Transcript FinTech en regulering

In welke wereld kan de financiële sector terecht komen? Vier scenario’s.
verschillen in toezicht per land
wereld 4:
nationale
oligopolies
wereld 1:
FinTech
niet-verhandelbare
informatie
verhandelbare
informatie
wereld 3:
grote Europese banken
wereld 2:
TechGiants
f
Europees gecoördineerd toezicht
markt
concurrentie
weinig
veel
financiële functie
dienstverleners
nationaal internationaal
specialisatie
weinig
veel
rol FinTech
geabsorbeerd
door banken
vervangt
banken
innovatie
weinig
veel
f
toezicht
systeemrisico
aangrijpingspunt
geografisch bereik
banken
nationaal internationaal
waardeketen
type risico
too big
to fail
too interconnected
to fail
invloed banken
op toezicht
weinig
veel
informatieachterstand
aanzienlijk
beperkt
f
3
Samenvatting
DeopkomstvanFinTechkanhetbedrijfsmodelvanbankenuithollen,maarbiedtbankenook
kansenomhundienstverleningteverbeterenenkostentedrukken.Zolangbankeneen
informatiemonopoliebehouden,ishetonzekerofFinTechheteindevanbankeninluidt.De
matevanverhandelbaarheidvanprivategegevensspeeltdaarineendoorslaggevenderol.
Europesebeleidscoördinatiezorgdenadeeurocrisisvoorsterkaangescherptefinanciële
regelgevingengecentraliseerdEuropeestoezicht.Opkomendeeurosceptischebewegingen
lijkenpolitiekesteunvoorEuropesebeleidscoördinatieonzekerdertemaken.Ditbrengt
onzekerheidvoortoverdematewaarinEuropeestoezichtrisicozoekendgedragvanbanken
kaninperkenendematewaarindefinanciëlesectorzichaantoezichtkanontworstelen.
Beideonzekerhedenbepalendetoekomstvandefinanciëlesectorenduswelkbeleid
effectiefis.Doorbeideonzekerhedentecombinerenontstaanvierscenario’s:
Figuur 1
Toekomstbeelden financiële sector
Nationale verschillen in toezicht
Nationale Oligopolies
FinTech
• Oligopolistisch
• Nationale banken
• Economies of scope
• Fintech geabsorbeerd
• Zwak toezicht door
informatieasymmetrie en capture
• Toetredingsdrempels door
economies of scope
• Systeemrisico geconcentreerd
bij banken en vooral nationaal
• Concurrentie om de markt
• Internationale financiële
dienstverleners
• Specialisatie
• Fintech vervangt banken
• Zwak toezicht door
beleidsconcurrentie
• Systeemrisico in alle onderdelen
waardeketen en internationaal
Financiële transacties
gebaseerd op harde,
internationaal
verhandelbare informatie
Financiële transacties
gebaseerd op zachte,
lokale informatie
4
Grote Europese banken
TechGiants
• Oligopolistisch
• Europese banken
• Economies of scope
• Fintech geabsorbeerd
• Streng toezicht
• Toetredingsdrempels door
streng toezicht en economies of
scope
• Systeemrisico geconcentreerd
bij banken en
grensoverschrijdend.
• Oligopolistisch
• Europese financiële
dienstverleners
• Beperkte specialisatie
• Fintech integreert banken
• Streng toezicht
• Toetredingsdrempels door
streng toezicht
• Systeemrisico vanuit nietbancaire activiteiten en
internationaal
Sterk Europees gecoördineerd
financieel toezicht
Nederlandsebeleidsmakerskunnendekansbeïnvloedendatweineenbepaaldscenario
terechtkomen.Devormgevingvanprivacywetgevingbeïnvloedtdeverhandelbaarheidvan
privategegevens,terwijldeopstellinginEuropesegremiagevolgenheeftvoordematevan
beleidscoördinatieinfinanciëlemarkten.
Richtingdetoekomstmakenonzescenario’sduidelijkdatmetdeopkomstvanFinTech‐
bedrijvennieuwebronnenvansysteemrisicokunnenontstaan.DeopkomstvanFinTech‐
bedrijvenofTechGiantskandeaardvansysteemrisico’sveranderen.Zokunnenschokken
buitenhettraditionelefinanciëlesysteembelangrijkerworden.Denkdaarbijaanhet
wegvallenvaneencrucialeIT‐componentindefinanciëlewaardeketen,maarookaan
cyberaanvallendiecrucialefunctiesuitschakelenenzohetvertrouweninfinanciële
instellingenondermijnen.
1
Inleiding
Eenvandegrootsteuitdagingenvoorbeleidsmakersisombeleidtemakendatrobuustis
vooreenonzekeretoekomst.Datgeldtookvoorbeleidvoordefinanciëlesectorenzekernu
dezeingrijpendverandert.Zozijnnadeeurocrisisfinanciëleregelgevingentoezicht
aangescherptenstappengezetrichtingmeercentraaltoezicht.Tegelijkertijdlijktpolitieke
steunvoorEuropesebeleidscoördinatieonzekerderdoordeopkomstvaneurosceptische
bewegingenindiverselidstaten.DaarnaastspelenonderdeverzamelnaamFinTechin
verschillendedelenindefinanciëlesectorinnovaties.FinTechomvatzoweldetrendvan
toenemendeconcurrentievantechnologiebedrijvenvanbuitendetraditionelefinanciële
wereldmetbanken,alsdeintegratievanvernieuwendeICT‐dienstendoorbanken.
Dezeontwikkelingenhebbengevolgenvoordelangetermijnengaangepaardmet
onzekerheden.Scenario’skunnenbeleidsmakersdanhelpenombeleidskeuzestemaken,
doordatzefundamenteleonzekerhedenblootleggen.In2010schetstenwevoorheteerst
toekomstscenario’svoordefinanciëlesector.1Nuruimvijfjaarlaterdefinanciëlesector
wederomingrijpendverandert,bestaatbehoefteaaneennieuwetoekomstverkenning,
waarbijweopnieuwwerkenmetvierscenario’s.Descenario’sontstaandoortwee
kernonzekerhedentecombineren:‘deverhandelbaarheidvanprivategegevens’en
‘Europesebeleidscoördinatieinfinanciëlemarkten’.Descenario’skijkenongeveer25jaar
vooruit,detijdschaalwaaropdezeonzekerhedenspelen.
Nederlandsebeleidsmakerskunnendekansbeïnvloedendatweineenbepaaldscenario
terechtkomen,maartegelijkertijdkunnenweondanksdieinspanningentochineenander
scenarioterechtkomen.Devormgevingvanprivacywetgevingbeïnvloedtde
verhandelbaarheidvanprivategegevens,terwijldeopstellinginEuropesegremiagevolgen
heeftvoordematevanbeleidscoördinatieinfinanciëlemarkten.Opandereontwikkelingen,
zoalsdeopkomstvanFinTechofnieuwefinanciëleproducten,kunnenbeleidsmakersnietof
1
Zie Bijlsma e.a. (2010).
5
nauwelijksinvloeduitoefenen.Maarditisnietzwart‐wit.Beleidkanweldegelijk
belemmeringenvoortechnologischeontwikkelingenwegnemen,denkaanproeftuinenvoor
innovatievemarktpartijen,2ofjuistopwerpenvoorrisicovolleactiviteiten.
