Transcript Speel je mee? - De Algemene Onderwijsbond

Speel je mee?
Landelijk congres over het onderwijs aan jonge kinderen
Woensdag 5 april 2017
Een initiatief van de Algemene Onderwijsbond en vakblad HJK
Spant! Bussum
VOLLEDIG PROGRAMMA-OVERZICHT
1
Speel je mee?
‘Speel je mee?’ is hét congres voor professionals die werken met het jonge kind. Voor
leerkrachten, bouwcoördinatoren en directies.
De dag begint met een vrolijke opening in het kader van spelen en leren. Daarna volgen
in drie rondes 42 praktijkworkshops, lezingen en debatten.
Hoe ga je om met een bomvolle klas? Laat je die ene kleuter doorstromen naar groep 3
of niet? Hoe benut je optimaal kansen in spel? Wat als een kind niet kan meespelen, door
zindelijkheidsproblemen of verdriet…? Ontdek het in de verschillende workshopsessies.
Aleid Beets Kessens geeft je handvatten voor het observeren van gedrag, Steven Pont
bespreekt de verschillen tussen jongens en meisjes en Margot Wouterse laat zien hoe je
met je eigen pop het spel met de poppen van de kinderen volgt en verrijkt.
Je kunt deelnemen aan een debat over groepsgrootte of het curriculum op de Pabo. Ook
hoor je meer over mindmappen, beweegtuinen en spelbegeleiding in de bouwhoek.
Bezoek de informatiemarkt met de laatste materialen en methoden. En nog veel meer!
Prijs
Kortingsprijs leden AOb en abonnees HJK
Normale prijs
De prijs is inclusief lunch en slotborrel
€195
€225
Leden van de AOb maken gebruik van de voordeelprijs door hun lidmaatschapsnummer
in te voeren. Abonnees van HJK geven hun abonneenummer op en vullen op de plaats
van het AOb-lidmaatschapsnummer de code 123456 in.
Betalen is mogelijk met iDeal of per factuur. Je kunt de factuur ook naar je
instelling/school laten sturen.
Let daarbij op het volgende: geef de juiste naam van de instelling
in het mailadres door als je van deze mogelijkheid gebruikmaakt.
Ben je er niet zeker van naar wie je de rekening kunt sturen?
Informeer dan eerst bij de schoolleiding naar het juiste adres.
Verkeerde adressering en/of tenaamstelling kan er toe leiden dat
de rekening niet wordt betaald en dat jouw inschrijving niet is
voltooid.
Aanmelden
Aanmelden kan via: www.aob.nl/jongekind
Vraag de kosten terug op school
In de cao primair onderwijs is voor elke fulltime baan 500 euro budget beschikbaar voor
individuele nascholing. Maak daar in overleg met de schoolleider gebruik van.
Gebruik de uren voor individuele scholing
In de cao primair onderwijs heeft iedere leerkracht recht op 2 uur voor individuele
scholing per week, die je kan opsparen voor conferenties of een opleiding. Maak daar
gebruik van!
Punten voor het lerarenregister
De conferentie is gevalideerd met 5 punten voor het lerarenregister. Na afloop ontvang je een
certificaat van deelname met daarop de toegekende punten, die je met de daarop vermelde
code kan toevoegen aan uw inschrijving bij http://www.lerarenregister.nl
2
Locatie en route
Spant!
Dr. A. Kuyperlaan 3
1402 SB, Bussum
https://www.spantcongrescentrum.nl/over-spant/bereikbaarheid/
Spant ligt in het hart van Nederland. De locatie is makkelijk bereikbaar met de auto, en
ligt vlakbij de uitvalswegen naar de A1 en A27. Rondom Spant is ruimschoots gratis
parkeergelegenheid aanwezig. Daarnaast is Spant goed bereikbaar met de trein, met het
treinstation op loopafstand. Er worden ook pendeldiensten verzorgd.
Programma-tijden
09.15
09.45
10.00
11.15
11.30
12.45
14.00
15.15
uur:
uur:
uur:
uur:
uur:
uur:
uur:
uur:
3
inloop + koffie
opening
eerste ronde workshops, lezingen en debatten
pauze
tweede ronde workshops, lezingen en debatten
lunch
derde ronde workshops, lezingen en debatten
borrel en afsluiting
Opening
09.45-10.00 uur
De dag begint met een vrolijke opening in het kader van spelen en leren, meer informatie
hierover volgt.
4
Eerste ronde workshops, lezingen en debatten
10.00-11.15 uur
Doorstroom van kleuters onder de loep
Een maatregel die in de praktijk veel voorkomt om ontwikkelingsverschillen tussen jonge
kinderen te hanteren is kleuterbouwverlenging: het uitstellen van de overstap van groep
2 naar groep 3. Omdat dit, net als alle andere vormen van zittenblijven, een kostbare en
niet in alle gevallen effectieve maatregel is, startten het ministerie van OCW en de POraad het project ‘Doorstroom van kleuters’. Hieraan is een onderzoek gekoppeld,
uitgevoerd door het ITS, Oberon en het Kohnstamm Instituut. We presenteren wat er uit
onderzoek bekend is over kleuterbouwverlenging en gaan aan de hand van
praktijkvoorbeelden met elkaar in gesprek over alternatieven.
Annemiek Veen werkt als senior onderzoeker op het Kohnstamm Instituut en
coördineert het onderzoek naar voor- en vroegschoolse educatie en kinderopvang.
www.kohnstamminstituut.uva.nl
En een jongen is geen mislukt meisje...
Kinderspel is geen kinderspel, maar een serieuze aangelegenheid. Immers, bijna alles
wat een kind leert, leert het via spel! De kwaliteit van het spel zegt dus ook altijd iets
over de kwaliteit van het leren van het kind en is daarmee niet weg te denken uit de
pedagogiek. In deze lezing gaan we dieper in op het verschil in spel tussen jongen en
meisjes.
