoindeZvw
 HogerezorgtoeslagdoorverhogingnominalepremieZvw.
BelangrijkemaatregelendiedeGini‐coëfficiëntverlagen,zijndeinvoeringvanhet
basisinkomenendekopjeshieropvooralleenstaanden,hetverhogenvandeouderenkorting
voorlagereinkomensendeintroductievaneenvijfschijvenstelselmeteentoptarief.
DaartegenoverstaatonderanderedathetafschaffenvandeAOW,bijstand,dealgemene
heffingskortingenhetvervallenvanleeftijdsonderscheidindebelastingheffingeentoename
vandeGini‐coëfficiëntveroorzaken.
218
Tabel 13.8
Langetermijneffecten op de inkomensverdeling van beleidspakket Vrijzinnige Partij
+ = grotere inkomensongelijkheid
Basispad
Basispad inclusief
pakket (a)
Effect pakket (b)
-1,6
-4,4
%
Relatieve mutatie in de Gini-coëfficiënt (c)
2,9
(a) Basispad en basispad inclusief pakket geven de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt waarbij doorlopend beleid is afgekapt
in 2060.
(b) Effect pakket geeft de relatieve mutatie van de Gini-coëfficiënt door het beleidspakket in de structurele situatie waarbij
doorlopend beleid is afgekapt in 2060.
(c) In formule: (verandering in de Gini-coëfficiënt) / (Gini-coëfficiënt in het basispad)
13.7
Structurele werkgelegenheidseffecten
Tabel 13.9
Effecten van beleidspakket Vrijzinnige Partij op de structurele werkgelegenheid in uren
Effect pakket
Werkgelegenheid (a,b)
-4,8
w.v. fiscaal
-0,6
sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid
AOW-leeftijd
-4,2
0,0
(a) Procentuele verandering ten opzichte van het basispad. Door afronding kan het totaal afwijken van de som van de onderdelen.
(b) 0,1% staat ongeveer gelijk aan 7000 fulltime banen.
HetbeleidspakketvandeVrijzinnigePartijverlaagtdestructurelewerkgelegenheidinuren
met4,8%.Dezewerkgelegenheidsdalingisvooralhetgevolgvandeintroductievaneen
onvoorwaardelijkbasisinkomen.IedereNederlanderontvangttienduizendeuro,waarover
geenbelastingafgedragenhoeftteworden.Ditbedragontvangenmensenongeachtofze
betaaldwerkverrichtenofniet.Ditvermindertdeprikkelom(betaald)tewerken,omdat
mensenminderhoeventewerkenvoorhetzelfdebesteedbareinkomen.Tweedeverdieners
ineenhuishoudenreagerenrelatiefsterkopdergelijkefinanciëleprikkels,waardoorvooral
onderdiegroepdestructurelewerkgelegenheiddaalt.
Hetneerwaartsewerkgelegenheidseffectvanhetbasisinkomenwordttotopzekerehoogte
gecompenseerddoordatdebijstandwordtvervangendoorhetbasisinkomen,watde
armoedevalverkleint.Mensenhoevenbijhetaccepterenvanwerkimmersgeenuitkeringin
televeren.Deintroductievanprogressievepensioenpremiesnaarleeftijdleidttoteenlichte
verlagingvandestructurelewerkgelegenheid.
Debelastingingrependiedepartijdoorvoertomditbasisinkomentefinancieren,verlagende
structurelewerkgelegenheideveneens.Vooraldeintroductievaneenvijfschijvenstelsel,met
hogerebelastingtarievendaninhetbasispad,hetafschaffenvandeinkomensafhankelijke
combinatiekortingendeverlagingvandearbeidskortingdragenhieraanbij.Ookde
belastingverhogingvoorbedrijvendruktdestructurelewerkgelegenheidlicht.Deafschaffing
219
vandealgemeneheffingskorting,debijtellingvanhetbasisinkomeninhetbepalenvande
toeslagenenhetharmoniserenvandevermogenstoetsvoordetoeslagencompenserendit
neerwaartseeffectvoordehelft.
Hetarbeidsmarktbeleidverlaagtdestructurelewerkgelegenheid,doordatdeVrijzinnige
Partijallere‐integratiedienstverleningvangemeentenenvanhetUWVafschaft,evenalseen
deelvandeloonkostensubsidies.Ookdeuitbreidingvanhetbetaaldgeboorteverlofverlaagt
hetaantalgewerkturen.
DeVrijzinnigePartijverkleinthetverschilinkostenvoorbedrijventussenhetindienst
hebbenvanwerknemersenhetinhurenvanzelfstandigendoorhetafschaffenvande
zelfstandigenaftrek,starters‐enmeewerkaftrek.Hetverschilinkostenvoorbedrijventussen
vasteenflexibelewerknemerswordendoordemaatregelenvandeVrijzinnigePartijniet
beïnvloed.
13.8
Houdbaarheid overheidsfinanciën
HetbeleidspakketvandeVrijzinnigePartijresulteertineennegatiefhoudbaarheidssaldo
van5,9%bbp.Hethoudbaarheidseffecttenopzichtevanhetbasispadisooknegatief:‐6,3%
bbp.Hetnegatievehoudbaarheidssaldoindiceertdateropenigmomentindetoekomst
uitgavenverlagingendanwelinkomstenverhogingennodigzijn.Deuitgavenstijgenoplange
termijnmet11,9%bbpendeinkomstenmet5,7%bbp.Deuitgavenverhogingbetreftvooral
deinvoeringvaneenbasisinkomendatca.20%bbpkostendaarmeeveelgroterisdande
verlagingvandeoverigeSZ‐uitgaven(vanca.7%bbp).Destijgingvandeinkomstenis
vooralhetgevolgvanhetafschaffenvandealgemeneheffingskortingenhetverlagenvande
arbeidskorting.
Hethoudbaarheidseffectwordthoofdzakelijkgerealiseerdbinnendekabinetsperiodeenis
eengevolgvandeintroductievanhetbasisinkomenin2021.Ookheteffecternaisechter
negatief.
HeteffectvandespecifiekebeleidsdossiersAOWenpensioenen(doorverhoging
ouderenkorting),wonen(beperkinghypotheekrenteaftrekenafschaffenverhuurderheffing)
enzorg,doorafschaffeneigenrisicoenverhogingzorgpremies,opdehoudbaarheidis
relatiefbeperkt.Hetnegatievehoudbaarheidseffectwordtvooralbuitendezedossiers
bereikt.64
Desterkeverlagingvanstructurelewerkgelegenheidmetuiteindelijk4,8%,vooraldoorde
invoeringvanhetbasisinkomen,heefteennegatiefeffectopdehoudbaarheidvan1,3%bbp.
64
Bij de Vrijzinnige Partij vallen de afschaffing van de AOW en invoering van het basisinkomen min of meer tegen elkaar
weg, zodat gepensioneerden dit niet als een versobering ervaren. Om dit compenserende effect inzichtelijk te maken zijn
de afschaffing van de AOW en de invoering van het basisinkomen allebei bij overig geboekt.
220
Tabel 13.10 Effecten op houdbaarheid overheidsfinanciën van beleidspakket Vrijzinnige Partij
% bbp
Houdbaarheid basispad
mld euro
0,4
3
Effect beleidspakket
-6,3
-48
Houdbaarheid inclusief beleidspakket
-5,9
-45
Effect op EMU-saldo in 2021
-5,5
-42
Effecten na 2021
-0,8
-6
-0,3
-2
Effect op houdbaarheid, binnen de kabinetsperiode en daarna
Effect op houdbaarheid, selectie van beleidsdossiers (a)
AOW en pensioenen
Wonen
0,0
0
Zorg
-0,3
-2
Overig
-5,7
-43
(a) Onder AOW en pensioen vallen maatregelen betreffende AOW-premie, AOW-uitkering, pensioenpremie, pensioenuitkering en
ouderenkorting. Onder Wonen vallen maatregelen betreffende huurtoeslag, hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait,
overdrachtsbelasting, verhuurderheffing en ozb voor gebruikers. Onder Zorg vallen maatregelen betreffende zorguitgaven,
zorgpremies, eigen bijdragen en zorgtoeslag. We onderscheiden deze maatregelen vanwege de gevoeligheid voor vergrijzing en de
mate van doorwerking na de kabinetsperiode.
221
14 Bijlagen per partij
14.1
VVD
DezeparagraafgeefteengedetailleerdoverzichtvandedoordeVVDvoorgestelde
maatregelenenhuneffectenopdeoverheidsfinanciën.Debedragenzijnexante,inprijzen
2017enbetreffenafwijkingentenopzichtevandemiddellangetermijnverkenningzoals
weergegeveninhoofdstuk4vandeMacroEconomischeVerkenning2017.
14.1.1
Uitgaven
DeVVDbuigtpersaldo4,3mldeuroin2021omopdecollectieveuitgaven.Naeen
opsommingvolgteentabelmetdeuitgavenmaatregelen.
Openbaar bestuur


DeVVDverlaagtdeuitgavenaanhetGemeente‐enProvinciefondstaakstellendviaeen
apparaatskorting.Ditiseenbesparingvan0,7mldeuroin2021en0,9mldeuro
structureel.(VVD_102)
DeVVDbeperkttaakstellenddeapparaatsuitgavenbijhetRijkenzondert
bereikbaarheid,veiligheidendefensieuitvandezekorting.Ditbetekenteenombuiging
van0,4mldeuroin2021en0,5mldeurostructureelophetopenbaarbestuur.
(VVD_101_a,101_b)
Veiligheid

DeVVDverhoogtdeuitgavenaanveiligheidenjustitiemet0,7mldeuroondermeervoor
wijkagentenenrechercheurs,contraterrorismeenbestrijdingcybercriminaliteit.
(VVD_219)
Defensie

DeVVDverhoogthetdefensiebudget,oplopendtot1mldeuroin2021methetoog
opvernieuwingkrijgsmacht,versterkingoperationelegevechtsonderdelenen
verbeteringcyber‐eninformatiedomein.(VVD_215)
Bereikbaarheid


DeVVDverhoogtdeuitgavenaanweginfrastructuurjaarlijksmet0,4mldeuroin2021,
oplopendtot0,5mldeurostructureel.(VVD_204)
DeVVDtrekt0,1mldeuroextrauitvooroverigeinfrastructuur.(VVD_208)
Onderwijs

222
DeVVDintensiveert0,3mldeuroinonderwijsmetalsdoelhetbevorderenvande
kwaliteitvanlerarenviaextrabegeleidingvoorbeginnendeleraren,meervakdocenten
gymles,eenprestatiebeloningvoorlerarenenhetversterkenvande
Onderwijscoöperatie.(VVD_177,178,179,180)







DeVVDintensiveert0,1mldeuroomdeaansluitingtussenonderwijsenarbeidsmarktte
bevorderen.DepartijdoetditviahetstimulerenvanBBL‐plekken,decentrale
accreditatieinhetmbo,eenlandelijksteunpunterkenningEVC's(eerderverworven
competenties)enhetvergrotenvanhet(v)mbo‐investeringsfonds.(VVD_182,181,184,
185)
DeVVDintensiveert0,1mldeuroindelerarenbeurs.(VVD_176)
DeVVDintensiveert0,1mldeuroinscholingsvouchersvan555eurovoor
laagopgeleiden.(VVD_183)
DeVVDverhoogtdeonderwijsbekostigingmet0,1mldeurotenbehoevevanextrabanen
voorlerarenenonderwijsondersteunendpersoneel.(VVD_263)
DeVVDbuigtgeneriektaakstellend0,3mldeuroomopsubsidiesuitgegevendoorhet
ministerievanOCW.(VVD_261_b)
DeVVDbuigt0,2mldeuroomoponderwijsbekostiging,metalsdoelhetafromenvande
stijgingvandeproductiviteitinonderwijsenonderzoek.Destructureleombuigingis0,3
mldeuro.(VVD_191)
DeVVDbuigt0,1mldeuroomoponderwijsviahetverminderenvandeinstroomin
kunstopleidingenmetmeerdan50%.(VVD_200)
Zorg





DeVVDintensiveert1,9mldeuroin2021tenbehoevevaneennognaderuittewerken
bezettingsnormvoordeverpleeghuiszorg.Destructureleintensiveringbedraagt2,0mld
euro.Hetkostnamelijktijdomhetaantalmedewerkersvoldoendetelatentoenemenom
denormtehalen.(VVD_164)
DeVVDschaftdevermogensinkomensbijtelling(VIB)van8%indeWlzaf.Ditiseen
intensiveringvan0,2mldeuroin2021.Hetgaatdeelsomeenverschuivingvanprivate
naarcollectievezorguitgaven.(VVD_165_a)
DeVVDheeftdeintentieomeenhoofdlijnenakkoordaftesluitenincombinatiemethet
macrobeheersinstrument.In2021resulteertditinombuigingenvan0,9mldeuroinde
ziekenhuiszorg,0,1mldeuroindegeestelijkegezondheidszorgen0,1mldeuroinde
wijkverpleging.Voorombuigingengeldtdatlagerezorguitgavenleidentotminderzorg
oflagerekwaliteitvanzorg.(VVD_142)
DeVVDneemtindecuratievezorgdiversemaatregelenuitZorgkeuzesinKaartophet
gebiedvangeneesmiddelen:aanpassingvanWetgeneesmiddelenprijzen(ZIK_065),
herberekeningvanlimietengeneesmiddelenvergoedingssysteem(ZiK_066),overhevelen
medischspecialistischegeneesmiddelennaarziekenhuisbudget(ZiK_067),verplichten
uniformebarcoderinggenees‐enhulpmiddelen(ZiK_073).Bijdeherberekeningvan
limietengeneesmiddelenvergoedingssysteemgaathetdeelsomeenverschuivingvan
collectievenaarprivatezorguitgaven.Samenbetreftditeenombuigingvan0,3mldeuro.
(VVD_144_a,156_a,157_a,158)
DeVVDbeperkthetverzekerdepakketopbasisvanlageziektelast.Dezemaatregelkent
eengeleidelijkeingroei.Ditbetekenteenverlagingvandecollectievezorguitgavenmet
0,3mldeuroin2021en0,6mldeurostructureel.Hetgaatdeelsomeenverschuivingvan
collectievenaarprivatezorguitgaven.ZieookmaatregelZiK_011uitZorgkeuzesinKaart.
(VVD_143_a)
223





DeVVDneemtindecuratievezorgdiversekleinemaatregelenuitZorgkeuzesinKaart:
capaciteitsplanspoedeisendehulp(ZiK_042),substitutieeenvoudigetweedelijnszorg
(ZiK_051),integraaltariefgeboortezorgvooralleregio'senaanbieders(variant
ZiK_053),palliatievezorgvanziekenhuisnaarthuissetting(ZiK_055),belonenvan
infectiepreventieinziekenhuizen(ZiK_059),verminderenvermijdbareheropnames
(ZiK_060)eneenbestuurlijkakkoordmondzorg(ZiK_061).Tezamenisditeen
ombuigingvan0,2mldeuro.(VVD_149_a,150_a,151_a,152_a,153,154_a,155)
DeVVDvoertindeWlzeenverplichtinginvoorzorgkantorenommeerjarigecontracten
metbudgetafsprakenaftesluitenmetzorgaanbieders.Ditiseenmaatregeluit
ZorgkeuzesinKaart(ZiK_085).Hetiseenombuigingvan0,1mldeuroin2021.Doorde
combinatiemeteenobjectiefverdeelmodelkandemaatregelpasin2021ingaan.
(VVD_166)
DeoverheidverplichtzorgkantorenombijdezorginkoopindeWlzgedifferentieerde
tarieventehanterendieafhangenvanhetoverheadpercentageenhetziekteverzuimvan
deaanbieder.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_002).Hetiseen
ombuigingvan0,1mldeuroin2021.(VVD_168)
DeVVDstimuleertintegraledementiezorgdoordeintroductievaneenlandelijke
subsidieregelingterbekostigingvancasemanagersdementiezorg.Ditiseenmaatregel
uitZorgkeuzesinKaart(ZiK_091).Debeperkteombuigingdoordegrotereinzetvan
casemanagersdementiezorgin2021looptoptot0,1mldeurostructureel.(VVD_169)
DeVVDintroduceerteenverdeelmodelindeWlzdatderegionalecontracteerruimtevan
dezorgkantorenbepaaltopbasisvanobjectievecriteria.Hetmacrobudgetwordtgekort
opbasisvandeafwijkingtussendehuidigeendoorhetnieuwemodeltoegestane
uitgavenvoorde25%slechtstpresterenderegio's.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesin
Kaart(ZiK_089b).Debeperkteombuigingin2021looptoptot0,1mldeurostructureel.
(VVD_170)
Sociale zekerheid






224
DeVVDverhoogtdekinderopvangtoeslagviadevergoedingspercentagesinde
eerstekindtabel.Ditiseenintensiveringvan0,5mldeuroin2021.(VVD_141)
DeVVDintroduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetaling
bijziektevoorbedrijventot25werknemers.Deoverheidsuitgavennemenmet0,3mld
eurotoe.Hierstaateenverhogingvandewerkgeverspremiestegenover(zie
VVD_113_b).(VVD_113_a)
DeVVDstelteengeoormerktbudgetbeschikbaarvoormeerface‐to‐facegesprekkenin
dedienstverleningvanhetUWV.Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021.
(VVD_120)
DeVVDintensiveert0,1mldeuroinbijzonderebijstand.(VVD_135)
DeVVDbreidthetaantalbeschuttewerkplekkenuitmet20.000plekken.Deingroeivan
dezeextrawerkplekkensluitaanbijhetingroeipadvandeoorspronkelijkeplekken.Dit
iseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021eneenstructureleintensiveringvan0,5
mldeuro.(VVD_112)
DeVVDontkoppelthetminimumloonendesocialezekerheidsuitkeringen,met
uitzonderingvandeAOW,gedurendevierachtereenvolgendejaren.Ditiseenombuiging
van1,1mldeuroin2021.(VVD_106)













DeVVDbuigt0,7mldeuroomophetbudgetvandehuurtoeslag.Dekan‐bepalingwordt
geschrapt,dehuurgrenzenwordenbevrorenenstudentenwordenuitgeslotenvande
huurtoeslag.(VVD_172)
DeVVDbeperktdekinderbijslagenhetkindgebondenbudgettotmaximaal2kinderen.
Ditiseenombuigingvan0,4mldeuro.(VVD_139)
DeVVDbeperktdeduurvandeWW‐uitkeringnaarmaximaalachttienmaanden
waarvandelaatstezesmaandenopbijstandsniveauzonderinkomens‐en
partnertoetsen.Departijverhoogtdeuitkeringnaar80%indeeerstedriemaandenen
beperktdeopbouwvandeuitkeringnaareenhalvemaandpergewerktjaar.De
maatregelenlevereneenbesparingopvan0,3mldeuroin2021endatlooptoptot0,5
mldeurostructureel.(VVD_115)
DeVVDbiedtdemogelijkheidom,actuarieelneutraal,deAOWmaximaaldriejaarlater
telateningaan.Indejaren2019‐2021zijndeAOW‐uitgavenlageromdateendeelvande
‘nieuwe’AOW‐gerechtigdenopteertvoorlatereopname.In2021isditeffect0,3mld
euro.Omdatditvanwegedeactuariëleneutraliteitleidttothogereuitkeringenzijnde
AOW‐uitgavenoplangetermijnechterhoger(0,3mldeuro).Deactuariëleneutraliteit
leidterbijlateropnemennamelijktoedatde(procentuele)stijgingvandeuitkeringen
groterisdande(procentuele)dalingvanhetaantaluitkeringsjaren.(VVD_138_a)
Omdemaximalezorgtoeslagteverlagen,verhoogtdeVVDhetnormpercentagevaneen
alleenstaandemet0,25%‐puntenhetnormpercentagevaneenstelmet0,5%‐punt.Ditis
eenombuigingvan0,3mldeuroin2021.(VVD_145)
DeVVDschaftdetegemoetkomingarbeidsongeschiktenaf.Debesparingis0,2mldeuro.
(VVD_109)
DeVVDschaftdekinderopvangtoeslagafvoordoelgroepouders.Dezogenoemde
doelgroepouderswerkenniet,maarhebbenbijuitzonderingtochrechtop
kinderopvangtoeslag.Ditiseenombuigingvan0,1mldeuro.(VVD_140)
DeVVDvoerteenlangdurigheidskortinginvoorbijstandsgerechtigden.Debezuinigingis
0,1mldeuroin2021.(VVD_132)
DeVVDschaftdevakantietoeslagindebijstandaf.Ditiseenverlagingvandeuitkering
met5%.Deombuigingis0,1mldeuroin2021en0,4mldeurostructureel.(VVD_131)
DeVVDverrekentdeZW‐periodevoorziekewerklozenenwerknemersvanwiede
dienstbetrekkingeindigtbijziekte(uitzendkrachteneneindedienstverbanders)methet
rechtopWW.Demaatregelleverteenstructurelebesparingopvan0,1mldeuro.
(VVD_118)
DeVVDvervangtdeloonkostensubsidieindeParticipatiewetdoorloondispensatie.Dit
leverteenbesparingopvan0,1mldeuroin2021en0,5mldeurostructureel.(VVD_130)
DeVVDpasthetSchattingsbesluitaanzodathetarbeidsongeschiktheidspercentage
voortaanwordtgebaseerdophetloondatmennogkanverdieneninminimaaltwee
functies.Ditleverteenbeperktebesparingin2021en0,2mldeurostructureeldoordat
mindermensenvolledigarbeidsongeschiktzullenwordenverklaard.(VVD_110)
DeVVDbeperktdeduurvandeANWtotmaximaaléénjaar.Nabestaandenmet
onvoldoendeinkomenenvermogenkomendaarnainaanmerkingvoordebijstand.De
besparingis0,1mldeurostructureel.(VVD_137)
225


DeVVDverlaagtdeWIA‐uitkeringnadetransitieperiodenaar70%minimumloon.De
maatregelgeldtvoornieuwegevallenendaardoorisdebesparing0,0mldeuroin2021
en1,3mldeurostructureel.(VVD_107)
DeVVDvervangthetloongerelateerdegedeelteindeWIAdooreenzogenoemde
transitieperiodedieafhankelijkisvandebenodigdere‐integratie‐inspanningen(voor
nieuweziektegevallen).Destructurelebesparingis0,4mldeuro.(VVD_108)
Overdrachten aan bedrijven


DeVVDvergroothetbudgetvoorhetlage‐inkomensvoordeel(LIV)voorwerkgeversdie
werknemersindienstnemenmeteensalaristot120%wml.Ditiseenintensiveringvan
0,5mldeuroin2021.(VVD_245)
DeVVDkort0,1mldeuroin2021en0,2mldeurostructureelopsubsidiesop
overdrachtenaanbedrijven.(VVD_261_c)
Internationale samenwerking



DeVVDverhoogtdeuitgavenaanontwikkelingssamenwerkingtenbehoevevan
asielopvanginderegiomet0,2mldeuro.(VVD_226)
DeVVDbuigt2,8mldeuroopontwikkelingssamenwerkingom,doorODAtebeperken
totnoodhulp,verplichtebijdragenentoerekeningen.(VVD_224)
DeVVDbuigt0,1mldeuroomopinternationalesamenwerking(HGISnon‐ODA),door
vrijwilligebijdragenaaninternationaleorganisatiesstoptezetten.(VVD_225)
Overig


DeVVDintensiveertintotaal0,1mldeuroinsport,Koninklijke
Marechaussee/grensbewaking,startupsenomlichtenopsnelwegenaantedoeninde
nacht.(VVD_262)
DeVVDbuigtin20210,3mldeuroomdoorhetbeperkenvandetakenvandepublieke
omroep.(VVD_203)
Tabel 14.1
Netto ombuigingen in 2021, t.o.v. basispad ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Openbaar bestuur
1,2
Apparaatskorting lokale overheden (VVD_102)
0,7
Apparaatskorting Rijk: openbaar bestuur Rijk (VVD_101_a, 101_b)
0,4
Veiligheid
-0,7
Intensivering veiligheid en justitie (VVD_219)
-0,7
Defensie
-1,0
Verhogen defensie-uitgaven (VVD_215)
-1,0
Bereikbaarheid
-0,5
Intensiveren in weginfrastructuur (VVD_204)
-0,4
Intensivering overige infrastructuur (VVD_208)
-0,1
226
Onderwijs
-0,1
Verhoging lumpsum ter bevordering van kwaliteit leraren (VVD_177, 178, 179, 180)
-0,3
Bevorderen aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt (VVD_182, 181, 184, 185)
-0,1
Uitbreiden lerarenbeurs (VVD_176)
-0,1
Scholingsvouchers t.w.v. 555 euro voor laagopgeleiden (VVD_183)
-0,1
Intensivering onderwijs (VVD_263)
-0,1
Subsidietaakstelling: Onderwijs (VVD_261_b)
0,3
Generieke korting onderwijs en onderzoek (VVD_191)
0,2
Verminderen instroom met meer dan 50% in kunstopleidingen (VVD_200)
0,1
Zorg
0,2
Taakstellende intensivering t.b.v. bezettingsnorm verpleeghuiszorg (VVD_164)
-1,9
Afschaffen vermogensinkomensbijtelling Wlz (VVD_165_a)
-0,2
Hoofdlijnenakkoord i.c.m. MBI (VVD_142)
1,2
Diverse maatregelen op het gebied van geneesmiddelen. (VVD_144_a, 156_a, 157_a, 158)
0,3
Pakketmaatregel lage ziektelast (VVD_143_a)
0,3
Diverse maatregelen curatieve zorg (VVD_149_a, 150_a, 151_a, 152_a, 153, 154_a, 155)
0,2
Verplichten meerjarige contracten in de Wet langdurige zorg (VVD_166)
0,1
Overhead- en ziekteverzuimnormen in de Wlz (VVD_168)
0,1
Stimuleren integrale dementiezorg (subsidieregeling casemanager dementiezorg) (VVD_169)
0,0
Objectief verdeelmodel Wet langdurige zorg (correctie slechtst presterende kwartiel) (VVD_170)
0,0
Sociale zekerheid
2,7
Verhogen kinderopvangtoeslag (VVD_141)
-0,5
Loondoorbetaling bij ziekte: collectief tweede jaar kleine werkgevers (VVD_113_a)
-0,3
Meer face-to-face gesprekken in dienstverlening UWV (VVD_120)
-0,1
Intensivering bijzondere bijstand (VVD_135)
-0,1
Uitbreiding beschutte werkplekken (VVD_112)
-0,1
Minimumloon ontkoppelen (excl. doorwerking AOW) (VVD_106)
1,1
Ombuiging huurtoeslag (VVD_172)
0,7
Kinderbijslag en kindgebonden budget voor maximaal twee kinderen (VVD_139)
0,4
Duurverkorting WW, eerste maanden hoger en langzamere opbouw (VVD_115)
0,3
Flexibele AOW-leeftijd: maximaal drie jaar later (VVD_138_a)
0,3
Aanpassen normpercentages (verlagen maximale zorgtoeslag) (VVD_145)
0,3
Afschaffen AO-tegemoetkoming (VVD_109)
0,2
Afschaffen kinderopvangtoeslag voor niet-werkende ouders (doelgroepouders) (VVD_140)
0,1
Langdurigheidskorting bijstand (VVD_132)
0,1
Afschaffen vakantietoeslag bijstand (VVD_131)
0,1
Anti-cumulatie WW (VVD_118)
0,1
Loondispensatie Participatiewet (VVD_130)
0,1
Aanscherpen claimbeoordeling (VVD_110)
0,0
ANW beperken tot één jaar (VVD_137)
0,0
WIA-transitieperiode: vervolguitkering 70% wml (VVD_107)
0,0
WIA transitieperiode: afhankelijk van re-integratie (VVD_108)
0,0
Overdrachten aan bedrijven
-0,4
Uitbreiding LIV (VVD_245)
-0,5
Subsidietaakstelling: Overdrachten aan bedrijven (VVD_261_c)
Internationale samenwerking
Intensivering ontwikkelingssamenwerking voor opvang in de regio (VVD_226)
0,1
2,7
-0,2
Ombuiging ontwikkelingssamenwerking ODA (VVD_224)
2,8
Beëindigen vrijwillige bijdragen internationale organisaties (non ODA) (VVD_225)
0,1
227
Overig
0,2
Overige intensiveringen (VVD_262)
-0,1
Beperken taak Publieke Omroep (VVD_203)
0,3
Totaal
4,3
14.1.2
Lasten
DeVVDverlaagtdecollectievelastenmetpersaldo12,0mldeuroin2021.Eenopsomming
vandelastenmaatregelenwordtgevolgddooreentabel.Hetgaathieromdebeleidsmatige
lastenontwikkelingopEMU‐basis(blo).Deverlagingvan12,0mldeuroisopgebouwduiteen
verlagingvan14,7mldeurovoorgezinneneneenverhogingvan2,7mldeurovoor
bedrijven.
Inkomen en arbeid









DeVVDverhoogthetmaximalebedragindearbeidskortingmetintotaal1734euro.
Daarnaastwordthetafbouwpuntverhoogdmet17.618euroenwordthet
afbouwpercentageverhoogdnaar9%.Persaldoissprakevaneenlastenverlichtingvan
8,8mldeuroin2021en11,3mldeurostructureel.(VVD_237_a,237_b,237_c,237_e)
DeVVDverhoogthetinkomensafhankelijkedeelvandeIACKmet4900euroenverhoogt
hetopbouwpercentagenaar27%.Ditkost2,9mldeuroin2021.(VVD_238)
DeVVDverlaagtdetarievenvandetweedeenderdeschijfmet1,1%‐punt.Daardoor
wordendezetarievenindestructurelesituatiegelijkaanhettariefvandeeersteschijf.
Doordezeverlagingontstaateenlastenverlichtingvanintotaal1,7mldeuroin2021.
(VVD_234,235)
DeVVDverhoogtdeouderenkortingvoorlagereinkomensmet770euro.Ditiseen
lastenverlichtingvan1,1mldeuroin2021.(VVD_241)
DeVVDverlaagtdeAof‐premievoorwerkgevers.Ditiseenlastenverlichtingvan0,3mld
euroin2021.(VVD_246)
DeVVDverhoogtdealgemeneheffingskortingmet22euro.Ditkost0,2mldeuroin
2021.(VVD_240)
DeVVDschaftdeaftrekspecifiekezorgkostenaf(inclusiefdetegemoetkoming).Ditis
eenlastenverzwaringvan0,4mldeuro.(VVD_256)
DeVVDintroduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetaling
bijziektevoorbedrijventot25werknemers.Detoenamevanoverheidsuitgaven
(VVD_113_a)wordtbetaalduiteenverhogingvanwerkgeverspremies.DitiseenEMU‐
relevantelastenverzwaringvan0,3mldeuro.Delastenverzwaringisgedeeltelijkeen
schuifvanprivateloondoorbetalingnaardecollectieveverzekering.(VVD_113_b)
DeVVDvoertindeWWeenindividueelgedifferentieerdepremiein,waardoor
werkgeversdieweinigmensendeWWlateninstromeneenlagerepremiebetalen.Dit
wordtbudgetneutraalvormgegeven.(VVD_121)
Vermogen en winst

228
DeVVDverlaagthettariefindeeersteschijfvandevennootschapsbelastingvan20%
naar17%,waardoordelastenvoorbedrijvenmet0,7mldeurowordenverlicht.
(VVD_243)



DeVVDverhoogthetheffingsvrijevermogeninbox3van25duizendeuronaar35
duizendeuroperpersoon.Ditiseenlastenverlichtingvan0,3mldeuroin2021.
(VVD_250)
DeVVDverhoogtdeverhuurderheffingmet2,7mldeuroenverlaagtde
liberalisatiegrensnaar600euro.DeVVDhandhaaftdehuursombenaderingzodat
corporatiesdeheffingnietdoorhuurverhogingenkunnenfinancierenmaargenoodzaakt
zijnjaarlijkseendeelvanhunbezitteverkopen.(VVD_247)
DeVVDbeperktderenteaftrekvoorbedrijvendoormiddelvanimplementatievande
ATAD‐richtlijnzoalsbeschreveninbouwsteen0vandewerkgroepfiscaliteitvande
StudiegroepDuurzameGroei.Ditbetekentdatdeaftrekbaarheidvanrentewordt
beperkttotmaximaal30%vandewinstvoorrente,belastingen,afschrijvingenen
amortisatie(EBITDA)meteendrempelvan3mlneuroeneengroepsvrijstelling.Ditis
eenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,7mldeuro.(VVD_244)
Milieu


DeVVDverlaagtdeopbrengstvandebpmtaakstellend0,1mldeuro.(VVD_254)
DeVVDverlaagtdeopbrengstvandemotorrijtuigenbelastingtaakstellendmet0,1mld
euro.(VVD_255)
Tabel 14.2
Lastenmutaties t.o.v. basispad in 2021, ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Inkomen en arbeid
-14,2
Verhogen arbeidskorting (VVD_237_a, 237_b, 237_c, 237_e)
-8,8
Verhogen inkomensafhankelijke combinatiekorting (VVD_238)
-2,9
Verlagen tarief tweede schijf met 1,1%-punt in box 1 (VVD_234, 235)
-1,7
Verhogen ouderenkorting onder de inkomensgrens (VVD_241)
-1,1
Verlaging Aof-premie (VVD_246)
-0,3
Verhogen algemene heffingskorting (VVD_240)
-0,2
Afschaffen aftrek specifieke zorgkosten (VVD_256)
0,4
Loondoorbetaling bij ziekte: premie tweede jaar kleine werkgevers (VVD_113_b)
0,3
Premiedifferentiatie WW (VVD_121)
0,0
Vermogen en winst
2,4
Verlagen eerste schijf vennootschapsbelasting (VVD_243)
-0,7
Verhoging heffingsvrije vermogen in box 3 van 25.000 euro naar 35.000 euro (VVD_250)
-0,3
Verhogen verhuurderheffing (VVD_247)
2,7
Beperken renteaftrek bedrijven (VVD_244)
0,7
Milieu
-0,2
Verlagen bpm (VVD_254)
-0,1
Verlagen motorrijtuigenbelasting (VVD_255)
-0,1
Totaal beleidsmatige lasten
-12,0
w.v. gezinnen
-14,7
bedrijven
2,7
229
14.2
PvdA
DezeparagraafgeefteengedetailleerdoverzichtvandedoordePvdAvoorgestelde
maatregelenenhuneffectenopdeoverheidsfinanciën.Debedragenzijnexante,inprijzen
2017enbetreffenafwijkingentenopzichtevandemiddellangetermijnverkenningzoals
weergegeveninhoofdstuk4vandeMacroEconomischeVerkenning2017.
14.2.1
Uitgaven
DePvdAintensiveertpersaldo22,2mldeuroin2021opdecollectieveuitgaven.Naeen
opsommingvolgteentabelmetdeuitgavenmaatregelen.
Openbaar bestuur


DePvdAcreëertstructureel100.000publiekebanen,waarvaneendeelbijdeoverheid
terechtkomt(PvdA_106_b)eneendeelbijhetonderwijs(PvdA_106_a).In2021zijn
40.000vandestructurele100.000plekkengerealiseerd.Hettotalebudgettairbeslag
(inclusiefhetdeeldatbijhetonderwijsterechtkomt)is1,5mldeuroin2021en
structureel3,8mldeuro.(PvdA_106_b)
DePvdAintensiveert0,5mldeuroindeBelastingdienst.Dedaardoorgegenereerdeextra
belastingopbrengstisgelijkaanditbedrag(ziePvdA_215_b).(PvdA_215_a)
Veiligheid



DePvdAverhoogtdeuitgavenaanpolitiemet0,3mldeurotenbehoeveopleidingen,
innovatie,cyberdreiging,bestrijdingmensensmokkelenprojectentegenradicalisering.
(PvdA_180)
DePvdAtrekt0,1mldeurotervergrotingvanhetaantalwijkagententoteennormvan1
wijkagentper5000inwoners.(PvdA_181)
DePvdAkortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbeperkte
besparingopveiligheid.(PvdA_276_c)
Defensie


DePvdAverhoogtdedefensie‐uitgaven,met0,4mldeuroin2021.(PvdA_186)
DePvdAkortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbeperkte
besparingbijdefensie.(PvdA_276_e)
Bereikbaarheid




230
DePvdAtrekt0,2mldeuroextrauitvoorhetopenbaarvervoer.(PvdA_195)
Hetinvoerenvandekilometerheffingopvrachtwagens(Maut)leidttotexploitatiekosten.
Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(PvdA_222_c)
Hetinvoerenvandekilometerheffingopbestel‐enpersonenauto'sleidttot
exploitatiekosten.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(PvdA_223_c)
DePvdAtrekt0,1mldeuroextrauitvooraanlegvanfiets‐enwandelpaden.
(PvdA_202_a)
Milieu






DePvdAintroduceerteeninvesteringsfondsduurzameenergie.Ditiseenintensivering
van0,3mldeuro.(PvdA_212)
DePvdAbesteedttijdensdekabinetsperiodejaarlijks0,2mldeuroaanwoningisolatie.
(PvdA_201)
BijdePvdAnemendeSDE+‐uitgaventoemet0,2mldeuroin2021(geenstructureel
effect).Hetgaathierbijomhetnaarvorenhalenvanuitgavenaanzon‐pv.(PvdA_282_a)
OmdegaswinninginGroningenmet5mldNm3tekunnenverlagen(PvdA_213_a)zijn
investeringenindeinfrastructuurnodig.Ditiseenjaarlijkseintensiveringvan0,1mld
eurotijdensdekabinetsperiode.Hetstructureleeffectis0.(PvdA_213_b)
DePvdAtrekt0,1mldeurouitvoordeverbeteringvandeecologischestructuur.
(PvdA_196)
DePvdAkortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbeperkte
besparingopmilieusubsidies.(PvdA_276_f)
Onderwijs










DePvdAcreëertstructureel100.000publiekebanen,waarvaneendeelbijhetonderwijs
terechtkomt(PvdA_106_a)eneendeelbijdeoverheid(PvdA_106_b).In2021zijn40.000
vandestructurele100.000plekkengerealiseerd.Hettotalebudgettairbeslag(inclusief
hetdeeldatbijdeoverheidterechtkomt)is1,5mldeuroin2021enstructureel3,8mld
euro.(PvdA_106_a)
DePvdAverhoogtdelumpsumvanhetprimairenvoortgezetonderwijssamenmet0,5
mldeurometalsdoelverlagingvandelestaakvanlerarenopachterstandsscholenmet
120klokurenperfteperjaar.(PvdA_169_a)
DePvdAverhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijsmet0,4mldeurometalsdoel
3,25%salarisverhogingvoordocenten.(PvdA_170_a)
DePvdAverhoogtdelumpsumvanhetvoortgezetonderwijsmet0,4mldeuro,waarvan
0,3mldeurometalsdoel3,5%salarisverhogingvoordocentenen0,1mldeurometals
doelhetstimulerenvaneenbredebrugklas.(PvdA_170_b,172)
DePvdAintensiveert0,3mldeuroinscholingsvouchersvan415eurovoorlaag‐en
middelbaaropgeleidewerkenden.(PvdA_168)
DePvdAverhoogtdeuitgavenvoorfundamenteelonderzoekenwetenschapmet0,2mld
euro.(PvdA_174)
DePvdAintensiveert0,2mldeuroomvroeg‐envoorschoolseeducatieuittebreidenvan
tiennaarzestienuur.(PvdA_156_a)
DePvdAverlaagthetcollegegeldvoordetweedebachelor‐entweedemasterstudienaar
dehoogtevanhetwettelijkcollegegeld.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.
(PvdA_167_b)
DePvdAverhoogtdelumpsumvanhetvoortgezetonderwijsenmbometintotaal0,1
mldeurometalsdoelhetverminderenvanachterstandenenhetstimulerenvan
taalonderwijsvoorvluchtelingen.(PvdA_160)
DePvdAintensiveert0,1mldeuroinscholingsvouchersvan555eurovoor
laagopgeleiden.(PvdA_167_a)
231


DePvdAverlengthetvmbometéénjaar,wateenintensiveringvan0,1mldeuroin2021
betekenteneenstructureleintensiveringvan0,6mldeuro.(PvdA_159)
DePvdAbuigtgeneriektaakstellend0,4mldeuroin2021en0,5mldeurostructureelom
opsubsidiesuitgegevendoorhetministerievanOCW.(PvdA_276_d)
Zorg