Totslotmerkenweopdatscenario’sgeenvoorspellingenzijnengeenantwoordgevenopde
vraagwatdemeestwaarschijnlijkeontwikkelingenzijn.Inplaatsdaarvanverkennen
scenario’sdetoekomstdoorverschillendedenkwereldenconsistentuittewerkenen
vervolgensbeleidsoptiesteformuleren.
2
De kernonzekerheden
Ontwikkelingenmeteengroteimpactopdefinanciëlesectorendieomgevenzijnmetgrote
onzekerheid,bepalenhoedefinanciëlesectorerindetoekomstuitgaatzien.Dezestudie
groepeertzeintweekernonzekerheden:‘deverhandelbaarheidvanprivategegevens’en
‘Europesebeleidscoördinatieinfinanciëlemarkten’.Hetachtergronddocument‘Trendsen
scenario’svoordeNederlandsefinanciëlesector’beschrijftdebelangrijkstetrendsen
ontwikkelingen.
Verhandelbaarheid van private gegevens
Descenariodimensie‘matewaarinfinanciëletransactiesgebaseerdzijnopcontracteerbare
privateinformatie’bundeltallerleivragen,zoals:inwelkematezullenfinanciëleinstellingen
enFinTech‐bedrijvengebruikmakenvanhungegevensvanbedrijvenenconsumenten?;
kunnenzedezegegevenscombinerenmetanderebronnen,ofzelfsverkopenaanandere
bedrijven?Tweeontwikkelingenliggenaandezevragentengrondslag:deopkomstvanICT
eneengroeienderolvoordatametbetrekkingtotkarakteristiekenengedragvan
individuelebedrijvenenpersonen.
DeopkomstvanICTindefinanciëlesectorspeeltalgeruimetijd,maardeontwikkelingen
versnellen.Gebruiksvriendelijkeapplicatiesoptabletensmartphonevervangen
internetbankieren.Tegelijkertijdbrengentech‐startupsintoenemendemateinnovatiesin
financiëleproductentotstand.DitwordtookwelFinTechgenoemd.Vandezetermbestaat
geeneenduidigedefinitie,zoalshetkader‘TweevoorbeeldenvanFinTech’illustreert.
FinTechbetreftnietalleenICT‐bedrijvenvanbuitendetraditionelefinanciëlewerelddie
zichrichtenopfinanciëlediensten,maarookintegratievanvernieuwendeICT‐diensten,
zoalsbigdatatechniekendoorbanken.
2
Zie DNB (2016).
6
Figuur 2
20
Durfkapitaalinvesteringen in FinTech verdriedubbeld
investeringen, in
miljarden euro’s
18
2014
16
2010
totaal
2014
investeringen en deals tussen 2010-2014
14
12
VS
2013
10
2012
2011
8
6
4
overig
2010
2
Europa
0
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
aantal deals
Bron: CPB, DowJones.
FinTechgroeitsnel.Figuur2laatziendattussen2012en2014deomvangvande
wereldwijdeFinTech‐investeringenverdrievoudigdetot17,5miljardeuro,terwijlhetaantal
investeringenverdubbeldetotdrieduizend.FinTechspeeltopveelterreinentegelijk:
betalingsverkeer,kredietverlening,factoring,verzekerenenvermogensbeheer.3
Toetredendetechbedrijvenrichtenzichvooralopdieactiviteitenwaarinzeeen
concurrentievoordeelopbankenhebben,omdateenvolledigebankvergunningnietvereistis
envolstaankanwordenmet‘lichtere’vergunningen.4OpdezemanierontsnappenFinTech‐
bedrijvenaandehogecompliancekostenwaarmeebankenwordengeconfronteerd.5
Twee voorbeelden van FinTech-bedrijven
Het Nederlandse Adyen en de Amerikaanse Lending Club zijn twee voorbeelden van succesvolle techstartups. Adyen biedt een wereldwijde online betaaldienst aan winkels en internetbedrijven waarbij deze
zich geen zorgen hoeven te maken over de wirwar aan (inter-)nationale betaalmethoden. Eind 2015
waardeerden durfkapitaalinvesteerders deze betaalstartup op ongeveer 2,3 miljard US dollar.
De Lending Club is een online peer-to-peer leenplatform dat particulieren en bedrijven die geld willen
uitlenen, koppelt aan particulieren en bedrijven die een lening zoeken. Waar traditionele Amerikaanse
banken kredieten toekennen op basis van FICO-scores, gebruikt de Lending Club extra gegevens uit
verschillende (openbare) bronnen, zoals gegevens uit overheidsregisters en data afkomstig uit sociale
media en internetgedrag. Door alle data te combineren met Big Data-technieken, ontstaat een vollediger
risicobeeld van een lening aan een klant. Hierdoor kan de Lending Club vraag en aanbod van kredieten
met bepaalde risicoprofielen efficiënt bij elkaar brengen. Bij de beursgang eind 2014 waardeerden
beleggers de Lending Club op 8,5 miljard US dollar.
3
Zie DNB (2016).
Voor het betaalverkeer of kredietverlening zonder aantrekken van deposito’s volstaan lichtere vergunningseisen.
5
Zie ACM (2014).
4
7
Deandereontwikkelingiseentoenemendbelangvanhetterugvinden,opslaanen
interpreterenvangrotehoeveelhedendataoverbedrijvenenpersonen.Zokunnenfinanciële
instellingen6openbaredatabronnen,zoalssocialemedia,combinerenmethuneigen
klantgegevensomdekredietwaardigheidvanklanteninteschatten,ofomopbasisvan
bankgegevensklantspecifiekemarketinginspanningenmogelijktemaken.
Hoefinanciëleinstellingendezemogelijkhedengaangebruiken,hangtondermeerafvande
vormgevingvanprivacywetgeving.Hierbestaangroteinternationaleverschillen.Europa
heeftalgemeengeldenderichtlijnen,waarbijconsumentenrechtencentraalstaan.IndeVS
bestaatgeengeneriekeprivacywetgeving,maarwelenkelesectorspecifiekeprivacywetten.
Bedrijvenkiezenveelalzelfhunprivacybeleidenvragenconsumentenexplicietinte
stemmenmethunbeleid.Alszedatdoen,zijndataverzamelingenbewerkingtoegestaan.In
Chinaontbrekendefundamentenvangegevensbescherming,7hoewelhetstrafrechtenkele
bepalingenkentoverdebeschermingvanpersoonsgegevens.HetChineseVolkscongres
introduceerdein2012eenstandaardvoordebeschermingvanpersoonsgegevensophet
internet.8
Ookdeverwachtingenvanconsumentenoverhoefinanciëleinstellingenmethungegevens
omgaan,bepalenhetgebruikvanpersoonsgebondendataindefinanciëlesector.In2014
wildeINGhetbetaalgedragvanklantengebruikenomgerichteaanbiedingenvanandere
bedrijvenmogelijktemaken,mitsklantenhierexpliciettoestemmingvoorgaven.Nabreed
protestverdweenhetplanindeijskast.Deplannenwarenechterbescheideninhetlichtvan
watsocialemediabedrijvendoenmetpersoonsgegevens.Aandeenekantgeven
consumentenaanzeeraanhunprivacytehechten,aandeanderekantzijnzebereid
persoonsgegevensovertedragen,ookalsdateenvoudigtevermijdenis.9
Europese beleidscoördinatie in financiële makten
Nationalebeleidsmakerszijnverantwoordingverschuldigdaanhunnationaleparlementen
enrichtenzichdanookineersteinstantieopnationalebelangen.Ditbepaaltdematevan
beleidscoördinatieinEuropa.Somslopendebelangentussenlidstatenuiteen,tenzijze
wordengeconfronteerdmeteengemeenschappelijkedreiging,zoalsdeexistentiële
bedreigingvoordeeuroin2012.10
DitbrengtonzekerheidvoortoverdematewaarinEuropeestoezichtrisicozoekendgedrag
kaninperkenenheeftgevolgenvoordematewaarindelenvandefinanciëlesectorzichaan
toezichtkunnenontworstelenviaschaduwbankieren.Hetbelangvanschaduwbankierenis
sindsdefinanciëlecrisisin2008nietafgenomen.11Strengeregelgevingindegereguleerde
bankensectorgeefteenprikkeldezeteontduikenviaschaduwbankieren.Eenandere
oorzaakisbeleidsconcurrentie,waarbijlandenaantrekkelijkwillenzijnalsvestigingsplaats
6
Zowel banken als ICT-bedrijven die zich richten op financiële diensten.