Steven Pont is oud-onderwijzer, ontwikkelingspsycholoog, systeemtherapeut en auteur
van een achttal boeken over psychologie, pedagogiek en opvoeding. www.stevenpont.nl
Discussie: De lerarenopleiding voor het spelende kind
Al jaren wordt er gesproken over het opsplitsen van de pabo in twee stromen: het jonge
en het oudere kind. Het enthousiasme voor een pabo-specialisatie is groot. Hoe pakken
we dan de vormgeving aan, vanaf het eerste of het tweede jaar? Er zijn ook mitsen en
maren: jagen we dan niet de laatste jongens weg uit de onderbouw? Wordt het inzetten
van leraren in het team niet inflexibel? Hoort groep vier bij het jonge of het oudere kind?
Met een deskundig panel zoeken we naar oplossingen.
De discussie wordt geleid door Robert Sikkes, hoofdredacteur Onderwijsblad AOb
Gedrag is altijd positief
In het spelen creëert, onderzoekt en imiteert het kind intensief op zijn eigen manier. Die
manier is zijn/haar kern. Toch verschijnt daarin vaak gedrag dat we niet begrijpen of
waarop we te snel een etiket willen plakken: zij is zo druk, hij kan zich niet concentreren,
zij lijkt wel autistisch ... We zoeken een verklaring. Daarin kijken we meestal langs de
innerlijke drijfveren van het kind heen. Wat beweegt het? Als we dat doen, zien we bijna
altijd dat zijn storende of onbegrepen gedrag het gevolg is van z'n ei niet kwijt kunnen.
We oefenen in deze workshop twee belangrijke beroepsvaardigheden:
- het innerlijk omvormen van onbegrepen of negatief gedrag;
- het spelend bewegen, zoals het kind beweegt.
Anne Machiel is bestuurslid aan de Academie voor Ervarend leren, schoolbegeleider en
loopbaancoach, en directeur basisonderwijs in IKC De Noorderkroon.
www.denoorderkroon.nl
Marjolijn Offeringa is bestuurslid van de Vereniging Jonge Kind. Met passie werkt ze
aan bewustwording van de eigenheid van het jonge kind en de verlangens achter gedrag.
www.verenigingjongekind.nl
Hoe maak je ruimte voor spelen?
Spelen is een natuurlijke behoefte van kinderen en verdient een vaste en prominente
plek in de hele basisschool. Maar hoe maak je daarvoor ruimte in je programma? Deze
5
workshop geeft handvatten voor een geïntegreerd aanbod met alle ruimte voor spelen en
talentontwikkeling. Aan bod komen het belang van vrij spel, fantasie en creativiteit,
speelse werkvormen om taalontwikkeling te stimuleren en poppenspel als middel binnen
onderzoekend en ontwerpend leren. Na deze workshop zit je vol inspiratie om meteen in
de praktijk te brengen. Speel je mee?
Het belang van spelen vormt in het werk van Irma Smegen de rode draad. Zij is auteur,
verzorgt opleidingen, lezingen en trainingen, zowel in Nederland als internationaal, en ze
is docent op de international pabo (ITEps) van Stenden Hogeschool.
www.speeljewijs.com / www.lilaland.nl
Samen werken aan spelend leren in een IKC
Het vormen van Integrale Kindcentra (IKC) staat in verschillende gemeenten hoog op de
agenda. Landelijk zien we enkele zeer mooie voorbeelden in het vormgeven van een echt
integraal centrum. Voor de meeste scholen is het creëren van samenhang en het
realiseren van samenwerking echter nog niet zo makkelijk. In deze workshop bespreken
wij met u hoe op Daltonschool de Kleine Kapitein wordt gewerkt aan het realiseren van
een doorlopende leerlijn rond spel. Hierbij gaan we zowel in op het belang van dergelijke
doorlopende lijnen, als op de uitdagingen en kansen die dit brengt voor de verschillende
betrokken professionals.
Sanne Huijbregts werkt als docent en onderzoeker aan de bachelor en masteropleiding
Pedagogiek van de HvA. Binnen het kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding werkt zij
samen met Prof. dr. Ruben Fukkink. Zij is netwerklid van vakblad HJK.
Kansen in spel: de taaldenkontwikkeling stimuleren in rollenspel
In het project ‘Kansen in Spel’ is de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar de interactie
tussen professional en kind tijdens doen-alsofspel in de huis- of themahoek. Op welke
manier kan zowel het taaldenken van het kind als de kwaliteit van het spel gestimuleerd
worden? Speelplezier staat daarbij voorop. Vandaag worden de resultaten gepresenteerd.
Kansen in spel is een samenwerking tussen Hogeschool iPabo, de Marnix Academie, De
Activiteit en het Kohnstamminstituut.
Annerieke Boland werkt als lector Jonge kind aan Hogeschool iPabo in Amsterdam.
Haar onderzoek richt zich op lerend spelen van jonge kinderen. Zij is netwerklid van
vakblad HJK.
MODEL2TALK: meer halen uit gesprekken met kinderen
Goed kunnen communiceren is een belangrijke vaardigheid om te kunnen deelnemen aan
het maatschappelijk leven. Uit onderzoek weten we dat de rol van de leerkracht
essentieel is in het stimuleren van de communicatieve vaardigheden van (jonge)
kinderen. Zij is hierin een model voor kinderen. Gesprekken bieden bij uitstek een
context om kinderen beter te leren communiceren en tegelijkertijd samen interessante
dingen te leren. Maar wat maakt nu een goed gesprek? En welke gesprekstools kun je
inzetten om jonge kinderen beter te leren communiceren? Meer halen uit gesprekken met
kinderen, je leert het in deze workshop!
