Transcript Expertisecentrum Omgaan met Verlies

[Deskundigheid in Praktijk]
Sinds haar negende woont Tamara (14) bij Robin en Lilian de Vries. Het is haar tweede pleeggezin. Ze ging
naar haar eerste pleeggezin omdat haar ouders allebei verslaafd waren, en niet voor haar konden zorgen.
Toen overleed haar eerste pleegmoeder, en ze verhuisde opnieuw, nu naar Robin en Lilian. In 1992 overleed haar moeder Sabine. Twee zomers later werden de drugs haar vader Ricardo fataal. Tamara vertelt
hier over het verlies van haar vader.
Het was 1994, zondagavond, toen er een telefoontje kwam van een medewerker uit een
opvanghuis. Ricardo was dood. Tamara sliep al, en Robin en Lilian besloten haar niet uit bed
te halen. Toen Lilian de volgende ochtend voorzichtig tegen haar zei: “Wij hebben niet zo’n
leuk telefoontje voor je gehad”, vulde Tamara direct in: “Papa is dood.” Alsof ze het verwachtte. Ze herinnert zich die ochtend ook nog heel goed:“Ik schrok omdat hij dood was. Ik
zou hem nooit meer levend zien.” Ze huilt als ze over die herinnering vertelt.
Lilian: “Het was des te triester omdat Ricardo een paar dagen voor zijn dood nog tegen
de voogd had gezegd, dat hij graag bij zijn dochter op bezoek wilde gaan. Hij had een brief
van Tamara gekregen met haar foto. De afspraak was dat zo’n bezoek alleen onder begeleiding kon plaatsvinden. Eerst wilde Ricardo dat niet, maar later ging hij toch akkoord.”
de begrafenis
Twee dagen na het overlijden van Ricardo kwam de voogd bij
het pleeggezin langs om afspraken te maken over de
begrafenis. Formeel regelt de voogdij-instelling
de begrafenis, maar door de goede verstandhouding tussen de voogd, Tamara en haar
pleegouders, werd er aan hun wensen
gehoor gegeven.
Zo mocht de kist tot vlak voor de
69
verhaal
Ik kon niet bevatten dat ik papa nooit
meer zou zien
e r va r i n g s
ervaringsverhaal bij ‘hoor ik erbij? rouwen als pleegkind’
e r va r i n g s
verhaal
( p l e e g ) k i n d e r e n e n v r e e m d g e d r a g ! ? i n 1 3 t h e m a’ s
begrafenis open blijven. Robin en Lilian wilden dat graag voor Tamara omdat zij haar vader
vijf jaar niet had gezien. “In een gesloten kist zou iedereen kunnen liggen. Ze kunnen dan
wel zeggen dat je vader is overleden, maar het werkt anders wanneer je hem als overledene ziet”, aldus Lilian. Tamara kon nu ook haar vaders krullenbos nog eens aanraken.“Ik vond
het een beetje eng omdat hij dood was; ik was bang dat hij z’n ogen weer open zou doen”,
weet ze nog.
Robin maakte op Tamara’s verzoek foto’s van haar vader, en Tamara zocht zelf de bloemen
uit om op het graf van haar vader te leggen: rode rozen en gipskruid en met een mooi lint
eromheen.
Tijdens de begrafenisdienst las ze een brief aan Ricardo voor. Daarin stond hoe jammer
ze het vond dat hij er nu niet meer was, haalde ze herinneringen op aan vroeger, en vertelde ze over het huwelijk van haar ouders. De brief is het graf mee ingegaan. Een kopie van
de brief bewaart Tamara als een dierbare herinnering.
De priester die de dienst leidde, voelde het tragische van het gebeuren goed aan. Hij richtte zijn preek helemaal ‘op het kind dat hier in het geding is’, op Tamara, herinnert Robin
zich. Voordat de kist werd gesloten, legde Tamara nog twee rozen en twee Chinese gelukspoppetjes aan weerszijden van het hoofd van Ricardo en daarna hebben Tamara, Lilian,
Robin en voogd Piet gezamenlijk de kist gesloten en hem naar zijn graf gebracht.
Van de begrafenisondernemer mocht Tamara meerijden in de lijkwagen omdat ze haar
vader zo lang niet had gezien, en ze de enige nabestaande was. Lilian reed ook mee, want
ze wilde Tamara steunen tijdens zo’n verdrietige laatste tocht. Familie en pleegfamilie sloten zich aan, en zo bracht een kleine stoet haar vader naar de begraafplaats.