232
DePvdAschafthetverplichteigenrisicoaf.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart
(ZiK_021d).Doorinteractiemethethoofdlijnenakkoord(PvdA_149_a)zijndeeigen
betalingenonderheteigenrisicolager.Hetafschaffenvanheteigenrisicoresulteert
hierdoorineenverhogingvandecollectievezorguitgavenvan4,3mldeuro.Hetgaat
deelsomeenverschuivingvanprivatenaarcollectievezorguitgaven.(PvdA_133_a,
133_d)
DePvdAintensiveert0,5mldeuroin2021indeverpleeghuiszorg.(PvdA_155)
DePvdAintensiveertvoor0,3mldeuroin2021indewijkverpleging.(PvdA_139)
DePvdAintensiveerttaakstellend0,1mldeuroin2021voorverschillendedoeleindenop
hetgebiedvanzorg,welzijnensport(zowelbreedtesportalstopsport).(PvdA_143)
DePvdAverhoogtdeRijksbijdrageWmoaangemeentenin2021met0,1mldeuromet
hetoogopbeterearbeidsvoorwaardenindethuiszorg.(PvdA_277)
DePvdAheeftdeintentieomindeziekenhuiszorgendegeestelijkegezondheidszorgeen
hoofdlijnenakkoordaftesluitenincombinatiemethetmacrobeheersinstrument.Per
saldoresulterenombuigingenvan0,9mldeuroindeziekenhuiszorgen0,1mldeuroin
degeestelijkegezondheidszorg.Voorombuigingengeldtdatlagerezorguitgavenleiden
totminderzorgoflagerekwaliteitvanzorg.(PvdA_149_a)
DePvdAneemtindecuratievezorgdriemaatregelenuitZorgkeuzesinKaartophet
gebiedvangeneesmiddelen:herberekeningvanlimieten
geneesmiddelenvergoedingssysteem(ZiK_066),uitbreidingcentraleinkoopgenees‐en
hulpmiddelendoordeRijksoverheid(ZiK_071),enaanpassingWet
geneesmiddelenprijzen(ZiK_065).Bijdeherberekeningvanlimieten
geneesmiddelenvergoedingssysteemgaathetdeelsomeenverschuivingvancollectieve
naarprivatezorguitgaven.Samenbetreftditeenombuigingvan0,4mldeuro.
(PvdA_266_a,267_a,268_a)
DePvdAvoertindeWlzeenverplichtinginvoorzorgkantoren(Wlz‐uitvoerders)om
meerjarigecontractenmetbudgetafsprakenaftesluitenmetzorgaanbieders.Ditiseen
maatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_085).Hetiseenombuigingvan0,2mldeuroin
2021.Destructureleombuigingis0,1mldeuro.Deconcurrentietussenaanbieders
neemtnamelijkopdenduuraf.(PvdA_150)
DePvdAneemtindecuratievezorgdiversekleinemaatregelenuitZorgkeuzesinKaart:
capaciteitsreguleringdureinfrastructuur(ZiK_041),capaciteitsplanspoedeisendehulp
(ZiK_042),substitutieeenvoudigetweedelijnszorg(ZiK_051)enverminderen
vermijdbareheropnames(ZiK_060).Tezamenisditeenombuigingvan0,1mldeuro.
(PvdA_269,140,142,270)
DeoverheidverplichtzorgkantorenombijdezorginkoopindeWlzgedifferentieerde
tarieventehanterendieafhangenvanhetoverheadpercentageenhetziekteverzuimvan
deaanbieder.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_002).Hetiseen
ombuigingvan0,1mldeuroin2021.(PvdA_151)



DePvdAzetinopgepastgebruikvanzorg.DezemaatregeluitZorgkeuzesinKaart
(ZiK_014)betekenteenombuigingvan0,1mldeuro.(PvdA_136)
DePvdAbeperktdevoorwaardelijketoelatingtoteensubsidieregeling.Dezemaatregel
uitZorgkeuzesinKaart(ZiK_013a)betekenteenombuigingvan0,1mldeuro.
(PvdA_135)
MedischspecialisteninloondienstkomenonderdeWetnormeringtopinkomens(WNT).
Hetmaximalesalarisdateenmedischspecialistinloondienstmagontvangenwordtzo
genormeerd.Ditbetrefteenstructureleombuigingvan0,1mldeuro.Ditiseenmaatregel
uitZorgkeuzesinKaart(ZiK_007).(PvdA_138)
Sociale zekerheid









DePvdAverhoogtdekinderopvangtoeslagvooralleinkomensniveaus,dooreen
verlagingvandeouderbijdrage.Ditiseenintensiveringvan2,0mldeuro.(PvdA_120)
DePvdAverhoogtdeAOW‐uitkeringmet(netto)4%.Ditiseenintensiveringvan1,6mld
euroin2021.(PvdA_128)
AlsgevolgvandeafschaffingvanheteigenrisicodoordePvdAdaaltdestandaardpremie
voordezorgtoeslagmet281euroin2021.Ditzoueenombuigingzijnvan1,5mldeuro
in2021.Departijkiestervooromdezorgtoeslagnietteverlagenendaarbovenopeen
verhogingdoortevoeren.Ditiseenintensiveringvan1,0mldeuroin2021.
(PvdA_133_c)
DePvdAverhoogtdeinkomensondersteuningAOWvoorouderenmeteeninkomentot
30.000euro.Ditiseenintensiveringvan0,5mldeuroin2021.(PvdA_249)
DePvdAbiedtdemogelijkheidomdeAOWmaximaal3jaareerderoflatertelaten
ingaan.Bijlatereopnameisditgeheelactuarieelneutraal.Bijeerdereopnamewordtvan
deactuariëleneutraliteitafgeweken:voordelaagsteeen‐derdequainkomenshoogteis
bijeerdereopnamedekorting4,5%,voordemiddelstegroep6,5%envoordehoogste
een‐derdeisdekorting8,5%.Ookgeldtbijeerdereopnamederestrictiedatdeleeftijd
van65moetzijnbereikt.Indejarentot2021leidtdeoverwegendvervroegdeopname
tothogereAOW‐uitgaven.In2021isdit0,4mldeuro.Oplangetermijnleidthetgrote
aandeelvervroegdeopnemersmeteenkortingdiekleinerisdanactuarieelneutraaltot
lagereuitkeringsniveaus.Omdatuitkeringennaarvorenwordengehaaldvalthettotaal
aanAOW‐uitkeringenlateruiteindelijk0,6mldeurolageruit.Ditiseengevolgvanhet
gegevendatbijvervroegdeopnamedeactuariëleneutraliteithetnoodzakelijkmaaktdat
de(procentuele)kortingopdeuitkeringshoogtegroterisdande(procentuele)stijging
vanhetaantaljarenwaaroverdeuitkeringwordtversterkt.(PvdA_124_a)
DePvdAbreidthetbetaaldgeboorteverlofvoordepartneruitmettwaalfwekentegen
70%vanhetloon.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(PvdA_119)
DePvdAverhoogtdekinderbijslag.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(PvdA_279)
DePvdAintroduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetaling
bijziektevoorbedrijventottienwerknemers.Deoverheidsuitgavennemenmet0,2mld
eurotoe.Hierstaateenverhogingvandewerkgeverspremiestegenover(zie
PvdA_105_b).(PvdA_105_a)
Niet‐werkendeoudersmetkinderenvantweetotvierjaarkrijgenrechtop
kinderopvangtoeslagvoormaximaal16uurperweek.Ditiseenintensiveringvan0,2
mldeuro.(PvdA_156_b)
233










DePvdAvertraagtdeafbouwvandeoverdraagbaarheidvandealgemene
heffingskortinginhetreferentieminimumloonnaar2,5%perjaar.Deintensiveringvan
debijstandsuitgavenis0,1mldeuroin2021.Erisgeenstructureeleffect.(PvdA_281)
DePvdAstelt0,1mldeurobeschikbaarvoordebestrijdingvanarmoede.(PvdA_117)
DePvdAstelteengeoormerktbudgetbeschikbaarvoormeerface‐to‐facegesprekkenin
dedienstverleningvanhetUWV.Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021.
(PvdA_126)
DePvdAverhoogtdebijstandsuitkeringnaar71%minimumloonvooralleenstaandenen
101%minimumloonvoorparen.Deintensiveringis0,1mldeuro.(PvdA_280)
DePvdAbreidthetaantalbeschuttewerkplekkenuitmet20.000plekken.Deingroeivan
dezeextrawerkplekkensluitaanbijhetingroeipadvandeoorspronkelijkeplekken.Dit
iseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021eneenstructureleintensiveringvan0,5
mldeuro.(PvdA_111)
DePvdAschafthetjeugdminimumloonafvanaf18jaar.Ditbetekenteenverhogingvan
deWajonguitkeringenvoorachttien‐totenmettwintigjarigenmetstructureel0,1mld
euro.(PvdA_116_a)
DePvdAintroduceerteenverplichtearbeidsongeschiktheidsverzekeringvoor
zelfstandigen,meteenuitkeringvanmaximaal70%vanhetminimumloon.Depremies
zijnkostendekkendenwordenbetaalduithetwinstinkomen,conformdevariantinhet
IBOZelfstandigenzonderpersoneel.Dezemaatregelgroeitlangzaaminvanaf2021,in
datjaarzijnzowelpremielastenalsuitgavennogverwaarloosbaar.Uiteindelijkleidende
uitkeringentoteenstructureleintensiveringvan1,3mldeuro.(PvdA_230_b)
DePvdAmaaktwerkgeversverantwoordelijkvoorheteerstehalfjaarWWmeteen
uitzonderingvoorbedrijvenmetminderdan10werknemers.Demaatregelleverteen
structurelebesparingopvan0,7mldeuro.Demaatregelimpliceerteenniet‐EMU
relevantelastenverzwaringvoorbedrijven.(PvdA_130_a)
DePvdAschaftvanaf2020dehuurtoeslagafintwintigjaarenintroduceertindeplaats
hiervaneeninkomensafhankelijkewoonquote.Deopbrengstvanhetafschaffenvande
huurtoeslagwordtvollediggebruiktvoorcompensatieaanverhuurders(ziePvdA_190).
Hetvervallenvandehuurtoeslagiseenombuigingvan0,4mldeuroin2021en3,7mld
eurostructureel.(PvdA_189)
DePvdAbehoudtdeIOW‐uitkeringvoorouderewerklozen,vanaf60jaartotde
pensioenleeftijd.Ditheeftalleeneenstructureeleffect(0,2mldeuro).(PvdA_129)
Overdrachten aan bedrijven



234
DePvdAvergroothetbudgetvoorhetlage‐inkomensvoordeel(LIV)enbreidtde
doelgroepuit.DeLIVgaatgeldenvoorwerkgeversdiewerknemersindienstnemenmet
eensalaristot130%wml.Ditiseenintensiveringvan2,5mldeuroin2021.(PvdA_108)
DePvdAvergroothetbudgetvoorhetloonkostenvoordeel(LKV)voorwerkgeversdie
ouderewerknemersofmensenmeteenarbeidsbeperkingindienstnemen.Ditiseen
intensiveringvan1,5mldeuroin2021.(PvdA_109)
DePvdAcompenseertverhuurdersviaeencompensatiefondsvoordedalingvande
huurinkomstenalsgevolgvandeinvoeringvandewoonquote.Ditiseenintensivering
van0,4mldeuroin2021.Destructureleintensiveringis3,8mldeuro.Het


compensatiefondswordtdaarnaastdeelsgevulddoorverhuurdersdiealsgevolgvande
invoeringvandewoonquotemeerhuurinkomstenontvangen.(PvdA_190)
DePvdAstimuleertviaeeninvesteringsfondsdenieuwbouwvansocialehuurwoningen.
Ditiseenintensiveringvan0,3mldeuroin2021.(PvdA_187)
DePvdAkortintotaal0,9mldeuroin2021en1,0mldeurostructureelopsubsidies.
Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbesparingvan0,1mldeuroin2021en
0,2mldeurostructureelopoverdrachtenaanbedrijven.(PvdA_276_g)
Internationale samenwerking

DePvdAverhoogtdeuitgavenaanontwikkelingssamenwerkingnaar0,7%bni,een
intensiveringvan2,0mldeuro.(PvdA_206)
Overig









DePvdAtrekt0,3mldeurouitvooreeninvesteringsfondsvoordeprovincieGroningen.
(PvdA_211)
DePvdAtrekt0,1mldeurouitvoorversterkingvandewijkvoorzieningeningemengde
wijken.(PvdA_101)
DePvdAverhoogthetbudgetvoorkunstencultuurmet0,1mldeuro.(PvdA_173)
DePvdAtrekt0,1mldeurouitterversterkingvandenationalepubliekeomroepende
regionaleenlokaleomroep.(PvdA_175)
DePvdAtrekt0,1mldeurouittervergrotingvandetoegankelijkheidvande
rechtsbijstand.(PvdA_184)
DePvdAtrekt0,1mldeurouitgerichtopbehoudvanvoorzieningenvooronderandere
onderwijsenzorginkrimpgebieden.(PvdA_192)
DePvdAtrekt0,1mldeurouitvooruitbreidingvandepersonelebezettingvandeNVWA
met1000fte.(PvdA_203)
DePvdAkort0,2mldeuroopsubsidiesopdeVWS‐begroting.(PvdA_276_b,276_a)
DeextraboeteopbrengstenvandeNVWAalsgevolgvandeformatieve‐uitbreiding(zie
PvdA_203)zijngelijkaandekostendaarvan,namelijk0,1mldeuro.(PvdA_204)
Tabel 14.3
Netto ombuigingen in 2021, t.o.v. basispad ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Openbaar bestuur
-1,3
Publieke banen (deel openbaar bestuur) (PvdA_106_b)
-0,8
Intensivering belastingdienst (PvdA_215_a)
-0,5
Veiligheid
-0,4
Intensivering politie overig (PvdA_180)
-0,3
Intensivering politie, wijkagenten (PvdA_181)
-0,1
Subsidietaakstelling: Veiligheid (PvdA_276_c)
0,0
Defensie
-0,4
Verhoging defensie-uitgaven (PvdA_186)
-0,4
Subsidietaakstelling: Defensie (PvdA_276_e)
0,0
235
Bereikbaarheid
-0,6
Intensivering openbaar vervoer (PvdA_195)
-0,2
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (exploitatiekosten) (PvdA_222_c)
-0,2
Invoeren kilometerheffing bestel- en personenauto's (exploitatiekosten) (PvdA_223_c)
-0,2
Intensivering fiets- en wandelpaden (PvdA_202_a)
-0,1
Milieu
-1,0
Investeringsfonds duurzame energie (PvdA_212)
-0,3
Intensivering woningisolatie (PvdA_201)
-0,2
Verruimen SDE+ (zon-pv) (PvdA_282_a)
-0,2
Verlagen gaswinning in Groningen (investeringskosten) (PvdA_213_b)
-0,1
Intensivering ecologische structuur (PvdA_196)
-0,1
Subsidietaakstelling: Milieu (PvdA_276_f)
0,0
Onderwijs
-2,6
Publieke banen (deel onderwijs) (PvdA_106_a)
-0,8
Verhogen lumpsum achterstandsscholen po en vo (PvdA_169_a)
-0,5
Verhogen lumpsum po (PvdA_170_a)
-0,4
Verhogen lumpsum vo (PvdA_170_b, 172)
-0,4
Scholingsvouchers t.w.v. 415 euro voor laag- en middelbaar opgeleide werkenden (PvdA_168)
-0,3
Wetenschapsagenda (PvdA_174)
-0,2
Intensivering VVE (naar 16 uur) (PvdA_156_a)
-0,2
Publiek bekostigen tweede bachelor en master (en stapelen) (PvdA_167_b)
-0,2
Verhogen lumpsum vo en mbo (PvdA_160)
-0,1
Scholingsvouchers t.w.v. 555 euro voor laagopgeleiden (PvdA_167_a)
-0,1
VMBO met één jaar verlengen (PvdA_159)
-0,1
Subsidietaakstelling: Onderwijs (PvdA_276_d)
0,4
Zorg
-3,2
Afschaffen van het verplicht eigen risico (PvdA_133_a, 133_d)
-4,3
Taakstellende intensivering verpleeghuiszorg (PvdA_155)
-0,5
Intensivering wijkverpleging (PvdA_139)
-0,3
Sport en diverse intensiveringen zorg (PvdA_143)
-0,1
Verhoging Rijksbijdrage Wmo (PvdA_277)
-0,1
Hoofdlijnenakkoord ziekenhuiszorg en ggz i.c.m. MBI (PvdA_149_a)
1,0
Diverse maatregelen op het gebied van geneesmiddelen. (PvdA_266_a, 267_a, 268_a)
0,4
Verplichten meerjarige contracten in de Wet langdurige zorg (PvdA_150)
0,2
Capaciteitsregulering dure infrastructuur (PvdA_269, 140, 142, 270)
0,1
Overhead- en ziekteverzuimnormen in de Wet langdurige zorg (PvdA_151)
0,1
Gepast gebruik (PvdA_136)
0,1
Aanpassen voorwaardelijke toelating (als subsidie) (PvdA_135)
0,1
Medisch specialisten in loondienst onder de WNT (PvdA_138)
0,0
Sociale zekerheid
-5,7
Verhoging kinderopvangtoeslag (PvdA_120)
-2,0
Verhogen AOW-uitkering (PvdA_128)
-1,6
Afschaffen eigen risico: effect zorgtoeslag (PvdA_133_c)
-1,0
Inkomensafhankelijke inkomensondersteuning AOW (PvdA_249)
-0,5
Flexibilisering AOW tot drie jaar eerder of later (PvdA_124_a)
-0,4
Uitbreiding betaald geboorteverlof (PvdA_119)
-0,2
Verhoging kinderbijslag (PvdA_279)
-0,2
Loondoorbetaling bij ziekte: collectief tweede jaar kleine werkgevers (PvdA_105_a)
-0,2
Kinderopvangtoeslag voor niet-werkende ouders met kinderen van twee tot vier jaar (PvdA_156_b)
-0,2
236
Vertragen afbouw overdraagbaarheid AHK in het referentieminimumloon (PvdA_281)
-0,1
Intensivering armoedebeleid (PvdA_117)
-0,1
Meer face-to-face gesprekken in dienstverlening UWV (PvdA_126)
-0,1
Verhoging bijstand met 1%-punt (PvdA_280)
-0,1
Uitbreiding beschutte werkplekken (PvdA_111)
-0,1
Jeugdminimumloon vanaf 18 jaar afschaffen (PvdA_116_a)
0,0
Verplichte AOV voor zelfstandigen op wml-niveau (uitgaven) (PvdA_230_b)
0,0
Werkgevers eerste half jaar verantwoordelijk voor WW, uitzondering voor kleine bedrijven (PvdA_130_a)
0,7
Geleidelijke afschaffing huurtoeslag en invoering woonquote (PvdA_189)
0,4
Structurele IOW (PvdA_129)
0,0
Overdrachten aan bedrijven
-4,5
Uitbreiding LIV (PvdA_108)
-2,5
Uitbreiding LKV (PvdA_109)
-1,5
Compensatiefonds verhuurders (PvdA_190)
-0,4
Investeringsfonds sociale woningbouw (PvdA_187)
-0,3
Subsidietaakstelling: Overdrachten aan bedrijven (PvdA_276_g)
0,1
Internationale samenwerking
-2,0
Intensivering ontwikkelingssamenwerking: ODA naar 0,7% bni (PvdA_206)
-2,0
Overig
-0,6
Investeringsfonds voor de provincie Groningen (PvdA_211)
-0,3
Extra geld voor gemengde wijken (PvdA_101)
-0,1
Intensivering kunst en cultuur (PvdA_173)
-0,1
Budget NPO en regionale omroep (PvdA_175)
-0,1
Intensivering gesubsidieerde rechtsbijstand (PvdA_184)
-0,1
Steun aan krimpgebieden (PvdA_192)
-0,1
Intensivering NVWA (PvdA_203)
-0,1
Subsidietaakstelling: VWS-begroting (PvdA_276_b, 276_a)
0,2
Boeteopbrengsten NVWA door handhaving (PvdA_204)
0,1
Totaal
-22,2
14.2.2
Lasten
DePvdAverhoogtdecollectievelastenmetpersaldo10,0mldeuroin2021.Eenopsomming
vandelastenmaatregelenwordtgevolgddooreentabel.Hetgaathieromdebeleidsmatige
lastenontwikkelingopEMU‐basis(blo).Deverhogingvan10,0mldeuroisopgebouwduit
eenverlagingvan7,9mldeurovoorgezinnen,eenverhogingvan17,4mldeurovoor
bedrijveneneenverhogingvan0,5mldeurovoorhetbuitenland.
Inkomen en arbeid


DePvdAvervangtdearbeidskortingenzelfstandigenaftrekdooreenwerknemers‐en
zelfstandigenvoordeel.Hetmaximalebedraginhetwerknemersvoordeelwordt
verhoogdmet1365euro.Deomzettingvoorzelfstandigenisneutraal.Persaldoissprake
vaneenlastenverlichtingvan8,1mldeuroin2021(8,0mldeurostructureel).
(PvdA_102_a,102_b,102_c,125_a,125_c,232)
DePvdAintensiveert4,5mldeuroindeinkomensafhankelijkecombinatiekortingdoor
hetmaximalebedragmet8980euroenhetopbouwpercentagemet27,07%‐puntte
verhogen.(PvdA_242)
237















238
DePvdAverhoogtdealgemeneheffingskortingmet284euro.Ditiseenlastenverlichting
van2,5mldeuroin2021.(PvdA_241_a)
DePvdAverhoogtdeouderenkortingvoorlagereinkomensmet650euro.De
intensiveringis1,0mldeuro.(PvdA_247)
DePvdAverplichtzelfstandigentotpensioenopbouwtothetniveauvande
socialepremiegrens.Dehogereaftrekvanpensioenpremieskost0,7mldeuroin2021.
Oplangetermijnzijnbelastbarepensioenuitkeringenhogerdoordehogere
pensioenpremies.(PvdA_121_j,121_c,121_d)
DePvdAverplichtwerknemersdienoggeenverplichtpensioenopbouwentot
pensioenopbouwtothetniveauvandesocialepremiegrens.Dehogereaftrekvan
pensioenpremieskost0,1mldeuroin2021.Oplangetermijnzijnbelastbare
pensioenuitkeringenhogerdoordehogerepensioenpremies.(PvdA_121_f,121_h,121_i)
DePvdAverhoogtdeWW‐premievoorwerkgevers,eenlastenverzwaringvan8mld
euroin2021.(PvdA_231)
DePvdAverhoogtdeeerstedrieschijftarievenmet1%‐punt,terdekkingvanhet
afschaffenvanheteigenrisicoindeZvw.Ditiseenlastenverzwaringvan3,4mldeuroin
2021.(PvdA_134)
dePvdAschaftde30%‐regelingvooringekomenwerknemersenderegeling
extraterritorialekostenaf.Ditiseenlastenverzwaringvoorgezinnenvan0,8mldeuro.
(PvdA_236)
DePvdAlaatdelengtevandederdeschijfinbox1alleenindexerenmetde
tabelcorrectiefactorenschaftverdereverhogingenvanaf2018af.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,7mldeuroin2021.Structureelisditeenlastenverzwaringvan
2,3mldeuro.(PvdA_245)
DePvdAverkleintdemargeindegebruikelijkloonregelinginbox2tot5%,waardooreen
groterdeelvanhetinkomenvandeDGAonderdeprogressieveheffingvanbox1valt.Dit
iseenlastenverzwaringvan0,6mldeuroin2021en0,2mldeurostructureel.
(PvdA_260)
Vanaf2019voertdePvdAindatpremieswordengehevenoverhetverzamelinkomen.
Ditiseenlastenverzwaringvan0,5mldeuroin2021.(PvdA_234)
DePvdAintroduceerteentoptarief('vijfdeschijf'):voorinkomstenboven150.000euro
geldteenbelastingtariefvan60%.Datbetekenteenlastenverzwaringvan0,3mldeuro
in2021.Omdathethoogsteschijftariefbijongewijzigdbeleidzouafnemen,ishet
structureleeffectietsgroter,namelijk0,4mldeuro.(PvdA_246)
DePvdAschaftgeleidelijkintienjaardeaftrekwegensgeenofgeringe
eigenwoningschuld('wetHillen')af.Ditiseenlastenverzwaringvan0,3mldeuroin
2021en1,4mldeurostructureel.(PvdA_252)
DePvdAlaathetinkomenuitbox2enbox3meetellenbijhetbepalenvandealgemene
heffingskorting.Delastenverzwaringis0,2mldeuro.(PvdA_243)
DePvdAbeperktdemkb‐winstaftrektotdebalkenendenorm(179duizendeuro).Dat
leidttoteenlastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021.(PvdA_255)
DePvdAtoptdehypotheekrenteaftrekintienjaaraftotderenteovereen
eigenwoningschuldvan500.000euro.Ditiseenlastenverzwaringvan0,2mldeuroin
2021.(PvdA_235)






DePvdAverlaagtdeverplichtstellingvoorpensioenpremiesnaartweekeermodaal.
Daarbovenmagook(fiscaalgefaciliteerdtotdehuidigeaftoppingsgrensvanruim
100.000euro)wordenopgebouwd,maardanvrijwillig.Delagerebenuttingvan
premieaftrekleidttoteenlastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021.Oplangetermijn
zijnbelastbarepensioenuitkeringenlagerdooreenlagerepremie‐inleg.(PvdA_122)
DePvdAintroduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetaling
bijziektevoorbedrijventottienwerknemers.Detoenamevandeoverheidsuitgaven
(PvdA_105_a)wordtbetaalduiteenverhogingvanwerkgeverspremies.DitiseenEMU‐
relevantelastenverzwaringvan0,2mldeuro.Delastenverzwaringisgedeeltelijkeen
schuifvanprivateloondoorbetalingnaardecollectieveverzekering.(PvdA_105_b)
DePvdAverhoogthettariefindevierdeschijfnaar53%.Datbetekenteen
lastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021.Omdathetschijftariefbijongewijzigdbeleid
zouafnemen,ishetstructureleeffectietsgroter,namelijk0,5mldeuro.(PvdA_244)
VoornieuwegevallenschaftdePvdAdehuidigestartersaftrekaf,inclusiefdeextra
verliesverrekening.Dezeaftrekpostwordtvervangendooreenaannamebonusvan
maximaal10.000euro,alszijindeeerstedriejaarwerknemersindienstnemen.Per
saldoissprakevaneenlastenverzwaringvan0,1mldeuro.(PvdA_112_a,112_b)
DePvdAintroduceerteenverplichtearbeidsongeschiktheidsverzekeringvoor
zelfstandigen,meteenuitkeringvanmaximaal70%vanhetminimumloon.Depremies
zijnkostendekkendenwordenbetaalduithetwinstinkomen,conformdevariantinhet
IBOZelfstandigenzonderpersoneel.Dezemaatregelgroeitlangzaaminvanaf2021,in
datjaarzijnzowelpremielastenalsuitgavennogverwaarloosbaar.Structureelleidtde
premieheffingtoteenlastenverzwaringvan0,7mldeuro.(PvdA_230_a,230_c)
DePvdAvoertindeWWeenindividueelgedifferentieerdepremiein,waardoor
werkgeversdieweinigmensendeWWlateninstromeneenlagerepremiebetalen.Dit
wordtbudgetneutraalvormgegeven.(PvdA_104)
Vermogen en winst


DePvdAverlaagtdeverhuurderheffingvoorwoningcorporatiesdiebovengemiddeld
veelinvesteren.Ditiseentaakstellendelastenverlichtingvan0,2mldeuro.(PvdA_191)
DePvdAbeperktdeaftrekbaarheidvanrentevoorbedrijventotmaximaal30%vande
winstvoorrente,belastingen,afschrijvingenenamortisatie(EBITDA)meteendrempel
van1mlneurozondergroepsvrijstelling,conformdebouwstenen0en1vande
werkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.Ditbetekenteen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan1,2mldeuro.Daarnaastbeperktdepartij
belastingontwijkingdoorbedrijvenviaNederlanddoordeintroductievaneen
bronbelastingopuitgaanderenteenroyalty'snaarlandenmeteenvpb‐tarieflagerdan
10%,conformdebouwstenen11en12vaneerdergenoemdewerkgroep.Indatkader
wordtookdeswitch‐overbepalingindevennootschapsbelastingaangescherptzodater
bijheffingplaatsvindtoverinkomendedividendenuitzowelpassievealsactieve
structurenuitlandenmeteenvpb‐tarieflagerdan10%.Ditlaatstevoorstelheefteen
beperktebudgettaireopbrengstin2021,waardoorhettotalepakketaanmaatregelen
leidttoteenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan1,3mldeuro.(PvdA_259_a,259_b,
259_c)
239









DePvdAverhoogthettariefvandetweedeschijfvandevennootschapsbelastingvan
25%naar27%enverzwaartzodelastenvoorbedrijvenmet1,0mldeuro.(PvdA_264_b)
DePvdAintroduceerteenvoorheffingvanjaarlijks4%inbox2.Datiseen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,8mldeuroin2021.Structureelisdit
lastenneutraal.(PvdA_272)
DePvdAverhoogtdebankenbelastingtaakstellendmet0,6mldeuro.(PvdA_256)
DePvdAvoerteenvermogensaanwasbelastingmetprogressieftariefinper2021.Voor
eenvermogensaanwastot9250eurogeldteentariefvan30%envoor
vermogensaanwasvanaf9250eurogeldteentariefvan40%.Ditiseenlastenverzwaring
van0,5mldeuro.Structureelisersprakevaneenlastenverzwaringvan0,6mldeuro.
(PvdA_237,238)
DePvdAschaftdeaftrekoverdevergoedingopzogenoemdeadditioneleTier‐1
instrumenten(coco’s)voorbankenenvergelijkbareinstrumentenvoorverzekeraarsaf,
conformbouwsteen7vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.
Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,5mldeuro.(PvdA_257)
DePvdAverhoogtheteffectievetariefvandeinnovatieboxvan5%naar10%.Datiseen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,3mldeuro.(PvdA_262)
DePvdAkortdeeersteschijfindevennootschapsbelastinginvan350.000euronaar
200.000euro.Datiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,2mldeuro.
(PvdA_264_a)
DePvdAschaftdeaftrekbaarheidvanbijdragenvanbankenaanhet
DepositogarantiestelselenSingleResolutionFundaf,waardoordelastenvoorbedrijven
met0,2mldeurowordenverzwaard.(PvdA_263)
DePvdAintroduceerttweeschijveninbox2meteentariefvan25%voordeeerste
50.000euroeneentariefvan30%voorhetgeende50.000eurotebovengaat.Dat
betekenteenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,1mldeuroin2021en0,3mldeuro
structureel.(PvdA_239)
Milieu






240
DePvdAverlaagtdemotorrijtuigenbelastingvoorbestel‐enpersonenauto's.Ditiseen
lastenverlichtingvan3,3mldeuro.Dezemaatregelisgekoppeldaandeintroductievan
dekilometerheffingopbestel‐enpersonenauto's(PvdA_223_a).(PvdA_273)
Hetinvoerenvandekilometerheffingopbestel‐enpersonenauto'sleidttot
accijnsderving.Ditvermindertdebelastingontvangstenmet0,4mldeuro.(PvdA_223_b)
DePvdAbreidtdesalderingsregelinguit.Ditiseenlastenverlichtingvan0,3mldeuro.
(PvdA_218)
DePvdAschaftheteurovignetaf.Ditiseenlastenverlichtingvan0,2mldeuro.
(PvdA_222_b)
Hetinvoerenvandekilometerheffingopvrachtwagens(Maut)leidttotaccijnsderving.
Ditvermindertdebelastingontvangstenmet0,1mldeuro.(PvdA_222_d)
DePvdAintroduceerteenkilometerheffingvoorbestel‐enpersonenauto'smeteen
opbrengstvan3,7mldeuro.Dezelastenverzwaringisgekoppeldaaneenverlagingvan
demotorrijtuigenbelastingoppersonen‐enbestelauto's(PvdA_273)engaatgepaard








metexploitatiekosten(PvdA_223_c)enaccijnsderving(PvdA_223_b).(PvdA_223_a,
223_d)
DePvdAintroduceerteenkilometerheffingopvrachtwagens(Maut)meteenopbrengst
van1,3mldeuro.Dezeheffingverhoogtdelastenvoorbedrijvenenhetbuitenlanden
gaatgepaardmetexploitatiekosten(PvdA_222_c)enaccijnsderving(PvdA_222_d).
(PvdA_222_a,222_e)
DePvdAvoerteenverpakkingenbelastinginmeteenopbrengstvan1,2mldeuro.
(PvdA_228)
DePvdAvoerteenminimumprijsCO2in.Degrondslagvandezelastenverzwaringwordt
gevormddoordeETS‐bedrijvenexclusiefdeindustrieëndieblootgesteldstaanaan
internationalehandel.Ditiseenlastenverzwaringvan0,8mldeuroin2021en1,6mld
eurostructureel.(PvdA_217)
DePvdAverhoogtdetarievenindeenergiebelasting.Ditiseenlastenverzwaringvoor
gezinnenenbedrijvenvan0,7mldeuro.Oplangetermijnwordtdeopbrengstvandeze
maatregel1,1mldeuro,vanwegeverderoplopendetarieven,ondankseenstructureel
lageregrondslag.(PvdA_220,221)
DePvdAintroduceerteenopenruimteheffing.Ditverhoogtdelastenmet0,5mldeuro.
(PvdA_225)
DePvdAvoerteenbelastinginopvliegticketsmeteenopbrengstvan0,5mldeuro.
(PvdA_226)
DePvdAintroduceerteenbelastingoprestwarmte.Deopbrengstvandezebelastingis
0,4mldeuro.(PvdA_219)
DePvdAverhoogtdeOpslagDuurzameEnergie(ODE)opdeenergierekeningomde
SDE+(PvdA_282_a)tefinancieren.Ditiseenlastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021,
diestructureelgelijkisaan0.(PvdA_282_b,282_c)
Overig


DeformatieveuitbreidingdoorintensiveringindeBelastingdienst(PvdA_215_a)gaat
samenmethogerebelastingopbrengstenvan0,5mldeuro.(PvdA_215_b)
DePvdAreguleerthettelen,verkopenengebruikenvansoftdrugs.Ditgenereerteen
opbrengstvoordeoverheidvan0,2mldeurodoorhetveilenvanvergunningen,een
nationaleverbruiksbelastingofdividenduitkeringendooreenstaatsbedrijf.(PvdA_265)
Gasbaten

DePvdAverlaagtdegaswinninginGroningenmet5mldNm3.Ditverlaagtde
overheidsontvangstenmet0,7mldeuro.Erisgeenstructureeleffectopde
overheidsbegroting.OmdegaswinninginGroningenmet5mldNm3tekunnenverlagen
zijninvesteringenindegasinfrastructuurnodig(ziePvdA_213_b).(PvdA_213_a)
241
14.2.3
Maatregelen met een direct EMU-schuldeffect
DevolgendemaatregelenhebbengeeneffectophetEMU‐saldomaarweleendirecteffectop
deEMU‐schuld.
EMU-schuld direct


DePvdArichteengroeneinvesteringsbankop.DitverhoogtdeEMU‐schuldmet2,5mld
europerjaarindekabinetsperiode.(PvdA_207)
DePvdAintensiveertin2018eenmalig1mldeuroinregionale
investeringsmaatschappijen.(PvdA_210)
Tabel 14.4
Lastenmutaties t.o.v. basispad in 2021, ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Inkomen en arbeid
-1,0
Arbeidskorting en zelfstandigenaftrek wordt werknemers- en zelfstandigenvoordeel en verhoging
werknemersvoordeel (PvdA_102_a, 102_b, 102_c, 125_a, 125_c, 232)
Verhogen inkomensafhankelijke combinatiekorting (PvdA_242)
-8,1
Verhoging algemene heffingskorting (PvdA_241_a)
-2,5
Verhoging ouderenkorting onder de inkomensgrens (PvdA_247)
-1,0
Verplichte pensioenopbouw voor zelfstandigen (PvdA_121_j, 121_c, 121_d)
-0,7
Verplichte pensioenopbouw werknemers (PvdA_121_f, 121_h, 121_i)
-0,1
-4,5
Verhoging WW-premie (PvdA_231)
8,0
Verhogen tarieven in box 1 schijven 1, 2 en 3 met 1%-punt (PvdA_134)
3,4
Afschaffen 30%-regeling en regeling extraterritoriale kosten (PvdA_236)
0,8
Verkorten derde schijf box 1 (PvdA_245)
0,7
Verkleinen marge gebruikelijk loon in box 2 (PvdA_260)
0,6
Premies volksverzekeringen ook over inkomen uit box 2 en box 3 (PvdA_234)
0,5
Nieuwe schijf in box 1 van 60% voor inkomens vanaf 150.000 euro (PvdA_246)
0,3
Uitfaseren wet Hillen (PvdA_252)
0,3
Afbouw algemene heffingskorting ook over inkomen uit box 2 en box 3 (PvdA_243)
0,2
Mkb-winstvrijstelling aftoppen op balkenendenorm (PvdA_255)
0,2
Aftoppen hypotheekrenteaftrek op een eigenwoningschuld van 500.000 euro (PvdA_235)
0,2
Pensioenplicht tot twee keer modaal (PvdA_122)
0,2
Loondoorbetaling bij ziekte: premie tweede jaar kleine werkgevers (PvdA_105_b)
0,2
Verhoging tarief vierde schijf naar 53% (PvdA_244)
0,2
Startersaftrek (en verliesverrekening) geleidelijk afschaffen en vervangen door aannamebonus
(PvdA_112_a, 112_b)
Verplichte AOV voor zelfstandigen op wml-niveau (premies) (PvdA_230_a, 230_c)
0,1
Premiedifferentiatie WW (PvdA_104)
0,0
Vermogen en winst
Verlagen verhuurderheffing en introductie investeringsprikkel (PvdA_191)
0,0
5,3
-0,2
Beperken renteaftrek bedrijven (PvdA_259_a, 259_b, 259_c)
1,3
Verhogen tarief tweede schijf vennootschapsbelasting (PvdA_264_b)
1,0
Introductie voorheffing box 2 (PvdA_272)
0,8
Verhogen bankenbelasting (PvdA_256)
0,6
Vermogensaanwasbelasting met progressief tarief in box 3 (PvdA_237, 238)
0,5
Afschaffen aftrek vergoeding over additioneel Tier-1 instrumenten (PvdA_257)
0,5
Verhogen effectief tarief innovatiebox (PvdA_262)
0,3
Inkorten eerste schijf vennootschapsbelasting (PvdA_264_a)
0,2
Afschaffen aftrekbaarheid bijdragen Depositogarantiestelsel en Single Resolution Fund (PvdA_263)
0,2
242
Introductie twee schijven in box 2 (PvdA_239)
Milieu
0,1
5,0
Verlagen motorrijtuigenbelasting (PvdA_273)
-3,3
Invoeren kilometerheffing bestel- en personenauto's (accijnsderving) (PvdA_223_b)
-0,4
Uitbreiding salderingsregeling (PvdA_218)
-0,3
Afschaffen eurovignet (PvdA_222_b)
-0,2
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (accijnsderving) (PvdA_222_d)
-0,1
Invoeren kilometerheffing bestel- en personenauto's (PvdA_223_a, 223_d)
3,7
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (PvdA_222_a, 222_e)
1,3
Invoeren verpakkingenbelasting (PvdA_228)
1,2
Invoeren minimumprijs CO2 (PvdA_217)
0,8
Verhogen energiebelasting op gas (PvdA_220, 221)
0,7
Invoeren openruimteheffing (PvdA_225)
0,5
Invoeren vliegbelasting (PvdA_226)
0,5
Invoeren heffing op lozen restwarmte (PvdA_219)
0,4
Verhogen ODE-heffing (PvdA_282_b, 282_c)
0,2
Overig
0,7
Hogere belastingopbrengsten door intensivering belastingdienst (PvdA_215_b)
0,5
Reguleren softdrugs (PvdA_265)
0,2
Totaal beleidsmatige lasten
10,0
w.v. gezinnen
-7,9
bedrijven
17,4
buitenland
0,5
Gasbaten
Verlagen gaswinning in Groningen (PvdA_213_a)
-0,7
243
14.3
SP
DezeparagraafgeefteengedetailleerdoverzichtvandedoordeSPvoorgestelde
maatregelenenhuneffectenopdeoverheidsfinanciën.Debedragenzijnexante,inprijzen
2017enbetreffenafwijkingentenopzichtevandemiddellangetermijnverkenningzoals
weergegeveninhoofdstuk4vandeMacroEconomischeVerkenning2017.
14.3.1
Uitgaven
DeSPintensiveertpersaldo15,7mldeuroin2021opdecollectieveuitgaven.Naeen
opsommingvolgteentabelmetdeuitgavenmaatregelen.
Openbaar bestuur


DeSPintensiveert0,1mldeuroinopenbaarbestuurtenbehoevevanhetuitbreidenvan
inspecties.(SP_125)
DeSPbeperkttaakstellenddeapparaatsuitgavenbijhetRijkenzondertde
Belastingdienstenveiligheiduitvaneenapparaatskorting.Departijwildezeombuiging
bereikendooronderanderetebesparenopcommunicatiepersoneelenexterneinhuur.
Ditbetekenteentotaleombuigingvan0,4mldeuroin2021eneenstructurele
ombuigingvan0,5mldeuro.Dezebesparingslaatgrotendeelsneerbijhetopenbaar
bestuur(0,3mldeuroin2021en0,4mldeurostructureel)endeelsbijdefensieen
bereikbaarheid.(SP_145_a,145_b)
Veiligheid




DeSPverhoogtdeuitgavenaanveiligheidenjustitiemet0,9mldeuro.Daarvanis0,6
mldeurobestemdvoorhetverhogenvanhetaantalwijkagenten,extraopleidingen
scholingvanpolitiepersoneelenversterkingvangevangeniswezenenreclassering.De
overige0,3mldeurozijnbestemdvoorhetversterkenvanjustitie,onderanderevoor
rechtspraakenfraudebestrijding.(SP_126)
DeSPverlaagtdedoorberekendekostenvandebeveiligingopSchiphol.Ditbetekenteen
intensiveringvan0,2mldeuro.(SP_136)
DeSPtrekt0,1mldeurouitvoorhetversterkenvandeKoninklijkeMarechaussee.
(SP_143)
DeSPtrekt0,1mldeurouitvoorhetbestrijdenvanfraudeenafpakkenmisdaadgeld.
(SP_160)
Defensie



DeSPbezuinigttaakstellend0,5mldeuroopdefensiemetnadrukopafschafvan
wapensystemenenbijbehorendpersoneel.(SP_164)
DeSPstoptmethetJSF‐programmaenleastvervangendetoestellen.Ditbetrefteen
ombuigingvan0,5mldeuroin2021envan0,2mldeurostructureel.(SP_165)
Deapparaatskortingleidttoteenbeperktebesparingopdefensie.(SP_145_c)
Bereikbaarheid