Chiel van der Veen is promovendus en docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam,
afdeling Theoretische- en Onderwijspedagogiek en redactielid van vakblad HJK.
www.chielvanderveen.com
O ntwik k el ing svoo rs pron g: ‘
J uf kijk, dit klopt ni et ’
Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong kun je herkennen aan hun intense manier van
leven en reageren. Het is een uitdagende taak om dit te leren begrijpen, erop in te spelen
en ervan te genieten. Hoe begeleid je deze kinderen? Wat zijn hun behoeften op sociaalemotioneel gebied?
6
Esther de Boer is specialist hoogbegaafdheid en werkt als adviseur voor KPC Groep,
waar zij docenten, teams en directies adviseert en begeleidt bij het ontwikkelen,
implementeren en uitvoeren van (passend) onderwijs.
Nathalie van Kordelaar heeft pedagogische wetenschappen gestudeerd in Amsterdam
en heeft samen met Mirjam Zwaan een eigen praktijk; Incontext0 Orthopedagogen.
www.incontexto.nl
Mariken Althuizen werkt als docente, (wetenschaps)voorlichter, onderwijsontwikkelaar
(PO, VO en HO), auteur en trainer/coach. http://2wicked.nl/
Ruimte voor jongens
In het basisonderwijs werken vooral vrouwen. Zij vinden het soms lastiger om met
jongens en 'jongensachtig' gedrag om te gaan. Jongens zijn vaker luidruchtig, bewegelijk
en uitdagend en dat kunnen vrouwelijke leerkrachten al snel als storend en vervelend
ervaren. Jongensgedrag wordt dan ook vaak gecorrigeerd en afgekeurd. Toch is het heel
belangrijk dat ook jongens zichzelf kunnen zijn. Tijdens deze presentatie krijg je inzicht
in de ontwikkeling en behoeften van jongens en hoe dit zich uit in hun gedrag. Hoe kun je
ervoor zorgen dat zowel meisjes als jongens zich prettig voelen in de klas? Marieke
Martens begeleidt in haar eigen praktijk Ma.Ma. Kinder-en Jeugdcoaching kinderen en
ouders met diverse hulpvragen. Ook traint ze pedagogisch medewerkers en leerkrachten
o.a. op het gebied van omgaan met jongens en rust in de groep.
www.mamakinderenjeugdcoaching.nl
Spel, een hulpmiddel bij jonge kinderen met gedragsproblemen
Jonge kinderen kunnen soms ons verpuzzelen door hun moeilijk begrijpbare gedrag. Ze
doen niet mee, spelen veel alleen, verstoren andere kinderen, plagen anderen kinderen
of raken er voortdurend mee in conflict, omdat er niet gebeurt wat zij willen... Dat is heel
lastig voor het kind, de groep en de leerkracht. Toch kan spel een middel zijn om het
contact met het kind positief te beïnvloeden en ook om beter te begrijpen waarom het
kind zich zo lastig gedraagt. In deze workshop gaan we hierop in.
Kobi Wanningen werkte o.a. als docent en coördinator bij het Seminarium voor
Orthopedagogiek en was verantwoordelijk voor de curriculumontwikkeling Jonge Kind in
de Master SEN. Tegenwoordig werkt zij als zelfstandig adviseur.
Spelbegeleiding in de bouwhoek
De bouwhoek is bij uitstek de onderwijshoek die ruimte biedt om al handelend en spelend
te werken aan ‘de 21st century skills’ als samenwerken, communicatie, sociale en
culturele vaardigheden, creativiteit, kritisch denken en probleemoplossende
vaardigheden. Maak dus ruimte, tijd en budget vrij voor inrichting van een bouwhoek,
ook in de groepen 3 want in welke andere hoek of achter welk tafeltje kun je zoveel
vaardigheden oefenen als in de bouwhoek? Een bouwhoek in groep 3 kan bovendien
bijdragen aan een betere aansluiting van het onderwijs in deze groep op dat in groep 2.
Als moeder van 4 zonen besloot Nicole van Zon zich om te laten omscholen van
persvoorlichter tot leerkracht en deze kennis te verdiepen met een Master Sen opleiding
gericht op het jonge kind. Voor deze studie heeft zij praktijkonderzoek gedaan naar de
mogelijkheden van spelbegeleiding in de bouwhoek.
VIER beweegtuinen met kleuters
Een kwalitatief goede bewegingsles met kleuters herken je aan variatie, structuur en aan
het feit dat er voor iedere kleuter iets te halen is. In deze workshop gaan we aan de hand
van vier werkvormen gezamenlijk de aandacht richten op de kernbegrippen: criteria voor
een goede les, speelkriebels, ontwikkelingsdomeinen, de ‘eigens’ en de hamvraag.
Deze criteria en de doorgaande lijn krijgen concreet handen en voeten in good practices:
7
de tuintjes. Ons doel is om je te prikkelen en uit te dagen tot een andere kijk op
bewegende kleuters en geïnspireerd naar huis te laten gaan voor de les van morgen.
Mariska Beenhakker en Theo de Groot richtten in 2010 hun eigen bedrijf ‘Thema,
spelen met gedrag’ op. Zij verzorgen cursussen en trainingen over bewegingsonderwijs
en schreven het boek ‘Beter spelen en bewegen met kleuters’ www.spelenmetgedrag.nl
Zin en onzin van aansluiten bij de leefwereld van kleuters
Goed kleuteronderwijs verruimt de leefwereld van kleuters. Nochtans zien we vaak dat
kleuteronderwijzers met de beste bedoelingen toch blijven steken bij wat kleuters al
kennen. Wellicht bemoeilijkt een verkeerde interpretatie van de begrippen beginsituatie
en interesse mede de emancipatie van kansarme kleine kinderen via de school. Deze
presentatie spit het probleem uit en schetst alternatieven. Zoals het hoort in een
workshop illustreert de spreker niet alleen, hij zet zijn publiek ook aan het werk om zelf
goede voorbeelden te bedenken. Uiteraard hoort een welwillend kritische toetsing van
elkaars ideeën hier ook bij.