Zoals eenduidige rechten over toegang tot informatie, een autoriteit gegevensbescherming en handhavingsinstrumenten.
8
Zie De Hert en Papakonstantinou (2015).
9
Zie Rose (2006), en Grossklags en Acquisti (2005).
10
Zie Darvas en Leandro (2015).
11
Zie ECB (2015).
7
8
voorfinanciëleinstellingen.Datkandoorminderingrijpendtoezicht.12Deverschillenin
reguleringdiehierdoorontstaan,makengecoördineerdtoezichtlastiger.
Ofdebewegingrichtingmeerbeleidscoördinatiedoorzet,stopt,ofzelfsomkeert,wordt
medegedrevendoornationalepolitiekestromingeneneconomischegroei.Indiverse
Europeselandenwinneneurosceptischebewegingenterrein,denkaanhetreferendumover
hetEU‐lidmaatschapinGroot‐Brittannië,deverkiezingsuitslageninOostenrijkofItalië,of
hetOekraïnereferenduminNederland.Politiekesteunvoormeerbeleidscoördinatiehangt
ooksamenmeteconomischeontwikkelingen.Lageeconomischegroeileidttothoge
werkloosheid,toenemendedivergentietussenzuidelijkeennoordelijkelandenenhoge
schuldenbijbedrijven,overhedenenconsumenten.Ineendergelijkewereldgroeiende
belangentegenstellingentussenlandenengunnenpartijeninonderhandelingenovernieuw
beleidelkaarminder.Hogereeconomischegroeicreëertdaarentegenmeerruimteom
stapsgewijsverdernaarelkaartoetegroeien.
3
Scenario’s
Devierscenario’sontstaandoordekernonzekerhedenuitdevorigeparagraafte
combineren,ziefiguur3.Descenarionamensluitenaanbijhunmarkstructuur.Descenario’s
verschillennietalleeninmarktstructuur,maarookinhoezedefinanciëlefunctiesvervullen
enhoesysteemrisico’sontstaan.Dezesectiegeefteenkortebeschrijvingvandescenario’s.
Devolgendesectieswerkendescenario’sverderuitengaaninopmarktstructuur(sectie4),
financiëlefuncties(sectie5),ensysteemrisicoenoverheidsfalen(sectie6).
12
Zoals lagere kapitaalbuffers, minder on-site controles en minder data-uitvragen.
9
Figuur 3
Toekomstbeelden financiële sector
Nationale verschillen in toezicht
Nationale Oligopolies
FinTech
• Oligopolistisch
• Nationale banken
• Economies of scope
• Fintech geabsorbeerd
• Zwak toezicht door
informatieasymmetrie en capture
• Toetredingsdrempels door
economies of scope
• Systeemrisico geconcentreerd
bij banken en vooral nationaal
• Concurrentie om de markt
• Internationale financiële
dienstverleners
• Specialisatie
• Fintech vervangt banken
• Zwak toezicht door
beleidsconcurrentie
• Systeemrisico in alle onderdelen
waardeketen en internationaal
Financiële transacties
gebaseerd op harde,
internationaal
verhandelbare informatie
Financiële transacties
gebaseerd op zachte,
lokale informatie
Grote Europese banken
TechGiants
• Oligopolistisch
• Europese banken
• Economies of scope
• Fintech geabsorbeerd
• Streng toezicht
• Toetredingsdrempels door
streng toezicht en economies of
scope
• Systeemrisico geconcentreerd
bij banken en
grensoverschrijdend.
• Oligopolistisch
• Europese financiële
dienstverleners
• Beperkte specialisatie
• Fintech integreert banken
• Streng toezicht
• Toetredingsdrempels door
streng toezicht
• Systeemrisico vanuit nietbancaire activiteiten en
internationaal
Sterk Europees gecoördineerd
financieel toezicht
Nationale Oligopolies
‘NationaleOligopolies’beschrijfteentoekomstigefinanciëlesectorwaarinbankennationaal
blijven,omdatlokaleaanwezigheidnodigisominformatieteverzamelen,terwijl
transactiekostenvangrensoverschrijdendbankierenhoogzijndooronzekerheiden
onvoorspelbaarheidvanbuitenlandsetoezichthouders.Denoodzaakvaneenlokaalnetwerk
envaneenintegraaldienstenpakketbelemmerttoetreding.Demarktisdaardoorsterk
oligopolistisch.Vanwegehunomvangenbelangvoordeeconomiehebbenbankeneentoo‐
big‐to‐fail(TBTF)status.BankenintegrerensuccesvolleFinTech‐technologieomnieuwe
financiëledienstenenproductenaanhunklantentebieden.
FinTech
‘FinTech’beschrijfteentoekomstvanconcurrerendeinternationalemarkteninfinanciële
dienstverleningdoorFinTech‐bedrijven,diebankengrotendeelshebbenverdrongen.
Essentielefinanciëlefuncties,zoalsbetalingsverkeerenfinanciering,wordenuitgevoerd
10
doorFinTech‐bedrijven,enaandelen‐enobligatiemarkten.FinTech‐innovatiesverminderen
nietalleenderolvanfysiekeafstandbijhetbedienenvanklanten,maarzijnookgerichtop
hetexploiterenvanirrationeelgedragenarbitragetussennationaletoezichtregels.FinTech‐
bedrijvenkennengeenlandsgebondenheid,watleidttottoezichtsconcurrentietussenlanden
omfinanciëleinstellingenaantetrekken.HierdoorondervindenFinTech‐bedrijvenweinig
beperkingenvanreguleringwattoetredingopdeelmarktenvergemakkelijkt.
Grote Europese Banken
‘GroteEuropeseBanken’schetsteenwereldwaarfinanciëledienstverleningzich
concentreertbijeenaantalgroteEuropesebanken.Dezebankenhebbentemakenmet
gecentraliseerdEuropeesfinancieeltoezichtenstrengewet‐enregelgeving.Ditmaakt
toetredingopdeelmarktenlastiger.Toetredingsbarrièresontstaanookdoordathet
aanbiedenvaneenintegraaldienstenpakketenlokaleaanwezigheidinmarktennoodzakelijk
zijnvoortoetreders.Demarktsituatiekarakteriseertzichdanookalseenoligopolie.
Innovatievindtveelalplaatsbuitendegevestigdebanken,maarbankenadopteren
succesvolleinnovatiesviasamenwerkingofviaacquisities.BankenintegrerenFinTech‐
technologieomzo(nieuwe)financiëledienstverleningbetertelatenaansluitenopde
behoeftenvanhunklanten.BankenzijninditscenarioTBTF.