244
DeSPtrekt0,3mldeuroextrauitvoordeverbeteringvanhetspoor.(SP_135)








DeSPtrekt0,2mldeuroextrauitvoorverbeteringvandevaarwegen.(SP_137)
Hetinvoerenvandekilometerheffingopbestel‐enpersonenauto'sleidttot
exploitatiekosten(SmartVignet).Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(SP_188_c)
DeSPtrekt0,1mldeurouittenbehoevevanopenbaarvervoervooroudereninstads‐en
streekvervoerbuitendespits.(SP_261)
Hetinvoerenvandekilometerheffingvoorvrachtwagens(Maut)leidttot
exploitatiekosten(SmartVignet).Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuro.(SP_189_b)
DeSPverlaagtdeaanlegbudgettenvoornieuwewegenuithetInfrastructuurfondsmet
0,5mldeuro.(SP_162)
Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,1mldeuroopbereikbaarheid.
(SP_145_d)
DeSPtrekteenmaligin20180,1mldeurouitvoorsloopvergoedingenvanoude
milieuonvriendelijkesnor‐enbromscooters.(SP_139)
DeSPtrekteenmaligin20190,1mldeurouitvooreensloopregelingvanoudejachten.
(SP_141)
Milieu







DeSPsluittweekolencentralesindekomendekabinetsperiode.Ditiseenkostenpost
voordeoverheidvan0,5mldeuroin2019,2020en2021.(SP_132)
OmdegaswinninginGroningenmet12mldNm3tekunnenverlagen(SP_133_a)zijn
investeringenindeinfrastructuureninnieuwestikstofinstallatiesnodig.Ditiseen
jaarlijkseintensiveringvan0,3mldeurotijdensdekabinetsperiode.Hetstructurele
effectis0.(SP_133_b)
DeSPintensiveert0,2mldeuroophetgebiedvannatuur.(SP_134)
DeSPstelttotenmet2021jaarlijks0,2mldeurobeschikbaaromdemotorenvanonder
Nederlandsevlagvarendeschepentevergroenen.(SP_138)
DeSPbuigt0,1mldeuroombinnenhetagrodomein.(SP_161)
DeSPverhoogtdeSDE+‐uitgavenmet4,5mldeurostructureel.Dezeverplichtingwordt
aangegaantijdensdekomendekabinetsperiode.Dooreenlangeaanlooptijdbij
implementatievandezemaatregelisertotenmet2021geenbudgettaireffect.
(SP_249_a)
DeSPintensiveertin2019eenmalig0,1mldeuroineendemonstratieCCS.(SP_259)
Onderwijs






DeSPverhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijsmet0,6mldeurometalsdoelhet
verlagenvandemaximumklassenomvangnaar25leerlingen.(SP_121)
DeSPverhoogtdelumpsumvanhetspeciaalonderwijsmet0,2mldeuro.(SP_122)
DeSPtrekt0,2mldeuroextrauitvooronderzoek.(SP_123)
DeSPintensiveert0,2mldeurointaal‐eninburgeringsonderwijs.(SP_124)
DeSPvoertdebasisbeursvoorbachelorenmasteropnieuwin.Ditbetekenteen
intensiveringvan0,2mldeuroin2021en0,9mldeurostructureel.(SP_120_a)
DeSPverhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijsmet0,2mldeurometalsdoel
drieuurgymlesgegevendooreenvakdocent.(SP_129)
245


DeSPverhoogtdemaximaleaanvullendebeursmet200europermaand.Ditiseen
structureleintensiveringvan0,2mldeuro.(SP_120_b)
DeSPverlaagtdelumpsumvanhethogeronderwijsmet0,3mldeurometalsdoelhet
verlagenvanoverheadkosten.(SP_158)
Zorg







246
DeSPschafthetverplichteigenrisicoafenintroduceerteenverbodophetvrijwillig
eigenrisico.Doorinteractiemethethoofdlijnenakkoord(SP_152)zijndeeigen
betalingenonderheteigenrisicolager.Demaatregelenresulterenhierdoorineen
verhogingvandecollectievezorguitgavenvan4,4mldeuro.Hetgaatdeelsomeen
verschuivingvanprivatenaarcollectievezorguitgaven.(SP_103_a,103_d,241_a)
DeSPbreidthetverzekerdepakketuitmetmondzorg,fysiotherapieengeestelijke
gezondheidszorg.Ditiseenverhogingvandecollectievezorguitgavenmet4,0mldeuro.
Hetgaatdeelsomeenverschuivingvanprivatenaarcollectievezorguitgaven.Zowordt
deaanspraakvoormondzorgvoorverzekerdenvan18jaarenouderconformdehuidige
aanspraakvoorverzekerdentot18jaarenwordtfysiotherapiebijverwijzingdoorde
huisartsvergoedvanafdeeerstebehandeling.(SP_219_a,220_a,221_a)
DeSPvoerteenbezettingsnorminvoordeverpleeghuiszorg(zorgzwaartepakketten
verpleging&verzorging4enhoger)vantweegekwalificeerdezorg‐of
welzijnsmedewerkersopeengroepvanachtbewonersgedurendededag‐enavonduren
(16vande24uur).Ditiseenintensiveringvan1,9mldeuroin2021.Destructurele
intensiveringis2,3mldeuro.Hetkostnamelijktijdomhetaantalmedewerkers
voldoendetelatentoenemenomdenormtehalen.(SP_250)
DeSPrichteenknelpuntenfondsopvoordemaatschappelijkeondersteuningen
jeugdzorgwaargemeenteneenberoepopkunnendoenalszij(buitenhuneigeninvloed
om)tegeneentekortaanlopen.Ditiseenintensiveringvan0,9mldeuroin2021.Er
wordenverplichtendelandelijkeregelsopgesteldrondomdeindicatiestellingeninkoop
vanmaatschappelijkeondersteuningenjeugdzorg.Heteffectvandelandelijkeregelsis
eenbeperkteombuigingin2021.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_095).
(SP_104)
DeSPvoertindecuratievezorgeenpubliekstelselinmetcentraleaansturingen
regionaleuitvoerders(ZIK_099).Curatievezorgwordteenvoorzieninginplaatsvaneen
recht.DeRijksoverheidneemtdecentraleregieoverhetstelselenintroduceerthet
buurtzorgconcept.Deovergangnaareenpubliekstelselduurtminstenszes,enmogelijk
achttottienjaar.Metdezestelselherzieningzijngedurendeeenperiodevanachtjaar
transitiekostengemoeidvan0,8mldeuroperjaar.Hetstructureleeffectisnul.Een
onzekerefactorbijdeovergangzijndewaardeoverdrachten(‐3,4tot+23,1mldeuro)
vandeoverheidnaarverzekeraarsvoorhetafnemenvandemarkt.DezezijnopPM
gezet.(SP_101,239,240)
ZorgaanbiedersindicerenzelfindeWlz.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart
(ZiK_087).Hetiseenintensiveringvan0,4mldeuroin2021.Destructureleintensivering
is0,7mldeuro.(SP_106)
DeSPwilallemedischspecialistenverplichtentotloondienstenzeonderdeWet
NormeringTopinkomens(WNT)brengen(ZIK_008).Ditbetrefteenintensiveringvan0,3
mldeuroin2021eneenstructureleombuigingvan0,6mldeuro.Eenonzekerefactorbij









deovergangzijndewaardeoverdrachten(totmaximaal2mldeuro)vandeoverheid
naardemedischspecialistenvoordefinanciëleclaimsopgrondvan
eigendomsontneming(verliesaangoodwill).DezekostenvoordeoverheidzijnopPM
gezet.(SP_223)
DeSPmaaktverzorgingshuiszorgopnieuwbeschikbaarvoorouderenmeteenlichtere
zorgindicatie(lagezorgzwaartepakketten,zzp's)diegraagintramuralezorgwillen
gebruiken.Ditispersaldoeenintensiveringvan0,3mldeuroin2021.Daarnaastvindter
eenfinancieringsschuifplaatsvandeZvwendeWmonaardeWlz.Mensenmetlagezzp's
kunneneenWlz‐indicatiealleenverzilverenviaintramuralezorginnatura.(SP_105)
DeSPverhoogtdeRijksbijdrageWmoaangemeentenmet0,3mldeuroin2021methet
oogopjeugdzorg.(SP_130)
DeSPsteltjaarlijkstaakstellend0,1mldeurobeschikbaarvoordevormingvaneen
letselschadefonds.(SP_107)
DeSPheeftdeintentieomeenhoofdlijnenakkoordaftesluitenincombinatiemethet
macrobeheersinstrument.In2021resulteertditinombuigingenvan0,9mldeuroinde
ziekenhuiszorg,0,1mldeuroindegeestelijkegezondheidszorgen0,1mldeuroinde
wijkverpleging.Voorombuigingengeldtdatlagerezorguitgavenleidentotminderzorg
oflagerekwaliteitvanzorg.(SP_152)
DeSPneemtindecuratievezorgdiversemaatregelenuitZorgkeuzesinKaartophet
gebiedvangeneesmiddelen:aanpassingvandeWetgeneesmiddelenprijzen(ZIK_065),
herberekeningvanlimietengeneesmiddelenvergoedingssysteem(ZiK_066),uitbreiding
centraleinkoopgenees‐enhulpmiddelendoordeRijksoverheid(ZiK_071)en
verplichtenuniformebarcoderinggenees‐enhulpmiddelen(ZiK_073).Bijde
herberekeningvanlimietengeneesmiddelenvergoedingssysteemgaathetdeelsomeen
verschuivingvancollectievenaarprivatezorguitgaven.Samenbetreftditeenombuiging
van0,4mldeuroin2021eneenstructureleombuigingvan0,5mldeuro.(SP_233_a,
234_a,235,237_a)
DeSPkiestervoorhetvermogenvandeeigenwoningmeetenemeninde
vermogensinkomensbijtelling(VIB)indeberekeningvandeeigenbijdrageindeWlz.
Hetvermogenvandeeigenwoningwordtvoortaanhetzelfdebehandeldalshet
vermogeninbox3.Eriseenvrijstellingopoverwaardevan50.000euro.Deopbrengst
vandemaatregelis0,3mldeuroin2021.Hetgaatdeelsomeenverschuivingvan
collectievenaarprivatezorguitgaven.Dezemaatregeliseenvariantopeenmaatregeluit
ZorgkeuzesinKaart(ZiK_019).(SP_148_a)
DeSPvoertindeWlzeenverplichtinginvoorzorgkantorenommeerjarigecontracten
metbudgetafsprakenaftesluitenmetzorgaanbieders.Ditiseenmaatregeluit
ZorgkeuzesinKaart(ZiK_085).Hetiseenombuigingvan0,2mldeuroin2021.De
structureleombuigingis0,1mldeuro.Deconcurrentietussenaanbiedersneemt
namelijkopdenduuraf.(SP_153)
DeoverheidverplichtzorgkantorenombijdezorginkoopindeWlzgedifferentieerde
tarieventehanterendieafhangenvanhetoverheadpercentageenhetziekteverzuimvan
deaanbieder.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_002).Hetiseen
ombuigingvan0,1mldeuroin2021.(SP_222)
DeSPneemtindecuratievezorgdiversekleinemaatregelenuitZorgkeuzesinKaart:
substitutieeenvoudigetweedelijnszorg(ZiK_051),palliatievezorgvanziekenhuisnaar
247


thuissetting(ZiK_055),verminderenvermijdbareheropnames(ZiK_060)eneen
bestuurlijkakkoordmondzorg(ZiK_061).Tezamenisditeenombuigingvan0,1mld
euro.(SP_229,230,231,232)
DeSPzetinopgepastgebruikvanzorg.DezemaatregeluitZorgkeuzesinKaart
(ZiK_014)betekenteenombuigingvan0,1mldeuro.(SP_228)
DeSPbeperktdevoorwaardelijketoelatingtoteensubsidieregeling.Dezemaatregeluit
ZorgkeuzesinKaart(ZiK_013a)betekenteenombuigingvan0,1mldeuro.(SP_227)
Sociale zekerheid













248
DeSPbrengtdeAOW‐leeftijdin2020terugtot65jaarenhandhaaftdezeernaopdeze
leeftijd.Ditiseenintensiveringvan5,3mldeuroin2021.Oplangetermijnlooptditop
naar15,5mldeuro.(SP_260_a)
DeSPverhoogthetminimumloonmet10%.Alsgevolgstijgende
socialezekerheidsuitgavenmet4,5mldeuroin2021.(SP_108)
DeSPreserveerttaakstellend0,5mldeurovooreenAOW‐overbruggingsregeling.
(SP_112)
Huishoudensmetkinderenvantweetotvierjaar(werkendenniet‐werkend)krijgen
rechtopzestienuurgratiskinderopvang.Ditiseenintensiveringvan0,3mldeuroin
2021en0,9mldeurostructureel.(SP_128_a)
DeSPbreidthetbetaaldgeboorteverlofuitmetzeswekentegen70%vanhetloon.Ditis
eenintensiveringvan0,2mldeuro.(SP_115)
DeSPschaftdekostendelersnormindebijstandaf.Deintensiveringis0,1mldeuroin
2021.(SP_113)
DeSPstelt0,1mldeurobeschikbaarvoordebestrijdingvanarmoede.(SP_114)
DeSPbreidthetaantalplekkenopsocialewerkplaatsenuit.Ditiseenbeperkte
intensiveringin2021eneenstructureleintensiveringvan0,3mldeuro.(SP_116)
DeSPschafthetjeugdminimumloonafvanaf18jaar.Ditbetekenteenverhogingvande
Wajonguitkeringenvoorachttien‐totenmettwintigjarigenmetstructureel0,1mldeuro.
(SP_109)
DeSPvoerteenquotumvoorarbeidsgehandicaptenin.Ditleidttotheffingsinkomsten
(zieSP_157_a).Daarnaastissprakevaneenbeperktebesparingopuitkeringslastenen
uitgavenaanuitvoeringskosten.(SP_157_b,157_c)
Per2019schaftdeSPdezorgtoeslagaf.Ditiseenombuigingvan5,5mldeuroin2021.
(SP_156)
DoordeverlagingvandeAOW‐leeftijdnaar65jaarbijdeSPdaalthetberoepop
arbeidsongeschiktheids‐,WW‐enbijstandsuitkeringen.Ditiseenombuigingvan2,2mld
euroin2021.Structureeldalendeuitgavenmet6,1mldeuro.(SP_260_b)
DeSPvoerteeninkomensafhankelijkekinderbijslagin.Bijeeninkomenvantweekeer
modaalkomtdekinderbijslagtevervallen.Ditiseenombuigingvan0,9mldeuro.
(SP_187)
Overdrachten aan bedrijven




DeSPintensiveert0,1mldeuroindeBMKB‐regeling.(SP_119)
DeSPschafthetlage‐inkomensvoordeel(LIV)voorwerkgeversdiewerknemersin
dienstnemenmeteensalaristot120%wmlaf.Ditiseenombuigingvan0,6mldeuroin
2021.(SP_182)
DeSPschafthetloonkostenvoordeel(LKV)voorwerkgeversdieouderewerknemersof
mensenmeteenarbeidsbeperkingindienstnemenaf.Ditiseenombuigingvan0,3mld
euroin2021.(SP_183)
DeSPbuigt0,2mldeuroomopdefinancieringvanTO2‐institutengeoormerktvoor
topsectoreneninnovatiefonds.(SP_166)
Internationale samenwerking

DeSPverhoogtdeuitgavenaanontwikkelingssamenwerkingmet0,5mldeuro.(SP_142)
Overig

DeSPverhoogthetbudgetvoorcultuurmet0,1mldeuro.(SP_131)
Tabel 14.5
Netto ombuigingen in 2021, t.o.v. basispad ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
Openbaar bestuur
Intensivering inspecties (SP_125)
Apparaatskorting Rijk: openbaar bestuur (SP_145_a, 145_b)
2021
0,2
-0,1
0,3
Veiligheid
-1,3
Intensivering veiligheid en justitie (SP_126)
-0,9
Verlagen doorberekening veiligheidskosten Schiphol (SP_136)
-0,2
Versterken Koninklijke Marechaussee (SP_143)
-0,1
Fraudebestrijding (SP_160)
-0,1
Defensie
1,0
Ombuiging defensie (SP_164)
0,5
Stoppen JSF programma (SP_165)
0,5
Apparaatskorting Rijk: defensie (SP_145_c)
0,0
Bereikbaarheid
-0,2
Intensivering in spoorwegen (SP_135)
-0,3
Intensivering vaarwegen (SP_137)
-0,2
Invoeren kilometerheffing bestel- en personenauto's (exploitatiekosten) (SP_188_c)
-0,2
Openbaar vervoer voor ouderen (SP_261)
-0,1
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (exploitatiekosten) (SP_189_b)
-0,1
Verlagen aanlegbudgetten voor wegen (SP_162)
0,5
Apparaatskorting Rijk: bereikbaarheid (SP_145_d)
0,1
Sloopregeling scooters (SP_139)
0,0
Sloopregeling oude jachten (SP_141)
0,0
Milieu
-1,0
Sluiten twee kolencentrales (SP_132)
-0,5
Verlagen gaswinning in Groningen (investeringskosten) (SP_133_b)
-0,3
249
Intensivering natuur (SP_134)
-0,2
Invoeren subsidie vergroenen motoren binnenvaart (SP_138)
-0,2
Ombuiging binnen het agro domein (SP_161)
0,1
Verhogen SDE+-uitgaven (SP_249_a)
0,0
Eenmalige intensivering demonstratie CCS (SP_259)
0,0
Onderwijs
-1,2
Verhogen lumpsum po (SP_121)
-0,6
Verhoging lumpsum speciaal onderwijs (SP_122)
-0,2
Intensivering onderzoek (SP_123)
-0,2
Intensivering taal- en inburgeringsonderwijs (SP_124)
-0,2
Herinvoering basisbeurs voor bachelor en master (SP_120_a)
-0,2
Verhogen lumpsum po (SP_129)
-0,2
Verhogen aanvullende studiebeurs met 200 euro (SP_120_b)
0,0
Verlagen lumpsum ho (SP_158)
0,3
Zorg
-11,0
Afschaffen van het verplicht eigen risico (SP_103_a, 103_d, 241_a)
-4,4
Pakketmaatregel mondzorg, fysiotherapie en GGZ (SP_219_a, 220_a, 221_a)
-4,0
Bezettingsnorm zorg en welzijn van twee medewerkers per acht bewoners in 2022 (SP_250)
-1,9
Knelpuntenfonds decentralisaties plus uniformeren indicatie en inkoop (SP_104)
-0,9
Nationaal zorgfonds (SP_101, 239, 240)
-0,8
Zorgaanbieders indiceren zelf in de Wlz (SP_106)
-0,4
Medisch specialisten verplicht in loondienst en onder Wet normering topinkomens (SP_223)
-0,3
Uitbreiding van de Wlz met intramurale verzorgingshuiszorg in natura (SP_105)
-0,3
Taakstellende intensivering Gemeentefonds met oog op jeugdzorg (SP_130)
-0,3
Letselschadefonds (SP_107)
-0,1
Hoofdlijnenakkoord i.c.m. MBI (SP_152)
1,2
Diverse maatregelen op het gebied van geneesmiddelen. (SP_233_a, 234_a, 235, 237_a)
0,4
Vermogen eigen woning gelijk behandelen in vermogensinkomensbijtelling (SP_148_a)
0,3
Verplichten meerjarige contracten in de Wet langdurige zorg (SP_153)
0,2
Overhead- en ziekteverzuimnormen in de wet langdurige zorg (SP_222)
0,1
Diverse maatregelen curatieve zorg (SP_229, 230, 231, 232)
0,1
Gepast gebruik (SP_228)
0,1
Voorwaardelijke toelating als subsidie (SP_227)
0,1
Sociale zekerheid
-2,6
AOW-leeftijd naar 65 jaar, deel AOW-uitkeringen (SP_260_a)
-5,3
Minimumloon 10% omhoog (SP_108)
-4,5
Nieuwe overbruggingsregeling AOW (SP_112)
-0,5
Gratis kinderopvang voor huishoudens met kinderen van twee tot vier jaar (SP_128_a)
-0,3
Uitbreiding betaald geboorteverlof (SP_115)
-0,2
Afschaffen kostendelersnorm bijstand (SP_113)
-0,1
Intensivering armoedebestrijding (SP_114)
-0,1
Uitbreiding sociale werkplaatsen (SP_116)
0,0
Jeugdminimumloon vanaf 18 jaar afschaffen (SP_109)
0,0
Quotum arbeidsgehandicapten: uitkeringslasten (SP_157_b, 157_c)
0,0
Afschaffen zorgtoeslag (SP_156)
5,5
AOW-leeftijd naar 65 jaar, deel weglek andere uitkeringen (SP_260_b)
2,2
Inkomensafhankelijke kinderbijslag (SP_187)
0,9
Overdrachten aan bedrijven
Intensivering BMKB regeling (SP_119)
250
1,0
-0,1
Afschaffen LIV (SP_182)
0,6
Afschaffen LKV (SP_183)
0,3
Ombuiging financiering TO2-instituten geoormerkt voor topsectoren en innovatiefonds (SP_166)
0,2
Internationale samenwerking
-0,5
Intensivering ontwikkelingssamenwerking (SP_142)
-0,5
Overig
-0,1
Intensivering cultuur (SP_131)
-0,1
Totaal
-15,7
14.3.2
Lasten
DeSPverhoogtdecollectievelastenmetpersaldo5,6mldeuroin2021.Eenopsommingvan
delastenmaatregelenwordtgevolgddooreentabel.Hetgaathieromdebeleidsmatige
lastenontwikkelingopEMU‐basis(blo).Deverhogingvan5,6mldeuroisopgebouwduiteen
verlagingvan7,6mldeurovoorgezinnen,eenverhogingvan12,6mldeurovoorbedrijven
eneenverhogingvan0,6mldeurovoorhetbuitenland.
Inkomen en arbeid









DeSPverlaagthettariefvandeeersteschijfmet2,9%‐punt,zodatdelastenvoor
gezinnenverlichtwordenmet5,8mldeuroin2021.(SP_215)
DeSPverlaagtdenominalepremietot150euro.Derestvandenominalepremiewordt
omgezetineeninkomensafhankelijkepremie.Hierbijwordthetbudgetvande
afgeschaftezorgtoeslagingezet.Ditiseenlastenverlichtingvoorgezinnenvan5,5mld
euroin2021.(SP_206)
DeSPverhoogthetmaximalebedragindearbeidskortingmet600euro.Ditiseen
lastenverlichtingvan3,6mldeuroin2021.(SP_218)
DeSPverhoogtdealgemeneheffingskortingmet200euro.Ditkost1,8mldeuroin2021.
(SP_217)
DeverlagingvandeAOW‐leeftijdnaar65jaarleidtbijdeSPtot1,2mldeurolagere
lastenin2021doordatmeneerderAOWontvangtendaardoorgeenAOW‐premiemeer
betaalt.Optermijnlooptditbedragoptot3,5mldeurostructureel.(SP_260_c)
DeSPverhoogtdeouderenkortingvoorlagereinkomensmet180euro.Ditkost0,3mld
euroin2021.(SP_216)
DeSPverkortdederdeschijfinbox1in2021naarhetnominaleniveauvan2015.Ditis
eenlastenverzwaringvan4,0mldeuroin2021.Destructurelelastenverzwaringis6,1
mldeuro.(SP_177)
DeSPvoertindatpensioenpremiesmaximaaltegen40,4%afgetrokkenkunnenworden.
Ditiseenlastenverzwaringvan2,0mldeuroin2021.Oplangetermijnzijnde
belastinginkomstenoppensioenuitkeringenlagerdooraftoppingop40,4%vanhet
belastingtariefoppensioenuitkeringen.(SP_181)
DeSPtoptdehypotheekrenteaftrekaftotderenteovereeneigenwoningschuldvan
350.000euro.Ditiseenlastenverzwaringvan1,0mldeuroin2021en0,4mldeuro
structureel.(SP_184_a)
251





DeSPschaftdeaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld('wetHillen')af.Ditis
eenlastenverzwaringvan0,9mldeuroin2021.Destructurelelastenverzwaringis1,4
mldeuro.(SP_186)
DeSPschaftde30%‐regelingvooringekomenwerknemersenderegeling
extraterritorialekostenaf.Ditiseenlastenverzwaringvoorgezinnenvan0,8mldeuro.
(SP_180)
DeSPverhoogthetbelastingtariefindevierdeschijfmet3%‐punt.Datbetekenteen
lastenverzwaringvan0,7mldeuroin2021.(SP_178)
DeSPintroduceerteentoptarief('vijfdeschijf'):voorinkomstenboven150duizendeuro
geldteenbelastingtariefvan65%.Datbetekenteenlastenverzwaringvan0,5mldeuro
in2021.Omdathethoogsteschijftariefbijongewijzigdbeleidzouafnemen,ishet
structureleeffectietsgroter,namelijk0,6mldeuro.(SP_176)
DeSPversneltdeafbouwvanhetmaximaleaftrekpercentagevande
hypotheekrenteaftreknaar1%‐puntperjaar(isnu0,5%perjaar).Ditiseen
lastenverzwaringvan0,1mldeuroin2021.Structureelisdezemaatregellastenneutraal.
(SP_184_b)
Vermogen en winst










252
DeverhuurderheffingwordtdoordeSPafgeschaft.Ditverlaagtdeoverheidsinkomsten
met2mldeuro.(SP_210)
DeSPverlaagthettariefindeeersteschijfvandevennootschapsbelastingvan20%naar
19%.Ditiseenlastenverlichtingvan0,2mldeurovoorbedrijven.(SP_209)
DeSPverhoogthettariefvandetweedeschijfvandevennootschapsbelastingvan25%
naar30%.Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan2,4mldeuro.(SP_167)
DeSPvoertper2021eenvermogensaanwasbelastinginmeteenheffingsvrijevoetvan
200euroeneentariefvan40%.Ditiseenlastenverzwaringvan1,9mldeuroin2021.
(SP_174)
DeSPbeperktdeaftrekbaarheidvanrentevoorbedrijventotmaximaal20%vande
winstvoorrente,belastingen,afschrijvingenenamortisatie(EBITDA)meteendrempel
van1mlneurozondergroepsvrijstelling.Ditbetekenteenlastenverzwaringvoor
bedrijvenvan1,7mldeuro.(SP_168_a,168_b,168_c)
DeSPvoerteenvermogensbelastinginvan1%voorhuishoudvermogenstussendeéén
entweemiljoeneuro,envoorhuishoudvermogensvanaftweemiljoeneurogeldteen
tariefvan2%.Ditiseenlastenverzwaringvan1,2mldeuroin2021.(SP_173)
DeSPverhoogtdebankenbelastingtaakstellendmet1mldeuro.(SP_170)
DeSPverhoogtdetarievenvandeerf‐enschenkbelastingnaar30%en40%enbevriest
deschijfgrenzen.Daarstaattegenoverdatdevrijstellingvoorkinderenwordtverhoogd.
Demaatregelenleidenpersaldototeenlastenverzwaringvoorgezinnenvan1,0mld
euro.(SP_175,211)
DeSPschaftdeinnovatieboxaf.Datbetekenteenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan
0,5mldeuro.(SP_169)
DeSPschaftdeaftrekoverdevergoedingopzogenoemdeadditioneleTier‐1
instrumenten(coco’s)voorbankenenvergelijkbareinstrumentenvoorverzekeraarsaf,



conformbouwsteen7vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.
Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,5mldeuro.(SP_172)
DeSPschaftdekleinschaligheidsaftrekaf,waardoordelastenvoorbedrijvenmet0,4
mldeurowordenverzwaard.(SP_208)
DeSPkortdeeersteschijfindevennootschapsbelastinginvan350.000euronaar
200.000euro.Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,2mldeuro.(SP_179)
DeSPvoertunilateraaleenfinanciëletransactiebelastinginmeteentaakstellende
opbrengstvan0,1mldeuro.(SP_171)
Milieu













DeSPschaftdemotorrijtuigenbelastingafvoorbestel‐enpersonenauto's.Ditiseen
lastenverlichtingvan4,4mldeuro.Dezemaatregelisgekoppeldaandeintroductievan
dekilometerheffingopbestel‐enpersonenauto's(SP_188_a).Hetdeelvande
motorrijtuigenbelastingdatwordtgehevendoorprovinciesblijftbestaan.(SP_212)
Hetinvoerenvankilometerheffingopbestel‐enpersonenauto'sleidttotaccijnsderving.
Ditvermindertdebelastingontvangstenmet0,4mldeuro.(SP_188_d)
DeSPverhoogthetbudgetvoordeenergie‐investeringsaftrek(EIA),dewillekeurige
afschrijvingmilieu‐investeringen(VAMIL)endemilieu‐investeringsaftrek(MIA)met0,3
mldeuro.Ditiseenlastenverlichtingvoormetnamegrootverbruikersenisgerichtop
hetstimulerenvangroeneinvesteringen.(SP_214)
DeSPschaftheteurovignetaf.Ditiseenlastenverlichtingvan0,2mldeuro.(SP_189_e)
Hetinvoerenvandekilometerheffingvoorvrachtwagens(Maut)leidttotaccijnsderving.
Ditvermindertdebelastingontvangstenmet0,1mldeuro.(SP_189_c)
DeSPintroduceerteenkilometerheffingvoorbestel‐enpersonenauto'smeteen
opbrengstvan4,4mldeuro.Dezelastenverzwaringisgekoppeldaandeafschaffingvan
demotorrijtuigenbelastingoppersonen‐enbestelauto's(SP_212)engaatgepaardmet
exploitatiekosten(SP_188_c)enaccijnsderving(SP_188_d).(SP_188_a,188_b)
DeSPintroduceerteenbelastingopCO2voorbedrijvenETSenvoorniet‐ETS,met
uitzonderingvanhuishoudensentransport.Ditiseenlastenverzwaringvan2,9mldeuro
in2021,dieafloopttot1,9mldeurostructureel.(SP_191)
DeSPvoerteenverpakkingenbelastinginmeteenopbrengstvan2,1mldeuro.(SP_203)
DeSPintroduceerteenkilometerheffingvoorvrachtwagens(Maut)meteenopbrengst
van1,0mldeuro.Dezeheffingverhoogtdelastenvoorbedrijvenenhetbuitenlanden
gaatgepaardmetexploitatiekosten(SP_189_b)enaccijnsderving(SP_189_c).(SP_189_a,
189_d)
DeSPintroduceerteenopenruimteheffing.Ditverhoogtdelastenmet0,7mldeuro.
(SP_199)
DeSPverhoogtdetarievenindeenergiebelasting.Ditiseenlastenverzwaringvoor
gezinnenenbedrijvenvan0,5mldeuro.Oplangetermijnwordtdeopbrengstvandeze
maatregel0mldeurovanwegeeenstructureellageregrondslag.(SP_252,190)
DeSPintroduceerteenheffingopdewinningvankoolwaterstoffen.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,5mldeuro.(SP_197)
DeSPintroduceerteenbelastingoprestwarmte.Deopbrengstvandezebelastingis0,4
mldeuro.(SP_195)
253










DeSPintroduceerteenheffingophetgebruikvanniet‐duurzaamhout.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,2mldeuro.(SP_196)
DeSPintroduceerteenheffingopniet‐afbreekbaresmeermiddelen.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,2mldeuro.(SP_202)
DeSPintroduceerteenheffingopverouderdeenvervuilendevliegtuigen.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,2mldeuro.(SP_204)
DeSPverhoogtdeverbrandingsbelasting.Dezemaatregelheefteenpositiefeffectophet
EMU‐saldovan0,2mldeuro.(SP_194)
DeSPschafthetverlaagdtariefvoordeglastuinbouwindeenergiebelastingaf.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,1mldeuro.(SP_193)
DeSPschaftdevrijstellingkolenbelastingenergiecentralesaf.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,1mldeuro.Erissamenloopmethetsluitenvantwee
kolencentrales(SP_132).(SP_198)
DeSPintroduceerteenbelastingopbestrijdingsmiddelen.Ditiseenlastenverzwaring
van0,1mldeuro.(SP_200)
DeSPintroduceerteenheffingopkunstmest.Ditiseenlastenverzwaringvan0,1mld
euro.(SP_201)
DeSPschaftdelandbouwvrijstellingaf.Ditiseenlastenverzwaringvan0,1mldeuroin
2021,oplopendtot0,5mldeurostructureel.(SP_192)
DeSPverhoogtdeOpslagDuurzameEnergie(ODE)opdeenergierekeningomdeSDE+
(SP_249_a)tefinancieren.Ditiseenstructurelelastenverzwaringvan4,5mldeuro.
(SP_249_b,249_c)
Overig



DeSPverlaagthetalgemenebtw‐tariefmet2%‐puntnaar19%.Datbetekenteen
lastenverlichtingvoorgezinnenenbedrijvenvan4,1mldeuro.(SP_251)
DeSPvoerteenquotumvoorarbeidsgehandicaptenin.Deopbrengstalsgevolgvan
heffingsinkomstenis0,4mldeuroin2021en1,0mldeurostructureel.(SP_157_a)
DeSPreguleerthettelen,verkopenengebruikenvansoftdrugs.Ditgenereerteen
opbrengstvoordeoverheidvan0,2mldeurodoorhetveilenvanvergunningen,een
nationaleverbruiksbelastingofdividenduitkeringendooreenstaatsbedrijf.(SP_205)
Gasbaten

DeSPverlaagtdegaswinninginGroningenmet12mldNm3.Ditverlaagtde
overheidsontvangstenmet1,7mldeuro.Erisgeenstructureeleffectopde
overheidsbegroting.OmdegaswinninginGroningenmet12mldNm3tekunnen
verlagenzijninvesteringenindeinfrastructuureninnieuwestikstofinstallatiesnodig
(SP_133_b).(SP_133_a)
14.3.3
Maatregelen met een direct EMU-schuldeffect
DevolgendemaatregelenhebbengeeneffectophetEMU‐saldomaarweleendirecteffectop
deEMU‐schuld.
254
EMU-schuld direct

DeSPtrekteenmaligin20180,2mldeurouittenbehoevevaneennationale
investeringsbank.(SP_118)
Tabel 14.6
Lastenmutaties t.o.v. basispad in 2021, ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Inkomen en arbeid
-8,2
Verlagen tarief eerste schijf met 2,9%-punt (SP_215)
-5,8
Inkomensafhankelijke zorgpremie (SP_206)
-5,5
Verhoging arbeidskorting (SP_218)
-3,6
Verhogen algemene heffingskorting (SP_217)
-1,8
AOW-leeftijd naar 65 jaar, deel AOW-premies (SP_260_c)
-1,2
Verhoging ouderenkorting onder de inkomensgrens (SP_216)
-0,3
Verkorten derde schijf box 1 naar niveau 2015 (SP_177)
4,0
Aftoppen pensioenpremieaftrek op 40,4% (SP_181)
2,0
Aftoppen hypotheekrenteaftrek op een eigenwoningschuld van 350.000 euro (SP_184_a)
1,0
Afschaffen wet Hillen (SP_186)
0,9
Afschaffen 30%-regeling (SP_180)
0,8
Verhogen tarief vierde schijf met 3%-punt (SP_178)
0,7
Nieuwe schijf in box 1 van 65% voor inkomens vanaf 150.000 euro (SP_176)
0,5
Versnelde afbouw maximale aftrekpercentage hypotheekrenteaftrek (SP_184_b)
0,1
Vermogen en winst
8,8
Afschaffen verhuurderheffing (SP_210)
-2,0
Verlagen tarief eerste schijf vennootschapsbelasting (SP_209)
-0,2
Verhogen tarief tweede schijf vennootschapsbelasting (SP_167)
2,4
Vermogensaanwasbelasting in box 3 (SP_174)
1,9
Beperken renteaftrek bedrijven (SP_168_a, 168_b, 168_c)
1,7
Vermogensbelasting in box 3 (SP_173)
1,2
Verhogen bankenbelasting (SP_170)
1,0
Verhogen erf- en schenkbelasting (SP_175, 211)
1,0
Afschaffen innovatiebox (SP_169)
0,5
Afschaffen aftrek vergoeding over additioneel Tier-1 instrumenten (SP_172)
0,5
Afschaffen kleinschaligheidsaftrek (SP_208)
0,4
Inkorten eerste schijf vennootschapsbelasting (SP_179)
0,2
Invoeren financiële transactiebelasting (SP_171)
0,1
Milieu
8,5
Afschaffen motorrijtuigenbelasting bestel- en personenauto's (SP_212)
-4,4
Invoeren kilometerheffing bestel- en personenauto's (accijnsderving) (SP_188_d)
-0,4
Verhogen EIA, VAMIL en MIA (SP_214)
-0,3
Afschaffen eurovignet (SP_189_e)
-0,2
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (accijnsderving) (SP_189_c)
-0,1
Invoeren kilometerheffing bestel- en personenauto's (SP_188_a, 188_b)
4,4
Invoeren CO2-belasting (SP_191)
2,9
Invoeren verpakkingenbelasting (SP_203)
2,1
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (SP_189_a, 189_d)
1,0
Invoeren openruimteheffing (SP_199)
0,7
Verhogen energiebelasting (SP_252, 190)
0,5
Invoeren heffing op winning koolwaterstoffen (SP_197)
0,5
Invoeren heffing op lozen restwarmte (SP_195)
0,4
255
Invoeren heffing op het gebruik van niet-duurzaam hout (SP_196)
0,2
Invoeren heffing op niet-afbreekbare smeermiddelen (SP_202)
0,2
Invoeren heffing op verouderde vliegtuigen (SP_204)
0,2
Verhogen verbrandingsbelasting (SP_194)
0,2
Afschaffen verlaagd tarief energiebelasting glastuinbouw (SP_193)
0,1
Intrekking vrijstellen kolenbelasting centrales (SP_198)
0,1
Invoeren belasting op bestrijdingsmiddelen (SP_200)
0,1
Invoeren heffing op kunstmest (SP_201)
0,1
Afschaffen landbouwvrijstelling (SP_192)
0,1
Verhogen ODE (SP_249_b, 249_c)
0,0
Overig
-3,5
Verlagen algemeen btw-tarief (SP_251)
-4,1
Quotum arbeidsgehandicapten: heffingen (SP_157_a)
0,4
Reguleren softdrugs (SP_205)
0,2
Totaal beleidsmatige lasten
5,6
w.v. gezinnen
-7,6
bedrijven
12,6
buitenland
0,6
Gasbaten
Verlagen gaswinning in Groningen (SP_133_a)
256
-1,7
14.4
CDA
DezeparagraafgeefteengedetailleerdoverzichtvandedoorhetCDAvoorgestelde
maatregelenenhuneffectenopdeoverheidsfinanciën.Debedragenzijnexante,inprijzen
2017enbetreffenafwijkingentenopzichtevandemiddellangetermijnverkenningzoals
weergegeveninhoofdstuk4vandeMacroEconomischeVerkenning2017.
14.4.1
Uitgaven
HetCDAintensiveertpersaldo3,9mldeuroin2021opdecollectieveuitgaven.Naeen
opsommingvolgteentabelmetdeuitgavenmaatregelen.
Openbaar bestuur


HetCDAverlaagtdeuitgavenaanhetGemeente‐enProvinciefondstaakstellendviaeen
apparaatskorting.Ditiseenbesparingvan0,7mldeuroin2021en0,9mldeuro
structureel.(CDA_135)
HetCDAbeperkttaakstellenddeapparaatsuitgavenbijhetRijkenzondertveiligheiden
defensieuitvandezekorting.Ditbetekenteentotaleombuigingvan0,5mldeuroin
2021eneenstructureleombuigingvan0,6mldeuro.Dezebesparingslaatgrotendeels
neerbijhetopenbaarbestuur(0,4mldeuroin2021en0,5mldeurostructureel)en
deelsbijbereikbaarheid.(CDA_131_a,131_b)
Veiligheid


HetCDAintensiveert0,4mldeurotenbehoevevanextracapaciteitendeskundigheidbij
depolitieenjustitie.(CDA_160)
HetCDAkortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbeperkte
besparingopveiligheid.(CDA_132_a)
Defensie

HetCDAverhoogthetdefensiebudget,oplopendtot2,1mldeuroin2021.(CDA_162)
Bereikbaarheid



HetCDAtrekt0,3mldeurouitvoormaatregelenterverbeteringvandebenuttingen
uitbreidingvandehuidigeinfrastructuur.(CDA_163)
HetCDAbeperktdenationaleambitiesvanhetEuropeanRailwayTrafficManagement
System(ERTMS)tothetstriktnoodzakelijke.Ditresulteertineenombuigingvan0,1mld
euro.(CDA_130)
Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,1mldeuroopbereikbaarheid.
(CDA_131_c)
Milieu

HetCDAintensiveerttijdensdekabinetsperiode0,4mldeuroaanCO2‐reductievia
subsidiesaandenieuwopterichtennationaleinvesteringsbank(zieCDA_157_a).
(CDA_157_b)
257


HetCDAintensiveert0,1mldeuroinenergiebesparingenduurzameveehouderij.
(CDA_200_d)
HetCDAkortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbeperkte
besparingopmilieusubsidies.(CDA_132_d)
Onderwijs