Johan De Wilde is opleidingshoofd van de bacheloropleiding Kleuteronderwijs bij
Odisee. Pedagoog van opleiding. Werkte voorheen o.a. voor UNESCO en de Noord-Zuid
beweging in België en daarbuiten.
8
Tweede ronde workshops, lezingen en debatten
11.30-12.45 uur
Als verdriet je spelen kleurt
Spelen is voor (jonge) kinderen van levensbelang … Met spelen oefenen kinderen allerlei
vaardigheden. Een van de belangrijkste vaardigheden is de regulering van emoties en het
zoeken naar oplossingen voor negatieve emoties. Annemieke Mol Lous zal in deze
workshop ingaan op haar onderzoek naar het spel van depressieve kinderen en hoe je in
de klas deze signalen kunt herkennen. Ook zal ze ingaan op de praktische mogelijkheden
om kinderen bij hun spel te helpen om beter met hun emoties om te gaan.
Annemieke Mol Lous is gepromoveerd op de relatie tussen spel en depressie bij jonge
kinderen aan de Radboud Universiteit. Sinds 2009 is zij verbonden aan de Thomas More
Hogeschool en Hogeschool Leiden als lector passend onderwijs/Inclusive Education.
Bouwen aan een gezonde, groene en inspirerende buitenruimte
Je maakt kennis in deze bijeenkomst met een grote variatie aan praktische mogelijkheden
waarop je de buitenruimte van je school kan vergroenen. Met veel foto’s van natuurlijke
elementen zie je hoe de buitenruimte een aantrekkelijke en uitdagende plek wordt waar
kinderen ontdekken, ervaren en ontwikkelen. Als begeleider van jonge kinderen ontdek je
hoe je hierdoor, letterlijk, kan gaan bouwen aan een krachtige leeromgeving. We
behandelen vragen als: ‘Hoe neem ik mijn team mee in deze ideeën?’,
‘Hoe ga je om met tegenslagen?’, ‘Is geld belangrijk?’ Met je eigen “Groene Top 5” kan je
de volgende dag aan de slag.
Moeder, natuurliefhebber en ortho- en klinisch pedagoog Laura Minderhoud heeft zich
gespecialiseerd in de relatie tussen kind en natuur. www.kind-en-natuur.nl
Een natte broek
In deze workshop geeft kinderverpleegkundige en urotherapeute Monique Boeree een
korte uitleg over de urinewegen en hoe zij te werk gaat. Daarna zal zij naar aanleiding
van vragen vanuit de praktijk op de scholen, ingaan op de plasproblemen welke de
kinderen of leerkrachten ervaren. Ze geeft tips hoe met deze kinderen om te gaan.
Monique Boeree is werkzaam op de kinderafdeling in het CWZ te Nijmegen. Daarnaast
is zij een dag in de week urotherapeute en ondersteunt zij hierin kinderen met poep
en/of plasproblemen. Ze is moeder van twee dochters van 6 en 8 jaar.
Hoe ga ik om met een volle klas?
Kleutergroepen zitten vaak bomvol. Hoe geef je als leerkracht alle leerlingen de aandacht
die ze verdienen? Een hele opgave. Specialist klassenmanagement Yvonne Leenders
houdt een korte inleiding over hoe je zo’n volle klas aankan. In een open space aanpak,
onder begeleiding van Aziza Badouri en Esther Sloots (beiden AOb) kijken we samen met
Yvonne Leenders vervolgens welke knelpunten deelnemers tegenkomen en welke
oplossingen er zijn.
Yvonne Leenders was als onderwijsontwikkelaar en -adviseur verbonden aan CPS en
KPC Groep. Het onderwijs aan jonge (risico)kinderen is haar specialisatie. Tegenwoordig
werkt ze als zelfstandig onderwijsadviseur.
Hoe maak je ruimte voor spelen?
Spelen is een natuurlijke behoefte van kinderen en verdient een vaste en prominente
plek in de hele basisschool. Maar hoe maak je daarvoor ruimte in je programma?
Deze workshop geeft handvatten voor een geïntegreerd aanbod met alle ruimte voor
spelen en talentontwikkeling. Aan bod komen het belang van vrij spel, fantasie en
9
creativiteit, speelse werkvormen om taalontwikkeling te stimuleren en poppenspel als
middel binnen onderzoekend en ontwerpend leren.
Na deze workshop zit je vol inspiratie om meteen in de praktijk te brengen. Speel je
mee?
Het belang van spelen vormt in het werk van Irma Smegen de rode draad. Zij is auteur,
verzorgt opleidingen, lezingen en trainingen, zowel in Nederland als internationaal, en ze
is docent op de international pabo (ITEps) van Stenden Hogeschool.
www.speeljewijs.com / www.lilaland.nl
Kansen in spel: de taaldenkontwikkeling stimuleren in rollenspel
In het project ‘Kansen in Spel’ is de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar de interactie
tussen professional en kind tijdens doen-alsofspel in de huis- of themahoek. Op welke
manier kan zowel het taaldenken van het kind als de kwaliteit van het spel gestimuleerd
worden? Speelplezier staat daarbij voorop. Vandaag worden de resultaten gepresenteerd.
Kansen in spel is een samenwerking tussen Hogeschool iPabo, de Marnix Academie, De
Activiteit en het Kohnstamminstituut.
