Stimulating the Addicted Brain. The Effects of Transcranial Direct Current Stimulation and Cognitive Bias Modification in Alcohol Users.

T.E. Den Uyl

Stimuleer het Verslaafde Brein: de Effecten van transcraniële Gelijkstroom Stimulatie en Cognitieve Bias Modificatie bij Alcohol Gebruikers.

Alcoholverslaving treft miljoenen mensen wereldwijd en is moeilijk te behandelen. In dit promotieonderzoek hebben wij een nieuwe behandeling onderzocht waarbij wij hersenstimulatie en cognitieve training hebben gecombineerd. De cognitieve training die wij hebben gebruikt is cognitieve bias modificatie (CBM). Patiënten die verslaafd zijn aan alcohol verwerken stimuli die met alcohol te maken hebben vaak op een andere manier. Bijvoorbeeld, als iemand met een alcoholverslaving een alcoholisch drankje (of een plaatje daarvan) ziet, trekt dit plaatje meteen de aandacht. Dit wordt een aandacht bias genoemd. Bij het zien van het plaatje ontstaat mogelijk de drang om het drankje te pakken of benaderen (

approach bias

). Het doel van CBM is om deze dysfunctionele automatische reacties te hertrainen. Met een alcohol benadering bias hertraining (een specifieke vorm van CBM) wordt geprobeerd om automatische reacties te veranderen door plaatjes van alcohol op de computer met een joystick weg te duwen. Eerder onderzoek heeft laten zien dat deze training terugval kan verminderen, maar nog steeds ligt terugval gemiddeld rond de 50%. Daarom hebben wij onderzocht of er een manier was om nog meer baat uit deze training te halen door het te combineren met hersenstimulatie. We hebben hiervoor een techniek gebruikt, genaamd transcraniële gelijkstroom stimulatie (tDCS). Deze techniek kan onderliggende hersengebieden stimuleren en mogelijkerwijs zo de cognitieve processen waar deze een rol spelen beïnvloeden. Onderzoek heeft laten zien dat tDCS, wanneer het boven de dorsolaterale prefrontale cortex (DLPFC) geplaatst werd, de drang (

craving

) naar verschillende middelen kon reduceren. Wij hebben vier onderzoeken uitgevoerd: twee met zware drinkers om de onderliggende processen te onderzoeken, en twee met verslaafde patiënten, om de klinische effecten te onderzoeken. Bij zware drinkers vonden we dat tDCS de drang naar alcohol, gerapporteerd op een vragenlijst en in reactie op plaatjes, kon verminderen. We vonden echter geen effect van tDCS over de DLPFC op de cognitieve bias. Dit zou kunnen komen doordat we studenten hadden getest die niet gemotiveerd waren om hun gedrag te veranderen. We hebben vervolgens twee CBM types, alcohol benadering bias hertraining en aandacht bias hertraining, onderzocht in combinatie met tDCS in een verslavingskliniek. We vonden geen effecten van tDCS of CBM op de craving naar alcohol, dit komt omdat de patiënten weinig craving naar alcohol rapporteerden. Er waren tijdelijk verbeterde effecten van tDCS tijdens de training taak, mogelijk zou tDCS de cognitieve processen iets hebben doen

versnellen. Deze effecten waren echter alleen zichtbaar tijdens de training taak en niet in de taak afgenomen na de interventie, daarom is het effect niet langdurend genoeg om klinisch relevant te zijn. In twee van vier studies hebben wij ook elektrofysiologische resultaten gerapporteerd, namelijk hartslag variabiliteit (HRV, gemeten met ECG), en

event related potentials

(ERP, gemeten met EEG). De interventies CBM en tDCS hadden ook hier geen invloed op. In een van de klinische studies vonden we wel een veelbelovende trend op terugval een jaar na het verlaten van de kliniek in de groep die tDCS en CBM samen kreeg. Er kon hier echter geen onderscheid gemaakt worden tussen een potentieel verbeterend effect van tDCS op CBM of een algemeen tDCS effect. Desondanks laat dit resultaat zien dat tDCS mogelijk wel potentie heeft voor de toekomst. Alles bij elkaar genomen hebben wij geen sterk bewijs gevonden voor een combinatie van deze specifieke vormen van tDCS en CBM om alcoholverslaving te behandelen. Een belangrijke limitatie in het onderzoek was het gebrek aan craving bij de patiënten, en de matige betrouwbaarheid van sommige computer taken. Toekomstige studies zouden sterkere craving manipulaties toe moeten voegen, bijvoorbeeld met videobeelden, echte alcoholische drankjes, of een stress-manipulatie. We hebben ook suggesties gegeven voor verbeteringen op de computer taken die de automatische processen meten en voor andere directere maten die mogelijk gebruikt kunnen worden. Er is momenteel discussie over de effectiviteit van tDCS en CBM, omdat er positieve en negatieve bevindingen zijn gedaan. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom de interventies soms geen positieve resultaten hebben, bijvoorbeeld door de geteste deelnemers of de meetinstrumenten. De afwezigheid van positieve resultaten, ook al zijn ze soms te verwachten, kunnen het gehele beeld van effectiviteit onduidelijk maken. Het blijft belangrijk om CBM en tDCS verder te onderzoeken omdat ze weinig bijwerkingen hebben en toegankelijke technieken zijn, die enig potentie laten zien bij het behandelen van verschillende stoornissen. Meer onderzoek is nodig om betere instrumenten te vinden, de onderliggende processen te ontdekken, en de beste toepassing te vinden, om zo uiteindelijk de behandeling van alcoholverslaving te verbeteren.