“Het was een gevoelige en sfeervolle begrafenis”, zegt Robin.
afscheid nemen en rouwen
Tamara zegt nu over het afscheid van haar vader: “Ik kon toen niet bevatten dat ik mijn
vader nooit meer zou zien. Ik heb afscheid kunnen nemen omdat papa in een open kist lag.
Als de kist dicht was geweest, dan was het net of hij mij niet had willen zien. Ook door de
foto’s, die Robin had genomen, kon ik afscheid nemen. Maar toen ik mijn fotoalbum daarna opendeed en een van die foto’s zag, schrok ik toch wel. Op mijn nachtkastje staan nu
twee foto’s: één van mijn moeder en één van mijn vader.”
De medewerker van het opvanghuis is daarna nog twee keer langs geweest. “Hij bracht
nog wat spullen van mijn vader, een elektrische en een akoestische gitaar, een doos met
70
i k ko n n i e t b e vat t e n d at i k pa pa n o o i t m e e r z o u z i e n
Robin waardeert het dat het opvanghuis die twee gitaren voor Tamara heeft weten te
bewaren. Formeel vervallen namelijk alle eigendommen bij een sociale begrafenis aan de
gemeente. Hieruit betaalt men de begrafeniskosten. Alleen als er wat overblijft, gaat dat
naar de nabestaanden.
Een week na de begrafenis zou het pleeggezin op vakantie gaan. Maar voor hun vertrek
zetten ze eerst plantjes bij het graf van vader, en gingen ze naar het graf van Tamara’s moeder. “Pas toen konden wij rustig op vakantie gaan”, zegt Lilian.
Op één van hun Noorse vakanties heeft Tamara een grote steen meegenomen voor het
graf van Ricardo. Op zijn graf stond alleen een plastic paal met een nummer. Een buurvrouw heeft de steen bewerkt, en er zijn een vogel en Ricardo’s naam op geschilderd.
Op Sabine’s graf hadden vriendinnen al een steen gelegd.
De tijd na het overlijden van vader was moeilijk voor Tamara. De telefoontjes
van haar tante Wendy waren toen troostend, en nog steeds ondervindt ze daar steun van. “Maandag belde ze nog, en daarna
hebben we samen kleren gekocht”. Van haar tante hoort ze
veel over haar ouders en af en toe bezoeken ze samen hun
graf. “Ze heeft me ook verteld over de doodsoorzaak van
mijn ouders. Ik wist niet dat ze drugs gebruikten, ik
dacht dat het medicijnen waren”.
Tante Wendy bewaart ook nog wat spulletjes
van haar vader en moeder, zoals sieraden. “Ik
heb al wel het horloge van mijn moeder,
maar de andere sieraden bewaart ze
voor me, voor later”, vertelt Tamara.
boosheid en verdriet
Tamara is boos op haar vader omdat hij
drugs gebruikte. “Maar ik wil niet aan
deze gevoelens denken, of er over praten
omdat hij het misschien kan horen”, zegt ze.
“Ze verdringt haar boosheid en verdriet”, denkt
71
verhaal
gekend en ze is vastbesloten eens op de gitaren te gaan spelen.
e r va r i n g s
foto’s en een dagboek”. Tamara vond het leuk iemand te ontmoeten die haar vader had
e r va r i n g s
verhaal
( p l e e g ) k i n d e r e n e n v r e e m d g e d r a g ! ? i n 1 3 t h e m a’ s
pleegvader Robin “al gaat ze er nu wel realistischer mee om dan in de eerste periode na het
overlijden van Ricardo. Maar ik ben ervan overtuigd dat die gevoelens later naar boven zullen komen. Wij praten heel veel met haar over wat er is gebeurd. Natuurlijk mag je daar
boos, opstandig en verdrietig over zijn.”
Tamara denkt vaak na over de dood van haar vader en moeder:“Ik weet niet of ik de dood
van mijn ouders heb verwerkt. Ik kan er altijd met Robin en Lilian over kan praten. Soms doe
ik dat ook, en soms durf ik het niet. En als ik het doe, lucht het op. Op zulke momenten voel
ik dat ik echt bij hen hoor. Al heb ik ook wel eens het gevoel dat ik niet bij hen hoor, omdat
ik eigen ouders had.” 72