Annerieke Boland werkt als lector Jonge kind aan Hogeschool iPabo in Amsterdam.
Haar onderzoek richt zich op lerend spelen van jonge kinderen. Zij is netwerklid van
vakblad HJK.
Kijk en verwonder
Lesgeven is geen fabriekswerk. Al helemaal niet in de onderbouw. Kleuters moeten de
kans krijgen de wereld om zich heen te ontdekken. Daarvoor is het belangrijk dat je
werkt in het hier en nu. Dat je oog hebt voor wat kinderen op de groep nodig hebben en
dus niet alleen maar lesjes afdraait. Aansluiten op de interesses van de kinderen is al een
stap in de goede richting. Maar vergroot je daarmee hun wereld? Of is er meer mogelijk?
Hoe laat je ze kennismaken met kunst en cultuur? Kom en doe mee. Kijk en verwonder …
Laat mij je inspireren!
Denise Bontje is taalkundige en theatermaker. Zij werkt als adviseur en trainer bij
Sardes en zit daarnaast in de redactie van vakblad HJK.
https://twitter.com/dmaakthetbont
Lees en schrijf je mee?
Als kinderen verdiept raken in hun spel en de thema's in de klas komen er allerlei
kwesties naar boven. Zoals in de 1-2 groep van leerkracht Linda bij het spel in de
bloemenwinkel, de vraag is hoe die prachtige bloemen eigenlijk heten.
Dan brengen de mooie boeken in de klas uitkomst. Ze worden voorgelezen, er wordt in
gesnuffeld en ze worden gebruikt om allerlei tekeningen en schrijfsels toe te voegen aan
de bloemenwinkel.
In deze workshop kijken we naar relaties tussen allerlei spelsituaties en lezen en
schrijven. Ook in groep 3-4. We gaan snuffellezen, maken een verteltafel, oefenen het
expert lezen en kijken naar teksten van kinderen.
Bea Pompert werkt als nascholer en onderwijsontwikkelaar bij De Activiteit, Landelijk
Centrum voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs. Specialismen in de onderbouw o.a. spel
en geletterdheid. Zij is netwerklid van vakblad HJK.
Observeren van gedrag
Een groep jonge kinderen is aan je zorgen toevertrouwd. Je hebt daarmee de opdracht
om hun ontwikkeling nauwlettend in het oog te houden en je aanbod af te stemmen op
hun begeleidings- en speelbehoeften. Het zijn allemaal verschillende kinderen met een
eigen verhaal en ze vragen allemaal iets anders van je. In de meeste gevallen lukt jouw
afstemming! Maar soms vertoont een kind gedrag waarbij je niet meteen weet hoe je
erop in kunt spelen.
10
In deze workshop kijken we met hoofd, hart en handen naar het gedrag van het kind én
naar jouw handelen. Zowel verfijnd observeren als het bespreken van aspecten die gedrag
beïnvloeden komen daarbij aan de orde. Hiermee krijg je meer inzicht in de achtergronden
van het gedrag én kun je jouw afstemmingsmogelijkheden uitbreiden.
Ik nodig je van harte uit een eigen casus in te brengen in deze sessie! Aleid Beets
Kessens is Specialist Jonge Kind met specifieke begeleidings- en speelbehoeften,
orthopedagoog en docent Master EN bij Fontys Opleidingscentrum Speciale
Onderwijszorg in Tilburg. Ook is zij redactievoorzitter van vakblad HJK.
Ontwikkelingsvoorsprong: ‘ Juf kijk, dit klopt niet’
Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong kun je herkennen aan hun intense manier van
leven en reageren. Het is een uitdagende taak om dit te leren begrijpen, erop in te spelen
en ervan te genieten. Hoe begeleid je deze kinderen? Wat zijn hun behoeften op sociaalemotioneel gebied?
Esther de Boer is specialist hoogbegaafdheid en werkt als adviseur voor KPC Groep,
waar zij docenten, teams en directies adviseert en begeleidt bij het ontwikkelen,
implementeren en uitvoeren van (passend) onderwijs.
Nathalie van Kordelaar heeft pedagogische wetenschappen gestudeerd in Amsterdam
en heeft samen met Mirjam Zwaan een eigen praktijk; Incontext0 Orthopedagogen.
www.incontexto.nl
Mariken Althuizen werkt als docente, (wetenschaps)voorlichter, onderwijsontwikkelaar
(PO, VO en HO), auteur en trainer/coach. http://2wicked.nl/
Spel, een hulpmiddel bij jonge kinderen met gedragsproblemen
Jonge kinderen kunnen soms ons verpuzzelen door hun moeilijk begrijpbare gedrag. Ze
doen niet mee, spelen veel alleen, verstoren andere kinderen, plagen anderen kinderen
of raken er voortdurend mee in conflict, omdat er niet gebeurt wat zij willen... Dat is heel
lastig voor het kind, de groep en de leerkracht. Toch kan spel een middel zijn om het
contact met het kind positief te beïnvloeden en ook om beter te begrijpen waarom het
kind zich zo lastig gedraagt. In deze workshop gaan we hierop in.
Kobi Wanningen werkte o.a. als docent en coördinator bij het Seminarium voor
Orthopedagogiek en was verantwoordelijk voor de curriculumontwikkeling Jonge Kind in
de Master SEN. Tegenwoordig werkt zij als zelfstandig adviseur.
‘ Vertel het lekker zel f …’
Jonge Kinderen met autisme, ADHD, hoogbegaafdheid, sensitief... een uitdaging voor ons
als professionals om creatief te leren omgaan met de onderwijs-en leermogelijkheden. Het
gebruik van verhalen, spel en concrete materialen levert tal van mogelijkheden om aan de
slag te gaan in je groep.