HetCDAverhoogtdelumpsumvanhetmbomet0,2mldeurometalsdoeleenintensieve
begeleidingvanrisicojongerenomvoortijdigschoolverlatentevoorkomen.(CDA_151)
HetCDAtrekt0,2mldeuroextrauittenbehoevevanfundamenteelonderzoek.
(CDA_159_c)
HetCDAverhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijsmet0,2mldeurometalsdoel
meerondersteuningvandocenten,bijvoorbeeldviaklassenassistentenofconciërges,en
structureeleenhalfjaarintensievecoachingvandocenten.(CDA_201,152)
HetCDAintensiveert0,2mldeuroomvroeg‐envoorschoolseeducatieuittebreidenvan
tiennaarzestienuur.(CDA_150)
HetCDAvoertdebasisbeursvoordebacheloropnieuwin.Ditbetekenteenintensivering
van0,1mldeuroin2021en0,8mldeurostructureel.(CDA_153)
HetCDAvoerteendoubleerverbodinvoorhetvoortgezetonderwijsenbespaart
daarmeeoponderwijsuitgaven.DaarnaastverhoogthetCDAdelumpsumomdatzwakke
leerlingenwordenverplichteenzomerschoolvanhonderduurtevolgeninhun
tekortvak(ken).Denetto‐ombuigingis0,3mldeuroin2021.(CDA_123)
HetCDAintroduceerteenintegralevmbo‐mboleergang,verkorthiermeedelestijdmet
12%enbespaarthiermee0,2mldeuro,omdaterminderdocentenwordeningezet.
(CDA_124)
HetCDAverlaagtdelumpsumvanhethogeronderwijsmet0,2mldeurometalsdoelhet
verminderenvankleineopleidingenenhetverlagenvanoverheadkosten.(CDA_125,
126,147_c)
HetCDAdraaitdeverhogingvandeaanvullendestudiebeursdeelsterugende
versoepelingvandeterugbetaalvoorwaardengeheelterug.Ditlevertsamenstructureel
0,1mldeuroop.Debesparingin2021isslechtsbeperkt.(CDA_129_b)
HetCDAkortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbeperkte
besparingoponderwijs.(CDA_132_b)
HetCDAverhoogtderenteopstudieleningenvande5‐jaarsnaarde10‐jaarsobligatie
rente.Ditheeftnoggeenbudgettaireffectin2021enleidtstructureeltoteenombuiging
van0,2mldeuro.(CDA_129_a)
Zorg



258
HetCDAverlaagtheteigenrisicomet105euro.Ditiseenverhogingvandecollectieve
zorguitgavenvan1,2mldeuro.Hetgaatdeelsomeenverschuivingvanprivatenaar
collectievezorguitgaven.(CDA_136_a)
HetCDAintensiveert0,6mldeuroin2021tenbehoevevaneennognaderuittewerken
bezettingsnormvoordeverpleeghuiszorg.(CDA_191)
HetCDAverhoogtdeRijksbijdrageWmoaangemeentenmet0,3mldeuroin2021onder
meermethetoogoprespijtzorg.(CDA_194,137_a)








HetCDAlegtgemeenteneenverplichtingopomdeeigenbijdragenindeWmovoor
maatwerkvoorzieningenteverlagenvoormensendiemantelzorgontvangen.HetCDA
verhoogthiervoordeRijksbijdrageaanhetGemeentefonds.Ditiseenintensiveringvan
0,1mldeuroin2021.(CDA_137_c)
HetCDAintensiveertpersaldo0,1mldeuroophetgebiedvanmeerbewegenensporten.
(CDA_168,133,140)
HetCDAintensiveertin2021voor0,1mldeuroindewijkverpleging.(CDA_138)
HetCDAheeftdeintentieomindeziekenhuiszorgendegeestelijkegezondheidszorgeen
hoofdlijnenakkoordaftesluitenincombinatiemethetmacrobeheersinstrument.Per
saldoresulteertditinombuigingenvan0,9mldeuroindeziekenhuiszorgen0,1mld
euroindegeestelijkegezondheidszorg.Voorombuigingengeldtdatlagerezorguitgaven
leidentotminderzorgoflagerekwaliteitvanzorg.(CDA_101_a)
HetCDAneemtindecuratievezorgdiversemaatregelenuitZorgkeuzesinKaartophet
gebiedvangeneesmiddelen:aanpassingvanWetgeneesmiddelenprijzen(ZiK_065),
herberekeningvanlimietengeneesmiddelenvergoedingssysteem(ZiK_066),overhevelen
medischspecialistischegeneesmiddelennaarziekenhuisbudget(ZiK_067),uitbreiding
centraleinkoopgenees‐enhulpmiddelendoordeRijksoverheid(ZiK_071),verplichten
uniformebarcoderinggenees‐enhulpmiddelen(ZiK_073).Bijdeherberekeningvan
limietengeneesmiddelenvergoedingssysteemgaathetdeelsomeenverschuivingvan
collectievenaarprivatezorguitgaven.Samenbetreftditeenombuigingvan0,4mldeuro
in2021eneenstructureleombuigingvan0,5mldeuro.(CDA_104_a,105_a,106_a,107_a,
108)
HetCDAvoertindeWlzeenverplichtinginvoorzorgkantorenommeerjarigecontracten
metbudgetafsprakenaftesluitenmetzorgaanbieders.Ditiseenmaatregeluit
ZorgkeuzesinKaart(ZiK_085).Hetiseenombuigingvan0,2mldeuroin2021.De
structureleombuigingis0,1mldeuro.Deconcurrentietussenaanbiedersneemt
namelijkopdenduuraf.(CDA_110)
DeoverheidverplichtzorgkantorenombijdezorginkoopindeWlzgedifferentieerde
tarieventehanterendieafhangenvanhetoverheadpercentageenhetziekteverzuimvan
deaanbieder.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_002).Hetiseen
ombuigingvan0,1mldeuroin2021.(CDA_102)
HetCDAzetinophetverminderenvanvermijdbareheropnames.Dezemaatregeluit
ZorgkeuzesinKaart(ZiK_060)betekenteenbeperkteombuiging.(CDA_111)
Sociale zekerheid




HetCDAintroduceerteenextrauitkeringvan1,5%vandebrutoAOW‐uitkeringop
jaarbasis.Ditiseenintensiveringvan0,5mldeuro.(CDA_143)
HetCDAbreidtdemogelijkheidtotgeboorteverloftegen70%vanhetloonuittotdrie
maandenvoorbeidepartnersgezamenlijk.Ditiseenintensiveringvan0,3mldeuro.
(CDA_145)
HetCDAverhoogthetkindgebondenbudgetdoorallekindbedragenteverhogen.Ditis
eenintensiveringvan0,2mldeuro.(CDA_148_b)
HetCDAverhoogtdekinderbijslag.Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuro.
(CDA_148_a)
259







HetCDAreserveerttaakstellend0,1mldeuroin2021alsoverbruggingvoormensenmet
eenAOW‐gat.(CDA_169)
AlsgevolgvandeverlagingvanheteigenrisicodoorhetCDAdaaltdezorgtoeslag.Ditis
eenombuigingvan0,4mldeuroin2021.(CDA_136_c)
HetCDAverlaagtdezorgtoeslagvooralleenstaanden.Ditiseenombuigingvan0,3mld
euroin2021.(CDA_121)
HetCDAhoudtinhetinkomensbegripvoordekinderopvangtoeslagenhet
kindgebondenbudgetnogbeperkt(voor33%)rekeningmetaftrekposten.Ditiseen
ombuigingvan0,2mldeuroin2021en0,3mldeurostructureel.(CDA_115)
HetCDAkorthetre‐integratiebudgetvangemeenten.Dezemiddelenzullenworden
ingezetvoordemaatschappelijkedienstplicht.Ditiseenombuigingvan0,1mldeuroin
2021.(CDA_114)
HetCDAvervangtdeloonkostensubsidieindeParticipatiewetvoorloondispensatie.Dit
leverteenbesparingvan0,1mldeuroin2021en0,5mldeurostructureel.(CDA_112)
HetCDApasthetSchattingsbesluitaanzodathetarbeidsongeschiktheidspercentage
voortaanwordtgebaseerdophetloondatmennogkanverdieneninminimaaltwee
functies.Ditleverteenbeperktebesparingin2021en0,2mldeurostructureeldoordat
mindermensenvolledigarbeidsongeschiktzullenwordenverklaard.(CDA_117)
Overdrachten aan bedrijven



HetCDAintensiveert0,2mldeuroininnovatiemetnamegerichtophetMKB.
(CDA_159_a)
HetCDAintensiveert0,1mldeurointopsectorenbeleidenverruimenTKItoeslag.
(CDA_159_b)
HetCDAkortintotaal0,1mldeuroopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstelling
leidttoteenbeperktebesparingopoverdrachtenaanbedrijven.(CDA_132_e)
Internationale samenwerking

HetCDAverhoogtdeuitgavenaanontwikkelingssamenwerkingtenbehoevevan
asielopvanginderegiomet0,2mldeuro.(CDA_164)
Overig




260
HetCDAmaakteenbeginmetdeinvoeringvaneenalgemeenmaatschappelijke
dienstplicht.In2021zullener40.000dienstplichtigenwordenopgeroepen.Deopzetis
datdaarvanruwweg40%wordtingezetbijdefensieenbijonderwijs,zorgenveiligheid
elk20%.Dedienstplichtzal6maandendurenenelkedienstplichtigeontvangteen
vergoedingvan70%vanhetwettelijkminimumloon.Ditiseenintensiveringvan0,5
mldeuro.(CDA_161)
HetCDAtrekt0,1mldeurouitvoorkrimpregio's.(CDA_156)
HetCDAintensiveert0,1mldeuroalsRijksbijdrageaangemeentelijkestartersfondsen.
(CDA_166)
HetCDAvoerteenbeperktekortingdooropsubsidiesopdeVWS‐begroting.
(CDA_132_f)
Tabel 14.7
Netto ombuigingen in 2021, t.o.v. basispad ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Openbaar bestuur
1,2
Apparaatskorting lokale overheden (CDA_135)
0,7
Apparaatskorting Rijk: openbaar bestuur (CDA_131_a, 131_b)
0,4
Veiligheid
-0,4
Intensivering veiligheid (CDA_160)
-0,4
Subsidietaakstelling: Veiligheid (CDA_132_a)
0,0
Defensie
-2,1
Verhoging defensie-uitgaven (CDA_162)
-2,1
Bereikbaarheid
Benutting bestaande infrastructuur (CDA_163)
0,0
-0,3
Afschaffen nationale kop op het ERTMS (CDA_130)
0,1
Apparaatskorting Rijk: bereikbaarheid (CDA_131_c)
0,1
Milieu
-0,5
Intensivering CO2-reductie (CDA_157_b)
-0,4
Intensivering energiebesparing en duurzame veehouderij (CDA_200_d)
-0,1
Subsidietaakstelling: Milieu (CDA_132_d)
0,0
Onderwijs
-0,2
Verhogen lumpsum mbo (CDA_151)
-0,2
Intensiveren fundamenteel onderzoek (CDA_159_c)
-0,2
Verhogen lumpsum po (CDA_201, 152)
-0,2
Intensivering VVE (naar 16 uur) (CDA_150)
-0,2
Herinvoering basisbeurs bachelor (CDA_153)
-0,1
Doubleerverbod vo + verhoging lumpsum vo (CDA_123)
0,3
Introductie integrale vmbo-mbo leergang (CDA_124)
0,2
Verlagen lumpsum ho (CDA_125, 126, 147_c)
0,2
Ombuigingen aanvullende studiebeurs en aanpassen voorwaarden terugbetalen studielening (CDA_129_b)
0,0
Subsidietaakstelling: Onderwijs (CDA_132_b)
0,0
Verhogen rente studielening (5-jaars- naar 10-jaarsobligatie) (CDA_129_a)
0,0
Zorg
-0,5
Verlagen van het verplicht eigen risico met 105 euro (CDA_136_a)
-1,2
Taakstellende intensivering t.b.v. bezettingsnorm verpleeghuiszorg (CDA_191)
-0,6
Verhoging Rijksbijdrage Wmo (CDA_194, 137_a)
-0,3
Korting eigen bijdrage Wmo (CDA_137_c)
-0,1
Meer sporten en bewegen (CDA_168, 133, 140)
-0,1
Intensivering wijkverpleging (CDA_138)
-0,1
Hoofdlijnenakkoord ziekenhuiszorg en ggz i.c.m. MBI (CDA_101_a)
1,0
Diverse maatregelen op het gebied van geneesmiddelen. (CDA_104_a, 105_a, 106_a, 107_a, 108)
0,4
Verplichten meerjarige contracten in de Wet langdurige zorg (CDA_110)
0,2
Overhead- en ziekteverzuimnormen in de Wet langdurige zorg (CDA_102)
0,1
Verminderen vermijdbare heropnames (CDA_111)
0,0
Sociale zekerheid
-0,2
Extra AOW-uitkering AOW'ers (CDA_143)
-0,5
261
Uitbreiding betaald geboorteverlof (CDA_145)
-0,3
Verhoging kindgebonden budget (CDA_148_b)
-0,2
Verhoging kinderbijslag (CDA_148_a)
-0,1
Nieuwe overbruggingsregeling AOW (CDA_169)
-0,1
Verlagen eigen risico met 105 euro: effect zorgtoeslag (CDA_136_c)
0,4
Beperken zorgtoeslag alleenstaanden (CDA_121)
0,3
Aftrekposten (deels) buiten inkomensbegrip kinderopvangtoeslag en kindgebonden budget (CDA_115)
0,2
Ombuigen re-integratiebudget gemeenten (CDA_114)
0,1
Loondispensatie Participatiewet (CDA_112)
0,1
Aanscherpen claimbeoordeling (CDA_117)
0,0
Overdrachten aan bedrijven
-0,3
Intensiveren innovatie (CDA_159_a)
-0,2
Intensivering topsectorenbeleid (CDA_159_b)
-0,1
Subsidietaakstelling: Overdrachten aan bedrijven (CDA_132_e)
0,0
Internationale samenwerking
-0,2
Intensivering ontwikkelingssamenwerking voor opvang in de regio (CDA_164)
-0,2
Overig
-0,7
Invoering maatschappelijke dienstplicht (CDA_161)
-0,5
Extra geld voor krimpregio's (CDA_156)
-0,1
Fonds voor startersleningen (CDA_166)
-0,1
Subsidietaakstelling: VWS-begroting (CDA_132_f)
Totaal
14.4.2
0,0
-3,9
Lasten
HetCDAverlaagtdecollectievelastenmetpersaldo6,5mldeuroin2021.Eenopsomming
vandelastenmaatregelenwordtgevolgddooreentabel.Hetgaathieromdebeleidsmatige
lastenontwikkelingopEMU‐basis(blo).Deverlagingvan6,5mldeuroisopgebouwduiteen
verlagingvan5,7mldeurovoorgezinneneneenverlagingvan0,8mldeurovoorbedrijven.
Inkomen en arbeid




262
HetCDAverlaagtdetarievenvandetweedeenderdeschijfnaar36,55%in2021.
Daardoorwordendezetarievengelijkaanhettariefvandeeersteschijf.Doordeze
verlagingontstaateenlastenverlichtingvanintotaal6,7mldeuroin2021.Omdatde
schijftarievenookbijongewijzigdbeleidzoudenafnemen,ishetstructureleeffect
kleiner,namelijk1,7mldeuro.(CDA_178_b)
HetCDAverlaagthettariefvandevierdeschijfnaar49,05%.Daardoorontstaateen
lastenverlichtingvan0,6mldeuroin2021.Omdathetschijftariefookbijongewijzigd
beleidzouafnemen,ishetstructureleeffectkleiner,namelijk0,1mldeuro.(CDA_178_a)
HetCDAverhoogtdeouderenkortingvoorlagereinkomensmet116euro.Ditiseen
lastenverlichtingvan0,2mldeuroin2021.(CDA_204)
HetCDAintroduceerteenuitzonderingopdeafbouwvandeoverdraagbaarheidvande
algemeneheffingskortingvoorgezinnenmetkinderentotenmettwaalfjaar.Deze
gezinnenkunnendehelftvandeoverdraagbareheffingskortingoverdragen.Deze
maatregelkost0,2mldeuroin2021.(CDA_195)








HetCDAverplichtzelfstandigenomzichprivaatteverzekerenvoorloondoorbetalingbij
ziekte,ophetniveauvan70%vanhetminimumloonnaeeneigenrisicoperiodevanacht
weken.Deaftrekbaarheidvandepremiesleidttoteenlastenverlichtingvan0,1mldeuro
in2021.(CDA_146_c)
HetCDAintroduceerteenfiscaalaftrekbaarscholingsbudget.Ditiseenlastenverlichting
van0,1mldeuro.Hetbudgetbedraagt85europerwerkende.(CDA_147_b)
HetCDAintroduceerteenmantelzorgvergoedingindevormvaneenheffingskorting.
Menkomtinaanmerkingvoordezeheffingskortingalsdewerknemerrechtheeftop
langdurigzorgverlofenditookbenut.Ditiseenlastenverlichtingvoorgezinnenvan0,1
mldeuroin2021.(CDA_172)
HetCDAbeoogtdepensioendeelnamevanzelfstandigentebevorderendoorde
zelfstandigenaftrekinkomensafhankelijktemakentenzijmenvrijwilligpensioen
opbouwtbijeenpensioenfonds,verzekeraarofbank.Daarbijgeldteenfranchisevan
20.000euro.Deaftrekbaarheidvandepremiesleidttoteenlastenverlichtingvan0,1mld
euroin2021.(CDA_182)
HetCDAbeperktdeaftrekvaneenaantalpostentothettariefvandeeersteschijf.Dit
betreftalleondernemersaftrekposten,demkb‐winstvrijstelling,depersoonsgebonden
aftrek,deaftrekvanwegegeringeeigenwoningschuld('wetHillen')ende
hypotheekrenteaftrek.Ditisvoorgezinneneenlastenverzwaringvanintotaal1,0mld
euroin2021.Hetstructureleeffectiskleineromdatdehypotheekrenteaftrekende
zelfstandigenaftrekookbijongewijzigdbeleidalwordenafgebouwd.(CDA_178_c)
HetCDAschaftde30%‐regelingvooringekomenwerknemersenderegeling
extraterritorialekostenaf.Ditiseenlastenverzwaringvoorgezinnenvan0,8mldeuro.
(CDA_177_b)
HetCDAbeperktdeoverdraagbaarheidvaninkomensafhankelijkecombinatiekortingen
arbeidskortingtotophetniveauvandeoverdraagbaarheidvandealgemene
heffingskorting.Ditbrengt0,1mldeuroopin2021.(CDA_196)
HetCDAversneltdeafbouwvandealgemeneheffingskorting.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,1mldeuroin2021.(CDA_184_b)
Vermogen en winst





HetCDAverlaagthettariefindetweedeschijfvandevennootschapsbelastingvan25%
naar23,25%,waardoordelastenvoorbedrijvenmet0,7mldeurowordenverlicht.
(CDA_179)
HetCDAverlaagthettariefindeeersteschijfvandevennootschapsbelastingvan20%
naar19%,waardoordelastenvoorbedrijvenmet0,3mldeurowordenverlicht.
(CDA_202)
HetCDAverhoogthetheffingsvrijevermogeninbox3naar30.000euroin2021.Ditis
eenlastenverlichtingvan0,2mldeuroin2021.(CDA_181)
HetCDAverlengtdeeersteschijfvandevennootschapsbelastingvan350.000euronaar
500.000euro.Ditiseenlastenverlichtingvoorbedrijvenvan0,2mldeuro.(CDA_189)
HetCDAbeperktderenteaftrekvoorbedrijvendoormiddelvanimplementatievande
ATAD‐richtlijnzoalsbeschreveninbouwsteen0vandewerkgroepfiscaliteitvande
StudiegroepDuurzameGroei.Ditbetekentdatdeaftrekbaarheidvanrentewordt
beperkttotmaximaal30%vandewinstvoorrente,belastingen,afschrijvingenen
263
amortisatie(EBITDA)meteendrempelvan3mlneuroeneengroepsvrijstelling.Ditis
eenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,7mldeuro.(CDA_180)
Milieu





HetCDAverlaagtdeverhuurderheffingvoorwoningcorporatiesdieenergiezuinigergaan
bouwen.Ditiseenlastenverlichtingvan0,5mldeuro.(CDA_165)
HetCDAverlaagtdeenergiebelastingopelektriciteit.Ditiseenlastenverlichtingvoor
gezinnenenbedrijvenvan0,3mldeuro.(CDA_200_b,200_e)
HetCDAverlaagtdeaccijnsopdieselenlpgmet0,2mldeuro.Ditiseentaakstellende
lastenverlichtingvoorgezinnenenbedrijven.(CDA_175)
HetCDAverhoogtdeCO2‐heffingopenergiecentrales.Ditiseentaakstellende
lastenverzwaringvan0,4mldeuro.(CDA_200_a)
HetCDAverhoogtdeopbrengstvandebijtellingsregelingenbeperktde
milieudifferentiatiemeteentotaalbudgettaireffectvan0,1mldeuro.Ditiseen
lastenverzwaring.(CDA_187)
Overig


HetCDAverhoogtdeopbrengstvandetabaksaccijnstaakstellendmet0,6mldeuro.
(CDA_171)
HetCDAverhoogtdekansspelbelastingtaakstellendmet0,1mldeuro.(CDA_183)
14.4.3
Maatregelen met een direct EMU-schuldeffect
DevolgendemaatregelenhebbengeeneffectophetEMU‐saldomaarweleendirecteffectop
deEMU‐schuld.
EMU-schuld direct

HetCDArichteennationaleinvesteringsbankop.Debankwordtindeeerstetweejaar
vandekabinetsperiodegevuldmeteenkapitaalinjectievan2mldeuro.Ditverhoogtde
EMU‐schuld.(CDA_157_a)
Tabel 14.8
Lastenmutaties t.o.v. basispad in 2021, ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Inkomen en arbeid
-6,1
Verlaging tarief tweede en derde schijf naar 36,55% (CDA_178_b)
-6,7
Verlaging tarief vierde schijf naar 49,05% (CDA_178_a)
-0,6
Verhoging ouderenkorting onder de inkomensgrens (CDA_204)
-0,2
Introductie uitzondering op afbouw overdraagbaarheid algemene heffingskorting (CDA_195)
-0,2
Verplichte (private) loonverzekering ZW zelfstandigen (aftrekbaarheid premie-inleg) (CDA_146_c)
-0,1
Fiscaal aftrekbaar scholingsbudget (CDA_147_b)
-0,1
Mantelzorgvergoeding (CDA_172)
-0,1
Zelfstandigenaftrek inkomensafhankelijk en gekoppeld aan pensioenopbouw (CDA_182)
-0,1
Aftrekposten box 1 beperken tot tarief eerste schijf (CDA_178_c)
1,0
Afschaffen 30%-regeling en de regeling extraterritoriale kosten (CDA_177_b)
0,8
Beperking overdraagbaarheid van de inkomensafhankelijke combinatiekorting en arbeidskorting
(CDA_196)
De algemene heffingskorting wordt sneller afgebouwd (CDA_184_b)
0,1
264
0,1
Vermogen en winst
-0,6
Verlagen tarief tweede schijf vennootschapsbelasting (CDA_179)
-0,7
Verlagen tarief eerste schijf vennootschapsbelasting (CDA_202)
-0,3
Heffingsvrij vermogen naar 30.000 euro in box 3 (CDA_181)
-0,2
Verlengen eerste schijf vennootschapsbelasting (CDA_189)
-0,2
Beperken renteaftrek bedrijven (CDA_180)
0,7
Milieu
-0,5
Verlaging verhuurderheffing voor energiezuinig bouwen (CDA_165)
-0,5
Verlagen energiebelasting (CDA_200_b, 200_e)
-0,3
Verlagen accijns op diesel en lpg (CDA_175)
-0,2
Invoeren belasting op CO2-uitstoot energiecentrales (CDA_200_a)
0,4
Verhogen bijtelling en beperken milieudifferentiatie (CDA_187)
0,1
Overig
0,7
Verhogen tabaksaccijns (CDA_171)
0,6
Verhogen kansspelbelasting (CDA_183)
0,1
Totaal beleidsmatige lasten
-6,5
w.v. gezinnen
-5,7
bedrijven
-0,8
265
14.5
D66
DezeparagraafgeefteengedetailleerdoverzichtvandedoorD66voorgesteldemaatregelen
enhuneffectenopdeoverheidsfinanciën.Debedragenzijnexante,inprijzen2017en
betreffenafwijkingentenopzichtevandemiddellangetermijnverkenningzoalsweergegeven
inhoofdstuk4vandeMacroEconomischeVerkenning2017.
14.5.1
Uitgaven
D66intensiveertpersaldo5,4mldeuroin2021opdecollectieveuitgaven.Naeen
opsommingvolgteentabelmetdeuitgavenmaatregelen.
Openbaar bestuur


D66verlaagtdeuitgavenaanhetGemeente‐enProvinciefondstaakstellendviaeen
apparaatskorting.Ditiseenbesparingvan0,7mldeuroin2021en0,9mldeuro
structureel.(D66_102)
D66beperkttaakstellenddeuitgavenbijhetRijkenzbo'sviaeenapparaatskorting.Dit
betekenteentotaleombuigingvan0,7mldeuroin2021eneenstructureleombuiging
van0,9mldeuro.Dezebesparingslaatgrotendeelsneerbijhetopenbaarbestuur(0,4
mldeuroin2021en0,5mldeurostructureel)endeelsbijdefensie,veiligheiden
bereikbaarheid.(D66_101_a,101_b)
Veiligheid




D66trekt0,3mldeuroextrauitvooruitbreidingvandecapaciteitvandeNationale
politie.(D66_104)
D66trekt0,2mldeurouitvooruitbreidingvandecapaciteitvanhetOpenbaar
MinisterieendeRechtspraak.(D66_103)
Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,2mldeuroopveiligheid.(D66_101_d)
D66kortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbeperkte
besparingopveiligheid.(D66_193_a)
Defensie


D66verhoogthetdefensiebudget,oplopendtot0,5mldeuroin2021.(D66_105)
Deapparaatskortingleidttoteenbeperktebesparingopdefensie.(D66_101_c)
Bereikbaarheid




266
Hetinvoerenvandekilometer‐encongestieheffingleidttotexploitatiekosten.Ditiseen
intensiveringvan0,3mldeuro.(D66_199_e)
Hetinvoerenvandekilometerheffingopvrachtwagens(Maut)leidttotexploitatiekosten.
Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(D66_198_d)
D66beperktdenationaleambitiesvanhetEuropeanRailwayTrafficManagement
System(ERTMS)tothetstriktnoodzakelijke.Ditresulteertineenombuigingvan0,1mld
euro.(D66_115)
Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,1mldeuroopbereikbaarheid.
(D66_101_e)
Milieu







D66laatdeoverheidrechtenuithetemissiehandelssysteemopkopen.Ditgaatomeen
intensiveringvan0,3mldeuro.(D66_276)
D66intensiveert0,2mldeuroinnatuuromdebiodiversiteittevergrotenendeEHSte
versterken.(D66_118)
D66stelt0,2mldeuroterbeschikkingaanprovinciesmetalsdoelomverliesvannatuur
tecompenseren.(D66_119)
D66intensiveert0,1mldeuroingeothermie.(D66_121_b)
D66buigt0,1mldeuroombinnenhetagrodomein.(D66_120)
D66kortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbeperkte
besparingopmilieusubsidies.(D66_193_d)
D66verhoogtdeSDE+‐uitgavenmet4,4mldeurostructureel.Dezeverplichtingwordt
aangegaantijdensdekomendekabinetsperiode.Dooreenlangeaanlooptijdbij
implementatievandezemaatregelisertotenmet2021geenbudgettaireffect.
(D66_117_e)
Onderwijs










D66verhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijsmet1,1mldeuro,waarvan0,8mld
eurometalsdoelhetverlagenvandemaximumklassenomvangnaar24leerlingenen
0,3mldeurometalsdoelmeerklassenassistentenenconciërges.(D66_126,130)
D66verhoogtdelumpsumvanhetprimairenvoortgezetonderwijssamenmet1,0mld
eurometalsdoelverlagingvandelestaakvanlerarenmet67,5klokurenperfteperjaar.
(D66_129)
D66trekt0,4mldeuroextrauitvoorfundamenteelonderzoek,waarvan0,3mldeurovia
deOCW‐begrotingen0,1mldeuroviadeKNAW/NWO.(D66_137)
D66verhoogtdelumpsumvanhetmbomet0,2mldeurometalsdoeleenintensieve
begeleidingvanrisicojongerenomvoortijdigschoolverlatentevoorkomen.(D66_128)
D66verhoogtdelumpsumvanhetprimairenvoortgezetonderwijssamenmet0,2mld
eurometalsdoelsalarisverhogingvoordocenten(terwaardevan7,5%)opscholenmet
15%ofmeerleerlingenmetzeerlaagopgeleideouders(eenkwartvanallescholen).
(D66_131)
D66breidtdeov‐studentenkaartvoorallestudentenuitnaar7dagenperweek.Ditis
eenintensiveringvan0,2mldeuro.(D66_278)
D66intensiveert0,2mldeuroomvroeg‐envoorschoolseeducatieuittebreidenvantien
naarzestienuur.(D66_125)
D66verlaagthetcollegegeldvoordetweedebachelor‐entweedemasterstudienaarde
hoogtevanhetwettelijkcollegegeld.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(D66_134)
D66verhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijs,voortgezetonderwijsenmbomet
intotaal0,1mldeurometalsdoelhetbevorderenvanmaatwerk.(D66_133)
D66intensiveert0,1mldeuroinonderwijsomleerachterstandentegentegaanviahet
onderwijsachterstandenbudget,zomerscholen,pilotslaaggeletterdheiden
stimuleringsprogrammavoorlezen.(D66_132)
267






D66versoepeltdecascaderegelinginhetmbo.Ditbetekentdatdebekostigingvoorhet
vijfdeenzesdeleerjaarmboverhoogdwordt.Deintensiveringis0,1mldeuroin2021.
(D66_127)
D66trekt0,1mldeurouitvooronderzoeknaarconcretemaatschappelijkeuitdagingen.
(D66_139)
D66intensiveert0,1mldeuroinscholingsvouchersvan625eurovoorlaagopgeleide
werkenden.(D66_141_a)
D66intensiveert0,1mldeurointaallessenvoorvluchtelingen.(D66_142)
D66schaftderegelingvoorgratisschoolboekenaf,metcompensatievoorlageinkomens.
Ditbetekenteennettobesparingvan0,2mldeuro.(D66_135)
D66draaitdebijdeafschaffingvandescholingsaftrekhorendeintensiveringterug.Dit
betekenteenombuigingvan0,1mldeuro.(D66_141_c)
Zorg








268
D66wilallemedischspecialistenverplichtentotloondienstenzeonderdeWet
NormeringTopinkomens(WNT)brengen(ZIK_008).Ditbetrefteenintensiveringvan0,3
mldeuroin2021eneenstructureleombuigingvan0,6mldeuro.Eenonzekerefactorbij
deovergangzijndewaardeoverdrachten(totmaximaal2mldeuro)vandeoverheid
naardemedischspecialistenvoordefinanciëleclaimsopgrondvan
eigendomsontneming(verliesaangoodwill).DezekostenvoordeoverheidzijnopPM
gezet.(D66_156)
D66intensiveertin2021voor0,3mldeuroindeverpleeghuiszorg.(D66_144)
D66verhoogtdeRijksbijdrageWmoaangemeentenin2021met0,2mldeuromethet
oogopeenverlagingvandeeigenbijdragenindeWmoencompensatieWmo‐vervoer.
(D66_149,146_a,275_b)
D66schaftdevermogensinkomensbijtelling(VIB)van8%indeWlzaf.Ditiseen
intensiveringvan0,2mldeuroin2021.Hetgaatdeelsomeenverschuivingvanprivate
naarcollectievezorguitgaven.(D66_147_a)
D66versoepelthetpreferentiebeleidvoorgeneesmiddelenwanneerersprakeisvan
tekortenvanbepaaldegeneesmiddelen.Ditbetrefteenintensiveringvan0,1mldeuro.
(D66_159_a)
D66scheidtwonenenzorgindeWlzmetcompensatievoorfinancieelminder
draagkrachtigen.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_077b).Voordezorg
levertditstructureeleenombuigingopvan2,3mldeuro.Vanwegetransitie‐en
uitvoeringskostenishetin2021eenintensiveringvan0,1mldeuro.ZieD66_153_bvoor
deinkomensondersteuning.(D66_153_a,153_c)
D66heeftdeintentieomeenhoofdlijnenakkoordaftesluitenincombinatiemethet
macrobeheersinstrument.TevensintensiveertD66indewijkverpleging.Persaldo
resulterendezemaatregelenin2021inombuigingenvan0,9mldeuroinde
ziekenhuiszorg,0,1mldeuroindegeestelijkegezondheidszorgeneenbeperkte
ombuigingindewijkverpleging.Voorombuigingengeldtdatlagerezorguitgavenleiden
totminderzorgoflagerekwaliteitvanzorg.(D66_154,143)
D66neemtindecuratievezorgtweemaatregelenuitZorgkeuzesinKaartophetgebied
vangeneesmiddelen:herberekeningvanlimietengeneesmiddelenvergoedingssysteem


(ZiK_066)enuitbreidingcentraleinkoopgenees‐enhulpmiddelendoordeRijksoverheid
(ZiK_071).Bijdeherberekeningvanlimietengeneesmiddelenvergoedingssysteemgaat
hetdeelsomeenverschuivingvancollectievenaarprivatezorguitgaven.Samenbetreft
diteenombuigingvan0,4mldeuro.(D66_157_a,158_a)
D66voertindeWlzeenverplichtinginvoorzorgkantoren(Wlz‐uitvoerders)om
meerjarigecontractenmetbudgetafsprakenaftesluitenmetzorgaanbieders.Ditiseen
maatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_085).Hetiseenombuigingvan0,2mldeuroin
2021.Destructureleombuigingis0,1mldeuro.Deconcurrentietussenaanbieders
neemtnamelijkopdenduuraf.(D66_279)
D66neemtindecuratievezorgdiversekleinemaatregelenuitZorgkeuzesinKaart:
capaciteitsreguleringdureinfrastructuur(ZiK_041),capaciteitsplanspoedeisendehulp
(ZiK_042),palliatievezorgvanziekenhuisnaarthuissetting(ZiK_055)enverminderen
vermijdbareheropnames(ZiK_060).Tezamenisditeenombuigingvan0,1mldeuro.
(D66_268,266,267,269)
Sociale zekerheid










D66verhoogtdekinderopvangtoeslagdoordeeigenbijdragemet30%teverlagenvoor
alleinkomens.Ditiseenintensiveringvan0,5mldeuro.(D66_165)
D66introduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetalingbij
ziektevoorbedrijventot25werknemers.Deoverheidsuitgavennemen0,3mldeurotoe.
Hierstaateenverhogingvandewerkgeverspremiestegenover(zieD66_172_b).
(D66_172_a)
D66breidthetbetaaldgeboorteverlofvoordepartneruitmettwaalfwekentegen70%
vanhetloon.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(D66_164)
D66geeftniet‐werkendeoudersmetkinderenvantweetotvierjaarrechtop
kinderopvangtoeslagvoormaximaal16uurperweek.Deintensiveringis0,2mldeuroin
2021.(D66_124)
D66introduceerteengeoormerktbudgetvoorscholingindeWWgerichtoplangdurig
werklozen.Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021.(D66_140)
D66stelt0,1mldeurobeschikbaarvoordebestrijdingvanarmoedeonderkinderen.
(D66_167)
D66stelteengeoormerktbudgetbeschikbaarvoormeerface‐to‐facegesprekkeninde
dienstverleningvanhetUWV.Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021.
(D66_168)
D66verhoogtdehuurtoeslagviaeenverlagingvandenormhuur.Ditiseenintensivering
van0,1mldeuro.(D66_175)
D66breidthetaantalbeschuttewerkplekkenuitmet20.000plekken.Deingroeivan
dezeextrawerkplekkensluitaanbijhetingroeipadvandeoorspronkelijkeplekken.Dit
iseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021eneenstructureleintensiveringvan0,5
mldeuro.(D66_178)
D66wildevrijwilligeverzekeringtegenziekteenarbeidsongeschiktheidvoor
zelfstandigenaantrekkelijkermakendoordepremietemaximerenenhettekortte
dekkenviaeenRijksbijdrage.DezemaatregelisconformdevariantuitIBOZelfstandigen
zonderpersoneelendeStudiegroepDuurzameGroei.Deextrauitgavenaanuitkeringen
leidenstructureeltoteenintensiveringvan0,2mldeuro.(D66_182_b)
269









D66maaktwerkgeversverantwoordelijkvoorheteerstehalfjaarWW.Demaatregel
leverteenstructurelebesparingopvan0,8mldeuro.Demaatregelimpliceerteenniet‐
EMUrelevantelastenverzwaringvoorbedrijven.(D66_170_b)
Denominalepremiewordtmetnegentigeuroverlaagdomeenlastenverlichtingvan1,2
mldeuroterealiseren.Alseengevolgdaarvandalendeuitgavenaandezorgtoeslagmet
0,5mldeuro.(D66_261_b)
D66maaktdekinderbijslaginkomensafhankelijk.Vanafeeninkomenvan80.000euro
wordtdekinderbijslagmet3%afgebouwd.Ditiseenombuigingvan0,3mldeuroin
2021en0,2mldeurostructureel.(D66_173)
D66maakthetkindgebondenbudgetleeftijdsonafhankelijk.Ditiseenombuigingvan0,1
mldeuro.(D66_180)
D66verhoogthetafbouwpercentageinhetkindgebondenbudgetnaar8,3%.Ditiseen
ombuigingvan0,1mldeuro.(D66_179)
D66maaktdehoogtevandekinderbijslagleeftijdsonafhankelijkophetniveauvande
hoogtevoorkinderentotvijfjaar.Voorkinderendiereedseenleeftijdvanzesjaarof
ouderhebbenbereikt,wordtdekinderbijslagnietverlaagd.Ditisombuigingvan0,1mld
euroin2021en0,6mldeurostructureel.(D66_174)
D66vervangtdeloonkostensubsidieindeParticipatiewetdoorloondispensatie.Dit
leverteenbesparingvan0,1mldeuroin2021en0,5mldeurostructureel.(D66_177)
D66scheidtwonenenzorgindeWlz.Cliëntendiehunwoon‐enverblijfslastennietzelf
kunnendragenwordengecompenseerd.Ditbetreftstructureel2,2mldeuro.
(D66_153_b)
D66biedtdemogelijkheidom,actuarieelneutraal,deAOWmaximaaléénjaareerderof
vijfjaarlatertelateningaan.In2021ishetbudgettaireeffectneutraal:hetgrotere
aandeelvandeAOW‐gerechtigdendatvervroegdopneemtweegtoptegenderuimere
mogelijkheidtotlatereopname.Oplangetermijnresulteerteenuitgavenverhogingvan
0,1mldeuro.DitkomtdoorhetgroteaantaljarendatmendeAOW‐opnamekan
uitstellen.Ditleidttoteenaanzienlijkhogereuitkeringshoogtebijhetlateropnemende
deelvandeAOW‐gerechtigden.Deverhogingvandeuitkeringis,doordeactuariële
neutraliteit,groterdanhetdalingvanhetaantaluitkeringsjaren.(D66_166_a)
Overdrachten aan bedrijven






270
D66vergroothetbudgetvoorhetlage‐inkomensvoordeel(LIV)voorwerkgeversdie
werknemersindienstnemenmeteensalaristot120%wml.Ditiseenintensiveringvan
0,5mldeuroin2021.(D66_232)
D66intensiveert0,2mldeuroindeTKI‐toeslagmetalsdoelprivaat‐publieke
samenwerkingtussenonderzoeksorganisatiesenbedrijven.(D66_187)
D66intensiveert0,1mldeuroindeSBIR‐regeling.(D66_188)
D66intensiveert0,1mldeuroindeMIT‐regeling.(D66_189)
D66intensiveert0,1mldeuroininnovatie,viauitbreidingvandeDEI‐regelingende
groeifaciliteit.(D66_190)
D66verruimtdeafdrachtverminderingwerkgeversWBSOtaakstellendmet0,1mldeuro.
(D66_249)


D66kortintotaal0,2mldeuroopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingslaat
voor0,1mldeuroneerbijdeoverdrachtenaanbedrijven.(D66_193_e)
D66schraptdeafdrachtverminderingwerkgeversindescheepvaart,eenombuigingvan
0,1mldeuro.(D66_257)
Internationale samenwerking


D66verhoogtdeuitgavenaanontwikkelingssamenwerkingmet0,8mldeuro.(D66_192)
D66intensiveerttijdensdekabinetsperiodejaarlijks0,3mldeuroin
ontwikkelingssamenwerking(NoodhulpfondsODA)tenbehoevevannoodhulpen
opvanginderegio.Destructureleintensiveringis0.(D66_286)
Overig

