Transcript Adviezen voor omgang met botontkalking en valrisico

Patiënteninformatie
Adviezen voor omgang met botontkalking en valrisico
Inhoud
1. Wat is osteoporose?
Oorzaken van
osteoporose
1
Risicofactoren
2
2. Voorkomen en
behandelen van
osteoporose
2
Calcium
2
Vitamine D
2
Advies Vitamine D
2
Lichaamsbeweging
2
Behandeling van
osteoporose met
medicijnen
3
3. Calciumwijzer
3
4. Valrisico
4
Zelftest
4
5. Vragen?
5
Bronnen en
aanbevolen websites
6042/1216
1
Inleiding
U bent op de polikliniek van de osteoporoseverpleegkundige geweest. Zij heeft met u twee
mogelijke problemen bekeken: osteoporose en uw
valrisico. U hebt van haar adviezen gekregen om
fracturen (botbreuken) in de toekomst te
voorkomen.
In deze folder kunt u alles thuis nog eens nalezen.
1. Wat is osteoporose?
Botontkalking, ofwel osteoporose, is de meest
voorkomende stofwisselingsziekte van de botten.
Bot is levend weefsel. Dat betekent dat er steeds
botweefsel wordt aangemaakt (door osteoblasten),
maar ook afgebroken (door osteoclasten). Bij
kinderen is er meer aanmaak dan afbraak.
Tot ongeveer het 30ste jaar wordt er meer
botmineraal aangemaakt dan er wordt afgebroken.
Rond het 30ste jaar is de hoeveelheid botmineraal
maximaal. Men noemt dit het bereiken van de
piekbotmassa. Na ongeveer het 35ste jaar neemt de
botopbouw langzaam af. Er blijft altijd aanmaak,
maar dit proces moet wel ondersteund worden.
Oorzaken van osteoporose
Primaire osteoporose
Type I:
De belangrijkste en meest voorkomende oorzaak
van primaire osteoporose bij de vrouw is de
overgang. Door de afgenomen productie van
oestrogene hormonen tijdens en na de overgang
treedt er een versnelde botafbraak op.
Type II:
Dit type wordt veroorzaakt door de normale
veroudering van het lichaam.
5
Secundaire osteoporose
Secundaire osteoporose is een gevolg van andere,
buiten het bot gelegen oorzaken. Het gaat hier
onder andere om aandoeningen van organen die
betrokken zijn bij de regulatie van de botstofwisseling, zoals de schildklieren en de bijschildklieren, de nieren, de maag en de darmen.
Adviezen voor omgang met botontkalking en valrisico
1-6
Ook sommige medicijnen kunnen invloed hebben op
het ontstaan van osteoporose.
Risicofactoren De volgende factoren verhogen het
risico op osteoporose:
Te weinig calcium;
Te weinig lichaamsbeweging;
Te weinig vitamine D in de voeding;
Te weinig zonlicht;
Te veel vlees;
Veel roken;
Overmatig alcoholgebruik;
Laag lichaamsgewicht;
Erfelijkheid;
(vervroegde) overgang.
2. Voorkomen en behandelen van osteoporose
De drie belangrijkste mogelijkheden om
osteoporose te voorkomen zijn:
1. Inname van (extra) calcium.
2. Inname van (extra) vitamine D.
3. (extra) lichaamsbeweging.
Ad. 1.Calcium
Calcium is een bouwstof voor de botten en zorgt
ervoor dat deze sterk blijven. Calcium zit in uw
voeding. Vooral in zuivelproducten. Om de botten
gezond en sterk te houden, hebt u de aanbevolen
hoeveelheden nodig:
Volwassenen 1000 mg.
50-plussers 1100 mg.
70-plussers 1200 mg.
Ad. 2. Vitamine D
Vitamine D is van groot belang voor de botten. Het
zorgt ervoor dat calcium beter wordt opgenomen in
het lichaam. Vitamine D zit in boter, vlees, eieren,
kaas en vette vis. De behoefte aan vitamine D wordt
slechts voor een deel gedekt door de opname vanuit
het voedsel. Een zeer groot deel van de dagelijkse
benodigde vitamine D wordt onder invloed van
ultraviolette straling uit het zonlicht in de huid
gevormd. Daarom is een regelmatige dosis zonlicht
belangrijk voor het voorkomen van osteoporose.