TechGiants
‘TechGiants’iseentoekomstwaarinfinanciëledienstverleningzichconcentreertbijgrote
technologiebedrijven,ookwelTechGiants.Zijverdringenbankenvanwegehuncomparatieve
voordelenomfinanciëleinformatieefficiënterteanalyseren.Demarktsituatieiseen
oligopolie,metstrengeregelgevingalsbelangrijkstetoetredingsdrempel.TechGiantsnemen
destrengetoezichtseisenvoorliefomdatintegrerenvanbankdiensteninhun
productenpaletgrotetoegevoegdewaardeheeft.UniformEuropeestoezichtbeperktde
TechGiantstotEuropesefinanciëleinstellingen,maarbinnenEuropazijnzeniet
landgebonden.Innovatievindtplaatsopalledelenvandewaardeketenenzijnveelalgericht
ophetomzeilenvanregulering.TechGiantsinternaliserensuccesvolleinnovaties.Strenge
reguleringengeslotenstandaardenvormeneenremopinnovatie.
4
Marktstructuur
DeopkomstvanICTindefinanciëlesectorkanuiteenlopendegevolgenhebben.Zokunnen
FinTech‐bedrijvendiezichopéénproductofdienstrichten,hetbedrijfsmodelvanbanken
uithollen.Tegelijkertijdbiedtdezelfdetechnologieookkansenvoortraditionelespelersom
hundienstverleningteverbeterenenkostentedrukken.Ookhebbentraditionelespelers
doorhunkennisvanregelgevingentoegangtotinformatieuitrelatiebankieren(ookwel
zachteinformatie)eenconcurrentievoordeeltenopzichtevantoetreders.
Kortom,hetisonzekerhoeFinTechdemarktordeningzalveranderen.Vandaardatde
scenario’sverschilleninmatevanconcurrentie,demarktvorm,ofdemogelijkhedenvoor
toetreding,degeografischecomplexiteitvandemarktendeprikkelsomteinnoveren.
11
Concurrentie en toetreding
Eencompetitievefinanciëlesectorbezorgthetmaatschappelijkverkeerlageremargesop
financiëleproductenenlagereprijzenvanfinanciëleproducten.Andersomkanonvoldoende
concurrentieconsumentenenbedrijvenbenadelenviahogereleentarieven.Ookzijner
indirectenadeligegevolgen:hogereleenrentesopbedrijfsleningenkunneninvesteringen
beperkenendaarmeeookeconomischegroeieninnovatie.
In‘GroteEuropesebanken’,‘NationaleOligopolies’en‘TechGiants’karakteriseertdemarkt
zichalseenoligopolie.Indezemarktsituatiebiedenslechtseenpaargroteaanbieders
financiëledienstenaan.Oligopoliesontstaandoortoetredingsbarrièresenverschillenper
scenario.In‘TechGiants’en‘GroteEuropesebanken’vormtstrengeregelgevingeen
toetredingsdrempel.Immers,decompliancekostendiegepaardgaanmetnalevingvan
regelgevingzijnveelalverzonkenenvormendaarmeeeentoetredingsbarrière.13In
‘NationaleOligopolies’spelenhogetransactiekostenvangrensoverschrijdendbankierenals
gevolgvandeverschillenintoezichtsregimes.Datbelemmerttoetredingdoorbuitenlandse
banken.Indescenario’s‘NationaleOligopolies’en‘GroteEuropesebanken’zijndetoegang
totzachteklantinformatie,hetaanbiedenvaneenintegraaldienstenpakketendenoodzaak
vaneenkantorennetwerktoetredingsdrempels.Vanwegehetbelangvanzachte,niet
verhandelbareinformatiehebbenvooraldegevestigdebankeninzichtinkrediethistorieen
betaalgedrag.Toetrederskunnendoorhetontbrekenvandezeinformatiemindergoed
concurreren.Daarnaastmoetentoetredersookeenintegraaldienstenpakketaanbiedenen
eenkantorennetwerkofvergelijkbareinfrastructuuropzetten.Ditvergtaanzienlijke
investeringendieeentoetredingsdrempelvormen.
‘FinTech’kentconcurrentieopalledelenvandewaardeketen.Toetredingtotdemarktvoor
financiëledienstverleningiseenvoudig,metalsgevolgeenomvangrijkaantalactieve
partijen.Insommigedeelmarktenbestaatconcurrentieomdemarkt,vanwege
netwerkeffectenendelagekostenvanhetuitrollenvandiensten.Indiemarktendomineren
enkelegrotespelers.Hetstartenvaneenondernemingkaninelkdeelvandewaardeketen.
Immers,verschillende(basis‐)onderdelenvaneenfinanciëledienstzijnindemarktte
verkrijgen.Expansienaaranderelandeniseenbelangrijkestrategieommarktaandeelte
vergroten.
Geografie
Meerderefactorenbepalendegeografischecomplexiteitvandefinanciëlesector.Zobepaalt
degeografischereikwijdtevanhettoezichtvooreenbelangrijkdeeldeinternationale
activiteitenvanfinanciëleinstellingen.NaarmatetoezichtzichmeerEuropeesoriënteert,
vindengrensoverschrijdendeactiviteitengemakkelijkerplaats,enviceversa.Eenandere
factorishetbelangvanlokalebindingbijdeontplooiingvanactiviteitenvanfinanciële
instellingen.Hoemeerfinanciëletransactiestotstandkomenopbasisvanlokaleinformatie,
destemeernoodzaakerisvoorlokaleaanwezigheidvannationaleoriëntatievanfinanciële
instellingen.
13
Zie ACM (2014).
12
Indrievandevierscenario’szijnfinanciëleinstellingeninternationaalactief.Zodomineren
in‘TechGiants’EuropeseTech‐bedrijvendefinanciëlesector.TechGiantszijnimmersniet
landgebonden,maarEuropeestoezichtbeperkthunactiviteitentotEuropa.Ookin‘FinTech’
speeltlokalebindingeenkleinerol.Omdattegelijkertijdooknationaleverschillenintoezicht
bestaan,kentditscenariovoornamelijkinternationalefinanciëleinstellingen,diedeze
verschillenwegarbitreren.DoorEuropeestoezichthebbenweinhetscenario‘Grote
Europesebanken’bankendieinEuropaactiefzijn.Erbestaatdaarbijeengeredekansdatin
NederlandactiefzijndebankennietNederlandszijn.
Alleenin‘NationaleOligopolies’beperkendeactiviteitenvanfinanciëleinstellingenzichtot
Nederland.Inditscenarioontstaanfinanciëletransactiesopbasisvanlokaleinformatie,wat
lokaleaanwezigheidvanfinanciëleinstellingenvereist.Omdattoezichttegelijkertijd
nationaalis,beperktditfinanciëleinstellingentotdeNederlandsemarkt.
Innovatie
Bijprikkelsomteinnoverenspelenmeerderefactoreneenrol.Dematevanconcurrentieis
eenbelangrijkefactor,albestaatergeenmonotoonverbandtusseninnovatieen
concurrentie.Eenzekerematevanconcurrentieisbeterdaneenmonopolie.Immers,een
monopolistheeftweinigprikkelsomteinnoveren,omdathijtegelijkertijdmetzijn
bestaandeproductookdebijbehorendemonopoliewinstverliest.Erisechtereen
omslagpuntwaarnameerconcurrentietenkostegaatvaninnovatie.Inextreem
concurrerendemarktenzijnwinstenimmerslaagenisdebeloningvoorinnovatieklein.