D66verhoogtdeuitgavenaancultuur,inclusiefhetterugdraaienvandebezuinigingop
demonumentenaftrek,met0,1mldeuro.(D66_197)
Tabel 14.9
Netto ombuigingen in 2021, t.o.v. basispad ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Openbaar bestuur
1,2
Apparaatskorting lokale overheden (D66_102)
0,7
Apparaatskorting Rijk: openbaar bestuur (D66_101_a, 101_b)
0,4
Veiligheid
-0,3
Intensivering politie (D66_104)
-0,3
Intensivering veiligheid en justitie (D66_103)
-0,2
Apparaatskorting Rijk: veiligheid (D66_101_d)
0,2
Subsidietaakstelling: Veiligheid (D66_193_a)
0,0
Defensie
-0,5
Verhoging defensie-uitgaven (D66_105)
-0,5
Apparaatskorting Rijk: defensie (D66_101_c)
0,0
Bereikbaarheid
-0,3
Invoeren kilometer- en congestieheffing (exploitatiekosten) (D66_199_e)
-0,3
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (exploitatiekosten) (D66_198_d)
-0,2
Afschaffen nationale kop op het ERTMS (D66_115)
0,1
Apparaatskorting Rijk: bereikbaarheid (D66_101_e)
0,1
Milieu
-0,6
Opkopen ETS-rechten (D66_276)
-0,3
Vergroting biodiversiteit (D66_118)
-0,2
Intensiveren in natuur (D66_119)
-0,2
Intensivering geothermie (D66_121_b)
-0,1
Ombuiging binnen het agrodomein (D66_120)
0,1
Subsidietaakstelling: Milieu (D66_193_d)
0,0
Verhogen SDE+ (D66_117_e)
0,0
Onderwijs
-3,8
Verhogen lumpsum po (D66_126, 130)
-1,1
Verhogen lumpsum po en vo (D66_129)
-1,0
271
Intensivering fundamenteel onderzoek (D66_137)
-0,4
Verhogen lumpsum mbo (D66_128)
-0,2
Verhogen lumpsum po en vo gewichtenscholen (D66_131)
-0,2
Uitbreiden ov-studentenkaart (D66_278)
-0,2
Intensivering VVE (naar 16 uur) (D66_125)
-0,2
Publiek bekostigen tweede bachelor en master (en stapelen) (D66_134)
-0,2
Verhogen lumpsum po, vo, mbo (D66_133)
-0,1
Intensivering onderwijs: tegengaan leerachterstanden (D66_132)
-0,1
Verhoging bekostiging voor vijfde- en zesdejaars mbo’ers (D66_127)
-0,1
Verhogen NWO-budget onderzoek maatschappelijke uitdagingen (D66_139)
-0,1
Scholingsvouchers t.w.v. 625 euro voor laagopgeleide werkenden (D66_141_a)
-0,1
Taallessen voor vluchtelingen (D66_142)
-0,1
Afschaffen gratis schoolboeken met compensatie voor lage inkomens (D66_135)
0,2
Terugdraaien intensivering scholingsuitgaven (D66_141_c)
0,1
Zorg
0,6
Medisch specialisten verplicht in loondienst en onder de Wet normering topinkomens (D66_156)
-0,3
Taakstellende intensivering verpleeghuiszorg (D66_144)
-0,3
Verhoging Rijksbijdrage Wmo (D66_149, 146_a, 275_b)
-0,2
Afschaffen vermogensinkomensbijtelling Wlz (D66_147_a)
-0,2
Versoepelen preferentiebeleid (D66_159_a)
-0,1
Volledig scheiden van wonen en zorg in de Wlz, structurele besparing in de Wlz (D66_153_a, 153_c)
-0,1
Hoofdlijnenakkoord i.c.m. MBI (D66_154, 143)
1,1
Diverse maatregelen op het gebied van geneesmiddelen (D66_157_a, 158_a)
0,4
Verplichten meerjarige contracten in de Wet langdurige zorg (D66_279)
0,2
Diverse maatregelen curatieve zorg (D66_268, 266, 267, 269)
0,1
Sociale zekerheid
0,3
Verhoging kinderopvangtoeslag (D66_165)
-0,5
Loondoorbetaling bij ziekte: collectief tweede jaar kleine werkgevers (D66_172_a)
-0,3
Uitbreiding betaald geboorteverlof (D66_164)
-0,2
Kinderopvangtoeslag voor niet-werkende ouders met kinderen van twee tot vier jaar (D66_124)
-0,2
Scholing in de WW (D66_140)
-0,1
Intensivering armoedebestrijding (D66_167)
-0,1
Meer face-to-face gesprekken in dienstverlening UWV (D66_168)
-0,1
Verhogen huurtoeslag (D66_175)
-0,1
Uitbreiding beschutte werkplekken (D66_178)
-0,1
Vrijwillige AOV zelfstandigen stimuleren (extra uitgaven) (D66_182_b)
0,0
Werkgevers eerste half jaar verantwoordelijk voor WW (D66_170_b)
0,8
Verlagen nominale Zvw-premies: effect zorgtoeslag (D66_261_b)
0,5
Inkomensafhankelijke kinderbijslag (D66_173)
0,3
Kindgebonden budget: bedragen per kind leeftijdsonafhankelijk (D66_180)
0,1
Kindgebonden budget: afbouwpercentage verhogen naar 8,3% (D66_179)
0,1
Kinderbijslag: bedragen gefaseerd naar jongste leeftijdscategorie (D66_174)
0,1
Loondispensatie Participatiewet (D66_177)
0,1
Volledig scheiden van wonen en zorg in de Wlz, compensatie (D66_153_b)
0,0
Flexibele AOW-leeftijd: tot één jaar eerder en vijf jaar later (D66_166_a)
0,0
Overdrachten aan bedrijven
-0,9
Uitbreiding LIV (D66_232)
-0,5
Intensivering TKI-toeslag (D66_187)
-0,2
Intensivering innovatie: SBIR-regeling (D66_188)
-0,1
Intensivering MIT-regeling (D66_189)
-0,1
272
Intensivering innovatie: DEI-regeling en de groeifaciliteit (D66_190)
-0,1
Intensivering afdrachtvermindering WBSO (D66_249)
-0,1
Subsidietaakstelling: Overdrachten aan bedrijven (D66_193_e)
0,1
Afschaffen afdrachtvermindering scheepvaart (D66_257)
0,1
Internationale samenwerking
-1,1
Intensivering ontwikkelingssamenwerking (D66_192)
-0,8
Incidentele intensivering in ontwikkelingssamenwerking (ODA) (D66_286)
-0,3
Overig
-0,1
Intensivering cultuur (D66_197)
-0,1
Totaal
-5,4
14.5.2
Lasten
D66verlaagtdecollectievelastenmetpersaldo3,4mldeuroin2021.Eenopsommingvan
delastenmaatregelenwordtgevolgddooreentabel.Hetgaathieromdebeleidsmatige
lastenontwikkelingopEMU‐basis(blo).Deverlagingvan3,4mldeuroisopgebouwduiteen
verlagingvan7,4mldeurovoorgezinnen,eenverhogingvan3,8mldeurovoorbedrijvenen
eenverhogingvan0,2mldeurovoorhetbuitenland.
Inkomen en arbeid







D66voerteenwerknemerskortinginvan500euro.Dekortingkomtbovenopde
arbeidskorting,maarwordtintegenstellingtotdearbeidskortingnietafgebouwden
geldtvoorallewerkendenzonderrechtopdezelfstandigenaftrek.Ditiseen
lastenverlichtingvan3,0mldeuro.(D66_221)
Bovenopdeverlagingvandetarievenindetweedeenderdeschijf(metresp.1,1%‐punt
en0,22%‐punt,zieD66_231)verlaagtD66ookdetarievenindeeersteschijfmet1,044%
endetarievenindetweedeschijfmet1,044%extra.Dezemaatregelbetekenteenextra
lastenverlichtingvan3mldeuroin2021enwordtgedektdoordeinvoeringvanhetozb‐
gebruikersdeel.(D66_236_a)
D66verhoogtdeouderenkortingvoorlagereinkomensmet1010euroende
ouderenkortingvoorhogereinkomensmet300euro.Ditiseenlastenverlichtingvan1,4
mldeuroin2021.(D66_228)
D66verlaagtdetarievenvandetweedeschijfmet1,1%‐punt,enindederdeschijfmet
0,22%‐punt.Daardoorwordtindestructurelesituatie(in2042)hettariefvandetweede
schijfgelijkaanhettariefvandeeersteschijf.Doordezeverlagingontstaateen
lastenverlichtingvanintotaal1,2mldeuroin2021.(D66_231)
D66zetmeercollectievemiddeleninomdevereveningsbijdrageaanzorgverzekeraars
teverhogen.Zorgverzekeraarskunnendaardooropjaarbasiseennegentigeurolagere
nominalepremievragenaanverzekerden.Ditleverteenlastenverlichtingopvan1,2mld
euro.(D66_261_a)
D66verlaagtdeWW‐premievoorwerkgevers.Ditiseenlastenverlichtingvan0,9mld
euroin2021.(D66_233)
D66verhoogtdealgemeneheffingskortingstructureelmethonderdeuro.Ditkost0,9
mldeuroin2021.(D66_227)
273














274
D66verhoogtdearbeidskortingmet112euro.Ditiseenlastenverlichtingvan0,7mld
euroin2021.(D66_223)
D66verhoogthetmaximalebedragindeinkomensafhankelijkecombinatiekortingmet
1269euroenhetopbouwpercentagemet3,4%‐punt.Ditkost0,7mldeuroin2021.
(D66_225)
D66verhoogthetmaximalebedragindearbeidskortingmet215euroenvervroegthet
afbouwpuntindearbeidskortingmet5972euro.Ditkost0,5mldeuroin2021.
(D66_224)
D66maakthetniet‐verzilverbaredeelvandeverhoogdearbeidskortingen
inkomensafhankelijkecombinatiekortinguitkeerbaar.Ditkost0,4mldeuroin2021.
(D66_222)
D66verlaagthettariefvandevierdeschijfnaar49,5%.Datleidtin2021toteen
lastenverlichtingvan0,4mldeuro.Hetstructureleeffectisnihil,omdatbijongewijzigd
beleidhettariefwordtafgebouwdnaarhetzelfdeniveau.(D66_230)
D66verlaagthettariefvanheteigenwoningforfait.Ditiseenlastenverlichtingvan0,1
mldeuro.(D66_237)
D66schaftdedoorsneesystematiekaf.Dehogerepensioenpremieindetransitieperiode
leidttoteenlastenverlichtingvan0,1mldeuroin2021.Oplangetermijnzijn
pensioenpremieslagerdoordelangerebeleggingshorizon.(D66_239)
D66voertdemogelijkheidinomopdepensioendatum10%vandepensioenaanspraken
ineensoptenemen.Dezemaatregellevert0,1mldeuroopin2021.Devervroegde
belastingheffingopdezeopnamelevertnamelijk0,2mldeuroopbijvermogenenwinst.
Daarnaaststijgtdooreenselectie‐effectdepremie,wat0,1mldeurokostbijinkomenen
arbeid.Oplangetermijnzijndebelastbarepensioenuitkeringenlagerdoorvervroegde
opnamevanpensioenaanspraken.(D66_241_g,241_d,241_e)
D66wildevrijwilligeverzekeringtegenziekteenarbeidsongeschiktheidvoor
zelfstandigeraantrekkelijkermaken,doordepremietemaximerenenhettekortte
dekkenviaeenRijksbijdrage.DezemaatregelisconformdevariantuithetIBO
ZelfstandigenzonderpersoneelendeStudiegroepDuurzameGroei.Depremiekorting
leidttoteenbeperktelastenverlichtingin2021en0,1mldeurostructureel.(D66_182_a)
D66verkortdederdeschijfinbox1naar68.158euroom1mldeurolastenverzwaringte
realiserenin2021.Structureelisditeenlastenverzwaringvan0,8mldeuro.(D66_229)
D66verlaagtdeverplichtstellingvoorpensioenpremiesnaarhetmaximumdagloon.
Daarbovenmagook(fiscaalgefaciliteerdtotdehuidigeaftoppingsgrensvanruim
100.000euro)wordenopgebouwd,maardanvrijwillig.Delagerebenuttingvan
premieaftrekleidttoteenlastenverzwaringvan0,7mldeuroin2021.Oplangetermijn
zijndebelastbarepensioenuitkeringenlagerdooreenlagerepremie‐inleg.(D66_242)
D66beperktde30%‐regelingvooringekomenwerknemersenderegeling
extraterritorialekostentaakstellendmet0,5mldeuro.(D66_245)
D66verkleintdemargeindegebruikelijkloonregelingtot10%,waardooreengroterdeel
vanhetinkomenvandeDGAonderdeprogressieveheffingvanbox1valt.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,4mldeuroin2021en0,1mldeurostructureel.(D66_246)
D66versneltdeafbouwvanhetmaximaleaftrekpercentagevande
hypotheekrenteaftreknaar2%perjaar.Ditiseenlastenverzwaringvan0,4mldeuroin




2021.Hetuiteindelijkeaftrekpercentagebedraagt30%,onderhettariefvandeeerste
schijf.(D66_243)
D66introduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetalingbij
ziektevoorbedrijventot25werknemers.Detoenamevanoverheidsuitgaven
(D66L_172_a)wordtbetaalduiteenverhogingvanwerkgeverspremies.DitiseenEMU‐
relevantelastenverzwaringvan0,3mldeuro.Delastenverzwaringisgedeeltelijkeen
schuifvanprivateloondoorbetalingnaardecollectieveverzekering.(D66_172_b)
D66voertindepensioenopbouwdemogelijkheidinvaneenpremievakantiemeteen
maximaleduurvanvijfjaar.Delagereaftrekvanpensioenpremiesgeefteen
lastenverzwaringvan0,3mldeuroin2021.Oplangetermijnzijndebelastbare
pensioenuitkeringenlagerdooreenlagerepremie‐inleg.(D66_240)
D66faseertdeaftrekwegensgeenofgeringeeigenwoningschuld('wetHillen')uitin
twintigjaar,intwintiggelijkestappen.In2021isditeenlastenverzwaringvan0,1mld
euro.Structureelisditeenlastenverzwaringvan1,4mldeuro.(D66_244)
D66voertindeWWeenindividueelgedifferentieerdepremiein,waardoorwerkgevers
dieweinigmensendeWWlateninstromeneenlagerepremiebetalen.Ditwordt
budgetneutraalvormgegeven.(D66_171)
Vermogen en winst






D66introduceerteenaftrekvooreigenvermogenvoorbedrijvenvantaakstellend0,5
mldeuro.Voorditbedragkaneenvermogensaftrekvannaarverwachtingcirca0,5%
wordeningevoerd.(D66_251)
D66verlaagtdeoverdrachtsbelastingvoorwoningoverdrachtenmet0,5%‐punt.Ditis
eenlastenverlichtingvoorgezinnenvan0,4mldeuro.(D66_262)
D66verhoogthetheffingsvrijevermogennaar35.000euro.In2021,alsD66eenvariant
opdevermogensaanwasbelastingintroduceert,vertaaltdezeverhogingzichineen
hogereheffingsvrijevoet.IndevariantopdevermogensaanwasbelastingvanD66
wordenvoordeberekeningvandevermogensaanwasuitaandelenenobligatiesnietde
werkelijke,maardeforfaitairerendementenuitdehuidige
vermogensrendementsheffinggebruikt.Voordeberekeningvandeaanwasuitoverige
vermogensbestanddelen(voornamelijkbank‐enspaartegoeden)wordtwelhet
werkelijkrendementgebruikt.Tezamenresulterendezewijzigingeninbox3ineen
lastenverlichtingvan0,2mldeuroin2021.Structureelisersprakevaneen
lastenverlichtingvan0,3mldeuro.(D66_259)
D66biedtalleenstaandenzonderkinderendemogelijkheidomtweepersonenaante
wijzen,opwiehetlagetariefvandeerfbelastingvantoepassingis.Ditiseen
lastenverlichtingvoorgezinnenvan0,2mldeuro.(D66_260)
D66introduceertdeozbvoorgebruikersalsextrabelastinggebiedvoorgemeenten.Ditis
eenlastenverzwaringvan3mldeuro.D66roomtdezelastenverzwaringafviahet
Gemeentefonds,zodatdelastenopinkomenenarbeidlandelijkkunnenworden
verlaagd.(D66_236_b)
D66beperktdeaftrekbaarheidvanrentevoorbedrijventotmaximaal30%vandewinst
voorrente,belastingen,afschrijvingenenamortisatie(EBITDA)meteendrempelvan1
mlneurozondergroepsvrijstelling,conformdebouwstenen0en1vandewerkgroep
fiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.Naastdezezogenoemdeearnings‐
275




strippingmaatregelvoertdepartijeengeneriekerenteaftrekbeperkingin,waardoor
slechts75%vandenetto‐renteaftrekbaaris,conformbouwsteen2vaneerder
genoemdewerkgroep.Aandachtspuntisdateensamenloopregelingmoetworden
geïntroduceerdwaarbijdehoogsterenteaftrekbeperkinggeldt.Datverhoogtde
complexiteit.Dezemaatregelenleidentoteenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan1,4
mldeuro.DaarnaastbeperktdepartijbelastingontwijkingdoorbedrijvenviaNederland
dooreenbronbelastingintevoerenopuitgaanderenteenroyalty'snaarlandenmeteen
vpb‐tarieflagerdan10%,conformdebouwstenen11en12vaneerdergenoemde
werkgroep.(D66_253,250,256)
D66schaftdeaftrekoverdevergoedingopzogenoemdeadditioneleTier‐1instrumenten
(coco’s)voorbankenenvergelijkbareinstrumentenvoorverzekeraarsaf,conform
bouwsteen7vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.Ditiseen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,5mldeuro.(D66_255)
D66verhoogtheteffectievetariefvandeinnovatieboxvan5%naar10%.Ditiseen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,3mldeuro.(D66_254)
D66voertdemogelijkheidinomopdepensioendatum10%vandepensioenaanspraken
ineensoptenemen.Dezemaatregellevert0,1mldeuroopin2021.Devervroegde
belastingheffingopdezeopnamelevertnamelijk0,2mldeuroopbijvermogenenwinst.
Daarnaaststijgtdooreenselectie‐effectdepremie,wat0,1mldeurokostbijinkomenen
arbeid.Oplangetermijnzijndebelastbarepensioenuitkeringenlagerdoorvervroegde
opnamevanpensioenaanspraken.(D66_241_f,241_a)
D66schafthetkeuzeregimevoorwinstuitzeescheepvaart(tonnageregeling)af.Ditis
eenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,1mldeuro.(D66_258)
Milieu








276
D66schaftdemotorrijtuigenbelastingafvoorbestel‐enpersonenauto's.Ditiseen
lastenverlichtingvan4,4mldeuro.Dezemaatregelhangtsamenmetdeintroductievan
dekilometerheffing(D66_199_a)endecongestieheffing(D66_208).Hetdeelvande
motorrijtuigenbelastingdatwordtgehevendoorprovinciesblijftbestaan.(D66_270)
D66verlaagtdeopbrengstvandebpmmet0,4mldeuro.Dezelastenverlichtinghangt
samenmetdeintroductievandekilometerheffing(199_a).(D66_199_c,199_g)
Hetinvoerenvandekilometer‐encongestieheffingleidttotaccijnsderving.Dit
vermindertdebelastingontvangstenmet0,4mldeuro.(D66_199_f)
D66verhoogthetbudgetvoorde(willekeurigeafschrijvingmilieu‐investeringen)VAMIL
endemilieu‐investeringsaftrek(MIA)metintotaal0,2mldeuro.Ditiseen
lastenverlichtingvoorhetbedrijfsleven.(D66_213)
D66schaftheteurovignetaf.Ditiseenlastenverlichtingvan0,2mldeuro.(D66_198_c)
Hetinvoerenvandekilometerheffingopvrachtwagens(Maut)leidttotaccijnsderving.
Ditvermindertdebelastingontvangstenmet0,1mldeuro.(D66_198_e)
D66verlaagtdebrandstofaccijnzen.Ditiseentaakstellendelastenverlichtingvan0,1mld
euro.(D66_273)
D66introduceerteenkilometerheffingvoorbestel‐enpersonenauto'smeteen
opbrengstvan4,2mldeuro.Dezelastenverzwaringisgekoppeldaandeafschaffingvan
demotorrijtuigenbelastingoppersonen‐enbestelauto's(D66_270),deverlagingvande














bpm(D66_199c)endeverlagingvandebrandstofaccijnzen(D66_273)engaatgepaard
metexploitatiekosten(D66_199_e)enaccijnsderving(D66_199_f).(D66_199_a,199_d)
D66verhoogtdetarievenindeenergiebelasting.Ditiseenlastenverzwaringvoor
gezinnenenbedrijvenvan1,4mldeuro.Oplangetermijnwordtdeopbrengstvandeze
maatregel0,7mldeuro,vanwegeeenstructureellageregrondslag.(D66_202,203)
D66introduceerteenkilometerheffingopvrachtwagens(Maut)meteenopbrengstvan
1,2mldeuro.Dezeheffingverhoogtdelastenvoorbedrijvenenhetbuitenlandengaat
gepaardmetexploitatiekosten(D66_198d)enaccijnsderving(D66_198_e).(D66_198_a,
198_f)
D66schaftdebpm‐vrijstellingbestelauto'saf.Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijven
van0,4mldeuro.(D66_272)
D66voerteencongestieheffingin.Deopbrengstvandezeheffingbedraagt0,2mldeuro.
(D66_208)
D66voerteenbelastinginopbestrijdingsmiddelenenkunstmest.Deopbrengstvandeze
belastingbedraagt0,2mldeuro.(D66_212)
D66introduceerteenopenruimteheffing.Ditverhoogtdelastenmet0,2mldeuro.
(D66_214)
D66schaftdeelsdevrijstellingenergiebelastinggebruikgasinwkk‐installatiesaf.Het
gaatomeenlastenverzwaringvoorhetbedrijfslevenvan0,2mldeuro.(D66_274)
D66voerteenjaarlijksstijgendeminimumprijsvoorCO2invoordeenergiesector.Ditis
eenlastenverzwaringvan0,1mldeuroin2021,oplopendtot0,3mldeurostructureel.
(D66_201)
D66schafthetverlaagdtariefvoordeglastuinbouwindeenergiebelastingaf.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,1mldeuro.(D66_121_a)
D66introduceerteenbredeafvalstoffenbelasting.Dezebelastinggeldtvooralle
afvalstoffendiewordenverbrandofgestortinNederland,inclusiefbuitenlandsafval,
afvalverbrandinbiomassa‐energiecentralesenzuiveringsslib.Detaakstellende
opbrengstvandeheffingisgelijkaan0,1mldeuro.(D66_210)
D66introduceerteenbelastingopniet‐afbreekbaresmeermiddelenmeteenopbrengst
van0,1mldeuro.(D66_211)
D66schaftdebelastinguitgavenvoortaxi'sindebpmendemrbaf.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,1mldeuro.(D66_275)
D66schaftdelandbouwvrijstellingaf.Ditiseenlastenverzwaringvan0,1mldeuroin
2021,oplopendtot0,5mldeurostructureel.(D66_216)
D66verhoogtdeOpslagDuurzameEnergie(ODE)opdeenergierekeningomdeSDE+
(D66_117_e)tefinancieren.Ditheeftgeenbudgettaireffectin2021eniseenstructurele
lastenverzwaringvan4,4mldeuro.(D66_117_a,117_b)
Overig


D66draaitdeafschaffingvandescholingsaftrekterug.Ditiseenlastenverlichtingvoor
gezinnenvan0,2mldeuro.(D66_141_b)
D66verhoogtdeaccijnzenoptabak.Ditiseentaakstellendelastenverzwaringvan0,5
mldeuro.(D66_263)
277

D66reguleerthettelen,verkopenengebruikenvansoftdrugs.Ditgenereerteen
opbrengstvoordeoverheidvan0,2mldeurodoorhetveilenvanvergunningen,een
nationaleverbruiksbelastingofdividenduitkeringendooreenstaatsbedrijf.(D66_264)
Gasbaten

D66vermindertdegaswinninginGroningenmet3mldNm3.Ditverlaagtdeopbrengsten
voordeoverheidmet0,4mldeuro.Oplangetermijnisergeeneffectopde
overheidsbegroting.(D66_277)
14.5.3
Maatregelen met een direct EMU-schuldeffect
DevolgendemaatregelenhebbengeeneffectophetEMU‐saldomaarweleendirecteffectop
deEMU‐schuld.
EMU-schuld direct

D66trektin2018en20190,5mldeurouitalsbijdrageaanheteigenvermogenvaneen
nationaleinvesteringsbank.(D66_191)
Tabel 14.10 Lastenmutaties t.o.v. basispad in 2021, ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Inkomen en arbeid
-10,8
Invoering werknemerskorting (D66_221)
-3,0
Verlagen tarief laagste schijven (D66_236_a)
-3,0
Verhoging ouderenkorting (D66_228)
-1,4
Verlaging tarief tweede schijf met 1,1%-punt en derde schijf met 0,22%-punt. (D66_231)
-1,2
Verlagen nominale Zvw-premies (D66_261_a)
-1,2
Verlaging WW-premie (D66_233)
-0,9
Verhoging algemene heffingskorting (D66_227)
-0,9
Verhoging arbeidskorting (D66_223)
-0,7
Verhoging inkomensafhankelijke combinatiekorting (D66_225)
-0,7
Verhoging maximale arbeidskorting en evenredige vervroeging afbouwpunt (D66_224)
-0,5
Uitkeerbaar maken verhoogde arbeidskorting en inkomensafhankelijke combinatiekorting (D66_222)
-0,4
Verlagen tarief vierde schijf naar structurele niveau van 49,5% (D66_230)
-0,4
Verlagen eigenwoningforfait (D66_237)
-0,1
Afschaffen doorsneesystematiek (D66_239)
-0,1
Mogelijkheid lumpsum (10%) bij bereiken pensioenleeftijd (D66_241_g, 241_d, 241_e)
-0,1
Vrijwillige AOV zelfstandigen stimuleren (premies maximeren) (D66_182_a)
0,0
Verkorten derde schijf box 1 (D66_229)
1,0
Verplichte opbouw beperken tot maximumdagloon (D66_242)
0,7
Beperken 30%-regeling en de regeling extraterritoriale kosten (D66_245)
0,5
Verkleinen marge gebruikelijk loon box 2 (D66_246)
0,4
Versnelde en verdere afbouw maximale aftrekpercentage hypotheekrenteaftrek (D66_243)
0,4
Loondoorbetaling bij ziekte: premie tweede jaar kleine werkgevers (D66_172_b)
0,3
Maximaal vijf jaar premievakantie (D66_240)
0,3
Uitfaseren wet Hillen (D66_244)
0,1
Premiedifferentiatie WW (D66_171)
0,0
Vermogen en winst
Introductie vermogensaftrek voor bedrijven (D66_251)
278
4,1
-0,5
Verlagen overdrachtsbelasting woningen (D66_262)
-0,4
Verhogen heffingsvrije vermogen, invoeren hybride vermogensaanwasbelasting in box 3 (D66_259)
-0,2
Verlagen erfbelasting voor alleenstaanden (D66_260)
-0,2
Invoeren ozb-gebruikersdeel (D66_236_b)
3,0
Beperken renteaftrek bedrijven (D66_253, 250, 256)
1,4
Afschaffen aftrek vergoeding over additioneel Tier-1 instrumenten (D66_255)
0,5
Verhogen effectief tarief innovatiebox (D66_254)
0,3
Mogelijkheid lumpsum (10%) bij bereiken pensioenleeftijd (D66_241_f, 241_a)
0,2
Afschaffen keuzeregime winst uit zeescheepvaart (D66_258)
0,1
Milieu
2,8
Afschaffen motorrijtuigenbelasting bestel- en personenauto's (D66_270)
-4,4
Verlagen bpm (D66_199_c, 199_g)
-0,4
Invoeren kilometerheffing personen- en bestelauto's (accijnsderving) (D66_199_f)
-0,4
Verhogen budget VAMIL/MIA (D66_213)
-0,2
Afschaffen eurovignet (D66_198_c)
-0,2
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (accijnsderving) (D66_198_e)
-0,1
Verlagen accijns brandstof (D66_273)
-0,1
Invoeren kilometerheffing personen- en bestelauto's (D66_199_a, 199_d)
4,2
Verhogen energiebelasting op gas (D66_202, 203)
1,4
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (D66_198_a, 198_f)
1,2
Afschaffen bpm-vrijstelling bestelauto's (D66_272)
0,4
Invoeren congestieheffing (D66_208)
0,2
Invoeren heffing op bestrijdingsmiddelen en kunstmest (D66_212)
0,2
Invoeren openruimteheffing (D66_214)
0,2
Deels afschaffen vrijstelling energiebelasting gebruik gas in wkk-installaties (D66_274)
0,2
Invoeren minimumprijs CO2 (D66_201)
0,1
Afschaffen verlaagd tarief glastuinbouw energiebelasting (D66_121_a)
0,1
Invoeren brede afvalstoffenbelasting (D66_210)
0,1
Invoeren belasting op niet-afbreekbare smeermiddelen (D66_211)
0,1
Afschaffen belastinguitgaven taxi's (D66_275)
0,1
Afschaffen landbouwvrijstelling (D66_216)
0,1
Verhogen ODE-heffing (D66_117_a, 117_b)
0,0
Overig
Terugdraaien afschaffen scholingsaftrek (D66_141_b)
0,5
-0,2
Verhogen tabaksaccijns (D66_263)
0,5
Reguleren softdrugs (D66_264)
0,2
Totaal beleidsmatige lasten
-3,4
w.v. gezinnen
-7,4
bedrijven
3,8
buitenland
0,2
Gasbaten
Verlagen gaswinning in Groningen (D66_277)
-0,4
279
14.6
ChristenUnie
DezeparagraafgeefteengedetailleerdoverzichtvandedoordeChristenUnievoorgestelde
maatregelenenhuneffectenopdeoverheidsfinanciën.Debedragenzijnexante,inprijzen
2017enbetreffenafwijkingentenopzichtevandemiddellangetermijnverkenningzoals
weergegeveninhoofdstuk4vandeMacroEconomischeVerkenning2017.
14.6.1
Uitgaven
DeChristenUnieintensiveertpersaldo0,6mldeuroin2021opdecollectieveuitgaven.Na
eenopsommingvolgteentabelmetdeuitgavenmaatregelen.
Openbaar bestuur


DeChristenUnieverlaagtdeuitgavenaanhetGemeente‐enProvinciefondstaakstellend
viaeenapparaatskorting.Ditiseenbesparingvan0,6mldeuroin2021eneen
structurelebesparingvan0,7mldeuro.(CU_231)
DeChristenUniebeperkttaakstellenddeuitgavenbijhetRijkenzbo'sviaeen
apparaatskorting.Ditiseentotaleombuigingvan0,6mldeuroin2021en0,7mldeuro
structureel.Dezebesparingslaatgrotendeelsneerbijhetopenbaarbestuur(0,4mld
euroin2021en0,5mldeurostructureel)endeelsbijdefensie,veiligheiden
bereikbaarheid.(CU_230_a,230_b)
Veiligheid



DeChristenUnietrekt0,2mldeurouitvoorextrawijkagentenenmeer
recherchecapaciteit.(CU_222)
Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,1mldeuroopveiligheid.(CU_230_d)
DeChristenUniekortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteen
beperktebesparingopveiligheid.(CU_232_a)
Defensie



DeChristenUnieverhoogthetdefensiebudgetoplopendtot2mldeuroin2021.(CU_225)
Deapparaatskortingleidttoteenbeperktebesparingopdefensie.(CU_230_c)
DeChristenUniekortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteen
beperktebesparingbijdefensie.(CU_232_d)
Bereikbaarheid




280
DeChristenUnietrekt0,4mldeuroextrauitvoorinfrastructuur,teverdelenover
openbaarvervoer,regionalewegen,fietsgebruik,waterveiligheidenruimtelijke
adaptatievoornatuur.(CU_223)
Hetinvoerenvandecongestie‐endecordonheffingleidttotexploitatiekosten.Ditiseen
intensiveringvan0,2mldeuro.(CU_200_c)
Hetinvoerenvandekilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto's(Maut)leidttot
exploitatiekosten.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(CU_198_b)
DeChristenUnieverlaagtdeaanlegbudgettenvoorhoofdwegenuithet
Infrastructuurfondsmet0,3mldeuro.(CU_234)

Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,1mldeuroopbereikbaarheid.
(CU_230_e)
Milieu





DeChristenUnievoerteentenderinvoorCO2‐reductiedoorgrootverbruikers.Ditiseen
intensiveringvan0,4mldeuroin2021,dieoploopttot1,2mldeurostructureel.
(CU_196)
BijdeChristenUnienemendeSDE+‐uitgaventoemet0,2mldeuroin2021.Hetgaat
hierbijomhetnaarvorenhalenvanuitgavenaanzon‐pv.Daarnaastverhoogtde
ChristenUniedeSDE+‐uitgavenmet4,9mldeurostructureelvoorandereduurzame
energieprojecten.Dezeverplichtingwordtaangegaantijdensdekomende
kabinetsperiode.Dooreenlangeaanlooptijdbijimplementatievandeze4,9mldeurois
ertotenmet2021hiervangeenbudgettaireffect.(CU_188_c)
DeChristenUnieintensiveertindekabinetsperiodejaarlijks0,1mldeuroininnovatieen
verduurzamingvandeenergievoorziening.(CU_185)
DeChristenUnieverstrekteensubsidieaanwoningcorporatiesvoornul‐op‐de‐meter‐
woningen.Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021.(CU_181_d)
DeChristenUniekortopsubsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteen
beperktebesparingopmilieusubsidies.(CU_232_e)
Onderwijs









DeChristenUnieintensiveert0,4mldeuroinscholingsvouchersvan500eurovoorlaag‐
enmiddelbaaropgeleidewerkenden.(CU_206)
DeChristenUnieverhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijs,voortgezetonderwijs
enmbometintotaal0,3mldeurometalsdoelstructureeldriemaandenintensieve
coachingvandocenten.(CU_204)
DeChristenUnieverhoogtdeuitgavenaantoepassingsgerichtewetenschapentoegepast
enprogrammatischonderzoekmet0,3mldeuro.(CU_209)
DeChristenUnievoertdebasisbeursvoorbachelorenmasteropnieuwin.Ditbetekent
eenintensiveringvan0,2mldeuroin2021en0,9mldeurostructureelin2060.
(CU_205)
DeChristenUnieverhoogtdelumpsumvanhetvoortgezetonderwijsenhetmbometin
totaal0,1mldeurometalsdoelmeertechnischvakmanschapenkleinschalig
vakonderwijs.(CU_207)
DeChristenUnieverhoogtdelumpsumvanhetprimairenvoortgezetonderwijsvoor
scholeninkrimpregio'smet0,1mldeurometalsdoelhettegengaanvan
kwaliteitsdaling,meerpassendonderwijsenbehoudvankeuzevrijheid.(CU_208)
DeChristenUniebuigtgeneriektaakstellend0,3mldeuroomopsubsidiesuitgegeven
doorhetministerievanOCW.(CU_232_c)
DeChristenUniebuigt0,2mldeuroomophetmbodoorhetresultaatafhankelijkbudget
indekwaliteitsafsprakenstoptezetten.(CU_211)
DeChristenUnieschaftdefunctiemix/salarismixRandstadafinvoenmbo,watbetekent
datonderwijsinstellingenindeRandstadgeenmiddelenvooraanvullendebeloningmeer
zullenontvangen.Debesparingin2021is0,1mldeuro.(CU_213)
281




DeChristenUniebuigt0,1mldeuroomoponderwijsviahetverminderenvande
instroominkunstopleidingenmetmeerdan50%.(CU_214)
DeChristenUniebuigt0,1mldeuroin2021en0,3mldeurostructureelom,doorhet
flankerendbeleidvandewetstudievoorschotterugtedraaien,eenvermogenstoetsvoor
deaanvullendebeursintestellenengeenaanvullendebeursuittekerenbijweigering
oudersofonvindbareouders.Hetterugdraaienvanhetflankerendbeleidbestaatonder
andereuithetterugdraaienvandeversoepelingvandeterugbetaalvoorwaardenop
studieleningenenhetterugdraaienvandeverhogingvandeaanvullendebeurs.
(CU_216)
DeChristenUniebeperktdeduurvandeov‐studentenkaarttotdenominalestudieduur
enschaftdeov‐vergoedingafvoorstudenten,dieinhetbuitenlandstuderen.Ditheeft
noggeenbudgettaireffectin2021enleidtstructureeltoteenombuigingvan0,1mld
euro.(CU_212)
DeChristenUnieverhoogtderenteopstudieleningenvande5‐jaarsnaarde15‐
jaarsobligatierente.Ditheeftnoggeenbudgettaireffectin2021enleidtstructureeltot
eenombuigingvan0,3mldeuro.(CU_215)
Zorg







282
DeChristenUnieverlaagtheteigenrisicomethonderdeuro.Ditiseenverhogingvande
collectievezorguitgavenvan1,1mldeuro.Hetgaatdeelsomeenverschuivingvan
privatenaarcollectievezorguitgaven.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart
(ZiK_021b).(CU_101_a)
DeChristenUnieintensiveertindeverpleeghuiszorgvooreenbedragvan0,5mldeuroin
2021.(CU_262)
DeChristenUniewilallemedischspecialistenverplichtentotloondienstenzeonderde
WetNormeringTopinkomens(WNT)brengen(ZIK_008).Ditbetrefteenintensivering
van0,3mldeuroin2021eneenstructureleombuigingvan0,6mldeuro.Eenonzekere
factorbijdeovergangzijndewaardeoverdrachten(totmaximaal2mldeuro)vande
overheidnaardemedischspecialistenvoordefinanciëleclaimsopgrondvan
eigendomsontneming(verliesaangoodwill).DezezijnopPMgezet.(CU_112)
DeChristenUniewileengezamenlijkdoorgemeentenenverzekeraarstebeheren
preventiefondsoprichten.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.Dezemaatregelis
eenvariantopeenmaatregeluitZorgkeuzeinKaart(ZiK_036).(CU_102)
DeChristenUnieverhoogtdeRijksbijdrageWmoaangemeentenmet0,1mldeuromet
hetoogopbeschermdwonen.(CU_103)
DeChristenUniescheidtwonenenzorgindeWlzmetcompensatievoorfinancieel
minderdraagkrachtigen.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_077b).Voorde
zorglevertditstructureeleenombuigingopvan2,3mldeuro.Vanwegetransitie‐en
uitvoeringskostenishetin2021eenintensiveringvan0,1mldeuro.ZieCU_127_bvoor
deinkomensondersteuning.(CU_127_a,127_c)
DeChristenUnieheeftdeintentieomeenhoofdlijnenakkoordaftesluitenincombinatie
methetmacrobeheersinstrument.Dezemaatregelleidtin2021totombuigingenvan0,9
mldeuroindeziekenhuiszorg,0,1mldeuroindegeestelijkegezondheidszorgen0,1mld
euroindewijkverpleging.Voorombuigingengeldtdatlagerezorguitgavenleidentot
minderzorgoflagerekwaliteitvanzorg.(CU_105)








DeChristenUnieneemtindecuratievezorgdiversemaatregelenuitZorgkeuzesinKaart
ophetgebiedvangeneesmiddelen:aanpassingvanWetgeneesmiddelenprijzen
(ZIK_065),herberekeningvanlimietengeneesmiddelenvergoedingssysteem(ZiK_066),
uitbreidingcentraleinkoopgenees‐enhulpmiddelendoordeRijksoverheid(ZiK_071),
verplichtenuniformebarcoderinggenees‐enhulpmiddelen(ZiK_073).Bijde
herberekeningvanlimietengeneesmiddelenvergoedingssysteemgaathetdeelsomeen
verschuivingvancollectievenaarprivatezorguitgaven.Samenbetreftditeenombuiging
van0,4mldeuroin2021eneenstructureleombuigingvan0,5mldeuro.(CU_110_a,
111_a,121_a,122)
DeChristenUnieneemtdiversekleinemaatregelenuitZorgkeuzesinKaart:
capaciteitsreguleringdureinfrastructuur(ZiK_041),capaciteitsplanspoedeisendehulp
(ZiK_042),substitutieeenvoudigetweedelijnszorg(ZiK_051),integraaltarief
geboortezorgvooralleregio'senaanbieders(variantZiK_053),palliatievezorgvan
ziekenhuisnaarthuissetting(ZiK_055),verminderenvermijdbareheropnames(ZiK_060)
eneenbestuurlijkakkoordmondzorg(ZiK_061).Tezamenisditeenombuigingvan0,2
mldeuro.(CU_114,109,113,115,116,117,118)
DeChristenUniebeperkthetverzekerdepakketophetgebiedvanhulpmiddelen.Ditis
eenverlagingvandecollectievezorguitgavenmet0,1mldeuro.Hetgaatdeelsomeen
verschuivingvancollectievenaarprivatezorguitgaven.(CU_107_a)
DeChristenUnievoertindeWlzeenverplichtinginvoorzorgkantoren(Wlz‐uitvoerders)
ommeerjarigecontractenmetbudgetafsprakenaftesluitenmetzorgaanbieders.Ditis
eenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_085).Hetiseenombuigingvan0,1mldeuro
in2021.Doordecombinatiemeteenobjectiefverdeelmodelkandemaatregelpasin
2021ingaan.(CU_129)
DeChristenUnieintroduceerteeneigenbijdragevan20%voorlogopedie,ergotherapie,
oefentherapieMensendieckenCesar,dieetadviseringenfysiotherapie.Deeigenbijdrage
geldtnietvoormensenjongerdan18jaar.Ditiseenombuigingvan0,1mldeuro.Het
gaatdeelsomeenverschuivingvancollectievenaarprivatezorguitgaven.(CU_106_a)
DeChristenUniezetinopgepastgebruikvanzorg.DezemaatregeluitZorgkeuzesin
Kaart(ZiK_014)betekenteenombuigingvan0,1mldeuro.(CU_120)
DeChristenUniebeperktdevoorwaardelijketoelatingtoteensubsidieregeling.Deze
maatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_013a)betekenteenombuigingvan0,1mldeuro.
(CU_119)
DeChristenUnieintroduceerteenverdeelmodelindeWlzdatderegionale
contracteerruimtevandezorgkantorenbepaaltopbasisvanobjectievecriteria.Het
macrobudgetwordtgekortopbasisvandeafwijkingtussendehuidigeendedoorhet
nieuwemodeltoegestaneuitgavenvoorde50%slechtstpresterenderegio's.Ditiseen
maatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_089c).Debeperkteombuigingin2021looptop
tot0,2mldeurostructureel.(CU_128)
Sociale zekerheid

DeChristenUniemaaktdekinderbijslagleeftijdsonafhankelijk,dooruittegaanvande
bedragenvoordemiddelsteleeftijdscategorie.De(leeftijdsonafhankelijke)kinderbijslag
wordtverhoogdmet0,6mldeuro.(CU_132)
283