Advies vitamine D
Een gezonde voeding bevat in principe voldoende
vitamine D (en calcium) voor meisjes/vrouwen van 4
tot en met 50 jaar en voor jongens/mannen van 4 tot
en met 70 jaar. Dit geldt voor personen met een
lichte huidskleur die voldoende buiten komen. De
richtlijn is minimaal 15 minuten in de buitenlucht,
met het gezicht en de handen onbedekt.
De volgende personen hebben 10 microgram extra
vitamine D nodig per dag:
Kinderen tot 4 jaar.
Meisjes/vrouwen vanaf 4 jaar tot 50 jaar of
mannen tot 70 jaar die een donkere huidskleur
hebben of onvoldoende buiten komen.
Vrouwen tot 50 jaar die een sluier dragen.
Vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven.
Vrouwen vanaf 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar
die een lichte huidskleur hebben en voldoende
buiten komen (minimaal 15 minuten).
De volgende personen hebben 20 microgram extra
vitamine D nodig per dag:
Personen die osteoporose (botontkalking)
hebben.
Personen die in een verzorgings- of verpleeghuis
wonen en daardoor onvoldoende buiten komen.
Vrouwen vanaf 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar
die een donkere huidskleur hebben.
Vrouwen vanaf 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar
die onvoldoende buiten komen (minder dan 15
minuten).
Vrouwen vanaf 50 jaar die een sluier dragen.
Vitamine D is te verkrijgen bij de drogist en
apotheek in de vorm van tabletjes of druppels.
Ad.3. Lichaamsbeweging
Lichaamsbeweging is bijna net zo belangrijk als
voeding, omdat het de activiteit van de osteoblasten
(botcellen die zorgen voor de botaanmaak)
bevordert. Het gebruiken van de botten stimuleert
de botopbouw. Met de juiste lichaamsbeweging kunt
u ervoor zorgen dat het versleten bot dat wordt
afgebroken, weer wordt vervangen door nieuw
botmineraal.
Adviezen voor omgang met botontkalking en valrisico
2-6
Niet elke beweging is even goed; er moet ook
sprake zijn van belasting van uw botten. Alleen als
uw lichaamsgewicht (door de zwaartekracht) tijdens
het bewegen op uw botten drukt, wordt de
botopbouw gestimuleerd. Geschikte lichaamsbeweging is: (hard)lopen, wandelen, nordic walking.
Behandeling van osteoporose met medicijnen
De gekozen behandeling hangt af van de ernst van
de osteoporose. Er wordt in eerste instantie
geadviseerd om extra calcium en vitamine D in te
nemen.
Daarnaast zijn er vier medicijngroepen beschikbaar:
Bisfosfonaten (remmen de botafbraak);
SERM’s (bootsen de werking van oestrogeen na,
maar zijn niet hormonaal);
Bijschildklierhormonen (stimuleren de
botaanmaak);
Strontium (een minerale stof die zich na opname
in de darmen ophoopt in het bot. Het stimuleert
hier de botopbouw en remt de botafbraak af).
3. Calciumwijzer
Tijdens het spreekuur met de
osteoporoseverpleegkundige heeft u samen de
calciumwijzer ingevuld. U hebt van haar advies
gekregen voor eventuele extra inname van calcium.
Bewaar deze wijzer en controleer of u voldoende
calcium tot u neemt! U kunt daarvoor de tabel een
aantal keer voor uzelf invullen.
Een glas melk
Calcium
in mg.
185
Een glas melk met extra
calcium
Een glas karnemelk
265
Een schaaltje yoghurt
190
Een schaaltje vla
160
Een plak Goudse kaas
155
Een plak 30+ kaas
205
Overige
voedingsproducten
Totale hoeveelheid
250
170
Aantal
per dag
Totaal
x
x
x
x
x
x
x
x
calcium in per dag =
mg.