Daarbijkansprakezijnvanconcurrentieomdemarkt,waarbijtijdelijkemonopolieselkaar
opvolgen.
TechnischestandaardenzijnvantoenemendbelangvoorFinTechomdatzijhetmogelijk
makenominnovatiestecombineren.Openstandaardenzijndekernvanhetsuccesvanict‐
ontwikkelingen.Devormgevingvaneenstandaardisbepalendvoorwelkebedrijvenerhet
meestvangaanprofiteren.Daaromproberenbedrijvendeontwikkelingvanstandaardente
beïnvloedendoordezetesponsoren.14
Almetalkent‘FinTech’veelinnovatiedoordecombinatievanopenstandaardenen
concurrentieomdemarkt.‘NationaleOligopolies’heeftveelinnovatiedoorsymbiosevan
internationaalopererendeFinTech‐bedrijvenenlokalebanken.FinTech‐bedrijvenfocussen
zichopbackoffice‐productendiebankenkunnenafnemenomhundienstverleningte
verbeteren.In‘TechGiants’iserinnovatiedoorconcurrentieopdemarkt,diekanontaarden
inmachtsposities.InditscenariobeperkendegeslotenstandaardenvanTechGiantsde
innovatie.Hetscenario‘GroteEuropesebanken’ishetminstinnovatievedooreengebrek
aanconcurrentie,waarbijbelangrijkeFinTech‐innovatiessneldoorbankenworden
overgenomen.Bankenhanterendaarbijgeslotenstandaarden.
In‘GroteEuropesebanken’,‘Nationaleoligopolies’en‘TechGiants’innoverenzowel
gevestigdefinanciëleinstellingenalsFinTech‐bedrijven.GroteEuropesebankenen
TechGiantsnemendeFinTech‐bedrijvenindecorresponderendescenario’ssneloveren
14
Zie Lerner en Tirole (2006).
13
internaliserendeinnovaties.FinTech‐bedrijvenzullenindezescenario’sdanookeenkortere
levensduurhebben.In‘NationaleBanken’ismeersprakevaneencomplementariteittussen
nationalebankenenmeerinternationaleFinTech‐bedrijven.
5
Financiële functies
Hetfinanciëlesysteemvervultdriehoofdfuncties15indeeconomie:
1. Sparenenbetalen,
2. Financierenenverzekeren,
3. Prijsinformatieenmonitoring.
Iederfinancieelsysteemvervultdezefuncties,maardeinstitutiesverschillentussende
scenario’s.
Sparen en betalen
EengrootdeelvandeFinTech‐innovatiesrichtzichophetbetalingsverkeerenkanzoeen
belangrijkeinkomstenbronvoorbankenbedreigen.Bekendeinnovatieszijnonline
betaaldiensten,digitalevalutaenmobielebetalingen.Delaatstezijnvooralpopulairindelen
vanAziëenAfrika,maarinhoeverrezehetbetalingssysteemfundamenteelveranderen,blijft
devraag.Vooralsnoglijkenzebetaaltransactiesinhetretailbetaalverkeergoedkoperte
maken.16Ookblijftonduidelijkinhoeverrebankenzelfdezetechnologieën(kunnen)
ontwikkelen.BankenlijkenvooralteinvestereninFinTech‐bedrijvenomaangehaaktte
blijven.17
Technologiesteltfinanciëledienstverlenersinstaatomverschillendefinanciëledienstente
integreren.Sparenevolueertnaarvermogensbeheer,waarbijgeïntegreerdeexternediensten
helpenomspaardoelenterealiseren.Denkaanaanvullendedienstenzoalshetaanbieden
vanvliegticketswanneerklantensparenvooreenreis.
In‘GroteEuropesebanken’en‘Nationaleoligopolies’verzorgenbankensparenenbetalen.
ZegebruikendaarbijFinTech‐technologiediezeovergenomenofzelfontwikkeldhebben.In
‘FinTech’ontstaanopenstandaardenvoorbetalingsverkeer,zoalsblockchain,waardoor
FinTech‐bedrijven,tenkostevanbanken,hetbetaalverkeerengeïntegreerd
vermogensbeheerverzorgen.In‘TechGiants’verzorgeninternationaleTechGiantssparenen
betalenvanwegedehogetoetreeddrempels.TechGiantsgebruikengeslotenstandaardendie
derdennietkunnengebruiken.
15
Onze hoofdfuncties clusteren de zes functies van Merton en Bodie (1995).
Zie Philippon (2016).
17
Zie Rysman en Schuh (2016).
16
14
Financiering
InNederlandspelenbankeneensleutelrolinbedrijfsfinanciering:hetmkbhangtvoor80%
afvanbankfinanciering.18Tegelijkertijdgroeitalternatievefinancieringhard,zijhetvanaf
eenlaagniveau(figuur4).Alternatievefinancieringblijfthiermeevooralsnognichemarkten
enhetblijftonzekerofdezealternatievendebankenkunnenverdringen.
In‘GroteEuropesebanken’en‘NationaleOligopolies’financierenbankenbedrijven.
Naarmatebankengroterworden,stijgthetrisicodatmkb‐bedrijvenlastigeraanfinanciering
kunnenkomen.19Tenminstetweeoorzakenliggenhieraantengrondslag.Zovereisenmkb‐
leningenintensieveremonitoringdankredietverleningaangroterebedrijven,dieveelalop
ratioanalyseisgebaseerd.Ookkandecomplexereorganisatiestructuurvangrotebanken
leidentotschaalnadelendierelatiegerichtbankierenduurdermaken.Hetbankbedrijfis
meergerichtopefficiencydanopadviesomvoordeondernemerdebestpassende
financieringsconstructietezoeken.Ditrisicospeeltnietbijhetgrootbedrijf.Datbeschiktzelf
overfinanciëleexpertiseenkanookfinancieringophalenindefinanciëlemarkten.
Figuur 4
160
snelle groei crowdfunding in Europa
miljoen euro
140
Verenigd
Koninkrijk
120
100
80
60
40
20
0
2012
2013
Bron: UK Alternative Finance Benchmarking Report (2015).
Frankrijk
Duitsland
Spanje
Nederland
2014
In‘TechGiants’en‘FinTech’speeltfysiekeafstandgeenrolbijdetotstandkomingvan
financieringsrelatiesvanwegedecentralerolvanharde,internationaalverhandelbare
informatie.TechGiantsenFinTech‐bedrijvenmakendaaromweinigonderscheidtussen
kredietaanvragenvanhetmkbofvanhetgrootbedrijf.Voormkb‐bedrijvenhangende
beschikbaarheidvanfinancieringendefinancieringskostenafvandeschaalvoordelenen
leenvoorwaardenvanTechGiantsofFinTech‐bedrijven.Daarnaastzalindezescenario’s
marktfinancieringwaarschijnlijkeengrotererolgaanspelen.
Prijsinformatie en monitoring
Financiëlesystemengenererentweetypeninformatie.Zegenererenprijsinformatiezoals
rentesenaandelenprijzen(marktinformatie),diehuishoudensenbedrijvengebruikenbij
18
19
Zie Bijlsma e.a. (2015).
Zie Sapienza (2002).
15
consumptie‐,spaar‐eninvesteringsbeslissingen.Daarnaastcreërenzeinformatieoverde
kwaliteitvanmanagement‐eninvesteringsbeslissingenvanbedrijven(monitoring).