284
DeChristenUniebreidthetzwangerschapsverlofuitmetvierweken.Ditiseen
intensiveringvan0,4mldeuro.(CU_134)
DeChristenUnieverplichtzelfstandigenomzichteverzekerentegenloondoorbetaling
bijziekte,naeeneigenrisicoperiodevan8weken.Gezinnengaanextrapremiebetalen,
enontvangentegelijkertijdextrauitkeringen.Deuitkeringenleidentoteenintensivering
van0,4mldeuroin2021en0,5mldeurostructureel.(CU_154_e)
DeChristenUniemaakthetkindgebondenbudgetleeftijdsonafhankelijk.Deverhogingen
voorkinderenouderdantwaalfjaarkomentevervallen.Daarnaastwordthet
afbouwpercentageverlaagdmet1,4%‐punt.Ookwordendebedragenvoorhettweede
kindenverderverhoogd.Deintensiveringis0,2mldeuroin2021.(CU_133)
DeChristenUnieintroduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaar
loondoorbetalingbijziektevoorbedrijventottienwerknemers.Deoverheidsuitgaven
nemen0,2mldeurotoe.Hierstaateenverhogingvandewerkgeverspremiestegenover
(zieCU_159_b).(CU_159_a)
DeChristenUniebeperktdepremiedifferentiatieindeWGAtotvijfjaarinplaatsvantien
jaar.Hetwegnemenvandezefinanciëleprikkelleidttot0,1mldeurohogereWIA‐
uitgavenin2021(0,2mldeurostructureel)enpersaldoooktothogereWGA‐premies
(CU_137_b).(CU_137_a)
DeChristenUniebreidtdeperiodevanbetaaldzorgverlofuitmettweewekentegen70%
vanhetloon.Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuro.(CU_104_c)
DeChristenUniebreidtdemogelijkheidtotverlofvoordepartneruitmetvijfdagen.Dit
iseenintensiveringvan0,1mldeuro.(CU_146_b)
Dehuurtoeslagvoorhuurdersindeprivatesectorwordtonafhankelijkgemaaktvande
huur.Daarnaastkomendemaximuminkomensgrenzentevervallenvoordezegroepen
wordtdehuurtoeslagdusgeleidelijkerafgebouwd.Ditiseenintensiveringvan0,1mld
euro.(CU_181_c)
DeChristenUniebreidthetaantalbeschuttewerkplekkenuit.Ditiseenintensiveringvan
0,1mldeuro.(CU_135)
DeChristenUnieintroduceerteenverplichtearbeidsongeschiktheidsverzekeringvoor
zelfstandigen,meteenuitkeringvanmaximaal70%vanhetminimumloon.Depremies
zijnkostendekkendenwordenbetaalduithetwinstinkomen.Dezemaatregelgroeit
langzaaminvanaf2021,indatjaarzijnzowelpremielastenalsuitgavennog
verwaarloosbaar.Uiteindelijkleidendeuitkeringentoteenstructureleintensiveringvan
1,3mldeuro.(CU_154_b)
DeChristenUnieschaftdehuurtoeslagvoorhuishoudensineensocialehuurwoningaf.In
plaatsdaarvanwordtdehuurtoeslagdoordewoningcorporatiesverrekendindehuren.
Dewoningcorporatieswordenhiervoorvollediggecompenseerd(zieCU_181_aen
CU_183).Hetvervallenvandehuurtoeslagvoordezegroepiseenombuigingvan2,9mld
euro.(CU_181_b)
InhetinkomensbegripvoortoeslagenwordtdoordeChristenUniegeenrekeningmeer
gehoudenmetaftrekposten.Hierdoorontvangengezinnenminderzorgtoeslag,
kindgebondenbudget,kinderopvangtoeslagenindividuelehuursubsidie.Ditleidttoteen
besparingvanintotaal0,9mldeuroin2021.Hetstructureleeffectiskleiner,0,6mld
euro.(CU_172)








DeChristenUnieharmoniseertdevermogenstoetsvoordehuurtoeslag,zorgtoeslag,
kindgebondenbudgetenkinderopvangtoeslag.Vooralletoeslagengeldtdezelfde
vermogensgrensvan50.000euro.Ditiseenombuigingvan0,6mldeuroin2021.
(CU_247)
DeChristenUniebuigt0,5mldeuroomopdekinderopvangtoeslagviade
vergoedingspercentagesindeeerstekindtabel.(CU_140)
DeChristenUnieverlaagthetmaximumdagloonvoordeWWnaar40.000europerjaar.
Daarnaastverlaagtdepartijdeuitkeringshoogtenaar70%indeeerstetweemaanden.
Demaatregelenlevereneenbesparingopvan0,3mldeuroin2021enstructureel.
(CU_143_a)
AlsgevolgvandeverlagingvanheteigenrisicodoordeChristenUniedaaltde
zorgtoeslagmet0,3mldeuroin2021.Departijkiestervooromdezorgtoeslagextrate
verhogenmet0,1mldeuroin2021endezeintezettenvooreenmeergeleidelijke
afbouwvandezetoeslag.Persaldoisditeenombuigingvan0,2mldeuroin2021.
(CU_101_c)
DeChristenUnieverlaagthetmaximumdagloonindewerknemersverzekeringennaar
40.000euro.DitgedeeltebetreftdeWIA,ZWenWAZO.Debesparingis0,1mldeuroin
2021en0,4mldeurostructureel.(CU_143_b)
DeChristenUniebeperktdeuitkeringvansamenwonendeWIA'ersenWajongerstot
maximaal150%,duselk75%vanhun(loongerelateerde)uitkering.Ditbespaart0,1mld
euro.(CU_141)
DeChristenUniepasthetSchattingsbesluitaanzodathet
arbeidsongeschiktheidspercentagevoortaanwordtgebaseerdophetloondatmennog
kanverdieneninminimaaltweefuncties.Ditleverteenbeperktebesparingin2021en
0,2mldeurostructureeldoordatmindermensenvolledigarbeidsongeschiktzullen
wordenverklaard.(CU_142)
DeChristenUniescheidtwonenenzorgindeWlz.Cliëntendiehunwoon‐en
verblijfslastennietzelfkunnendragenwordengecompenseerd.Ditbetreftstructureel
2,2mldeuro.(CU_127_b)
Overdrachten aan bedrijven





DeChristenUniecompenseertwoningcorporatiesvoorhetuitvoerenvandehuurtoeslag.
Ditiseenintensiveringvan1,0mldeuroin2021.(CU_181_a)
DeChristenUnievergroothetbudgetvoorhetlage‐inkomensvoordeel(LIV)voor
werkgeversdiewerknemersindienstnemenmeteensalaristot120%wml.Ditiseen
intensiveringvan0,1mldeuroin2021.(CU_148_a)
DeChristenUnievergroothetbudgetvoorhetloonkostenvoordeel(LKV)voor
werkgeversdieouderewerknemersofmensenmeteenarbeidsbeperkingindienst
nemen.Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021.(CU_148_b)
DeChristenUniebezuinigttaakstellend0,5mldeuroopdeafdrachtvermindering
werkgeversWBSOdoordeeisenaantescherpen.(CU_179_a)
DeChristenUniekortintotaal0,6mldeuroin2021en0,7mldeurostructureelop
subsidies.Dezegeneriekesubsidietaakstellingleidttoteenbesparingvan0,1mldeuroin
2021en0,2mldeurostructureelopoverdrachtenaanbedrijven.(CU_232_f)
285


DeChristenUniebuigtmaximaalomoptopsectorenbeleid,wateenbesparingvan0,1
mldeurooplevert.(CU_235)
DeChristenUniebreidteenmaligin2018hetinnovatiekredietvoorhetmkbuitmet0,3
mldeuro.Destructureleintensiveringis0.(CU_228)
Internationale samenwerking

DeChristenUnieverhoogtdeuitgavenaanontwikkelingssamenwerkingmet1,0mld
euro,onderanderevoorasielopvanginderegioenarmoedebestrijding.(CU_224)
Overig


DeChristenUniekort0,2mldeuroopsubsidiesopdeVWS‐begroting.(CU_232_g,232_b)
DeChristenUniereserveerteenmaligin20180,1mldeurovoorbehoudvanhet
nationaalcultureelerfgoed.(CU_227)
Tabel 14.11
Netto ombuigingen in 2021, t.o.v. basispad ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Openbaar bestuur
1,0
Apparaatskorting lokale overheden (CU_231)
0,6
Apparaatskorting Rijk: openbaar bestuur (CU_230_a, 230_b)
0,4
Veiligheid
-0,1
Intensivering veiligheid (CU_222)
-0,2
Apparaatskorting Rijk: veiligheid (CU_230_d)
0,1
Subsidietaakstelling: Veiligheid (CU_232_a)
0,0
Defensie
-2,0
Verhoging defensie-uitgaven (CU_225)
-2,0
Apparaatskorting Rijk: defensie (CU_230_c)
0,0
Subsidietaakstelling: Defensie (CU_232_d)
0,0
Bereikbaarheid
-0,4
Intensiveren infrastructuur (CU_223)
-0,4
Invoeren congestie- en cordonheffing (exploitatiekosten) (CU_200_c)
-0,2
Invoeren kilometerheffing vracht- en bestelauto's (exploitatiekosten) (CU_198_b)
-0,2
Ombuiging aanlegbudgetten van hoofdwegen (CU_234)
0,3
Apparaatskorting Rijk: bereikbaarheid (CU_230_e)
0,1
Milieu
-0,8
Tender CO2-reductie grootverbruikers (CU_196)
-0,4
Verhogen SDE+ (CU_188_c)
-0,2
Innovatie- en verduurzaming energievoorziening (CU_185)
-0,1
Subsidie woningcorporaties voor nul-op-de-meter-woningen (CU_181_d)
-0,1
Subsidietaakstelling: Milieu (CU_232_e)
0,0
Onderwijs
-0,6
Scholingsvouchers t.w.v. 500 euro voor laag- en middelbaar opgeleide werkenden (CU_206)
-0,4
Verhogen lumpsum po, vo en mbo (CU_204)
-0,3
Intensivering onderzoek en wetenschap (CU_209)
-0,3
Herinvoering basisbeurs bachelor en master (CU_205)
-0,2
286
Verhoging lumpsum vo en mbo (CU_207)
-0,1
Verhoging lumpsum po en vo in krimpregio's (CU_208)
-0,1
Subsidietaakstelling: Onderwijs (CU_232_c)
0,3
Stopzetten resultaatafhankelijk budget in de kwaliteitsafspraken mbo (CU_211)
0,2
Beëindigen functiemix/salarismix Randstad in vo en mbo (CU_213)
0,1
Verminderen instroom met meer dan 50% in kunstopleidingen (CU_214)
0,1
Terugdraaien flankerend beleid van wet studievoorschot en ombuiging aanvullende beurs (CU_216)
0,1
Versoberen ov-studentenkaart (CU_212)
0,0
Verhogen rente studielening (5-jaars- naar 15-jaarsobligatie) (CU_215)
0,0
Zorg
0,0
Verlagen van het verplicht eigen risico met 100 euro (CU_101_a)
-1,1
Intensivering verpleeghuiszorg (CU_262)
-0,5
Medisch specialisten verplicht in loondienst en onder de Wet normering topinkomens (CU_112)
-0,3
Oprichten preventiefonds (CU_102)
-0,2
Verhoging Rijksbijdrage Wmo (CU_103)
-0,1
Volledig scheiden van wonen en zorg in de Wlz (variant ZiK_077), structurele besparing in de Wlz
(CU_127_a, 127_c)
Hoofdlijnenakkoord i.c.m. MBI (CU_105)
-0,1
1,2
Diverse maatregelen op het gebied van geneesmiddelen. (CU_110_a, 111_a, 121_a, 122)
0,4
Diverse maatregelen curatieve zorg (CU_114, 109, 113, 115, 116, 117, 118)
0,2
Pakketmaatregel hulpmiddelen (CU_107_a)
0,1
Verplichten meerjarige contracten in de Wet langdurige zorg (CU_129)
0,1
Eigen betalingen paramedische zorg en dieetadvisering voor 18+ (CU_106_a)
0,1
Gepast gebruik (CU_120)
0,1
Aanpassen voorwaardelijke toelating (als subsidie) (CU_119)
0,1
Introduceren objectief verdeelmodel Wet langdurige zorg (CU_128)
0,0
Sociale zekerheid
3,4
Kinderbijslag (CU_132)
-0,6
Uitbreiding zwangerschapsverlof (CU_134)
-0,4
Verplichte loonverzekering ZW zelfstandigen (uitkeringen) (CU_154_e)
-0,4
Kindgebonden budget (CU_133)
-0,2
Loondoorbetaling bij ziekte: collectief tweede jaar kleine werkgevers (CU_159_a)
-0,2
Premiedifferentiatie WGA beperken tot vijf jaar: uitgaven (CU_137_a)
-0,1
Uitbreiding betaald zorgverlof (CU_104_c)
-0,1
Uitbreiding betaald geboorteverlof (CU_146_b)
-0,1
Huurtoeslag private sector zuiver inkomensafhankelijk (CU_181_c)
-0,1
Uitbreiding beschutte werkplekken (CU_135)
-0,1
Verplichte AOV voor zelfstandigen op wml-niveau (uitgaven) (CU_154_b)
0,0
Huurtoeslag sociale sector door woningcorporaties (CU_181_b)
2,9
Aftrekposten box 1 niet meer meetellen voor toeslagen (CU_172)
0,9
Harmoniseren vermogenstoets toeslagen en omvormen tot vermogensinkomensbijtelling (CU_247)
0,6
Ombuiging kinderopvangtoeslag (CU_140)
0,5
Verlagen maximumdagloon WW en verlagen uitkering naar 70% in eerste twee maanden (CU_143_a)
0,3
Verlagen van het eigen risico met 100 euro: effect zorgtoeslag (CU_101_c)
0,2
Verlagen maximumdagloon arbeidsongeschiktheid (CU_143_b)
0,1
Samenwonende arbeidsongeschikten maximaal 150% uitkering (CU_141)
0,1
Aanscherpen claimbeoordeling (CU_142)
0,0
Volledig scheiden van wonen en zorg in de Wlz, compensatie (CU_127_b)
0,0
Overdrachten aan bedrijven
-0,4
Compensatie woningcorporaties (CU_181_a)
-1,0
287
Uitbreiding LIV (CU_148_a)
-0,1
Uitbreiding LKV (CU_148_b)
-0,1
Ombuiging afdrachtvermindering werkgevers WBSO (CU_179_a)
0,5
Subsidietaakstelling: Overdrachten aan bedrijven (CU_232_f)
0,1
Ombuiging topsectorenbeleid (CU_235)
0,1
Eenmalige uitbreiding innovatiekrediet voor mkb (2018) (CU_228)
0,0
Internationale samenwerking
-1,0
Intensivering ontwikkelingssamenwerking (CU_224)
-1,0
Overig
0,2
Subsidietaakstelling: VWS-begroting (CU_232_g, 232_b)
0,2
Cultureel erfgoed (CU_227)
0,0
Totaal
-0,6
14.6.2
Lasten
DeChristenUnieverlaagtdecollectievelastenmetpersaldo3,8mldeuroin2021.Een
opsommingvandelastenmaatregelenwordtgevolgddooreentabel.Hetgaathieromde
beleidsmatigelastenontwikkelingopEMU‐basis(blo).Deverlagingvan3,8mldeurois
opgebouwduiteenverlagingvan5,6mldeurovoorgezinnen,eenverhogingvan
1,2mldeurovoorbedrijveneneenverhogingvan0,5mldeurovoorhetbuitenland.
Inkomen en arbeid








288
DeChristenUnieverlaagtdetarievenvandetweedeenderdeschijfnaar34%in2021.
Daardoorwordendezetarievengelijkaanhettariefvandeeersteschijfenontstaateen
tweeschijvenstelselinbox1.Doordezeverlagingontstaateenlastenverlichtingvanin
totaal10,6mldeuroin2021.Structureeldaalthettariefverdermet1,2%‐punt,zodatde
omvangvandelastenverlichtinggelijkblijft.(CU_162,163)
DeChristenUnieverlaagthettariefvandeeersteschijfnaar34%in2021,zodatdelasten
voorgezinnenverlichtwordenmet5,1mldeuroin2021.Structureeldaalthettarief
verdermet1,2%‐punt,zodatdeomvangvandelastenverlichtinggelijkblijft.(CU_161)
DeChristenUnieverhoogtdealgemeneheffingskorting,inclusiefuitzonderinginde
overdraagbaarheidvoorgezinnenmetkinderentotzesjaar,met115euro.Ditiseen
lastenverlichtingvan1,0mldeuroin2021.(CU_165)
DeChristenUnieverlaagtdewerkgeverspremiesAof.Ditiseenlastenverlichtingvan0,9
mldeuroin2021.(CU_151)
DeChristenUnieintegreertdeouderenkortingmetdealgemeneheffingskorting(AHK)
enverhoogtdeze.Ditiseenlastenverlichtingvan0,8mldeuroin2021.(CU_147)
DeChristenUnieverlaagthettariefvandevierdeschijfnaar49%.Daardoorontstaateen
lastenverlichtingvan0,5mldeuroin2021.Omdathetschijftariefookbijongewijzigd
beleidzouafnemen,ishetstructureleeffectkleiner,namelijk0,1mldeuro.(CU_164)
InverbandmetdeverlagingvanhetmaximumdagloonverlaagtdeChristenUniedeAof‐
premievoorwerkgevers.Ditiseenlastenverlichtingvan0,5mldeuro.(CU_150_b)
DeChristenUnieverlaagtdeWW‐premievoorwerkgevers.Ditiseenlastenverlichting
van0,3mldeuro.(CU_150_a)












DeChristenUnievoertdeoverdraagbaarheidvandealgemeneheffingskortingvoor
gezinnenmetjongekinderentotenmetvijfjaarweerin.Ditkost0,2mldeuroin2021.
(CU_166)
DeChristenUnieverhoogtdeaftrekspecifiekezorgkosten,doorde
vermenigvuldigingsfactorenteverhogen,zowelvoormensenonderalsbovendeAOW‐
leeftijd.Ditiseenlastenverlichtingvan0,1mldeuro.(CU_131)
DeChristenUnieherintroduceertdeouderschapsverlofkorting.Ditiseen
lastenverlichtingvan0,1mldeuroin2021.(CU_146_a)
DeChristenUnieschaftdedoorsneesystematiekaf.Dehogerepensioenpremieinde
transitieperiodeleidttoteenlastenverlichtingvan0,1mldeuroin2021.Oplange
termijnzijnpensioenpremieslagerdoordelangerebeleggingshorizon.(CU_258)
DeChristenUniebeperktdeaftrekposteninbox1tothetnieuwetariefvandeeerste
schijf.Ditbetreftalleondernemersaftrekposten,demkb‐winstvrijstelling,de
persoonsgebondenaftrek,deaftrekvrijwilligelijfrenteenarbeidsongeschiktheid,de
aftrekvanwegegeringeeigenwoningschuld('wetHillen')endehypotheekrenteaftrek.
Hetisvoorgezinneneenlastenverzwaringvanintotaal1,7mldeuroin2021.Het
structureleeffectiskleineromdatdehypotheekrenteaftrekendezelfstandigenaftrek
ookbijongewijzigdbeleidalwordenafgebouwd.(CU_171,155,184)
DeChristenUnieverlaagtdeaftoppingsgrensvoorpensioenpremiesnaaranderhalfkeer
modaal.Delagereaftrekvanpensioenpremiesleidttoteenlastenverzwaringvan1,7mld
euroin2021.Oplangetermijnzijndebelastbarepensioenuitkeringenlagerdooreen
lagerepremie‐inleg.(CU_156)
DeChristenUnieverkortdederdeschijfinbox1naar70.000euroin2021.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,6mldeuroin2021.Hetstructureleeffectiseen
lastenverzwaringvan0,4mldeuro.(CU_170)
DeChristenUnieverkleintdemargeindegebruikelijkloonregelingtot10%,waardoor
eengroterdeelvanhetinkomenvandeDGAonderdeprogressieveheffingvanbox1
valt.Ditiseenlastenverzwaringvan0,4mldeuroin2021en0,1mldeurostructureel.
(CU_250)
DeChristenUnieverhoogtdeAof‐premiealsgevolgvandeuitbreidingvanhetdoorde
overheidbetaaldezwangerschapsverlof(CU_134).Ditiseenlastenverzwaringvan0,4
mldeuro.(CU_158)
DeChristenUniebeperktde30%‐regelingvooringekomenwerknemersenderegeling
extraterritorialekostentotdebalkenendenorm.Ookwordtdeduurbeperktvantien
naarvijfjaar.Ditbetekenteenlastenverzwaringvoorgezinnenvan0,3mldeuro.
(CU_174)
DeChristenUnieverplichtzelfstandigenomzichteverzekerentegenloondoorbetaling
bijziekte,naeeneigenrisicoperiodevanachtweken.Gezinnengaanextrapremie
betalen,enontvangentegelijkertijdextrauitkeringen.Depremiesleidentoteen
lastenverzwaringvan0,3mldeuro.(CU_154_d,154_f)
DeChristenUniefiscaliseertdeAOW‐premiein18jaar,tebeginnenin2018.Ditiseen
lastenverzwaringvan1,1mldeuroin2021.Ditbedraglooptopnaar4,1mldeuro
structureel.AOW‐gerechtigdenmeteenaanvullendpensioentot12.000euroworden
gecompenseerdviaeenmetdealgemeneheffingskorting(AHK)geïntegreerde
289






ouderenkorting.Ditiseenlastenverlichtingvoorgezinnenvan0,8mldeuroin2021.Op
delangetermijnlooptditbedragoptot2,8mldeuro.Persaldoresulteertditineen
lastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021en1,3mldeurostructureel.(CU_160)
DeChristenUnieintroduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaar
loondoorbetalingbijziektevoorbedrijventottienwerknemers.Detoenamevande
overheidsuitgaven(CU_159_a)wordtbetaalduiteenverhogingvanwerkgeverspremies.
DitiseenEMU‐relevantelastenverzwaringvan0,2mldeuro.Delastenverzwaringis
gedeeltelijkeenschuifvanprivateloondoorbetalingnaardecollectieveverzekering.
(CU_159_b)
DeChristenUniebeperktdeoverdraagbaarheidvandeinkomensafhankelijke
combinatiekortingendearbeidskortingconformdievandeoverdraagbaarheidvande
algemeneheffingskorting.Ditbrengt0,2mldeuroopin2021.(CU_249)
DeChristenUnietoptdehypotheekrenteaftrekgeleidelijkafopeeneigenwoningschuld
van750.000euroin2021en500.000eurostructureel.Ditiseenlastenverzwaringvan
0,2mldeuroin2021en0,1mldeurostructureel.(CU_263)
DeChristenUniebeperktdepremiedifferentiatieindeWGAtotvijfjaarinplaatsvantien
jaar.HetwegnemenvandezefinanciëleprikkelleidttothogereWIA‐uitgaven
(CU_137_a)enpersaldoooktot0,1mldeurohogereWGA‐premiesin2021(0,2mldeuro
structureel).(CU_137_b)
DeChristenUnieschaftdeaftrekbaarheidvandeeigenbijdragevandewerknemervoor
eenduurdereleaseautoaf.Ditiseenlastenverzwaringvan0,1mldeuro.(CU_157)
DeChristenUnieintroduceerteenverplichtearbeidsongeschiktheidsverzekeringvoor
zelfstandigen,meteenuitkeringvanmaximaal70%vanhetminimumloon.Depremies
zijnkostendekkendenwordenbetaalduithetwinstinkomen.Dezemaatregelgroeit
langzaaminvanaf2021,indatjaarzijnzowelpremielastenalsuitgavennog
verwaarloosbaar.Structureelleidtdepremieheffingtoteenlastenverzwaringvan0,7
mldeuro.(CU_154_a,154_c)
Vermogen en winst






290
DeChristenUnieschaftdeverhuurderheffingaf.Ditverlaagtdeoverheidsinkomstenmet
2mldeuro.(CU_183)
DeChristenUnieintroduceerteenaftrekvooreigenvermogenvoorbedrijvenvan
taakstellend2mldeuro.Voorditbedragkaneenvermogensaftrekvannaarverwachting
circa2%wordeningevoerd.(CU_243)
DeChristenUnieverlaagthettariefindetweedeschijfvandevennootschapsbelasting
van25%naar22,5%.Ditiseenlastenverlichtingvoorbedrijvenvan1,2mldeuro.
(CU_178_j)
DeChristenUnieverlaagthettariefindeeersteschijfvandevennootschapsbelastingvan
20%naar17,5%,waardoordelastenvoorbedrijvenmet0,5mldeurowordenverlicht.
(CU_178_i)
DeChristenUnieintroduceerteenvrijstellingindeoverdrachtsbelastingvoorstartersop
dewoningmarkt.Ditiseenlastenverlichtingvan0,4mldeurovoorgezinnen.(CU_182)
DeChristenUnieverhoogthetheffingsvrijevermogennaar30.000euroin2021.In2021,
alsdeChristenUnieeenvermogensaanwasbelastinginbox3invoert,vertaaltditzichin
eenhogereheffingsvrijevoet.Devermogensaanwasbelastingvervangtdehuidige










vermogensrendementsheffinginbox3.Ditiseenlastenverlichtingvan0,1mldeuro.
Structureelisersprakevaneenlastenverlichtingvan0,2mldeuro.(CU_169)
DeChristenUnieintroduceertdeozbvoorgebruikersalsextrabelastinggebiedvoor
gemeenten.Ditiseenlastenverzwaringvan4mldeuro.DeChristenUnieroomtdeze
lastenverzwaringafviahetGemeentefonds,zodatdelastenopinkomenenarbeid
landelijkkunnenwordenverlaagd.(CU_255)
DeChristenUniebeperktdeaftrekbaarheidvanrentevoorbedrijventotmaximaal30%
vandewinstvoorrente,belastingen,afschrijvingenenamortisatie(EBITDA)meteen
drempelvan1mlneurozondergroepsvrijstelling,conformdebouwstenen0en1vande
werkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.Ditbetekenteen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan1,2mldeuro.Daarnaastbeperktdepartij
belastingontwijkingdoorbedrijvenviaNederlanddooreenbronbelastingintevoeren
opuitgaanderenteenroyalty'snaarlandenmeteenvpb‐tarieflagerdan10%,conform
debouwstenen11en12vaneerdergenoemdewerkgroep.(CU_178_a,178_b)
DeChristenUnieverhoogtdetarievenindeerf‐enschenkbelastingmet10%enverkort
deeersteschijftot100.000euro,waardoordelastenvoorgezinnenmet0,8mldeuro
wordenverzwaard.(CU_177)
DeChristenUnieschaftdeaftrekoverdevergoedingopzogenoemdeadditioneleTier‐1
instrumenten(coco’s)voorbankenenvergelijkbareinstrumentenvoorverzekeraarsaf,
conformbouwsteen7vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.
Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,5mldeuro.(CU_178_f)
DeChristenUnieschaftdekleinschaligheidsaftrek(KIA)af,waardoordelastenvoor
bedrijvenwordenverzwaardmet0,4mldeuro.(CU_178_d)
DeChristenUnieversobertdeverliesverrekeningindevennootschapsbelasting,doorde
carry‐backafteschaffenendecarryforwardtebeperkentotzesjaar.Ditiseen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,4mldeuroin2021en1,0mldeurostructureel.
(CU_178_e)
DeChristenUnieverhoogtheteffectievetariefvandeinnovatieboxvan5%naar10%.
Daarnaastwordendevoorwaardenaangescherptzodatdeinnovatieboxvoor
taakstellend0,1mldeurowordtbeperkt.Dezemaatregelenleidentoteen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,4mldeuro.(CU_178_c,179_b)
DeChristenUnievoerteengeneriekeminimum‐kapitaalregel(thincaprule)inconform
bouwsteen8vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.Dat
betekenteenbeperkingvanderenteaftrekovervreemdvermogenvanaf92%vanhet
commerciëlebalanstotaal.Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,3mldeuro
dievooraleffectheeftopbanken.(CU_178_g)
DeChristenUniekortdelengtevandeeersteschijfvandevennootschapsbelastinginvan
350.000euronaar200.000euro.Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,2mld
euro.(CU_178_h)
DeChristenUnieintroduceerttweeschijveninbox2meteentariefvan20%voorde
eerste70.000euroeneentariefvan30%voorhetgeende70.000eurotebovengaat.Dat
betekenteenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,1mldeuroin2021en0,2mldeuro
structureel.(CU_248)
291
Milieu












DeChristenUnieverlaagtdemotorrijtuigenbelastingvoorpersonen‐enbestelauto's.Dit
iseenlastenverlichtingvan0,6mldeuro.Dezemaatregelisgekoppeldaandeinvoering
vandecongestie‐endecordonheffing(CU_200_denCU_200_a).(CU_252)
Hetinvoerenvandekilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto's(Maut)leidttot
accijnsderving.Ditvermindertdebelastingontvangstenmet0,2mldeuro.(CU_198_c)
DeChristenUnieschaftheteurovignetaf.Ditiseenlastenverlichtingvan0,2mldeuro.
(CU_198_e)
DeChristenUnieintroduceerteenenergiebesparingsaftrekindeloon‐en
inkomstenheffing.Ditiseenlastenverlichtingvan0,1mldeurovoorgezinnen.(CU_193)
DeChristenUnieintroduceerteenkilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto's(Maut)
meteenopbrengstvan2,7mldeuro.Dezeheffingverhoogtdelastenvoorbedrijvenen
hetbuitenlandengaatgepaardmetexploitatiekosten(CU_198b)enaccijnsderving
(CU_198_c).(CU_198_a,198_d)
DeChristenUnieverhoogtdetarievenindeenergiebelasting.Ditiseenlastenverzwaring
voorgezinnenenbedrijvenvan1,1mldeuro.Oplangetermijnwordtdeopbrengstvan
dezemaatregel,ondanksverdereoploopvandetarieven,0,9mldeuro,vanwegeeen
structureellageregrondslag.(CU_195)
DeChristenUnievoerteenjaarlijksstijgendeminimumprijsvoorCO2invoorenergieen
industrie.Ditiseenlastenverzwaringvan0,8mldeuroin2021,oplopendtot1,1mld
eurostructureel.(CU_190_a)
DeChristenUnievoerteencongestieheffingin.Deopbrengstvandezeheffingbedraagt
0,4mldeuro.Dezeheffinggaatgepaardmetexploitatiekosten(CU_200_c).(CU_200_a,
200_b)
DeChristenUnieintroduceerteenbelastingoprestwarmte.Deopbrengstvandeze
belastingis0,4mldeuro.(CU_256)
DeChristenUnievoerteencordonheffingin.Deopbrengstvandezeheffingbedraagt0,3
mldeuro.Dezeheffinggaatgepaardmetexploitatiekosten(CU_200_c).(CU_200_d,
200_e)
DeChristenUnieverhoogtdeOpslagDuurzameEnergie(ODE)opdeenergierekeningom
deSDE+(CU_188_c)tefinancieren.Ditiseenlastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021,
dieoploopttot4,9mldeurostructureel.(CU_188_a,188_b)
DeChristenUnieverhoogtdeverbrandingsbelastingmet0,1mldeuro.Ditiseen
lastenverzwaringvoorbedrijven.(CU_201)
Overig



292
DeChristenUnieharmoniseertdebtw‐tarieven.Hetnieuwegeharmoniseerdetarief
wordt19,5%.Uitzonderingbetreftvoedingsmiddelenenvoedingsmiddelenverstrektin
dehoreca.Alleenvoordezeproductcategorieënblijfthetlagebtw‐tariefvan6%instand.
Ditbetekenteenlastenverzwaringvoorgezinnenenbedrijvenvan2,0mldeuro.
(CU_251)
DeChristenUnieverhoogttaakstellenddetabaksaccijns,meteenopbrengstvan0,3mld
euro.(CU_175_a)
DeChristenUnieverhoogttaakstellenddealcoholaccijns,meteenopbrengstvan0,1mld
euro.(CU_175_b)

DeChristenUnieverhoogtdekansspelbelastingtaakstellendmet0,1mldeuro.(CU_176)
Gasbaten

DeChristenUnieverlaagtdegaswinninginGroningenmet3mldNm3.Ditverlaagtde
overheidsontvangstenmet0,4mldeuro.Erisgeenstructureeleffectopde
overheidsbegroting.(CU_187)
Tabel 14.12 Lastenmutaties t.o.v. basispad in 2021, ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Inkomen en arbeid
-13,6
Verlaging tarief tweede en derde schijf naar tarief eerste schijf (CU_162, 163)
-10,6
Verlagen tarief eerste schijf naar 34% (CU_161)
-5,1
Verhoging algemene heffingskorting (CU_165)
-1,0
Verdere verlaging sociale premies werkgevers (CU_151)
-0,9
Verhogen en geleidelijke afbouw ouderenkorting (CU_147)
-0,8
Verlagen tarief vierde schijf naar 49% (CU_164)
-0,5
Verlagen Aof-premie werkgevers (CU_150_b)
-0,5
Verlagen WW-premie (CU_150_a)
-0,3
Herinvoering overdraagbaarheid van de algemene heffingskorting voor gezinnen met jonge kinderen
(CU_166)
Verhoging aftrek specifieke zorgkosten (CU_131)
-0,2
Herintroductie ouderschapsverlofkorting (CU_146_a)
-0,1
Afschaffing doorsneesystematiek (CU_258)
-0,1
-0,1
Aftrekposten box 1 beperken tot tarief eerste schijf (CU_171, 155, 184)
1,7
Aftoppingsgrens pensioenpremies naar anderhalf keer modaal (CU_156)
1,7
Verkorten derde schijf in box 1 (CU_170)
0,6
Verkleinen marge gebruikelijk loon box 2 (CU_250)
0,4
Verhogen Aof-premie i.v.m. uitbreiden zwangerschapsverlof (CU_158)
0,4
Beperken 30%-regeling en de regeling extraterritoriale kosten (CU_174)
0,3
Verplichte loonverzekering ZW zelfstandigen (premies) (CU_154_d, 154_f)
0,3
AOW-premie verder fiscaliseren (CU_160)
0,2
Loondoorbetaling bij ziekte: premie tweede jaar kleine werkgevers (CU_159_b)
0,2
Beperken overdraagbaarheid van de inkomensafhankelijke combinatiekorting en arbeidskorting conform de
algemene heffingskorting (CU_249)
Aftoppen hypotheekrenteaftrek op een eigenwoningschuld van 500.000 euro (CU_263)
0,2
Premiedifferentiatie WGA beperken tot vijf jaar: lasten (CU_137_b)
0,1
Afschaffen aftrekbaarheid eigen bijdrage werknemer voor een duurdere leaseauto (CU_157)
0,1
Verplichte AOV voor zelfstandigen op wml-niveau (premies) (CU_154_a, 154_c)
0,0
Vermogen en winst
0,2
2,3
Afschaffen verhuurderheffing (CU_183)
-2,0
Introductie vermogensaftrek voor bedrijven (CU_243)
-2,0
Verlagen tarief tweede schijf vennootschapsbelasting (CU_178_j)
-1,2
Verlagen tarief eerste schijf vennootschapsbelasting (CU_178_i)
-0,5
Vrijstelling overdrachtsbelasting voor starters (CU_182)
-0,4
Hoger heffingsvrij vermogen en vermogensaanwasbelasting in box 3 (CU_169)
-0,1
Invoeren ozb-gebruikersdeel (CU_255)
4,0
Beperken renteaftrek bedrijven (CU_178_a, 178_b)
1,2
Verhogen tarieven erf- en schenkbelasting (CU_177)
0,8
Afschaffen aftrek vergoeding over additioneel Tier-1 instrumenten (CU_178_f)
0,5
Afschaffen kleinschaligheidsaftrek (KIA) (CU_178_d)
0,4
293
Versoberen verliesverrekening (CU_178_e)
0,4
Verhogen effectief tarief en beperken Innovatiebox (CU_178_c, 179_b)
0,4
Invoeren generieke minimum kapitaalregel (thin cap rule) (CU_178_g)
0,3
Inkorten eerste schijf vennootschapsbelasting (CU_178_h)
0,2
Introductie twee schijven in box 2 (CU_248)
0,1
Milieu
4,9
Verlagen motorrijtuigenbelasting (CU_252)
-0,6
Invoeren kilometerheffing vracht- en bestelauto's (accijnsderving) (CU_198_c)
-0,2
Afschaffen eurovignet (CU_198_e)
-0,2
Introductie energiebesparingsaftrek voor particulieren (CU_193)
-0,1
Invoeren kilometerheffing vracht- en bestelauto's (CU_198_a, 198_d)
2,7
Verhogen energiebelasting (CU_195)
1,1
Invoeren minimumprijs CO2 (CU_190_a)
0,8
Invoeren congestieheffing (CU_200_a, 200_b)
0,4
Invoeren heffing op lozen restwarmte (CU_256)
0,4
Invoeren cordonheffing (CU_200_d, 200_e)
0,3
Verhogen ODE (CU_188_a, 188_b)
0,2
Verhogen verbrandingsbelasting (CU_201)
0,1
Overig
2,5
Harmoniseren btw-tarieven op 19,5% (CU_251)
2,0
Verhogen tabaksaccijns (CU_175_a)
0,3
Verhogen alcoholaccijns (CU_175_b)
0,1
Verhogen kansspelbelasting (CU_176)
0,1
Totaal beleidsmatige lasten
-3,8
w.v. gezinnen
-5,6
bedrijven
1,2
buitenland
0,5
Gasbaten
Verlagen gaswinning in Groningen (CU_187)
294
-0,4
14.7
GroenLinks
DezeparagraafgeefteengedetailleerdoverzichtvandedoorGroenLinksvoorgestelde
maatregelenenhuneffectenopdeoverheidsfinanciën.Debedragenzijnexante,inprijzen
2017enbetreffenafwijkingentenopzichtevandemiddellangetermijnverkenningzoals
weergegeveninhoofdstuk4vandeMacroEconomischeVerkenning2017.
14.7.1
Uitgaven
GroenLinksintensiveertpersaldo10,0mldeuroin2021opdecollectieveuitgaven.Naeen
opsommingvolgteentabelmetdeuitgavenmaatregelen.
Veiligheid


GroenLinkstrekt0,4mldeurouitvooruitbreidingvanhetaantalwijkagentenenvoor
rechtsbijstand,begeleidingenreclassering.(GL_143)
GroenLinksschaftdetentiekorterdaneenmaandaf,voertelektronischedetentieinen
stoptopsporing,vervolging,berechtingentenuitvoerleggingvancriminaliteitm.b.t.
softdrugs.Ditleidttoteenombuigingvan0,1mldeuroenstructureel0,2mldeuro.
(GL_181)
Defensie


GroenLinksverhoogthetdefensiebudgetmet0,2mldeurogerichtopverbeteringvande
inzetbaarheidenverhogingvancybersecurity.(GL_144)
GroenLinksbuigt0,2mldeuroomopdefensieonderanderedoorsamenvoegenvan
landmachtenvanmarinemetomringendelandenendoorefficiencyverbeteringvan
wapensystemen.(GL_152)
Bereikbaarheid





GroenLinkstrekt0,9mldeuroextrauitvooraanlegengebruikvanhetopenbaar
vervoer.(GL_140)
Hetinvoerenvaneenkilometerheffingeneencongestieheffingleidttot
exploitatiekosten.Ditiseenintensiveringvan0,3mldeuro.(GL_182_c)
Hetinvoerenvandekilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto's(Maut)leidttot
exploitatiekosten.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(GL_186_b)
GroenLinkstrekt0,2mldeuroextrauitvoorinfrastructuurvoorfietsgebruiken
infrastructuurvoorelektrischeauto's.(GL_141)
GroenLinksverlaagtdeuitgavenaandeaanlegvanwegeninhetInfrastructuurfondsmet
0,6mldeuro.(GL_151)
Milieu


GroenLinkswileentendervoorenergiebesparing(stimulansinnovatiet.b.v.de
toekomstigeenergietransitie).Hetgaathieromeenstructureleintensiveringvan0,5mld
euro.(GL_135)
GroenLinksintensiveertingroeneinnovatie.Hetgaatomeenintensiveringvan0,5mld
euro.(GL_150)
295







GroenLinksintensiveert0,4mldeuroophetgebiedvannatuurennatuurbeheer.
(GL_136)
OmdegaswinninginGroningenmet12mldNm3tekunnenverlagen(GL_138_a)zijn
investeringenindeinfrastructuureninnieuwestikstofinstallatiesnodig.Ditiseen
jaarlijkseintensiveringvan0,3mldeurotijdensdekabinetsperiode.Hetstructurele
effectis0.(GL_138_b)
BijGroenLinksnemendeSDE+‐uitgaventoemet0,2mldeuroin2021.Hetgaathierbij
omhetnaarvorenhalenvanuitgavenaanzon‐pv.DaarnaastverhoogtGroenLinksde
SDE+‐uitgavenmet8mldeurostructureelvoorandereduurzameenergieprojecten.Deze
verplichtingwordtaangegaantijdensdekomendekabinetsperiode.Dooreenlange
aanlooptijdbijimplementatiehebbendezeprojectentotenmet2021geenbudgettair
effect.(GL_132_c)
GroenLinksintensiveert0,2mldeuroingeothermie.(GL_268)
Deoverheidkooptalleennogemissielozeauto's.Ditbetekenteenverhogingvande
uitgavenvan0,1mldeuro.(GL_259)
GroenLinksintensiveert0,1mldeuroophetgebiedvanlandbouw.(GL_137)
GroenLinksintensiveert0,1mldeuroindeenergie‐investeringsaftrek(EIA),deVAMIL
encirculaireinkoop.(GL_263)
Onderwijs