Een glas melk
Calcium
in mg.
185
Een glas melk met extra
calcium
Een glas karnemelk
265
Een schaaltje yoghurt
190
Een schaaltje vla
160
Een plak Goudse kaas
155
Een plak 30+ kaas
205
Overige
voedingsproducten
Totale hoeveelheid
250
Producten
Calcium
in mg.
185
Een glas melk
170
Aantal
per dag
Totaal
x
x
x
x
x
x
x
x
250*
calcium in per dag =
mg.
Een glas melk met extra
calcium
Een glas karnemelk
265
Een schaaltje yoghurt
190
Een schaaltje vla
160
Een plak Goudse kaas
155
Een plak 30+ kaas
205
Overige
voedingsproducten
Totale hoeveelheid
250
Producten
Calcium
in mg.
185
Een glas melk
Uw aanbevolen hoeveelheid calcium is:
...… mg. per dag
Producten
Producten
170
Aantal
per dag
Totaal
x
x
x
x
x
x
x
x
250*
calcium in per dag =
mg.
Een glas melk met extra
calcium
Een glas karnemelk
265
Een schaaltje yoghurt
190
Een schaaltje vla
160
Een plak Goudse kaas
155
Een plak 30+ kaas
205
Overige
voedingsproducten
Totale hoeveelheid
250
170
Aantal
per dag
Totaal
x
x
x
x
x
x
x
x
250*
calcium in per dag =
mg.
250*
*bij een gevarieerd eetpatroon haalt u elke dag gemiddeld
250 mg calcium uit overige voeding.
Adviezen voor omgang met botontkalking en valrisico
3-6
Producten
Een glas melk
Calcium
in mg.
185
Een glas melk met extra
calcium
Een glas karnemelk
265
Een schaaltje yoghurt
190
Een schaaltje vla
160
Een plak Goudse kaas
155
Een plak 30+ kaas
205
Overige
voedingsproducten
Totale hoeveelheid
250
Producten
Calcium
in mg.
185
Een glas melk
170
Aantal
per dag
Totaal
x
x
x
x
x
x
x
x
250*
calcium in per dag =
mg.
Een glas melk met extra
calcium
Een glas karnemelk
265
Een schaaltje yoghurt
190
Een schaaltje vla
160
Een plak Goudse kaas
155
Een plak 30+ kaas
205
Overige
voedingsproducten
Totale hoeveelheid
250
170
Aantal
per dag
Totaal
x
x
x
x
x
x
x
x
250*
calcium in per dag =
mg.
4. Valrisico
Tijdens het osteoporose-spreekuur is er ook
gekeken of u regelmatig valt en of dit de laatste tijd
is toegenomen. Als u gemiddeld 1 of meer keren
per maand valt, is het raadzaam u te laten onderzoeken in het Dagdiagnostisch Centrum van de
Geriatrie. Dit kan in overleg met uw huisarts
geregeld worden.
U kunt zelf met onderstaande vragenlijst testen hoe
veilig uw eigen leefomgeving is.
Test de veiligheid bij u thuis: kruis het betreffende
hokje aan, waar de tekst klopt met de situatie bij u
thuis.
Huiskamer
#
In mijn huiskamer staan de spullen niet te
dicht op elkaar, zodat ik voldoende loopruimte
heb en mij niet steeds stoot of struikel.
#
Alle meubels zijn goed stabiel. Ik kan erop
leunen of steun zoeken zonder schuiven of
kantelen.
#
De luie stoelen zijn niet te diep, zodat ik met
weinig moeite op kan staan.
#
Er liggen geen losse kleden op de grond
waarover ik kan struikelen of uitglijden.
#
De vloer is voldoende stroef zodat ik niet kan
uitglijden.
#
De telefoon staat op een makkelijk bereikbare
plaats.
#
Op de grond liggen geen losse snoeren
waarover ik kan struikelen.
#
Het raampje of rooster om verse lucht binnen
te laten kan ik bedienen zonder klimpartijen.
Keuken
#
De dingen die ik vaak nodig heb, staan op
grijphoogte.
#
De spullen in de provisiekast of kelder kan ik
zonder rekken of bukken pakken.