Historischgezienhebbenprofessionelebeleggersexclusieftoegangtotkostbaregegevens
viasystemenalsBloombergenThomsonReuters.Deinformatiepositievanniet‐
professionelebeleggersverbeterdemetdeopkomstvanhetinternet,toenfinanciële
gegevensgemakkelijkertoegankelijkwerden.InhetFinTech‐scenariokrijgtdezetrendnog
eenimpulsviadeopensource‐technologieofviatransactiesystemenopbasisvan
blockchaintechnologie.In‘TechGiants’verbetertdeinformatiepositievanniet‐professionele
beleggersookdoorinnovatiesvanEuropeseTechGiants,maarminderdaninhetFinTech‐
scenariovanwegehetgebrekaanconcurrentie.In‘GroteEuropesebanken’en‘Nationale
oligopolies’verandertdeinformatiepositievanniet‐professionelebeleggersniettenopzichte
vandehuidigesituatie.
In‘TechGiants’en‘FinTech’vindtmonitoringvanbedrijvenplaatsopbasisvanharde,
verifieerbareinformatie.20Hardeinformatiefaciliteertmonitoringvanfinanciëleinstellingen
enverbetertcorporategovernanceomdatinvesteerdersderisico’svanfinanciële
instellingenbeterkunnenbeoordelen.In‘GroteEuropesebanken’en‘Nationaleoligopolies’
isinformatienietverhandelbaar.Bankenspelendaarominbeidescenario’seencentralerol
bijmonitoringenbeschikkendaardooroveruniekekennisoverbedrijvendiezetegelde
maken.
6
Systeemrisico en overheidsfalen
Alseensysteemrisicomaterialiseert,belemmertdithetefficiëntfunctionerenvanhet
financiëlesysteem,metgrotegevolgenvoordeeconomie.Ditisdedefinitievan
systeemrisico.Systeemrisicoendedaarbijbehorendebesmettingskanalenvereisendaarom
extraaandachtvantoezichthouders.In‘GroteEuropeseBanken’en‘NationaleOligopolies’
spelenbankeneencentralerolinhetverspreidenvaneensysteemschokvanwegehun
functiealsintermediair.Systeemrisico’skunnendanlangsruwwegviertypen
besmettingsmechanismenontstaan.Allereerstkunnenmeerderebankenblootstaanaan
hetzelfderisico,bijvoorbeelddoordatzedezelfdesoortbezittingenhebben.Bijeenschok
komtdefinanciëlegezondheidvanaldieinstellingentegelijkertijdingevaar.Eenander
kanaalvormendirecteonderlingefinanciëleverbindingentussenbanken,zoals
interbancaireleningen.Alseenbankomvalt,komenanderebankenvervolgensookinde
problemen.Eenderdekanaalisinformatiebesmetting.Marktenkrijgendannieuwe
informatieoverdewaardevanbezittingen,maarwetennietwelkebankensolvabelzijnen
welkeniet.Tijdensdefinanciëlecrisisvan2008droogdennazo’nreputatieschokde
financieringsmarktenop.Eenlaatstekanaaliseenpaniekreactievanfinanciersdietwijfelen
aandesolvabiliteitvandebank.Ditleidttoteenbankrunwaarbijdepositohouders
20
In ‘TechGiants’ kunnen de gesloten standaarden nog steeds tot betere algemene informatie buiten de TechGiants zelf
leiden. Immers, derden kunnen de techniek, waarschijnlijk tegen betaling, gebruiken om informatie te ontsluiten, maar de
onderliggende standaarden kunnen ze niet gebruiken om te innoveren,
16
onmiddellijkhuntegoedenopvragen.Ditvormteensysteemrisicoalshierdooreen
systeembankinliquiditeitsproblemenkomt.
DeopkomstvanFinTech‐bedrijvenofTechGiantskandeaardvansysteemrisico’s
veranderen.Zokunnenschokkenbuitenhettraditionelefinanciëlesysteembelangrijker
worden.DenkaangemeenschappelijkeICT‐problemendiebijFinTechenTechGiantskunnen
spelen,maarookaanhetwegvallenvaneencrucialeIT‐componentindewaardeketen.Ook
kunnenernieuwebronnenvanschokkenontstaan.Cyberaanvallenkunnenbijvoorbeeld
crucialefunctiestijdelijkuitschakelen,terwijleengrotehackhetvertrouweninfinanciële
instellingenkanondermijnen.
In‘TechGiants'spelennetwerk‐ofspillovereffecteneenkleinererol.Immers,TechGiantszijn
geslotensystemenenhebbendusweinigonderlingedirectefinanciëleverbindingen.
Reputatieschokkenkunneninditscenariowelspelenenhoevennietterelaterenaande
financiëledienstverleningsactiviteitenvanTechGiants.Ookisonzekerofereen
depositogarantiestelsel(DGS)bestaat.DeredenisdateenDGSnietgarantkanstaanvoor
verliesgevendeniet‐financiëleactiviteitenvanTechGiants.HierdoorishetTechGiants‐
scenariokwetsbaarvoorbankruns.Daartegenoverstaandesterkebehoeftevan
consumentenaanverzekerdedeposito’sendebeperktegeloofwaardigheidvanhet
ontbrekenvanzo’ngarantie.Alspuntjebijpaaltjekomt,roepenpoliticiintijdenvancrisis
zo’ngarantiealsnoginhetleven.
InhetFinTech‐scenariozalmarktwerkingmeerdaninanderescenario’szorgenvoor
prikkelsvoorprudentgedrag.Voorwaardeisweldatdeoverheidhaarhanden
geloofwaardigbindtominstellingenniettereddenwanneerzeinproblemenraken.
Financiëleinstellingenzullendanmeereigenvermogenaanhouden.Daarmeeverdwijnen
nietalleperverseprikkels.DebeheersingvanrisicozoekendgedragbijFinTech‐bedrijven
kanommeerdereredenenlastigblijken.Zogrijpendehuidigetoezichtmandatenaanbij
bestaandeentiteiten.Ditisontoereikendalseensysteemschokzichverplaatstviaentiteiten
waartoezichtmandatennietaangrijpen.Daarnaastbehoortbeloningsbeleidnietaltijdtot
toezichtmandaten,waardoorinternationalebeleidsconcurrentiekanontstaanrond
beloningsprikkels.Alslaatstekunnenooknetwerkverbindingeneenrolspelen.Naarmatehet
aantalverbindingeninhetfinanciëlesysteemtoeneemt(too‐interconnected‐to‐fail),worden
netwerkeffectenbelangrijker.
In‘TechGiants’,‘NationaleOligopolies’en‘GroteEuropeseBanken’kunnenTBTF‐instellingen
ontstaanvanwegehunomvang.Naarmatefinanciëleinstellingentegrootworden,bestaat
hetgevaardatzeteveelrisiconemen.Voldoendehogekapitaalratio’sondervangenin
principeditrisico.Ookschuiltindezescenario’shetgevaarvanregulatoryforebearance
(vooruitschuifgedrag).Doordecomplexiteitvanactiviteiten(TechGiants)enhetbelangvan
zachteinformatie(‘GroteEuropesebanken’en‘Nationaleoligopolies’)lopentoezichthouders
eeninformatieachterstandop.Hierdoorzientoezichthouderssysteemschokkentelaat
aankomenenkunnenmarktenplotselingopdrogen.Daarbijkunnenmarktenlastig
beoordelenoftoezichthoudersgepasteactiesondernemen,waardoorhetrisicovan
regulatoryforebearancedustoeneemt.