De prikkelverwerking levert veel informatie op hoe we als omgeving in kunnen spelen op
de ondersteuningsbehoeften van deze jonge kinderen. Aan de hand van verhalen,
beelden en praktische voorbeelden hoop ik je te inspireren om zelf aan de slag te gaan
en de mogelijkheden van alle leerlingen te zien!
Ilonka van der Sommen verzorgt modules autisme en is onderzoeksbegeleider bij
Fontys OSO. Ze is ook docent in de practitioner autisme. Ze gebruikt verhalen om theorie
en praktijk te verbinden en neemt u op een interactieve en humoristische wijze daarin
mee.
Toezicht en de kwaliteit van het kleuteronderwijs
In deze workshop willen we het nieuwe onderzoekskader van de onderwijsinspectie op
hoofdlijnen onder de aandacht brengen. Dat zal per juli 2017 leidend zijn in het toezicht.
Samen gaan we na hoe het nieuwe kader werkt en wat het betekent, met name voor wie
de inspecteur op bezoek krijgt in de kleutergroepen. Het waarderingskader, als onderdeel
van het onderzoekskader, is daarbij het uitgangspunt. We verkennen (een deel van) de
11
vijf kwaliteitsgebieden en zeventien standaarden om het onderwijs te beoordelen en
maken de vertaalslag naar de onderwijspraktijk en het spelend leren van jonge
leerlingen. Wat herken je en waar is de kern van goed (kleuter)onderwijs te vinden met
behulp van dit kader?
Hermine van Hemert was jarenlang basisschoolleerkracht en voerde coachings-, na- en
bijscholingstaken uit voor het nascholingsinstituut van de pabo. Momenteel is zij
inspecteur voor primair onderwijs en VVE.
Christine Goedhart werkte als basisschoolleerkracht, onderzoeker aan de Universiteit
en adviseur/coach bij onderwijsadviesorganisaties. Zij is nu inspecteur voor primair
onderwijs en VVE.
www.onderwijsinspectie.nl
Zullen we met de poppen spelen?
(Hand-) poppen en knuffels hebben een magische kracht. Spelend met poppen krijg je
kinderen niet alleen aan de praat maar ook in actie of net in de rust. Poppen zijn
medespelers in rollenspelen. Samen spelen met poppen stimuleert, net als rollenspel,
zowel de sociaal-emotionele ontwikkeling als de taalontwikkeling. In deze workshop zie
en ervaar je, hoe je met je eigen pop het spel met de poppen van de kinderen volgt en
verrijkt. Het motto van de workshop is: ‘Vandaag zien en ervaren en morgen zelf aan de
slag’.
Margot Wouterse werkte als onderbouwleerkracht, ontwikkelaar en trainer
‘Speelplezier’ bij Consent onderwijsadvies en Intersym. Sinds 2012 heeft zij haar eigen
bedrijf: Speelpleziermethodiek. Daarnaast is zij al 36 jaar poppenspeler.
www.speelpleziermethodiek.nl
12
Derde ronde workshops, lezingen en debatten
14.00-15.15 uur
‘ V erte l het lekker ze lf …’
Jonge Kinderen met autisme, ADHD, hoogbegaafdheid, sensitief... een uitdaging voor ons
als professionals om creatief te leren omgaan met de onderwijs-en leermogelijkheden. Het
gebruik van verhalen, spel en concrete materialen levert tal van mogelijkheden om aan de
slag te gaan in je groep.
De prikkelverwerking levert veel informatie op hoe we als omgeving in kunnen spelen op
de ondersteuningsbehoeften van deze jonge kinderen. Aan de hand van verhalen,
beelden en praktische voorbeelden hoop ik je te inspireren om zelf aan de slag te gaan
en de mogelijkheden van alle leerlingen te zien!
Ilonka van der Sommen verzorgt modules autisme en is onderzoeksbegeleider bij
Fontys OSO. Ze is ook docent in de practitioner autisme. Ze gebruikt verhalen om theorie
en praktijk te verbinden en neemt u op een interactieve en humoristische wijze daarin
mee.
Bouwen aan een gezonde, groene en inspirerende buitenruimte
Je maakt kennis in deze bijeenkomst met een grote variatie aan praktische mogelijkheden
waarop je de buitenruimte van je school kan vergroenen. Met veel foto’s van natuurlijke
elementen zie je hoe de buitenruimte een aantrekkelijke en uitdagende plek wordt waar
kinderen ontdekken, ervaren en ontwikkelen. Als begeleider van jonge kinderen ontdek je
hoe je hierdoor, letterlijk, kan gaan bouwen aan een krachtige leeromgeving. We
behandelen vragen als: ‘Hoe neem ik mijn team mee in deze ideeën?’,
‘Hoe ga je om met tegenslagen?’, ‘Is geld belangrijk?’ Met je eigen “Groene Top 5” kan je
de volgende dag aan de slag.
Moeder, natuurliefhebber en ortho- en klinisch pedagoog Laura Minderhoud heeft zich
gespecialiseerd in de relatie tussen kind en natuur. www.kind-en-natuur.nl
De speelse 2-3 combinatie
Werken in een 2-3 combinatie geeft vele kansen tot het anders inrichten van het
onderwijs aan deze groep. Laat methodes los, maak de omgeving zo aantrekkelijk
mogelijk, onderzoek de overeenkomsten van beide groepen en werk zoals in een groep
1-2. Door het werken met thema’s profiteren beide groepen van betrokken en speels
leren. De speelwereld dient als oefenruimte voor de geleerde vaardigheden. Ik geef je
inzicht in mijn onderzoek en het uitvoeren in de praktijk.