296
GroenLinksverhoogtdelumpsumvanhetvoortgezetonderwijsmet0,8mldeurovoor
verschillendedoelen:klassenverkleininginhetvmbo,lesprogramma'svoor
achterstandsleerlingen,meerpassendonderwijs,preventievroegtijdigschoolverlaten,
hetstimulerenvaneenbredebrugklas,coachingvanbeginnendeleraren,hetverlagen
vandelestaakvanlerareninhetvomet22,5klokurenperfteperjaaren
salarisverhogingvoorvmbo‐docenten(terwaardevan2%).(GL_116,117,118,119,120,
121,122)
GroenLinksverhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijsvoorscholenmeteen
positiefschoolgewichtmet0,4mldeurometalsdoelhetverlagenvandemaximum
klassenomvangnaar21leerlingen.(GL_112)
GroenLinksverlaagthetwettelijkcollegegeldinhethogeronderwijsenhetlesgeldinhet
mbometeenkwart,waarbijinstellingenvollediggecompenseerdwordenvoor
misgelopenontvangsten.Ditbetekenteenintensiveringvan0,4mldeuro.(GL_265)
GroenLinksverhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijsmet0,3mldeurovoor
verschillendedoelen:intensieve(non)cognitievesteunlessenvoorleerlingenmetgrote
leerachterstanden,eenjaarcoachingvoorbeginnendelerareneneenmaximale
klassengroottevoorbeginnendelerarenvan21leerlingen,meerpassendonderwijsen
hogeresalarissenvoorleraren(terwaardevan0,19%).(GL_113,114,115)
GroenLinksverhoogtdelumpsumvanhetmbomet0,2mldeurometalsdoeleen
intensievebegeleidingvanrisicojongerenomvoortijdigschoolverlatentevoorkomen.
(GL_123)
GroenLinksintensiveert0,2mldeuroinhogeronderwijs,metalsdoelpublieke
bekostigingvandetweedebachelorenmaster(enstapelen)enhetbevorderenvan
doorstroming(schakelklassen,begeleidingenvoorlichting).(GL_125,124)






GroenLinksintensiveert0,2mldeuroinscholingsvouchersvan1000eurovoor
laagopgeleidewerkenden.(GL_128_a)
GroenLinksintensiveert0,1mldeuroinhetpost‐initieelonderwijsmetalsdoel
kwaliteitsverbeteringenhetopzettenvaneenEVC‐structuur(eerderverworven
competenties).(GL_128_b)
GroenLinksverhoogtdeuitgavenvoorfundamenteelonderzoekmet0,1mldeuro.
(GL_127_b)
GroenLinksintensiveert0,1mldeuroinbegeleidingenscholingvoorasielzoekersen
vergunninghouders(incl.kinderen).(GL_131)
GroenLinksverhoogtdeaanvullendebeursmet125europermaand.Ditiseen
structureleintensiveringvan0,1mldeuro.(GL_126)
GroenLinksbuigt0,1mldeuroomdoorverminderenvanhetbudgetvandeNWO.
(GL_180)
Zorg







GroenLinksschafthetverplichteigenrisicoafenintroduceerteenverbodophet
vrijwilligeigenrisico.Doorinteractiemethethoofdlijnenakkoord(GL_154)zijndeeigen
betalingenonderheteigenrisicolager.Demaatregelenresulterenhierdoorineen
verhogingvandecollectievezorguitgavenmet4,4mldeuro.Hetgaatdeelsomeen
verschuivingvanprivatenaarcollectievezorguitgaven.(GL_111_a,111_d,251_a)
GroenLinksintensiveert1,7mldeuroin2021tenbehoevevaneennognaderuitte
werkenbezettingsnormvoordeverpleeghuiszorg.(GL_273)
GroenLinksvoerteenintensiveringdoorindegehandicaptenzorgvan0,4mldeuroin
2021.(GL_271)
GroenLinkswilallemedischspecialistenverplichtentotloondienstenzeonderdeWet
NormeringTopinkomens(WNT)brengen(ZIK_008).Ditbetrefteenintensiveringvan0,3
mldeuroin2021eneenstructureleombuigingvan0,6mldeuro.Eenonzekerefactorbij
deovergangzijndewaardeoverdrachten(totmaximaal2mldeuro)vandeoverheid
naardemedischspecialistenvoordefinanciëleclaimsopgrondvan
eigendomsontneming(verliesaangoodwill).DezezijnopPMgezet.(GL_156)
GroenLinksscheidtwonenenzorgindeWlzmetcompensatievoorfinancieelminder
draagkrachtigen.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_077b).Voordezorg
levertditstructureeleenombuigingopvan2,3mldeuro.Vanwegetransitie‐en
uitvoeringskostenishetin2021eenintensiveringvan0,1mldeuro.ZieGL_167_bvoor
deinkomensondersteuning.(GL_167_a,167_c)
GroenLinksheeftdeintentieomindeziekenhuiszorgendegeestelijkegezondheidszorg
eenhoofdlijnenakkoordaftesluitenincombinatiemethetmacrobeheersinstrument.Per
saldoresulterenombuigingenvan0,9mldeuroindeziekenhuiszorgen0,1mldeuroin
degeestelijkegezondheidszorg.Voorombuigingengeldtdatlagerezorguitgavenleiden
totminderzorgoflagerekwaliteitvanzorg.(GL_154)
GroenLinksneemtindecuratievezorgdiversemaatregelenuitZorgkeuzesinKaartop
hetgebiedvangeneesmiddelen:aanpassingvanWetgeneesmiddelenprijzen(ZIK_065),
herberekeningvanlimietengeneesmiddelenvergoedingssysteem(ZiK_066),overhevelen
medischspecialistischegeneesmiddelennaarziekenhuisbudget(ZiK_067),uitbreiding
centraleinkoopgenees‐enhulpmiddelendoordeRijksoverheid(ZiK_071),verplichten
297







uniformebarcoderinggenees‐enhulpmiddelen(ZiK_073).Bijdeherberekeningvan
limietengeneesmiddelenvergoedingssysteemgaathetdeelsomeenverschuivingvan
collectievenaarprivatezorguitgaven.Samenbetreftditeenombuigingvan0,4mldeuro
in2021eneenstructureleombuigingvan0,5mldeuro.(GL_239_a,240_a,245_a,247)
GroenLinksvoertindeWlzeenverplichtinginvoorzorgkantoren(Wlz‐uitvoerders)om
meerjarigecontractenmetbudgetafsprakenaftesluitenmetzorgaanbieders.Ditiseen
maatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_085).Hetiseenombuigingvan0,2mldeuroin
2021.Destructureleombuigingis0,1mldeuro.Deconcurrentietussenaanbieders
neemtnamelijkopdenduuraf.(GL_169)
GroenLinksneemtindecuratievezorgdiversekleinemaatregelenuitZorgkeuzesin
Kaart:capaciteitsreguleringdureinfrastructuur(ZiK_041),capaciteitsplanspoedeisende
hulp(ZiK_042),substitutieeenvoudigetweedelijnszorg(ZiK_051),palliatievezorgvan
ziekenhuisnaarthuissetting(ZiK_055),belonenvaninfectiepreventieinziekenhuizen
(ZiK_059),verminderenvermijdbareheropnames(ZiK_060)eneenbestuurlijkakkoord
mondzorg(ZiK_061).Tezamenisditeenombuigingvan0,2mldeuro.(GL_159,160,161,
162,163,164,165)
GroenLinksintroduceerteenvermogenstoetsindeWlzendeWmo.Ditisfeitelijkeen
verhogingvandevermogensinkomensbijtellingvan8%naar100%.Demaatregelleidt
toteenombuigingvan0,1mldeuro.Hetgaatdeelsomeenverschuivingvancollectieve
naarprivatezorguitgaven.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_018).
(GL_158_a)
DeoverheidverplichtzorgkantorenombijdezorginkoopindeWlzgedifferentieerde
tarieventehanterendieafhangenvanhetoverheadpercentageenhetziekteverzuimvan
deaanbieder.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_002).Hetiseen
ombuigingvan0,1mldeuroin2021.(GL_155)
GroenLinkszetinopgepastgebruikvanzorg.DezemaatregeluitZorgkeuzesinKaart
(ZiK_014)betekenteenombuigingvan0,1mldeuro.(GL_157)
GroenLinksbrengtdegeestelijkegezondheidszorgonderineenapartwettelijkkader
metinstellingsbudgettering(ZiK_100).In2021resulteertditineenbeperkteombuiging.
Structureelisdeombuiging0,1mldeuro.(GL_171)
GroenLinksstimuleertintegraledementiezorgdoordeintroductievaneenlandelijke
subsidieregelingterbekostigingvancasemanagersdementiezorg.Ditiseenmaatregel
uitZorgkeuzesinKaart(ZiK_091).Debeperkteombuigingdoordegrotereinzetvan
casemanagersdementiezorgin2021looptoptot0,1mldeurostructureel.(GL_170)
Sociale zekerheid


298
GroenLinksverhoogtdekindbedragen(eerstet/mzesdekind)inhetkindgebonden
budgetendekopjesvoorkinderenouderdantwaalfjaar.Daarnaastwordteenkopje
geïntroduceerdvoorkinderentussenzesentwaalfjaar.Hetkindgebondenbudgetwordt
vooriederhuishoudenafgebouwdtotnulbijeeninkomenvanca.80duizendeuro.Ditis
eenintensiveringvan1,5mldeuro.(GL_175_b)
GroenLinksverhoogtdeAOW‐uitkeringintwintigjaarmet15%.Ditiseenintensivering
van1,2mldeuroin2021en6,7mldeurostructureel.(GL_101)














GroenLinksintroduceertdriedagengratiskinderopvangvoorkinderenvaneenhalftot
enmetdriejaar.Ditiseenintensiveringvan0,7mldeuroin2021(jaarvaninvoering)en
2,1mldeurostructureel.(GL_108)
GroenLinksverhoogtdebijstandsuitkeringnaar74,5%minimumloonvoor
alleenstaandenen104,5%minimumloonvoorparen.Deintensiveringis0,4mldeuroin
2021en0,5mldeurostructureel.(GL_272)
GroenLinksbreidthetbetaaldgeboorteverlofuittotzevenwekenperpartnertegen70%
vanhetloon.Ditiseenintensiveringvan0,3mldeuro.(GL_109)
GroenLinksbreidthetgeboorteverlofvoordepartneruitmetvijftiendagen.Ditiseen
intensiveringvan0,2mldeuro.(GL_110)
GroenLinksintroduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaar
loondoorbetalingbijziektevoorbedrijventottienwerknemers.Deoverheidsuitgaven
nemen0,2mldeurotoe.(GL_106_a)
GroenLinksstelteengeoormerktbudgetbeschikbaarvoormeerface‐to‐facegesprekken
indedienstverleningvanhetUWV.Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021.
(GL_105)
GroenLinksbreidthetaantalbeschuttewerkplekkenuitmet20.000plekken.Deingroei
vandezeextrawerkplekkensluitaanbijhetingroeipadvandeoorspronkelijkeplekken.
Ditiseenintensiveringvan0,1mldeuroin2021eneenstructureleintensiveringvan0,5
mldeuro.(GL_103)
GroenLinksschafthetjeugdminimumloonafvanaf18jaar.Ditbetekenteenverhoging
vandeWajonguitkeringenvoorachttien‐totenmettwintigjarigenmetstructureel0,1
mldeuro.(GL_104_a)
GroenLinksintroduceerteenarbeidsongeschiktheidsverzekeringvoorzelfstandigen,
waarbijdepremiewordtbetaalduitdealgemenemiddelen.Deuitkeringbedraagt
maximaal70%vanhetminimumloon.Dezemaatregelgroeitlangzaaminvanaf2021,en
leidtuiteindelijktoteenstructureleintensiveringvan1,3mldeuro.(GL_102)
GroenLinksvoerteenquotumvoorarbeidsgehandicaptenin.Ditleidttot
heffingsinkomsten(zieGL_276_a).Daarnaastissprakevaneenbeperktebesparingop
uitkeringslastenenuitgavenaanuitvoeringskosten.(GL_276_b,276_c)
GroenLinksschaftdezorgtoeslagaf.Deombuigingis5,5mldeuroin2021.(GL_153)
GroenLinksschaftdekinderbijslagaf.Ditiseenombuigingvan3,2mldeuro.(GL_175_a)
GroenLinksmaaktwerkgeversverantwoordelijkvoorheteerstehalfjaarWW.De
maatregelleverteenstructurelebesparingopvan0,8mldeuro.Demaatregelimpliceert
eenniet‐EMUrelevantelastenverzwaringvoorbedrijven.(GL_176_a)
GroenLinksbiedtdemogelijkheidom,actuarieelneutraal,deAOWmaximaaldriejaar
latertelateningaan.Latereopnamewordt,intermenvancontantewaarden,exact
gecompenseerddooreenverhogingvandeAOW‐uitkering.Indejaren2019‐2021zijnde
AOW‐uitgavenlageromdateendeelvande‘nieuwe’AOW‐gerechtigdenopteertvoor
latereopname.In2021isditeffect0,3mldeuro.Omdatditvanwegedeactuariële
neutraliteitleidttothogereuitkeringenzijndeAOW‐uitgavenoplangetermijnechter
hoger(0,3mldeuro).Deactuariëleneutraliteitleidterbijlateropnemennamelijktoe
datde(procentuele)stijgingvandeuitkeringengroterisdande(procentuele)dalingvan
hetaantaluitkeringsjaren.(GL_264)
299

GroenLinksscheidtwonenenzorgindeWlz.Cliëntendiehunwoon‐enverblijfslasten
nietzelfkunnendragenwordengecompenseerd.Ditbetreftstructureel2,2mldeuro.
(GL_167_b)
Overdrachten aan bedrijven




GroenLinksintensiveert1,5mldeuroineenloonkostensubsidietenbehoevevande
onderkantvandearbeidsmarkt.(GL_228)
GroenLinksintensiveert0,3mldeuroininnovatieviabudgetvoorhetmkb.(GL_148)
GroenLinksbeperktdeafdrachtsverminderingwerkgeversWBSOtotinnovatiesdie
nieuwzijnvoordewereld.Ditbetekenteenombuigingvan0,6mldeuro.(GL_177)
GroenLinksbuigtmaximaalomoptopsectorenbeleid,wateenbesparingvan0,1mld
eurooplevert.(GL_178)
Internationale samenwerking

GroenLinksverhoogtdeuitgavenaanontwikkelingssamenwerkingmet2,1mldeuro,
onderanderevoorextraopvanginderegio.(GL_142)
Overig




GroenLinksintensiveert0,2mldeuroinhetGemeentefonds,metalsdoelextra
voorzieningeninwijkenmetvooralsocialehuurwoningen.(GL_145)
GroenLinksverhoogthetbudgetvoorkunstencultuurmet0,2mldeuro.(GL_146)
GroenLinksintensiveert0,2mldeuroinasielopvanginNederlandmetalsdoel
kleinschaligereopvangdoorgemeentenenhetverbeterenenversnellenvanprocedures.
(GL_147_a)
GroenLinksintensiveert0,2mldeuroininburgeringenhetbevorderenvansociale
cohesie.(GL_147_b)
Tabel 14.13
Netto ombuigingen in 2021, t.o.v. basispad ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Veiligheid
-0,2
Intensivering veiligheid en justitie (GL_143)
-0,4
Ombuiging veiligheid (GL_181)
Defensie
Verhogen van defensie-uitgaven (GL_144)
Ombuiging defensie (GL_152)
0,1
0,0
-0,2
0,2
Bereikbaarheid
-0,9
Intensivering openbaar vervoer (GL_140)
-0,9
Invoeren kilometer- en congestieheffing (exploitatiekosten) (GL_182_c)
-0,3
Invoeren kilometerheffing vracht- en bestelauto's (exploitatiekosten) (GL_186_b)
-0,2
Intensivering infrastructuur voor fietsgebruik en elektrische auto’s (GL_141)
-0,2
Verlagen aanlegbudget wegen (GL_151)
0,6
Milieu
-2,4
Tender energiebesparing (GL_135)
-0,5
300
Intensivering groene innovatie (GL_150)
-0,5
Intensivering natuur en natuurbeheer (GL_136)
-0,4
Verlagen gaswinning in Groningen (investeringskosten) (GL_138_b)
-0,3
Verhogen SDE+ (GL_132_c)
-0,2
Intensivering geothermie (GL_268)
-0,2
Overgaan op emissieloze auto's door de overheid (GL_259)
-0,1
Intensivering landbouw (GL_137)
-0,1
Intensiveringen in EIA, VAMIL en circulaire inkoop (GL_263)
-0,1
Onderwijs
-2,8
Verhogen lumpsum vo (GL_116, 117, 118, 119, 120, 121, 122)
-0,8
Verhogen lumpsum po (voor scholen met een positief schoolgewicht) (GL_112)
-0,4
Verlagen wettelijk collegegeld ho en lesgeld mbo met een kwart (GL_265)
-0,4
Verhogen lumpsum po (GL_113, 114, 115)
-0,3
Verhogen lumpsum mbo (GL_123)
-0,2
Intensiveringen ho (GL_125, 124)
-0,2
Scholingsvouchers t.w.v. 1000 euro voor laagopgeleide werkenden (GL_128_a)
-0,2
Intensivering post-initieel onderwijs en opzetten EVC (GL_128_b)
-0,1
Fundamenteel onderzoek (GL_127_b)
-0,1
Intensivering onderwijs voor vluchtelingen (GL_131)
-0,1
Verhogen aanvullende studiebeurs met 125 euro (GL_126)
0,0
Ombuiging NWO (GL_180)
0,1
Zorg
-4,7
Afschaffen van het verplicht eigen risico (GL_111_a, 111_d, 251_a)
-4,4
Taakstellende intensivering t.b.v. bezettingsnorm verpleeghuiszorg (GL_273)
-1,7
Intensivering gehandicaptenzorg (GL_271)
-0,4
Medisch specialisten verplicht in loondienst en onder de Wet Normering Topinkomens (GL_156)
-0,3
Volledig scheiden van wonen en zorg in de Wlz, structurele besparing in de Wlz (GL_167_a, 167_c)
-0,1
Hoofdlijnenakkoord ziekenhuiszorg en ggz i.c.m. MBI (GL_154)
1,0
Diverse maatregelen op het gebied van geneesmiddelen (GL_239_a, 240_a, 245_a, 247)
0,4
Verplichten meerjarige contracten in de Wet langdurige zorg (GL_169)
0,2
Diverse maatregelen curatieve zorg (GL_159, 160, 161, 162, 163, 164, 165)
0,2
Vermogenstoets in Wlz en Wmo (GL_158_a)
0,1
Overhead- en ziekteverzuimnormen in Wlz (GL_155)
0,1
Gepast gebruik (GL_157)
0,1
Wettelijk kader met instellingsbudgettering voor de geestelijke gezondheidszorg (GL_171)
0,0
Stimuleren integrale dementiezorg (GL_170)
0,0
Sociale zekerheid
5,1
Aanpassing en intensivering kindgebonden budget (GL_175_b)
-1,5
Verhoging AOW-uitkering (GL_101)
-1,2
Kinderopvang: drie dagen gratis voor kinderen van een half tot en met drie jaar (GL_108)
-0,7
Verhogen bijstand (GL_272)
-0,4
Uitbreiding betaald geboorteverlof (GL_109)
-0,3
Uitbreiding betaald geboorteverlof met 15 dagen (GL_110)
-0,2
Loondoorbetaling bij ziekte: collectief tweede jaar kleine werkgevers (GL_106_a)
-0,2
Meer face-to-face gesprekken in dienstverlening UWV (GL_105)
-0,1
Uitbreiding beschutte werkplekken (GL_103)
-0,1
Jeugdminimumloon vanaf 18 jaar afschaffen (GL_104_a)
0,0
Premievrije AOV voor zelfstandigen op wml-niveau (uitgaven) (GL_102)
0,0
Quotum arbeidsgehandicapten: uitkeringslasten (GL_276_b, 276_c)
0,0
Afschaffen zorgtoeslag (GL_153)
5,5
301
Afschaffen kinderbijslag (GL_175_a)
3,2
Werkgevers eerste half jaar verantwoordelijk voor WW (GL_176_a)
0,8
Flexibele AOW-leeftijd: maximaal drie jaar later (GL_264)
0,3
Volledig scheiden van wonen en zorg in de Wlz, compensatie (GL_167_b)
0,0
Overdrachten aan bedrijven
-1,1
Loonkostensubsidie onderkant arbeidsmarkt (GL_228)
-1,5
Intensivering innovatie via budget mkb (GL_148)
-0,3
Ombuiging WBSO (GL_177)
0,6
Ombuiging topsectorenbeleid (GL_178)
0,1
Internationale samenwerking
-2,1
Intensivering ontwikkelingssamenwerking (GL_142)
-2,1
Overig
-0,8
Intensivering Gemeentefonds: voorzieningen in wijken met vooral sociale huurwoningen (GL_145)
-0,2
Intensivering kunst en cultuur (GL_146)
-0,2
Intensivering asielopvang in Nederland (GL_147_a)
-0,2
Intensivering inburgering en sociale cohesie (GL_147_b)
-0,2
Totaal
-10,0
14.7.2
Lasten
GroenLinksverlaagtdecollectievelastenmetpersaldo0,0mldeuroin2021.Een
opsommingvandelastenmaatregelenwordtgevolgddooreentabel.Hetgaathieromde
beleidsmatigelastenontwikkelingopEMU‐basis(blo).Deverlagingvan0,0mldeurois
opgebouwduiteenverlagingvan3,9mldeurovoorgezinnen,eenverhogingvan
2,6mldeurovoorbedrijveneneenverhogingvan1,3mldeurovoorhetbuitenland.
Inkomen en arbeid



302
GroenLinksvoegtdewerkgeverspremiesarbeidsongeschiktheid,WWenZvwsamentot
eenwerkgeversheffingcollectievevoorzieningen.Daarinkomteenfranchiseterhoogte
van79%vanhetwettelijkminimumloonenvervaltdepremiegrens.Hierdoor
verschuivenwerkgeverslastenvanlagenaarhogeinkomens.Hettariefvoordenieuwe
premieisdesomvandehuidigetarievenvoordepremiesarbeidsongeschiktheid,WW
enZvw(19,8%in2021).Persaldoresulteertditineenlastenverlichtingvoor
werkgeversvan15,6mldeuroin2021.(GL_227)
GroenLinkszetmeercollectievemiddeleninomdevereveningsbijdrageaan
zorgverzekeraarsteverhogen.Zorgverzekeraarskunnendaardooropjaarbasiseen1000
eurolagerenominalepremievragenaanverzekerden.Ditleverteenlastenverlichtingop
van13,5mldeuro.Eenlagerenominalepremieheeftgeennegatievegevolgenvoorde
premieconcurrentietussenverzekeraars.OmdatGroenLinksdebijdrageuitde
collectievemiddelenverhoogtzonderdeprivateverzekeringsmarkttewijzigen,bestaat
hetrisicodatdeEuropeseCommissieditzalbeoordelenalsstaatssteun.(GL_226)
GroenLinksverhoogtdearbeidskorting.Hetafbouwpercentagewordtversneld.
Daarnaastwordtdemaximalearbeidskortingverhoogd.Ookwordthetniet‐
verzilverbaredeeluitkeerbaar.Delastenverlichtingispersaldo4,4mldeuro.(GL_234)














GroenLinksverhoogthetmaximalebedragvandealgemeneheffingskortingom2,5mld
eurolastenverlichtingterealiserenin2021.(GL_233)
GroenLinksverhoogtdeinkomensafhankelijkecombinatiekorting(IACK).DeIACK
bouwtafvoorinkomensvanaf40.000euro.Hetbedragdatmetdeafbouwwordt
opgehaald,gaatnaareenhogermaximaalbedrag.Daarnaastwordthetniet‐
verzilverbaredeeluitkeerbaar.Hetopbouwpercentagewordt14,65%enhet
afbouwpercentage18,17%.Ditispersaldoeenlastenverlichtingvan1,0mldeuro.
(GL_235)
GroenLinksverhoogtdealleenstaande‐ouderenkortingmet475euro.Ditiseen
lastenverlichtingvan0,6mldeuroin2021.(GL_218_f)
GroenLinksmaaktdeouderenkortingvoorlagereinkomensvollediguitkeerbaar.Dit
kost0,3mldeuroin2021.(GL_215)
GroenLinkszethettariefderdeschijfterugnaar42%.OokdraaitGroenLinksde
verlengingvandederdeschijfvandeloon‐eninkomstenbelastinguithetBelastingplan
2016enverdereverlengingeninhetbasispadterug.Hierdoorwordtdealgemene
heffingskortingookeerderafgebouwd.Daarnaastwordtdeverlagingvanhettariefvan
devierdebelastingschijfteruggedraaid:in2021isdittariefweer52%.De
lastenverzwaringis3,6mldeuroin2021en6,3mldeurostructureel.(GL_213)
GroenLinksschaftdemkb‐winstvrijstellingvoorzelfstandigenaf.Datbetekenteen
lastenverzwaringvan1,8mldeuro.(GL_222)
GroenLinksdefiscaliseertdeeigenwoningvanaf2019in24jaar.Heteigenwoningforfait
endehypotheekrenteaftrekkomengeleidelijktevervallen.Ditiseenlastenverzwaring
van1,0mldeuroin2021en4,0mldeurostructureel.(GL_220_a)
GroenLinksfiscaliseertdeAOW‐premiegeleidelijktot2040.Ditiseenlastenverzwaring
van0,9mldeuroin2021.Ditbedraglooptopnaar3,8mldeurostructureel.(GL_218_a)
GroenLinksschaftdebelastingvrijereiskostenvergoedingautovoorwoon‐werkverkeer
af.Ditiseenlastenverzwaringvan0,9mldeuro.Alsflankerendbeleidwordende
mogelijkhedenvoorleaserijdersomopkostenvandewerkgevertetankenbeperkt.
(GL_185)
GroenLinksschaftde30%‐regelingvooringekomenwerknemersenderegeling
extraterritorialekostenaf.Ditiseenlastenverzwaringvoorgezinnenvan0,8mldeuro.
(GL_221)
GroenLinksverkleintdemargeindegebruikelijkloonregelingtot0%,waardooreen
groterdeelvanhetinkomenvandeDGAonderdeprogressieveheffingvanbox1valt.Dit
iseenlastenverzwaringvan0,7mldeuroin2021en0,2mldeurostructureel.(GL_209)
GroenLinksintroduceerteenwerkgeversheffingoptopinkomensvan14%overhetloon
boven150.000euro.Ditiseenlastenverzwaringvoorwerkgeversvan0,6mldeuroin
2021.(GL_217)
GroenLinksverlaagtdeaftoppingsgrensvoorpensioenpremiesnaartweekeermodaal.
Delagereaftrekvanpensioenpremiesleidttoteenlastenverzwaringvan0,5mldeuroin
2021.Oplangetermijnzijndebelastbarepensioenuitkeringenlagerdooreenlagere
premie‐inleg.(GL_219)
GroenLinksverhoogtdebijtellingindeinkomstenbelasting,metnamevooronzuinige
auto's.Ditiseenlastenverzwaringvan0,3mldeuro.(GL_184)
303


GroenLinksschaftdeouderenkortingvoorhogereinkomensafenhalveertde
ouderenkortingvoorlagereinkomensinstappenrichting2040.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,3mldeuroin2021en1,3mldeurostructureelin2040.
(GL_218_e,218_d)
GroenLinksintroduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaar
loondoorbetalingbijziektevoorbedrijventottienwerknemers.Detoenamevande
overheidsuitgaven(GL_106_a)wordtbetaalduiteenverhogingvanwerkgeverspremies.
DitiseenEMU‐relevantelastenverzwaringvan0,2mldeuro.Delastenverzwaringis
gedeeltelijkeenschuifvanprivateloondoorbetalingnaardecollectieveverzekering.
(GL_106_c)
Vermogen en winst









304
GroenLinksverhoogtdekortingopdeverhuurderheffingvoorwoningbouwingebieden
metwoningschaarste.Ditiseenlastenverlichtingvan0,4mldeuro.(GL_212)
GroenLinksbeperktdeaftrekbaarheidvanrentevoorbedrijventotmaximaal30%van
dewinstvoorrente,belastingen,afschrijvingenenamortisatie(EBITDA)meteen
drempelvan1mlneurozondergroepsvrijstelling,conformdebouwstenen0en1vande
werkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.Ditbetekenteen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan1,2mldeuro.Daarnaastbeperktdepartij
belastingontwijkingdoorbedrijvenviaNederlanddooreenbronbelastingintevoeren
opuitgaanderenteenroyaltiesnaarlandenmeteenvpb‐tarieflagerdan10%,conform
debouwstenen11en12vaneerdergenoemdewerkgroep.(GL_201_a,201_b,201_c)
GroenLinksverhoogtdebankenbelastingtaakstellendmet1mldeuro.(GL_205)
GroenLinksverhoogthettariefindetweedeschijfvandevennootschapsbelastingvan
25%naar27%enverzwaartzodelastenvoorbedrijvenmet0,9mldeuro.(GL_269)
GroenLinksvervangtdehuidigevermogensrendementsheffinginbox3dooreen
vermogensaanwasbelastingenkiestdaarbijvooreenheffingsvrijevoetvan1000euro.
DaarnaastintroduceertGroenLinkseenprogressieftariefinbox3.Vooreen
vermogensaanwasvan1000totenmet20.000eurogeldteentariefvan35%;vooreen
aanwasvan20.000totenmet60.000eurogeldteentariefvan42%envooreenaanwas
vanmeerdan60.000geldteentariefvan52%.Tezamenresulterendezemaatregelenin
eenlastenverzwaringvan0,7mldeuroin2021.(GL_204)
GroenLinksschaftdeInnovatieboxaf.Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,5
mldeuro.(GL_202)
GroenLinksharmoniseertenverhoogtdetarievenindeerf‐enschenkbelasting.Daar
staattegenoverdatdevrijstellingvandeeigenwoningbijoverdrachtaandepartner
wordtverruimd.Persaldoleidendezemaatregelentoteenlastenverzwaringvoor
gezinnenvan0,5mldeuro.(GL_203)
GroenLinksschaftdeaftrekoverdevergoedingopzogenoemdeadditioneleTier‐1
instrumenten(coco’s)voorbankenenvergelijkbareinstrumentenvoorverzekeraarsaf,
conformbouwsteen7vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.
Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,5mldeuro.(GL_206)
GroenLinksversobertdeverliesverrekeningindevennootschapsbelastingdoordecarry‐
backafteschaffenendecarryforwardtebeperkentotzesjaar.Ditiseen







lastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,4mldeuroin2021en1,0mldeurostructureel.
(GL_262)
GroenLinksvoerteengeneriekeminimum‐kapitaalregel(thincaprule)inconform
bouwsteen8vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.Dat
betekenteenbeperkingvanderenteaftrekovervreemdvermogenvanaf92%vanhet
commerciëlebalanstotaal.Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,3mldeuro
dievooraleffectheeftopbanken.(GL_261)
GroenLinksschafthetdoorschuivenvanstakingswinstaf,waardoorbijdeovergangvan
eenondernemingbelastingbetaalddienttewordenoverdestakingswinst,ofwelhet
verschiltussendeboekwaardevandeondernemingendeovernamesom.Ditiseen
lastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,3mldeuro.(GL_267)
GroenLinkskortdeeersteschijfvandevennootschapsbelastinginvan350.000euro
naar200.000euro.Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,2mldeuro.
(GL_210)
GroenLinksschaftdebedrijfsopvolgingsregeling(BOR)indeerf‐enschenkbelastingaf,
enverzwaartzodelastenvoorbedrijvenmet0,1mldeuroin2021en0,4mldeuro
structureel.(GL_266_b)
GroenLinksverhoogthettariefinbox2naar30%,waardoordelastenvoorbedrijven
wordenverzwaardmet0,1mldeuroin2021en0,4mldeurostructureel.(GL_208)
GroenLinksschaftdedoorschuiffaciliteiteninbox2af,waardoor'oneindig'uitstelvan
belastingheffinginbox2nietmeermogelijkis.Datverzwaartdelastenvoorbedrijven
met0,1mldeuro.(GL_266_a)
GroenLinksgaatbijdeverkoopvankoopwoningendiegekochtzijnnainvoeringvande
maatregeldewinstnacorrectievoordelandelijketrendinhuizenprijzenbelasteninbox
3.Gedurendedebezitsperiodeuitgevoerdeverbouw‐enherstelwerkzaamhedenmogen
wordenafgetrokken.Voorzoweldeinvesteringsaftrekalsdebelastinggrondslaggelden
drempelsvan50.000euro.Ditiseenstructurelelastenverzwaringvan0,3mldeuro.
(GL_220_b)
Milieu






GroenLinksintroduceerteenbelastingkortingvoorhetbedrijfsleven,mitsbespaard
wordtopenergie.Hetgaatomeenlastenverlichtingvan1mldeuro.(GL_196)
Hetinvoerenvaneenkilometerheffingeneencongestieheffingendeverhogingvande
bpmleidttotaccijnsderving.Ditvermindertdebelastingontvangstenmet0,6mldeuro.
(GL_182_d)
GroenLinksverlaagtdemotorrijtuigenbelastingopbestelauto's.Ditiseen
lastenverlichtingvan0,5mldeuro.(GL_186_f)
GroenLinksintroduceerteenbelastingaftrekvoorduurzamewoninginvesteringen.Ditis
eenlastenverlichtingvoorgezinnenvan0,4mldeuro.(GL_198)
Hetinvoerenvandekilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto's(Maut)leidttot
accijnsderving.Ditvermindertdebelastingontvangstenmet0,3mldeuro.(GL_186_c)
GroenLinksschaftheteurovignetaf.Ditiseenlastenverlichtingvan0,2mldeuro.
(GL_186_e)
305















306
GroenLinksintroduceerteenkilometerheffingvoorvracht‐enbestelauto's(Maut)met
eenopbrengstvan3,8mldeuro.Dezeheffingverhoogtdelastenvoorbedrijvenenhet
buitenlandengaatgepaardmetexploitatiekosten(GL_186_b)enaccijnsderving
(GL_186_c).(GL_186_a,186_d)
GroenLinksvoerteenminimumprijsvoorCO2in.Degrondslagvandeze
lastenverzwaringwordtgevormddooralleemissies.Degrondslagwordtkleineroverde
tijd,doordatdeCO2‐emissiesookdooranderbeleidomlaaggaan.Intotaalgaathetom
eenlastenverzwaringvan3,4mldeuroin2021en2,4mldeurostructureel.(GL_189)
GroenLinksintroduceerteenkilometerheffingeneencongestieheffingophet
weggebruikvanpersonenauto's.Ditiseenlastenverzwaringvoorgezinnenenbedrijven
van3,2mldeuro.Dezeheffingengaangepaardmetexploitatiekosten(GL_182_c)en
accijnsderving(GL_186_d).(GL_182_a,182_b)
GroenLinksvoerteenverpakkingenbelastinginmeteenopbrengstvan2,1mldeuro.
(GL_191)
GroenLinksintroduceerteenheffingopbestaandebebouwingvan2europervierkante
meter.Deopbrengstvandezeheffingbedraagt1,8mldeuro.(GL_200)
GroenLinksverhoogthettariefvoorgasindeeersteschijfvandeenergiebelastingen
verhoogtdeheffingsvermindering.Samenvormendezeeenlastenverzwaringvoor
gezinnenenbedrijvenvan1,7mldeuro.Oplangetermijnisdeopbrengstvandeze
maatregelnegatief(‐0,4mldeuro)vanwegeeenstructureellageregrondslag.(GL_188)
GroenLinksschaftdebelastinguitgavenvoorbestelauto'sindemrbendebpmaf.Ook
wordendebelastingfaciliteitenvoortaxi's,kampeerauto's,politievoertuigen,
ambulancesendefensievoertuigenafgeschaft.Totaalisdateenlastenverzwaringvan1,5
mldeuro.(GL_195_b,195_c)
GroenLinksverhoogtdebpm,meteentaakstellendeextraopbrengstvan1,1mldeuro.
(GL_183)
GroenLinksvoerteenbelastinginopvliegticketsmeteenopbrengstvan1mldeuro.
(GL_187)
GroenLinksintroduceerteenopenruimteheffing.Ditverhoogtdelastenmet0,5mld
euro.(GL_194)
GroenLinksverhoogtdeverbrandingsbelasting.Ditiseenlastenverzwaringvan0,4mld
euro.(GL_193)
GroenLinksverhoogtdeOpslagDuurzameEnergie(ODE)opdeenergierekeningomde
SDE+(GL_132_c)tefinancieren.Ditiseenlastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021,
dieoploopttot8mldeurostructureel.(GL_132_a,132_b)
GroenLinksschaftdevrijstellingenindeoverdrachtsbelastingvoorcultuurgronden
landinrichtingaf.Ditiseenlastenverzwaringvan0,1mldeuro.(GL_195_f)
GroenLinksschafthetverlaagdtariefvoordeglastuinbouwindeenergiebelastingaf.Dit
iseenlastenverzwaringvan0,1mldeuro.(GL_195_a)
GroenLinksschaftdelandbouwvrijstellingaf.Ditiseenlastenverzwaringvan0,1mld
euroin2021,oplopendtot0,5mldeurostructureel.(GL_211)
Overig




GroenLinksbrengtvleesenvisonderhetalgemenebtw‐tariefvan21%.Datiseen
lastenverzwaringvoorgezinnenenbedrijvenvan1,1mldeuro.Aandachtspuntbijdeze
maatregelzijnproblemenmetafbakeningvandebegrippenvleesenvis.Daardoorleidt
demaatregeltotuitvoeringsproblematiekvoordeBelastingdienst.(GL_192)
GroenLinksverhoogthettariefvandeassurantiebelastingvan21%naar25%,waardoor
delastenvoorgezinnenenbedrijvenwordenverzwaardmet0,5mldeuro.(GL_207)
GroenLinksbrengtsierteeltovervanhetlagenaarhetalgemenebtw‐tariefvan21%,
waardoordelastenvoorgezinnenenbedrijvenmet0,2mldeurowordenverzwaard.
(GL_195_e,195_h)
GroenLinksvoerteenquotumvoorarbeidsgehandicaptenin.Deopbrengstalsgevolg
vanheffingsinkomstenis0,1mldeuroin2021en0,2mldeurostructureel.(GL_276_a)
Gasbaten

GroenLinksverlaagtdegaswinninginGroningenmet12mldNm3.Ditverlaagtde
overheidsontvangstenmet1,7mldeuro.Erisgeenstructureeleffectopde
overheidsbegroting.(GL_138_a)
14.7.3
Maatregelen met een direct EMU-schuldeffect
DevolgendemaatregelenhebbengeeneffectophetEMU‐saldomaarweleendirecteffectop
deEMU‐schuld.
EMU-schuld direct

GroenLinksrichteengroeneinvesteringsbankop.DitverhoogtdeEMU‐schuldmet0,2
mldeuro.(GL_258)
Tabel 14.14 Lastenmutaties t.o.v. basispad in 2021, ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Inkomen en arbeid
Werkgeversheffing collectieve voorzieningen (GL_227)
Zorgfinanciering collectiviseren: verlaging nominale premie (GL_226)
Wijzigingen in de arbeidskorting (GL_234)
Verhoging algemene heffingskorting (GL_233)
Wijzigingen in de inkomensafhankelijke combinatiekorting (GL_235)
Verhoging alleenstaande-ouderenkorting (GL_218_f)
Uitkering van niet-verzilverbare ouderenkorting onder de inkomensgrens (GL_215)
Belastingplan 2016 m.b.t. box 1 terugdraaien (GL_213)
Afschaffen mkb-winstaftrek (GL_222)
Defiscaliseren eigen woning (GL_220_a)
Fiscaliseren AOW-premie (GL_218_a)
Afschaffen belastingvrije reiskostenvergoeding auto (woon-werk) (GL_185)
Afschaffen 30%-regeling en regeling extraterritoriale kosten (GL_221)
Verlagen marge gebruikelijk loon in box 2 (GL_209)
Werkgeversheffing topinkomens (GL_217)
Fiscaal aftoppen pensioenopbouw op twee keer modaal (GL_219)
Verhogen bijtelling onzuinige auto's (GL_184)
Halvering ouderenkorting onder de inkomensgrens, afschaffen ouderenkorting boven de inkomensgrens
(GL_218_e, 218_d)
Loondoorbetaling bij ziekte: premie tweede jaar kleine werkgevers (GL_106_c)
-26,4
-15,6
-13,5
-4,4
-2,5
-1,0
-0,6
-0,3
3,6
1,8
1,0
0,9
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,3
0,3
0,2
307
Vermogen en winst
Verhogen korting verhuurderheffing bij woningbouw in gebieden met woningschaarste (GL_212)
Beperken renteaftrek bedrijven (GL_201_a, 201_b, 201_c)
Verhogen bankenbelasting (GL_205)
Verhogen tarief tweede schijf vennootschapsbelasting (GL_269)
Vermogensaanwasbelasting met progressief tarief in box 3 (GL_204)
Afschaffen innovatiebox (GL_202)
Verhogen tarieven erf- en schenkbelasting (GL_203)
Afschaffen aftrek vergoeding over additioneel Tier-1 instrumenten (GL_206)
Versoberen verliesverrekening vennootschapsbelasting (GL_262)
Invoeren generieke minimum kapitaalregel (thin cap rule) (GL_261)
Afschaffen doorschuif stakingswinst (GL_267)
Inkorten eerste schijf vennootschapsbelasting (GL_210)
Afschaffen bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) (GL_266_b)
Verhogen tarief box 2 (GL_208)
Afschaffen doorschuiffaciliteiten in box 2 (GL_266_a)
Belasting op overwinst eigen woning in box 3 (GL_220_b)
6,5
-0,4
1,2
1,0
0,9
0,7
0,5
0,5
0,5
0,4
0,3
0,3
0,2
0,1
0,1
0,1
0,0
Milieu
Invoeren belastingkorting bedrijfsleven energiebesparing (GL_196)
Invoeren kilometer- en congestieheffing, verhogen bpm (accijnsderving) (GL_182_d)
Verlagen motorrijtuigenbelasting bestelauto's (GL_186_f)
Introductie belastingaftrek voor duurzame woninginvesteringen (GL_198)
Invoeren kilometerheffing vracht- en bestelauto's (accijnsderving) (GL_186_c)
Afschaffen eurovignet (GL_186_e)
Invoeren kilometerheffing vracht- en bestelauto's (GL_186_a, 186_d)
Invoeren minimumprijs CO2 (GL_189)
Invoeren kilometer- en congestieheffing (GL_182_a, 182_b)
Invoeren verpakkingenbelasting (GL_191)
Invoeren heffing op bestaande bebouwing (GL_200)
Verhogen energiebelasting op gas (GL_188)
Afschaffen belastinguitgaven mrb en bpm (GL_195_b, 195_c)
Verhogen bpm (GL_183)
Invoeren vliegbelasting (GL_187)
Invoeren openruimteheffing (GL_194)
Verhogen verbrandingsbelasting (GL_193)
Verhogen ODE-heffing (GL_132_a, 132_b)
Afschaffen belastinguitgaven overdrachtsbelasting (GL_195_f)
Afschaffen verlaagd tarief energiebelasting glastuinbouw (GL_195_a)
Afschaffen landbouwvrijstelling (GL_211)
18,0
-1,0
-0,6
-0,5
-0,4
-0,3
-0,2
3,8
3,4
3,2
2,1
1,8
1,7
1,5
1,1
1,0
0,5
0,4
0,2
0,1
0,1
0,1
Overig
Vlees en vis naar het algemene btw-tarief (GL_192)
Verhogen assurantiebelasting (GL_207)
Sierteelt naar het algemene btw-tarief (GL_195_e, 195_h)
Quotum arbeidsgehandicapten: heffingen (GL_276_a)
1,9
1,1
0,5
0,2
0,1
Totaal beleidsmatige lasten
w.v. gezinnen
bedrijven
buitenland
0,0
-3,9
2,6
1,3
Gasbaten
Verlagen gaswinning in Groningen (GL_138_a)
-1,7
308
14.8
SGP
DezeparagraafgeefteengedetailleerdoverzichtvandedoordeSGPvoorgestelde
maatregelenenhuneffectenopdeoverheidsfinanciën.Debedragenzijnexante,inprijzen
2017enbetreffenafwijkingentenopzichtevandemiddellangetermijnverkenningzoals
weergegeveninhoofdstuk4vandeMacroEconomischeVerkenning2017.
14.8.1
Uitgaven
DeSGPintensiveertpersaldo1,4mldeuroin2021opdecollectieveuitgaven.Naeen
opsommingvolgteentabelmetdeuitgavenmaatregelen.
Openbaar bestuur