#
De vloer is stroef, ook als er water is gemorst.
#
De keukenkasten sluiten goed, zodat ik mij er
niet aan stoot.
Gang en trap
#
Gang en trap zijn goed verlicht.
#
Er liggen geen obstakels in de gang.
#
Er liggen geen spullen op de trap.
#
De trap is stroef .
#
De vloerbedekking op de trap zit goed vast.
Eventuele traproeden ook.
#
De trap heeft aan beide zijden een stevige
leuning.
#
Bij de laatste treden (boven en onderaan de
trap) zit een extra handgreep.
Slaapkamer
#
Het bed is voldoende hoog zodat ik zonder
problemen kan opstaan.
#
Er liggen geen losse kleden waarover ik kan
struikelen of uitglijden.
#
Er is een lichtknop bij het bed zodat opstaan in
het donker niet nodig is.
Adviezen voor omgang met botontkalking en valrisico
4-6
Badkamer en toilet
#
Er zijn handgrepen aangebracht als dit nodig is
(steun bij het bad, de douche en het toilet,
zoals een douchebeugel).
#
Er is voldoende ruimte om te wenden en te
keren.
#
Er zijn veiligheidsmaatregelen genomen zodat
ik niet kan uitglijden onder de douche of in het
bad (antislipstickers of -tegels, douche- of
badmat).
#
De matjes zijn voorzien van een antisliplaag.
#
De deur is ook vanaf de buitenzijde te
ontgrendelen.
#
Alle verbindingen zitten vast, lampen worden
met een schakelaar bediend.
#
Ik kan zonder problemen over de hoge rand
van het bad of de douche stappen.
Rond het huis
#
De stoep en het straatje naar mijn voordeur
zijn vlak. Er liggen geen losse tegels en er
steken geen tegels uit.
#
Er is goede verlichting op plaatsen waar dit
nodig is.
#
De stoep en het paadje zijn niet begroeid met
mos of overwoekerd met onkruid.
Algemeen
#
In huis is een veilige huishoudtrap aanwezig
(stevig, stabiel, antislip en met een
steunbeugel).
#
Elektrische apparaten en snoeren zijn goed
onderhouden.
#
Zowel in de huiskamer, de slaapkamer als de
badkamer is een telefoon (de telefoon kan ook
draadloos zijn).
In geval van nood
#
Voor het geval er iets misgaat heb ik afspraken
gemaakt met de buren, kinderen of
huisgenoten.
#
In geval van nood is er hulp via de
telefooncirkel of een alarmeringssysteem.
Hoeveel veilige hokjes hebt u aan kunnen kruisen?
Kijk hier onder voor de uitslag!
28-37: Heel goed
Maar denk nog niet: ''Mij kan niets gebeuren.”
Blijf op uw hoede.
18-28: Blijf op uw hoede
Kan het nog beter? Ga na hoe uw huis 'heel goed'
kan worden.
9-18: Matig
U loopt meer risico dan nodig is. Verbetering op
enkele punten is geen overbodige luxe.
0-9: Slecht
In uw huis is het oppassen geblazen. Verbetering is
op tal van punten nodig. Wacht hier niet te lang
mee!
5. Vragen?
Hebt u na het bezoek aan de osteoporoseverpleegkundige en het lezen van deze folder nog vragen
over osteoporose en/of uw valrisico, neem dan
contact op met:
Maryse Sheppard
Osteoporoseverpleegkundige
T (076) 595 42 20
Bereikbaar:
Maandag van 13.00 uur t/m 17.00 uur
Woensdag en donderdag van 8.30 uur t/m 17.00 uur
Bronnen en aanbevolen websites:
Nederlandse Zuivel
Organisatie, www.zuivelonline.nl
Consument en Veiligheid, www.veiligheid.nl
Voedingsnormen, Gezondheidsraad,
2002/12, www.gr.nl
amphia.nl
Adviezen voor omgang met botontkalking en valrisico
5-6
Ruimte voor uw vragen en/of opmerkingen:
Adviezen voor omgang met botontkalking en valrisico
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)