17
NaarmatebankenofTechGiantsgroterworden,speeltookhetrisicodattoezichthoudersde
belangenvanfinanciëleinstellingenbeschermen(regulatorycapture).Ditisoverheidsfalen.
Grotefinanciëleinstellingenhebbenveelalgoedepolitiekecontacten,ofkunneneenzeer
effectievelobbyorganiseren.Hierdoorhebbenzeeenzwaresteminhetpubliekedebatover
financiëleregelgeving.Anderebelanghebbenden,zoalsdepositohouders,zijnmindergoed
georganiseerdenhebbendaardoorminderinvloed.21
7
Beleid voor de toekomst
Dereactieopdefinanciëlecrisisvan2008/2009gaatuitvaneenwereldwaarinbanken
centraalstaanentoezichtopEuropeesniveauplaatsvindt.Richtingdetoekomstmakenonze
scenario’sduidelijkdatnieuwefinanciëleinstellingenkunnenopkomenwaarophet
bestaanderegelgevendkaderonvoldoendeaangrijpt.Daarnaastisnietvanzelfsprekenddat
Europesebeleidscoördinatiedoorzet.Welkerichtingenvoorbeleidzienweineenbepaald
scenario?Tabel1geefteenoverzichtvandebeleidsrichtingenperscenariodiezijngeordend
langsmarktstructuur,dereëleeconomieendekwetsbaarheden‘systeemrisico’en
‘overheidsfalen’.
Tabel 1
Beleidsopties met de scenario’s als uitgangspunt
Grote Europese
Banken
FinTech
Nationale Oligopolie
TechGiants
Marktstructuur
- Maak bedrijven
eigenaar
kredietinformatie
- monitor impliciete
of expliciete
kartelafspraken
- Tijdelijk minder
ingrijpend toezicht
voor toetreders
- gedifferentieerde
aanpak toetreders
Financiële
functies
- Maak financiering
MKB onderdeel
crisisraamwerk
- Faciliteer overgang
- Maak financiering
naar hoger eigen
MKB onderdeel
vermogen bedrijven
crisisraamwerk
- Borg expertise van
beoordeling
ondernemerschap en
sectorkennis
- Borg kwaliteit en prijs
markt voor informatie
- Faciliteer overgang
naar hoger eigen
vermogen bedrijven
- Borg expertise van
beoordeling
ondernemerschap en
sectorkennis
- Borg kwaliteit en
prijs markt voor
informatie
Systeemrisico
- Overweeg
structuurregulering
zoals beperking
omvang
- Stel doelen regulering -Helderheid over
in termen van
toegang
financiële functies
liquiditeitsfaciliteiten
- Verbeter zicht op
- Stel doelen
regulering in termen
van financiële
functies
21
Zie Laffont (1999).
18
- Maak bedrijven
- gedifferentieerde
eigenaar
aanpak toetreders
kredietinformatie
- Tijdelijk minder
ingrijpend toezicht
voor toetreders
- monitor impliciete of
expliciete
kartelafspraken
- gedifferentieerde
aanpak toetreders
Overheidsfalen
- Stabiliteitstoets in
het mededingingstoezicht
- Ex ante helderheid
over toegang
liquiditeitsfaciliteiten
verwevenheid door
betrouwbare centrale
clearing
- Geef FinTech
toegang
liquiditeitsfaciliteiten
- Monitor effectiviteit
monetair beleid
- Zoek samenwerking
met andere
toezichthouders
- Ontwerp markten om
systeemrisico te meten
- Creëer meer
transparantie over
toezicht
- Scheidt monitoren
van en interventie
bij banken
- Zet in op gebruik van
big data technieken bij
toezicht
- Borg kennis van
technologie bij
toezichthouders
- Overweeg
Structuurregulering
zoals beperking
omvang
- Stabiliteitstoets in
het mededingingstoezicht
- Geef TechGiants
toegang tot
liquiditeitsfaciliteiten
- Gebruik
marktdiscipline voor
bewaken financiële
stabiliteit (PCA)
- Ontwerp markten
om systeemrisico te
meten
- Scheidt monitoren
van en interventie bij
banken
- Creëer meer
transparantie over
toezicht
- Borg kennis van
technologie bij
toezichthouders
Marktstructuur
Deingrijpendeveranderingenindefinanciëlesectorgaangepaardmettweevalkuilenvoor
toezichthouders.Deeerstevalkuilishetbeschermenvangevestigdefinanciëleinstellingen
doorhetopwerpenvantoetredingsdrempels.Zonamsindsdefinanciëlecrisisdefinanciële
regeldrukaanzienlijktoe.Hiermeebestaathetrisicodatmarkttoetredingvoorkleine
financiëlebedrijvenlastigis,omdatderegelgevingperindividueleinstellinginverhoudingte
zwaarweegt.Differentiatieinfinanciëlereguleringvoortoetrederskanindescenario’s
‘TechGiants’,‘GroteEuropesebanken’en‘Nationaleoligopolies’eenoplossingbieden.
Bepaalderegelskunnenwordenversoepeldonderspecifiekeomstandigheden,bijvoorbeeld
alsdebetrokkenentiteitennietwordenblootgesteldaanlooptijdtransformatie.
Detweedepotentiëlevalkuilishetonderschattenvanrisico’svannieuwkomers.Hierbestaat
danhetgevaardattoezichthoudersrisico’svannieuweactiviteitenoverhethoofdzien,
bijvoorbeeldomdatdienietnoggeencriseshebbendoorstaan.Ofdatnieuwkomers
andersoortigerisico’smetzichmeebrengenwaarvoortoezichthoudersgeenmandaat
hebben.Denkaancyberrisico’sdieonlineaggregatorenmetzichmeebrengenalsze
informatievanrekeningenvanverschillendebankenmetelkaarkoppelenomfinanciële
overzichtentemaken.22Strengestress‐testenkunnenzulkerisico’sbovenwaterkrijgen.
Wanneerbankendedominantemarktspelersblijven,zoalsin‘GroteEuropesebanken’en
‘Nationaleoligopolies’,danblijveninformatiemonopoliesinstand.Overstapbarrièresals
gevolgvanbankeigenaarschapvandekredietgeschiedenisvanbedrijven,kunnenafnemen
doorbedrijveneigenaartemakenvanhuneigenkredietgeschiedenis.Omperverseprikkels
zoalshetnietvermeldenvanafgewezenkredietenuithunkrediethistorietevoorkomen,
22
Zie Darolles (2016).
19
biedteenkredietregisteruitkomst.Eenkredietregisterbundeltkredietinformatie,
toegekendeenafgewezenkredietaanvragen.23
Financiële functies
Mkb‐bedrijvenzullenin‘GroteEuropesebanken’en‘Nationaleoligopolies’lastigeraan
financieringkomen.Inhetbijzonderkanmkb‐financieringineenfinanciëlecrisisniet
zomaardooranderepartijenwordenovergenomen.Expostkandeoverheidmkb‐
financieringsfaciliteitenonderdeelvaneencrisisraamwerkmaken.Exantekandeoverheid
inzettenopbeleiddatbedrijvenprikkelteenhogereigenvermogenaantehouden,zodatze
minderafhankelijkzijnvanbanken.Immers,alsbankeneenkleinererolspelenbijhet
monitoren,ofalsbedrijvennietteveelrisico’snemen,danmoetenprikkelsvoorprudent
gedraguiteenhogereigenvermogenkomen.24In‘TechGiants’en‘FinTech’speeltookdat
bankenindetoekomstminderbelangrijkworden,enzullenniet‐financiëlebedrijvenduseen
hogereigenvermogenmoetenaanhouden.