Corine van den Hoek werkt al jaren in het basisonderwijs, voornamelijk in
kleutergroepen, maar ook in groep 3, 4 , 6 en 7. In de bovenbouw merkte ze dat de
aanpak van ervarend leren ook bij oudere kinderen zijn effect heeft. In 2012 rondde ze
de Master SEN af met als meesterstuk de groep 2-3.
Debat met politici: een einde aan de plofklas?
Leerkrachten zullen het toejuichen: een maximale groepsgrootte van 23 leerlingen. Dat is
de kern van het wetsvoorstel van D66 en SP. Robert Sikkes (AOb) houdt een korte
inleiding over klassengrootte en de politiek. Daarna gaan politici en de zaal onder leiding
van Lisa Westerveld (AOb) in debat over de maximale groepsgrootte. Zal het lukken om
een meerderheid te krijgen voor een wet die een einde maakt aan de plofklas? Robert
Sikkes is hoofdredacteur Onderwijsblad AOb en Lisa Westerveld is
persvoorlichter/lobbyist bij AOb.
Digitaal lesmateriaal voor kleuters
De digitale wereld speelt een steeds grotere rol in het leven van jonge kinderen, en ook
op school werken kinderen steeds vaker met computers en tablets. Het kiezen van een
13
goed, educatief, digitaal programma is echter geen sinecure. Het aanbod is groot, maar
waar moet je op letten bij het selecteren van digitaal materiaal? En hoe zorg je ervoor
dat de programma’s die je kiest optimaal aansluiten bij de behoeften van je leerlingen?
Inge Merkelbach studeerde psychologie en werkte als kinder- en jeugdpsychologe.
Momenteel werkt zij op de Universiteit Leiden aan haar proefschrift waarin zij kijkt naar
de effecten van educatieve digitale programma’s voor kleuters. Zij is netwerklid van het
vakblad HJK.
Ik speel mee!
In deze workshop gaan we al spelend, vanuit een tweetal invalshoeken (cognitieve
ontwikkeling en sociaal emotionele ontwikkeling) praktisch aan de slag met een aantal
dramatische werkvormen. Wat kan je eigen rol zijn als leerkracht? We dagen je uit om
vanuit een veilige setting zelf te spelen en je over mogelijk eigen gêne of remmingen
heen te zetten, op zoek naar je eigen kracht.
Met elkaar delen we ervaringen en leggen we de link naar de eigen praktijk. We hopen je
te inspireren om de opgedane ervaringen meteen toe te gaan passen in je praktijk. Petra
Kerstens ontwikkelde zich van leraar basisonderwijs, tot loopbaanadviseur, tot
trainer/coach persoonlijke effectiviteit en teamleider, tot docent aan de Master (Special)
Educational Needs. Zij begeleidt (theater-)workshops voor kinderen en volwassenen.
Marjan de Wilt werkt vanaf 1980 in het onderwijs, heeft zich gespecialiseerd in het
gebruik van Drama/Muziek en beeldende vakken als ortho- pedagogisch en didactisch
middel, is theatermaker/musicus en heeft een kinderatelier.
Inspirerende leeromgeving samen met ouders
Al jaren geven we informatieavonden en houden we tienminutengesprekken, maar
worden leerlingen daar nu beter van?
Laat je inspireren door Ouderbetrokkenheid 3.0, een manier van denken die je helpt om
een goede samenwerking met ouders te realiseren waar jonge leerlingen beter van
worden.
Ouderbetrokkenheid 3.0 helpt je bovendien zo samen te werken met ouders dat je het
tijd en energie oplevert! Wanneer elke leraar en ouder deze manier van denken
consequent omzet in doen, dan begrijpen leraren en ouders elkaar. Ze zullen gaan
herkennen waar hun belangen overeenkomen en waar ze elkaar versterken in het
vormgeven van goed en passend onderwijs voor ieder kind. En dat geeft nieuwe
inzichten, betrokkenheid op elkaar en de gehele school en dus een inspirerende
leeromgeving.
Peter de Vries is specialist Ouderbetrokkenheid 3.0 bij CPS en netwerklid van vakblad
HJK. www.cps.nl/ouderbetrokkenheid
Leer kleuters mindmappen
Het ligt misschien niet direct voor de hand, maar ook voor kleuters zijn er voldoende
mogelijkheden om ze van mindmapping te laten profiteren. Het visualiseren van woorden
zorgt ervoor dat kleuters in staat zijn om mindmaps te ‘lezen’. Rianne Hofma zet deze
werkvorm in bij woordenschatontwikkeling en begrijpend luisteren en werkt inmiddels al
een aantal jaren met deze didactiek. Ze merkt dat haar leerlingen enthousiast zijn, een
andere luisterhouding ontwikkelen en beter scoren. In deze workshop vertelt zij hoe zij
dit in haar groep aanpakt.
Rianne Hofma is leerkracht. Mindmappen met kleuters is haar specialiteit. Ze schreef
diverse artikelen voor vakbladen over dit onderwerp en verzorgt de workshop
‘Mindmappen met kleuters’ voor de Kleuteruniversiteit. www.mindmappenmetkleuters.nl
MODEL2TALK: meer halen uit gesprekken met kinderen
Goed kunnen communiceren is een belangrijke vaardigheid om te kunnen deelnemen aan
het maatschappelijk leven. Uit onderzoek weten we dat de rol van de leerkracht
14
essentieel is in het stimuleren van de communicatieve vaardigheden van (jonge)
kinderen. Zij is hierin een model voor kinderen. Gesprekken bieden bij uitstek een
context om kinderen beter te leren communiceren en tegelijkertijd samen interessante
dingen te leren. Maar wat maakt nu een goed gesprek? En welke gesprekstools kun je
inzetten om jonge kinderen beter te leren communiceren? Meer halen uit gesprekken met
kinderen, je leert het in deze workshop!