DeSGPverlaagtdeuitgavenaanhetGemeente‐enProvinciefondstaakstellendviaeen
apparaatskorting.Ditiseenbesparingvan0,7mldeuroin2021en0,9mldeuro
structureel.(SGP_206)
DeSGPbeperkttaakstellenddeuitgavenbijhetRijkenzbo'sviaeenapparaatskorting.
Ditbetekenteentotaleombuigingvan0,7mldeuroin2021eneenstructurele
ombuigingvan0,9mldeuro.Dezebesparingslaatgrotendeelsneerbijhetopenbaar
bestuur(0,4mldeuroin2021en0,5mldeurostructureel)endeelsbijdefensie,
veiligheidenbereikbaarheid.(SGP_205_a,205_b)
Veiligheid



DeSGPtrekt0,9mldeurouitvoorveiligheidenterrorismebestrijdingenvoorhet
aanstellenvanextrawijkagentenenhetversterkenvanhetOM,derechtspraakende
veiligheidsdiensten.(SGP_102)
DeSGPverdubbeltdetarievenvandegriffierechtenmetcompensatievoorlage
inkomens.Ditiseenombuigingvan0,3mldeuro.(SGP_118)
Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,2mldeuroopveiligheid.(SGP_205_c)
Defensie


DeSGPverhoogthetdefensiebudget,oplopendtot3mldeuroin2021.(SGP_101)
Deapparaatskortingleidttoteenbeperktebesparingopdefensie.(SGP_205_d)
Bereikbaarheid





Hetinvoerenvandekilometerheffingvoorvrachtwagens(Maut)leidttot
exploitatiekosten.Ditiseenintensiveringvan0,2mldeuro.(SGP_151_b)
Hetinvoerenvandespitsheffingleidttotexploitatiekosten.Ditiseenintensiveringvan
0,2mldeuro.(SGP_154_c)
DeSGPtrekt0,1mldeuroextrauitvoorverbeteringvanderegionaleaansluitingop
openbaarvervoer,onderanderemetov‐fietsaansluitingen.(SGP_105)
DeSGPverlaagtdeaanlegbudgettenophetInfrastructuurfondsmet10%.Ditbetekent
eenombuigingvan0,2mldeuro.(SGP_123)
DeSGPbeperktdenationaleambitiesvanhetEuropeanRailwayTrafficManagement
System(ERTMS).Ditleidttoteenombuigingvan0,1mldeuro.(SGP_122)
309

Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,1mldeuroopbereikbaarheid.
(SGP_205_e)
Milieu

DeSGPintensiveert0,3mldeuroinenergiebesparingen‐innovatie.(SGP_109)
Onderwijs




DeSGPverhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijs,voortgezetonderwijsenmbo
metintotaal0,2mldeuro.(SGP_103_d)
DeSGPverhoogtdelumpsumvanhethogeronderwijsmet0,2mldeurometalsdoel
onderanderehetinvoerenvantweejarigemasters.(SGP_103_c,103_e)
DeSGPintensiveert0,1mldeuroinonderwijs,metalsdoelhetuitbreidenvande
lerarenbeursenopleidingsscholen.(SGP_103_a,103_b)
DeSGPbuigt0,2mldeuroomophetonderwijsachterstandenbeleid.(SGP_120)
Zorg









310
DeSGPverlaagtheteigenrisicomethonderdeuro.Ditiseenverhogingvande
collectievezorguitgavenvan1,1mldeuro.Hetgaatdeelsomeenverschuivingvan
privatenaarcollectievezorguitgaven.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart
(ZiK_021b).(SGP_114_a)
DeSGPvoertmeerpersoonsvolgendebekostigingindeWlzinzonderdemogelijkheid
vanbijbetalenvoorextrakwaliteit.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart
(ZiK_080a).Hetiseenintensiveringvan0,3mldeuroin2021.(SGP_113)
DeSGPintensiveerttaakstellend0,2mldeuroin2021indeWlz.(SGP_207_b)
DeSGPstelt0,1mldeurobeschikbaaromhuishoudensmetopgroeiendekinderen
tegemoettekomenindeeigenbijdragevoordeWlzendeWmo.(SGP_115_a)
DeSGPintensiveert0,1mldeuroinondermeerpalliatievezorg.(SGP_207_a)
DeSGPverhoogtdeRijksbijdrageWmoaangemeentenmet0,1mldeuroonderandere
methetoogopongewenstzwangeren.(SGP_207_c)
DeSGPheeftdeintentieomeenhoofdlijnenakkoordaftesluitenincombinatiemethet
macrobeheersinstrument.In2021resulteertditinombuigingenvan0,9mldeuroinde
ziekenhuiszorg,0,1mldeuroindegeestelijkegezondheidszorgen0,1mldeuroinde
wijkverpleging.Voorombuigingengeldtdatlagerezorguitgavenleidentotminderzorg
oflagerekwaliteitvanzorg.(SGP_139)
DeSGPneemtindecuratievezorgdiversemaatregelenuitZorgkeuzesinKaartophet
gebiedvangeneesmiddelen:herberekeningvanlimieten
geneesmiddelenvergoedingssysteem(ZiK_066),uitbreidingcentraleinkoopgenees‐en
hulpmiddelendoordeRijksoverheid(ZiK_071),verplichtenuniformebarcodering
genees‐enhulpmiddelen(ZiK_073).Bijdeherberekeningvanlimieten
geneesmiddelenvergoedingssysteemgaathetdeelsomeenverschuivingvancollectieve
naarprivatezorguitgaven.Samenbetreftditeenombuigingvan0,4mldeuroin2021en
eenstructureleombuigingvan0,5mldeuro.(SGP_137_a,134_a,143)
DeSGPneemtindecuratievezorgdiversekleinemaatregelenuitZorgkeuzesinKaart:
palliatievezorgvanziekenhuisnaarthuissetting(ZiK_055),belonenvan
infectiepreventieinziekenhuizen(ZiK_059),verminderenvermijdbareheropnames

(ZiK_060)eneenbestuurlijkakkoordmondzorg(ZiK_061).Tezamenisditeen
ombuigingvan0,1mldeuro.(SGP_136,140,141,142)
MedischspecialisteninloondienstkomenonderdeWetnormeringtopinkomens(WNT).
Hetmaximalesalarisdateenmedischspecialistinloondienstmagontvangenwordtzo
genormeerd.Ditbetrefteenstructureleombuigingvan0,1mldeuro.Ditiseenmaatregel
uitZorgkeuzesinKaart(ZiK_007).(SGP_138)
Sociale zekerheid









DeSGPintroduceerteeneenmaligeextrakinderbijslagvan1000eurovoordegeboorte
vanheteerstekind.De(maximale)kinderbijslagwordtverderverhoogdmetvijftigeuro
perkindperkwartaal.Ditiseenintensiveringvan0,6mldeuroin2021.(SGP_110)
DeSGPintroduceerteentoetsnaéénjaarziekteindeloondoorbetaling.Werknemers
zonderperspectiefopwerkhervattingbijdeeigenwerkgeverkrijgenrechtopeenWIA‐
uitkering.DewerknemerontvangtinheteerstejaarindeWIAinkomenscompensatie
indienhetniveauvandeuitkeringlagerligtdanhetdoorbetaaldeloon.Verderwordt
voorbedrijventotvijftigwerknemershettweedejaarloondoorbetalingbijziekte
collectiefverzekerd.DemaatregelzorgtvooreentoenamevandeWIA‐uitgavenmet0,6
mldeuro.Hierstaateenverhogingvandewerkgeverspremiestegenover(zie
SGP_111_b).(SGP_111_a)
DeSGPhalveertdealleenstaande‐ouderkopindeWKB.Ditiseenombuigingvan0,5mld
euro.(SGP_129)
DeSGPverlaagtdevergoedingspercentagesindetweedekindtabelvande
kinderopvangtoeslagnaardevergoedingspercentagesindeeerstekindtabel.Ditiseen
ombuigingvan0,4mldeuro.(SGP_127_b)
DeSGPkort0,4mldeuroopdekinderopvangtoeslagenbeoogtdaarmeeefficiëntiewinst
(lagerekosten)teboekenindekinderopvangsector.(SGP_128)
AlsgevolgvandeverlagingvanheteigenrisicodoordeSGPdaaltdezorgtoeslag.Ditis
eenombuigingvan0,3mldeuroin2021.(SGP_114_c)
DeSGPbiedtdemogelijkheidom,actuarieelneutraal,deAOWmaximaaldriejaarlaterte
lateningaan.Indejaren2019‐2021zijndeAOW‐uitgavenlageromdateendeelvande
‘nieuwe’AOW‐gerechtigdenopteertvoorlatereopname.In2021isditeffect0,3mld
euro.Omdatditvanwegedeactuariëleneutraliteitleidttothogereuitkeringenzijnde
AOW‐uitgavenoplangetermijnechter0,3mldeurohoger.Deactuariëleneutraliteitleidt
erbijlateropnemennamelijktoedatde(procentuele)stijgingvandeuitkeringengroter
isdande(procentuele)dalingvanhetaantaluitkeringsjaren.(SGP_133_a)
DeSGPverlaagtdeWW‐uitkeringinhettweedejaarintwaalfmaandelijksestappentot
hetniveauvandebijstand.Bijherhaalwerkloosheidwordteerdergebruikinmindering
gebrachtopdeWW‐rechten.Heteersteonderdeelvandemaatregelisnietgemakkelijk
inpasbaarinhethuidigestelsel(gebaseerdopeenpercentagevanhetlaatstverdiende
loon)enzalextrainvoeringskostenmetzichmeebrengen.Demaatregelenlevereneen
besparingopvan0,3mldeuroin2021endatlooptoptot0,6mldeurostructureel.
(SGP_132)
DeSGPlaatdekinderopvangtoeslagvervallenvoorinkomensbovende100.000euro.Dit
iseenombuigingvan0,2mldeuro.(SGP_127_c)
311
Overdrachten aan bedrijven






DeSGPintensiveert0,1mldeuroinNVWAtenbehoevevanlagerekeuringstarievenen
eenhogerecapaciteit.(SGP_106)
DeSGPintensiveert0,1mldeuroininnovatie.(SGP_108)
DeSGPintroduceerteenkortingopwerkgeverlastenvan2500eurovoordeeerste
werknemervanstartendebedrijvenomrisico’stecompenserenbijhetindienstnemen
vanpersoneel.Hiervooriseengelimiteerdbudgetbeschikbaar(opisop).Ditiseen
intensiveringvan0,1mldeuroin2021.(SGP_193)
DeSGPvergroothetbudgetvoorhetloonkostenvoordeel(LKV)voorwerkgeversdie
ouderewerknemersofmensenmeteenarbeidsbeperkingindienstnemen.Ditiseen
intensiveringvan0,1mldeuroin2021.(SGP_194)
DeSGPscherptdeeisenvandeafdrachtverminderingwerkgeversWBSOaanzodat0,3
mldeuroopderegelingwordtbezuinigd.(SGP_126)
DeSGPkort0,1mldeuroin2021en0,2mldeurostructureelopsubsidiesop
overdrachtenaanbedrijven.(SGP_145_e)
Internationale samenwerking

DeSGPintensiveertpersaldo0,2mldeuroin2021en0,1mldeurostructureelin
ontwikkelingssamenwerking.Tegenovereenintensiveringvan0,3mldeurostaateen
ombuigingopdevrijwilligebijdragenaanmindergoedfunctionerendemultilaterale
instellingenenaangroteinternationaleorganisaties.(SGP_117,144)
Overig




DeSGPtrekt0,1mldeurouitvoorinnovatieensaneringvandevisserijenhet
bevorderenvangroenonderwijs.(SGP_107)
DeSGPbesteedt0,1mldeuroaanrenovatieenmonumentenzorgvankerken.(SGP_116)
DeSGPverlaagtdesubsidiesaandepubliekeomroepmet0,5mldeuro.(SGP_121)
DeSGPkort0,2mldeuroopsubsidiesopdeVWS‐begroting.(SGP_145_g,145_f)
Tabel 14.15
Netto ombuigingen in 2021, t.o.v. basispad ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
Openbaar bestuur
Apparaatskorting lokale overheden (SGP_206)
Apparaatskorting Rijk: Openbaar bestuur (SGP_205_a, 205_b)
Veiligheid
2021
1,2
0,7
0,4
Intensivering veiligheid en justitie (SGP_102)
Verhoging griffierechten (SGP_118)
Apparaatskorting Rijk: Veiligheid (SGP_205_c)
-0,5
-0,9
0,3
0,2
Defensie
Verhoging defensie-uitgaven (SGP_101)
Apparaatskorting Rijk: Defensie (SGP_205_d)
-3,0
-3,0
0,0
Bereikbaarheid
0,0
-0,2
-0,2
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (exploitatiekosten) (SGP_151_b)
Invoeren spitsheffing (exploitatiekosten) (SGP_154_c)
312
Intensivering regionale aansluiting op openbaar vervoer (SGP_105)
Verlagen aanlegbudgetten Infrastructuurfonds met 10% (SGP_123)
Beperking nationale kop op het ERTMS (SGP_122)
Apparaatskorting Rijk: bereikbaarheid (SGP_205_e)
-0,1
0,2
0,1
0,1
Milieu
Intensivering energiebesparing en -innovatie (SGP_109)
-0,3
-0,3
Onderwijs
Verhoging lumpsum po, vo en mbo (SGP_103_d)
Verhogen lumpsum ho (SGP_103_c, 103_e)
-0,2
-0,2
-0,2
Overige intensiveringen (SGP_103_a, 103_b)
Ombuiging onderwijsachterstandenbeleid (SGP_120)
-0,1
0,2
Zorg
Verlagen van het verplicht eigen risico met 100 euro (SGP_114_a)
Meer persoonsvolgende bekostiging in de Wet langdurige zorg (SGP_113)
Intensivering Wlz (SGP_207_b)
Compensatie eigen bijdragen voor huishoudens in Wmo en Wlz met opgroeiende kinderen (SGP_115_a)
Intensivering subsidies VWS (SGP_207_a)
Verhoging Rijksbijdrage Wmo (SGP_207_c)
Hoofdlijnenakkoord i.c.m. MBI (SGP_139)
Diverse maatregelen op het gebied van geneesmiddelen. (SGP_137_a, 134_a, 143)
Diverse maatregelen curatieve zorg (SGP_136, 140, 141, 142)
Medisch specialisten in loondienst onder wet normering topinkomens (SGP_138)
-0,2
-1,1
-0,3
-0,2
-0,1
-0,1
-0,1
1,2
0,4
0,1
0,0
Sociale zekerheid
Intensiveringen kinderbijslag (SGP_110)
Loondoorbetaling bij ziekte: collectief tweede jaar kleine werkgevers (SGP_111_a)
Halveren alleenstaande-ouderkop kindgebonden budget (WKB) (SGP_129)
Kinderopvangtoeslag: tweedekindtabel gelijk aan eerste kindtabel (SGP_127_b)
Ombuiging kinderopvangtoeslag (SGP_128)
Verlaging eigen risico 100 euro: effect zorgtoeslag (SGP_114_c)
Flexibele AOW-leeftijd: maximaal drie jaar later (SGP_133_a)
Afbouw WW-uitkering in tweede jaar en beperken herhaal-WW (SGP_132)
Kinderopvangtoeslag: vervalt voor huishoudens boven de 100.000 euro (SGP_127_c)
1,2
-0,6
-0,6
0,5
0,4
0,4
0,3
0,3
0,3
0,2
Overdrachten aan bedrijven
Intensivering NVWA (SGP_106)
Intensivering innovatie (SGP_108)
Introductie bonus eerste werknemer (SGP_193)
0,0
-0,1
-0,1
-0,1
Intensivering LKV (SGP_194)
Ombuiging afdrachtvermindering werkgevers WBSO (SGP_126)
Subsidietaakstelling: overdrachten aan bedrijven (SGP_145_e)
-0,1
0,3
0,1
Internationale samenwerking
Intensivering ontwikkelingssamenwerking (SGP_117, 144)
-0,2
-0,2
Overig
Innovatie en sanering visserij (SGP_107)
Renovatie en monumentenzorg kerken (SGP_116)
Verlagen subsidies publieke omroep (SGP_121)
Subsidietaakstelling: VWS-begroting (SGP_145_g, 145_f)
0,5
-0,1
-0,1
0,5
0,2
Totaal
-1,4
313
14.8.2
Lasten
DeSGPverlaagtdecollectievelastenmetpersaldo5,1mldeuroin2021.Eenopsomming
vandelastenmaatregelenwordtgevolgddooreentabel.Hetgaathieromdebeleidsmatige
lastenontwikkelingopEMU‐basis(blo).Deverlagingvan5,1mldeuroisopgebouwduiteen
verlagingvan5,8mldeurovoorgezinnen,eenverhogingvan0,0mldeurovoorbedrijvenen
eenverhogingvan0,7mldeurovoorhetbuitenland.
Inkomen en arbeid










314
DeSGPintroduceerteendraagkrachtkortingvanongeveer4400eurovoorparenonder
deAOW‐leeftijdenongeveer2400eurovoorparenbovendeAOW‐leeftijd.
Alleenstaandenkrijgen70%vanditbedrag.Personeninalleenverdienershuishoudens
ontvangen500euroextrakorting.Dedraagkrachtkortingbouwtafbijeen
huishoudinkomentussen40.000en100.000eurometeenpercentagevan4,38%en
2,19%voorrespectievelijkpersonenonderenpersonenbovendeAOW‐gerechtigde
leeftijd.Ditiseenlastenverlichtingvan18,5mldeuro.(SGP_186,184)
DeSGPintroduceerteentweeschijvenstelselmeteenalgemeentariefvan36,5%eneen
topheffingvan49%voorgezinnenmeteenhuishoudinkomenvanmeerdan100.000
euro.Ditiseenlastenverlichtingvan7,7mldeuro.(SGP_188)
DeSGPverlaagtdeAof‐premievoorwerkgevers.Ditiseenlastenverlichtingvan4,0mld
euroin2021.(SGP_189)
DeSGPintroduceerteensplitsingsstelselwaarindebelastingheffingvoortaan
plaatsvindtopbasisvanhuishoudinkomen.Ditiseenlastenverlichtingvan4,0mldeuro.
(SGP_187)
DeSGPvoertdemogelijkheidinompensioenaansprakenvervroegdoptenemen.Deze
maatregellevert0,5mldeuroopin2021.Devervroegdebelastingheffingopdeze
opnamelevertnamelijk0,7mldeuroopbijvermogenenwinst.Daarnaaststijgtdooreen
selectie‐effectdepremie,wat0,2mldeurokostbijinkomenenarbeid.Oplangetermijn
zijndebelastbarepensioenuitkeringenlagerdoorvervroegdeopnamevan
pensioenaanspraken.(SGP_181_h,181_a,181_e)
DeSGPverhoogtdestartersaftrekmet2000euro.Ditleidttoteenlastenverlichtingvan
0,1mldeuroin2021.Omdatdestartersaftreknominaalisbevroren,ishetstructurele
effectkleiner.(SGP_163)
SGPschaftdedoorsneesystematiekaf.Dehogerepensioenpremieindetransitieperiode
leidttoteenlastenverlichtingvan0,1mldeuroin2021.Oplangetermijnzijn
pensioenpremieslagerdoordelangerebeleggingshorizon.(SGP_208)
DeSGPschaftdealgemeneheffingskortingaf,zonderdoorwerkingindeWWBenAOW.
Ditis(zonderdoorwerkinginWWBenAOW)eenlastenverzwaringvan15,1mldeuro.
(SGP_179)
DeSGPverlaagtdeaftoppingsgrensvoorpensioenpremiesnaaranderhalfkeermodaal.
Delagereaftrekvanpensioenpremiesleidttoteenlastenverzwaringvan1,7mldeuroin
2021.Oplangetermijnzijndebelastbarepensioenuitkeringenlagerdooreenlagere
premie‐inleg.(SGP_178)
DeSGPintroduceerteencollectieveverzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetaling
bijziektevoorbedrijventotvijftigwerknemers.Daarbijwordtnaéénjaarziektegetoetst







ofdewerknemerperspectiefopwerkhervattingheeftbijdeeigenwerkgever.De
toenamevanoverheidsuitgaven(SGP_111_a)wordtbetaalduiteenverhogingvan
werkgeverspremies.DitiseenEMU‐relevantelastenverzwaringvan0,6mldeuro.De
lastenverzwaringisgedeeltelijkeenschuifvanprivateloondoorbetalingnaarde
collectieveverzekering.(SGP_111_b)
DeSGPverlaagtdezelfstandigenaftrekmet2000euro.Ditleidttoteenlastenverzwaring
van0,4mldeuroin2021en0,2mldeurostructureel.(SGP_164)
Hettariefvandemkb‐winstvrijstellingwordtdoordeSGPverlaagdvan14%naar12%.
Ditleidttoteenlastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021.Ditbedragbevatookde
interactiemetdeverlagingvandezelfstandigenaftrek.(SGP_165)
DeSGPbeperktde30%‐regelingvooringekomenwerknemersenderegeling
extraterritorialekostentotdebalkenendenorm.Ditiseenlastenverzwaringvoor
gezinnenvan0,2mldeuro.(SGP_172)
DeSGPschaftderegelingFiscaleOudedagsreserve(FOR)voorIB‐ondernemersaf.Dit
betekenteenlastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021.Structureelisdit
lastenneutraal.(SGP_162)
DeSGPintroduceerteeneigenbijdragevanvijftigeuroperhuishoudenpermaandvoor
dekinderopvang.Ditiseenlastenverzwaringvan0,2mldeuro.(SGP_127_a)
DeSGPdefiscaliseertdepartneralimentatie,zowelaandebetalendealsontvangende
kant.Ditiseenlastenverzwaringvan(persaldo)0,1mldeuro.(SGP_180)
DeSGPfiscaliseertdeAOW‐premiein18jaar,tebeginnenin2021.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,2mldeuroin2021.Ditbedraglooptopnaar4,1mldeuro
structureel.AOW‐gerechtigdenmeteenaanvullendpensioentot10.000euroworden
gecompenseerdviaeeninkomensafhankelijkeouderenkorting.Ditiseen
lastenverlichtingvoorgezinnenvan0,2mldeuroin2021.Opdelangetermijnlooptdit
bedragoptot2,7mldeuro.(SGP_182)
Vermogen en winst





DeSGPverlaagttarievenindeeersteentweedeschijfvandevennootschapsbelasting
naar17%.Ditiseenlastenverlichtingvoorbedrijvenvan4,2mldeuro.(SGP_191)
DeSGPverhoogthetheffingsvrijevermogeninbox3naar50.000euro.Ditiseen
lastenverlichtingvan0,7mldeuroin2021.(SGP_199)
DeSGPpastdeverliesverrekeningindevennootschapsbelastingaannaardriejaarterug
enzesjaarvooruit.Doordeverruimingvandecarry‐backbetekentditeen
lastenverlichtingvan0,5mldeuroin2021.Nadatdieverliezenweggewerktzijn,begint
debeperkingnaarzesjaartewerken,waardoorersprakeisvaneenlastenverzwaring
vanstructureel0,3mldeuroomdathetaantaljarendaterverliesverrekendkanworden
kleineris.(SGP_192)
DeSGPintroduceertdeozbvoorgebruikersalsextrabelastinggebiedvoorgemeenten.
Ditiseenlastenverzwaringvan3mldeuro.DeSGProomtdezelastenverzwaringafvia
hetGemeentefonds,zodatdelastenopinkomenenarbeidlandelijkkunnenworden
verlaagd.(SGP_147)
DeSGPbeperktdeaftrekbaarheidvanderentevoorbedrijventot30%vandewinstvoor
belastingmeteendrempelvan1mlneurozondergroepsvrijstelling,conformde
315






bouwstenen0en1vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.Dit
betekenteenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan1,2mldeuro.(SGP_171_g,171_b)
DeSGPvoertdemogelijkheidinompensioenaansprakenvervroegdoptenemen.Deze
maatregellevert0,5mldeuroopin2021.Devervroegdebelastingheffingopdeze
opnamelevertnamelijk0,7mldeuroopbijvermogenenwinst.Daarnaaststijgtdooreen
selectie‐effectdepremie,wat0,2mldeurokostbijinkomenenarbeid.Oplangetermijn
zijndebelastbarepensioenuitkeringenlagerdoorvervroegdeopnamevan
pensioenaanspraken.(SGP_181_g,181_b)
DeSGPschaftdeinnovatieboxaf,waardoordelastenvoorbedrijvenwordenverzwaard
met0,5mldeuro.(SGP_161,171_d)
DeSGPschaftdeaftrekoverdevergoedingopzogenoemdeadditioneleTier‐1
instrumenten(coco’s)voorbankenenvergelijkbareinstrumentenvoorverzekeraarsaf,
conformbouwsteen7vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.
Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,5mldeuro.(SGP_171_f)
DeSGPschaftdekleinschaligheidsaftrek(KIA)af,watdelastenvoorbedrijvenverzwaart
met0,4mldeuro.(SGP_171_e)
DeSGPvoerteengeneriekeminimum‐kapitaalregel(thincaprule)inconform
bouwsteen8vandewerkgroepfiscaliteitvandeStudiegroepDuurzameGroei.Dat
betekenteenbeperkingvanderenteaftrekovervreemdvermogenvanaf92%vanhet
commerciëlebalanstotaal.Ditiseenlastenverzwaringvoorbedrijvenvan0,3mldeuro
dievooraleffectheeftopbanken.(SGP_171_c)
DeSGPschafthetkwarttariefvoorkampeerauto'sindemrbaf.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,1mldeuro.(SGP_152)
Milieu








316
Tercompensatievandeintroductievanhettolvignet(SGP_150_a)wordtde
motorrijtuigenbelastingvoorpersonenauto'sverlaagdmet3,5mldeuro.(SGP_150_d,
150_e)
DeSGPschaftdemotorrijtuigenbelastingvoorbestelauto'saf.Ditiseenlastenverlichting
van0,5mldeuro.(SGP_151_d)
DeSGPvoerteenbelastingvoordeelinvoorrodediesel.Ditiseenlastenverlichtingvan
0,2mldeuro.(SGP_197)
DeSGPschaftheteurovignetaf.Ditiseenlastenverlichtingvan0,2mldeuro.
(SGP_151_c)
Hetinvoerenvandekilometerheffingvoorvrachtwagens(Maut)leidttotaccijnsderving.
Ditvermindertdebelastingontvangstenmet0,1mldeuro.(SGP_151_e)
Hetinvoerenvandespitsheffingleidttotaccijnsderving.Ditvermindertde
belastingontvangstenmet0,1mldeuro.(SGP_154_d)
DeSGPintroduceerteentolvignetnaarDuitsmodel,meteenopbrengstvan3,7mldeuro.
Deopbrengstvandezemaatregelwordtvoorgezinnenenbedrijventeruggesluisdviade
motorrijtuigenbelasting(SGP_150_d).Delastenverzwaringvoorhetbuitenlandwordt
nietteruggesluisdenbedraagt0,2mldeuro.(SGP_150_a,150_b,150_c)
DeSGPvoerteenverpakkingenbelastinginmeteenopbrengstvan1,8mldeuro.
(SGP_148)








DeSGPintroduceerteenkilometerheffingvoorvrachtwagens(Maut)meteenopbrengst
van1,1mldeuro.Dezeheffingverhoogtdelastenvoorbedrijvenenhetbuitenlanden
gaatgepaardmetexploitatiekosten(SGP_151_b)enaccijnsderving(SGP_151_e).
(SGP_151_a,151_f)
DeSGPvoerteenminimumprijsCO2invoorETS.Ditiseenlastenverzwaringvan1,0mld
euroin2021.(SGP_159)
DeSGPintroduceerteenbelastingoprestwarmte.Deopbrengstvandezebelastingis0,9
mldeuro.(SGP_156)
DeSGPvoerteenbelastinginopvliegticketsmeteenopbrengstvan0,5mldeuro.
(SGP_155)
DeSGPintroduceerteenspitsheffingmeteenopbrengstvan0,5mldeuro.Deze
lastenverzwaringgaatgepaardmetexploitatiekosten(SGP_154_c)enaccijnsderving
(SGP_154_d).(SGP_154_a,154_b)
DeSGPschaftdeelsdevrijstellingenergiebelastinggebruikgasinwarmte‐kracht‐
koppeling(wkk)‐installatiesaf.Hetgaatomeenlastenverzwaringvoorhetbedrijfsleven
van0,2mldeuro.(SGP_157)
DeSGPschaftdevrijstellingkolenbelastingenergiecentralesaf.Ditiseen
lastenverzwaringvan0,2mldeuro.(SGP_158)
DeSGPintroduceerteenbelastingopvuurwerkmeteenopbrengstvan0,1mldeuro.
(SGP_149)
Overig





DeSGPschafthetverlaagdbtw‐tariefafopkunst‐enverzamelvoorwerpen,
voedingsmiddelenhoreca,kermissen,attractieparken,sportwedstrijdenen‐
accommodatie,circussen,bioscopen,theatersenconcerten.Ditbetekenteen
lastenverzwaringvoorgezinnenenbedrijvenvan2,8mldeuro.(SGP_166,167,168,169)
DeSGPverhoogthetlagebtw‐tariefvan6%naar7%enverzwaartzodelastenvoor
gezinnenenbedrijvenmet0,6mldeuro.(SGP_160)
DeSGPverhoogtdeopbrengstvandekansspelbelastingmet0,2mldeuro.(SGP_177)
DeSGPverhoogtdeaccijnsoptabakmetdertigeurocentperpakjesigaretten.Ditiseen
lastenverzwaringvoorgezinnenvan0,1mldeuro.(SGP_174)
DeSGPverhoogtdealcoholaccijnzenmet10%.Ditiseenlastenverzwaringvoor
gezinnenvan0,1mldeuro.(SGP_175)
Tabel 14.16 Lastenmutaties t.o.v. basispad in 2021, ex ante, mld euro
(-) betekent EMU-saldo verslechterend, (+) betekent EMU-saldo verbeterend.
2021
Inkomen en arbeid
-15,9
Introductie draagkrachtkorting (SGP_186, 184)
-18,5
Tweeschijvenstelsel in box 1 (SGP_188)
-7,7
Verlaging werkgeverspremies (SGP_189)
-4,0
Introductie splitsingsstelsel (belastingheffing op huishoudinkomen) (SGP_187)
-4,0
Vervroegde opname pensioen (SGP_181_h, 181_a, 181_e)
-0,2
Startersaftrek verhogen met 2000 euro (SGP_163)
-0,1
Afschaffing doorsneesystematiek (SGP_208)
-0,1
317
Afschaffen algemene heffingskorting (zonder doorwerking WWB en AOW) (SGP_179)
15,1
Verlagen aftoppingsgrens pensioen naar anderhalf keer modaal (SGP_178)
1,7
Loondoorbetaling bij ziekte: premie tweede jaar kleine werkgevers (SGP_111_b)
0,6
Zelfstandigenaftrek verlagen met 2000 euro (SGP_164)
0,4
Mkb-winstvrijstelling verlagen naar 12% (SGP_165)
0,2
Beperken 30%-regeling (SGP_172)
0,2
Afschaffen fiscale oudedagsreserve (FOR) (SGP_162)
0,2
Introductie eigen bijdrage kinderopvang (SGP_127_a)
0,2
Defiscaliseren partneralimentatie (SGP_180)
0,1
Fiscaliseren AOW-premie met compensatie tot 10.000 euro pensioen (SGP_182)
0,1
Vermogen en winst
1,6
Verlagen eerste en tweede schijf vennootschapsbelasting (SGP_191)
-4,2
Heffingsvrij vermogen box 3 naar 50.000 euro (SGP_199)
-0,7
Aanpassen verliesverrekening vennootschapsbelasting (SGP_192)
-0,5
Invoeren ozb-gebruikersdeel (SGP_147)
3,0
Beperken renteaftrek bedrijven (SGP_171_g, 171_b)
1,2
Vervroegde opname pensioen (SGP_181_g, 181_b)
0,7
Afschaffen Innovatiebox (SGP_161, 171_d)
0,5
Afschaffen aftrek Tier-1 instrumenten banken/verzekeraars (SGP_171_f)
0,5
Afschaffen Kleinschaligheidsaftrek (KIA) (SGP_171_e)
0,4
Invoeren generieke minimum-kapitaalregel (thin cap rule) (SGP_171_c)
0,3
Afschaffen kwarttarief kampeerauto's mrb (SGP_152)
0,1
Milieu
5,3
Verlagen motorrijtuigenbelasting (SGP_150_d, 150_e)
-3,5
Afschaffen motorrijtuigenbelasting bestelauto's (SGP_151_d)
-0,5
Invoeren belastingvoordeel rode diesel (SGP_197)
-0,2
Afschaffen eurovignet (SGP_151_c)
-0,2
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (accijnsderving) (SGP_151_e)
-0,1
Invoeren spitsheffing (accijnsderving) (SGP_154_d)
-0,1
Invoeren tolvignet (SGP_150_a, 150_b, 150_c)
3,7
Invoeren verpakkingenbelasting (SGP_148)
1,8
Invoeren kilometerheffing vrachtwagens (SGP_151_a, 151_f)
1,1
Invoeren minimumprijs CO2 (SGP_159)
1,0
Invoeren heffing op lozen restwarmte (SGP_156)
0,9
Invoeren vliegbelasting (SGP_155)
0,5
Invoeren spitsheffing (SGP_154_a, 154_b)
0,5
Deels afschaffen vrijstelling energiebelasting gebruik gas in wkk-installaties (SGP_157)
0,2
Afschaffing vrijstelling kolenbelasting centrales (SGP_158)
0,2
Invoeren belasting op vuurwerk (SGP_149)
0,1
Overig
3,9
Beperken verlaagd btw-tarief (SGP_166, 167, 168, 169)
2,8
Verhogen lage btw-tarief (SGP_160)
0,6
Verhogen kansspelbelasting (SGP_177)
0,2
Verhogen tabaksaccijns (SGP_174)
0,1
Verhogen alcoholaccijns (SGP_175)
0,1
Totaal beleidsmatige lasten
-5,1
w.v. gezinnen
-5,8
bedrijven
0,0
buitenland
0,7
318
14.9
DENK
DezeparagraafgeefteengedetailleerdoverzichtvandedoorDENKvoorgestelde
maatregelenenhuneffectenopdeoverheidsfinanciën.Debedragenzijnexante,inprijzen
2017enbetreffenafwijkingentenopzichtevandemiddellangetermijnverkenningzoals
weergegeveninhoofdstuk4vandeMacroEconomischeVerkenning2017.
14.9.1
Uitgaven
DENKintensiveertpersaldo8,2mldeuroin2021opdecollectieveuitgaven.Naeen
opsommingvolgteentabelmetdeuitgavenmaatregelen.
Openbaar bestuur


DENKverlaagtdeuitgavenaanhetGemeente‐enProvinciefondstaakstellendviaeen
apparaatskorting.Departijwildezeombuigingonderanderebereikendoor
medebewindstakentebeperkenendewaterschappenondertebrengenbijde
provincies.Debesparingis0,7mldeuroin2021en0,9mldeurostructureel.
(DENK_138)
DENKbeperkttaakstellenddeuitgavenbijhetRijkenzbo'sviaeenapparaatskorting.Dit
betekenteentotaleombuigingvan0,7mldeuroin2021eneenstructureleombuiging
van0,9mldeuro.Dezebesparingslaatgrotendeelsneerbijhetopenbaarbestuur(0,4
mldeuroin2021en0,5mldeurostructureel)endeelsbijdefensie,veiligheiden
bereikbaarheid.(DENK_140_a,140_b)
Veiligheid



DENKverlaagtdegriffierechtentaakstellendmet0,1mldeuro.(DENK_160)
DENKdraaitderecenteintensiveringvanveiligheidenjustitieterversterkingvande
NationalePolitie,derechtstaatenhetoplossenvanknelpuntenterugenvergroot
daarvoorindeplaatsalleenhetaantalwijkagenten.Ditbetekenteenombuigingvan0,4
mldeuro.(DENK_162,182)
Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,2mldeuroopveiligheid.
(DENK_140_d)
Defensie





DENKbeperktdemogelijkhedenvoordekrijgsmachttotinternationaleinterventies.Dit
leidttoteenombuigingvan0,8mldeuro.(DENK_154)
DENKstoptmethetJSF‐programmaenleastvervangendetoestellen.Ditbetrefteen
ombuigingvan0,5mldeuroin2021envan0,2mldeurostructureel.(DENK_151)
DENKverlaagtdenormvoorinzetbaarheidvandekrijgsmacht.Ditbetekenteen
ombuigingvan0,2mldeuro.(DENK_152)
DENKdraaitdeintensiveringopdefensieuitdeMiljoenennota2017zoveelmogelijk
terug.Ditbetekenteenombuigingvan0,2mldeuro.(DENK_153)
Deapparaatskortingleidttoteenbeperktebesparingopdefensie.(DENK_140_c)
319
Bereikbaarheid




DENKintroduceertgratisopenbaarvervoervoorAOW‐gerechtigdenmeteeninkomen
vanmaximaal120%vanhetwmlenvooriedereenmeteenbijstandsuitkering.Dit
betekenteenintensiveringvan2mldeuro.(DENK_156)
DENKverlaagtdeuitgavenaandeaanlegvanwegeninhetInfrastructuurfondsmet0,6
mldeuro.(DENK_157)
DENKverlengtdelooptijdvanhetInfrastructuurfondsmeteenjaarenverlaagtde
aanlegbudgettenmet5%.Ditleverteenombuigingopvan0,3mldeuro.(DENK_155)
Deapparaatskortingleidttoteenbesparingvan0,1mldeuroopbereikbaarheid.
(DENK_140_e)
Onderwijs




DENKverhoogtdelumpsumvanhetprimaironderwijsmet0,6mldeurometalsdoelhet
verlagenvandemaximumklassenomvangnaar25leerlingen.(DENK_166_a)
DENKverhoogtdelumpsumvanhetvoortgezetonderwijsmet0,3mldeuro,waarvan0,2
mldeurometalsdoelhetverlagenvandemaximumklassenomvangnaar25leerlingen
en0,1mldeurometalsdoelmeertalenonderwijs.(DENK_166_b,183)
DENKvoerteeninkomensafhankelijkebasisbeursvoorbachelorenmasterin,waarbij
alleenstudentenmeteenouderlijkbrutojaarlijkshuishoudinkomenvanminderdan
75.000euroeenbeurskrijgen.Ditbetekenteenintensiveringvan0,1mldeuroin2021
en0,8mldeurostructureel.(DENK_163)
DENKschaftderegelingvoorgratisschoolboekenaf,metcompensatievoorlage
inkomens.Ditbetekenteennettobesparingvan0,2mldeuro.(DENK_164)
Zorg




320
DENKschafthetverplichteigenrisicoaf.Ditiseenverhogingvandecollectieve
zorguitgavenvan4,5mldeuro.Hetgaatdeelsomeenverschuivingvanprivatenaar
collectievezorguitgaven.DitiseenmaatregeluitZorgkeuzesinKaart(ZiK_021d).
(DENK_146_a)
DENKvoerteenbezettingsnorminvoordeverpleeghuiszorg(zorgzwaartepakketten
verpleging&verzorging4enhoger)vantweegekwalificeerdezorgmedewerkersopeen
groepvanachtbewonersgedurendededag‐enavonduren(16vande24uur).Ditiseen
intensiveringvan1,9mldeuroin2021.Destructureleintensiveringis3,1mldeuro.Het
kostnameli