In‘Fintech’en‘TechGiants’vindtfinancieringplaatsopbasisvanharde,verifieerbare
informatie.Ondernemersenconsumentenmoetenzicherindezescenario’sbewustvanzijn
datzedejuisteinformatiebijfinancieringsaanvragenleveren.Ondanksdatinvesteerdersin
dezescenario’sdoordehardeinformatiefinancieringsrisico’sbeterkunnenbeoordelen,
bestaatwelhetgevaardatdeexpertisevandebeoordelingvanondernemerschapen
sectorkennisverlorengaan.Wanneermarktpartijendezekennisnietborgen,dankanhier
eentaakvoordeoverheidliggen.Ditkanbijvoorbeeldviaopleidingenenhetorganiseren
vankennisdeeldagen.DaarnaastzulleninhetFinTech‐scenarioinformatiegaringen‐
verstrekkingviaplatformsinbelangtoenemen.Datdeze‘marktvoorinformatie’goed
functioneert,isnietvanzelfsprekend.Hetislastigaantegevenwelkbeleidhiergevoerd
moetworden,omdatdeeconomischeanalysesvanmarktfalenenreguleringvandergelijke
marktennogindekinderschoenenstaan.
Systeemrisico
In‘GroteEuropesebanken’,‘NationaleOligopolies’en‘TechGiants’ontstaansysteemrisico’s
doordeomvangvandeinstellingen,endebreedtevandeactiviteitenvandieinstellingen.
Naaststrengerekapitaalsvereistenkunnenbeleidsmakersnieuwesysteemrelevante
financiëleinstellingenvoorkomendoorinvoeringvaneenfinanciëlestabiliteitstoetsinhet
mededingingstoezicht.Ookstructuurreguleringdoorhetstellenvaneenbovengrensaande
omvangvandezeinstellingen,kanhetontstaanvannieuwesysteemrelevanteinstellingen
tegengaan.
Ookillustrerendescenario’sdatdeaardvansysteemrisico’skanverschuiven.Zoisin
‘TechGiants’vanbelangdatervoorafhelderheidoverbestaatofdezeinstellingenaangeld
kunnenkomeninnoodlijdendesituaties.TechGiantszullentoegangmoetenhebbentot
liquiditeitsfaciliteitenvandecentralebank.Algemenergesteldzullenbeleidsmakerservoor
zorgmoetendragendatfinanciëlereguleringaangrijptopnieuwefinanciëleinstellingen,
bijvoorbeeldomperversebeloningsprikkelstegentegaan.Tevenswordtsamenwerkingmet
23
24
Zie Bijlsma e.a. (2015).
Zie Bijlsma e.a. (2015).
20
toezichthoudersuitanderedisciplines(telecommunicatie,privacy)belangrijkervanwegede
centralerolvaninformatietechnologieendata.
Alsfinanciëletransactieszijngebaseerdophardeinformatie,kandeoverheidook
marktdisciplinegebruikenomdefinanciëlestabiliteittebewaken.Marktdisciplinekante
laksereactiesvantoezichthoudersvoorkomenbijdedreigingvaneenfinanciëlecrisis.
Beleidsmakerskunnendaneen‘promptcorrectiveaction’(PCA‐)raamwerkinvoerendatde
toezichthouderverplichtomopbasisvanvoorafvastgesteldeindicatorenspecifieke
maatregelen,zoalshetopschortenvandividendbetalingen,tenemen.In‘FinTech’kaneen
PCA‐raamwerkbeperkterwerken,vanwegedecombinatievannationaaltoezichten
internationalefinanciëleactiviteiten.Deoverheidkanwelfinanciëletitelscreërendie
systeemrisicometen:dezetitelsbetalenuitintijdenvanfinanciëlecrises.
Overheidsfalen
Descenario’s’TechGiants’,‘GroteEuropesebanken’eninminderemate‘Nationale
oligopolies’lopenhetrisicovanregulatorycapture.Beleidsmakerskunnenindezescenario’s
dekansopcapturereducerenviatweemaatregelen.Deeersteistoezichthoudersdwingen
totmeertransparantie,bijvoorbeeldviadepublicatievanexternevisitatierapporten.Een
tweedemaatregeliseenstriktescheidingaanbrengentussenactiviteitendietemaken
hebbenmetmonitorenvanfinanciëleinstellingenendeinterventie.Ditvoorkomt
uitstelgedrag.
OokcreëertdeopkomstvanFinTech‐bedrijvenenTechGiantsvoortoezichthoudersde
uitdagingomdekennisvantechnologiebijtehoudenenteborgen.Tegelijkertijdontstaan
ookkansenomdeinformatieachterstandvantoezichthoudersteverkleinen.FinTech‐
innovatiesbiedenimmerstechniekenomrisico’seerdertesignaleren,zoalsreal‐time
monitoringvangeldstromen.
21
8
Literatuur
ACM,2014,BarrièresvoortoetredingtotdeNederlandsebancaireretailsector,Monitor
financiëlesector,DenHaag:AutoriteitConsument&Markt.[link]
Bijlsma,M.,W.ElsenburgenM.vanLeuvensteijn,2010,FourFuturesforFinance:ascenario
study,CPBDocument211.[link]
Bijlsma,M.,S.vanVeldhuizenenB.Vogt,2015,Eenwereldzonderbanken?
Marktfinancieringenbankfinancieringinperspectief,CPBPolicyBrief2015/14.[link]
Darolles,S.,2016,Theriseoffintechsandtheirregulation,FinancialStabilityReview,Vol20:
85‐92.
Darvas,Z.enA.Leandro,2015,Thelimitationsofpolicycoordinationintheeuroareaunder
theEuropeanSemester,BruegelPolicyContribution2015/19.[link]
DeHert,P.enV.Papakonstantinou,2015,ThedataprotectionregimeinChina,European
Parlement,Directorate‐GeneralforInternalPolicies.[link]
DNB,2016,TechnologischeinnovatieendeNederlandsefinanciëlesector,Amsterdam:De
NederlandscheBank[link]
ECB,2015,FinancialStabilityReview.[link]
Laffont,J.J.,1999,PoliticalEconomy,InformationandIncentives,EuropeanEconomicReview,
Vol43(4‐6):649‐669.[link]
Lerner,J.enJ.Tirole,2006,Amodelofforumshopping,AmericanEconomicReview,Vol
96(4):1091‐1113.[link]
Merton,R.C.enZ.Bodie,1995,AFrameworkforanalyzingthefinancialsystem,inCraneetal.,
Eds.,Theglobalfinancialsystem:Afunctionalperspective,Boston,MA,HarvardBusiness
SchoolPress.[link]
Philippon,T.,2016,Thefintechopportunity,CEPRDiscussionPaperDP11409.[link]
Rajan,R.enL.Zingales,2003,BanksandMarkets:ThechangingcharacterofEuropean
finance,NBERWorkingPaper9595.[link]
Rysman,M.enS.Schuh,2016,Newinnovationsinpayments,NBERWP22358.[link]
Sapienza,P.,2002,Theeffectsofbankingmergersonloancontracts,JournalofFinance,Vol
57:329‐367.[link]
22