Chiel van der Veen is promovendus en docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam,
afdeling Theoretische- en Onderwijspedagogiek en redactielid van vakblad HJK.
www.chielvanderveen.com
Speelervaringen bij meet- en meetkundeactiviteiten
Jonge leerlingen zijn dagelijks omringd door mogelijkheden om te meten en meetkunde
toe te passen. Ze profiteren ervan als ze kunnen oefenen met meten- en
meetkundehandelingen. Onderzoek op scholen verbonden aan Saxion Hogeschool en de
Marnix Academie laat zien dat deze oefeningen in kleine onderwijsgroepen de
rekenvaardigheid verbetert. Opvallend is ook dat leerkrachten er beter in slagen om
kinderen tot denken aan te zetten tijdens deze oefeningen. Diny van der Aalsvoort licht
toe wat de essentie is van de oefeningen met voorbeelden uit de praktijk ten behoeve
van je praktijk.
Diny van der Aalsvoort was lector Spel aan de HU (2009-2012) en betrokken bij het
lectoraat Rekenen/wiskunde van Saxion Hogeschool (2011-2015). Zij zit in de redactie
van International Journal of Play en is netwerklid van vakblad HJK.
Spelen met de verteltafel
In onze functie van Ambulant Begeleider (Team Jonge Kind EPOS) werken we met jonge
kinderen tussen de 4 en 7 jaar die extra begeleiding nodig hebben. Tijdens onze
begeleidingen staat het spelen en werken rondom de verteltafel vaak centraal. In de loop
der jaren hebben we al veel vertelkisten ontwikkeld. In iedere vertelkist vind je een
prentenboek met de bijbehorende materialen. Door het verhaal meerdere keren voor te
lezen en het na te spelen of andere passende spelen erbij te bedenken worden
verschillende ontwikkelingsgebieden verder ontwikkeld.
In deze workshop krijg je informatie over het doel en het werken met de verteltafel. We
bespreken: - welke boeken hiervoor geschikt zijn; - hoe je een verteltafel inricht; - we
maken samen geschikte vragen, gebruik makend van de denkstimulerende
gespreksmethodiek (DGM); - hoe je de verschillende ontwikkelingsgebieden kunt
stimuleren.
Jose Reehuis, Alvera Tielbeke en Irma Roelofs zijn ambulant begeleiders werkend
voor het Expertise Centrum Passend Onderwijs Salland (EPOS) in het Team Jonge Kind.
Zij hebben allemaal veel ervaring opgedaan in het werken met jonge kinderen binnen het
basisonderwijs en het speciaal basisonderwijs.
Spelen met je groepsplan
Tijdens deze workshop nemen we de deelnemers aan de hand bij het maken van een
groepsplan vanuit spel. Wat heb je nodig om ervoor te zorgen dat spel de leidende
activiteit in je groepsplan is? Hoe maak je het werken aan doelen betekenisvol? Je gaat
spelen (aan de slag) met je meegebrachte groepsplannen, ontdekken hoe doelen vanuit
geletterdheid en gecijferdheid in verschillende hoeken op verschillende manieren een plek
krijgen.
Mirella Raijmakers werkt als leerkracht en onderbouwcoördinator op bs De Brink. Ze is
master SEN jonge kind- en spelspecialist.
Angelique Teeuwen werkt als leerkracht in groep 1-2-3 en leescoördinator op bs De
Driehoek. Ze is master SEN jonge kind en leesspecialist.
Nina van Enckevort werkt als kracht in groep 1-2 op Kc Onder de Linde en vormde
15
n.a.v. het onderzoek van de master SEN jonge kind specialist met een werkgroep het
schoolplein van Onder de Linde om tot een rijke speel-leeromgeving.
Mirella, Angelique en Nina zijn medeoprichter en lid van de Landelijke Beroepsgroep voor
jonge kindspecialisten (LBjk).
Stimuleren van het buitenspel
Op de speelplaats zien we veel kinderen die met plezier spelen en die zo gebruik maken
van de ontwikkelingsmogelijkheden die het buitenspel biedt. Maar sommige kinderen
willen eigenlijk liever niet naar buiten of soms wordt er gewoon niet leuk gespeeld. Als
leerkracht wil je dat alle kinderen lekker kunnen spelen. Maar wanneer spring je in en
hoe stimuleer je buiten het spel? In deze workshop gaan we antwoorden geven op die
vragen.
Greet Caminada is oud-kleuterleidster, Pabo-docente en medewerkster aan een
Landelijk Pedagogisch Studiecentrum. Ze heeft pedagogiek gestudeerd aan de VU en
psychologie aan de UvU. Het jonge kind heeft altijd haar warme aandacht gehad. Zij is
dan ook jarenlang redactielid geweest van vakblad HJK.
www.buitenspeleninhetzonnetje.nl
Zullen we met de poppen spelen?
(Hand-) poppen en knuffels hebben een magische kracht. Spelend met poppen krijg je
kinderen niet alleen aan de praat maar ook in actie of net in de rust. Poppen zijn
medespelers in rollenspelen. Samen spelen met poppen stimuleert, net als rollenspel,
zowel de sociaal-emotionele ontwikkeling als de taalontwikkeling. In deze workshop zie
en ervaar je, hoe je met je eigen pop het spel met de poppen van de kinderen volgt en
verrijkt. Het motto van de workshop is: ‘Vandaag zien en ervaren en morgen zelf aan de
slag’.
Margot Wouterse werkte als onderbouwleerkracht, ontwikkelaar en trainer
‘Speelplezier’ bij Consent onderwijsadvies en Intersym. Sinds 2012 heeft zij haar eigen
bedrijf: Speelpleziermethodiek. Daarnaast is zij al 36 jaar poppenspeler.
www.speelpleziermethodiek.nl
16