Transcript Hoofdstuk 2 Composteren en afval verwerken op verschillende

Hoofdstuk 2
Composteren en afval verwerken op
verschillende manieren
Wat is compost en wat is organisch materiaal?
Compost is donker gekleurd aardeachtig materiaal. Het is het
resultaat van een composteringsproces. Dit proces komt op gang
met behulp van levende organismen zoals schimmels, insecten,
wormen en nog vele meer. Compost is ontstaan na een vertering
van organisch materiaal.Organisch materiaal is afkomstig van
plant en dier. Voor compost is dit voornamelijk
plantmateriaal.
Waarvoor kan compost gebruikt worden?
We kunnen compost zeer breed inzetten. In de eerste plaats
denken we aan het voeden van de bodem in onze moestuin of
fruit en siertuin. Ook zijn er mogelijkheden om zelf potgrond
te maken hiermee. Je kan het ook gebruiken om de bodem te
bedekken. En je kan er je gazon mee bemesten. En er zullen
ongetwijfeld nog wel mogelijkheden zijn.
Wat zit er in een goede compost?
1
Zelf gemaakte compost kan zeer verschillend zijn. Alles hangt
af van welke materialen erin zijn verwerkt. Compost bevat een
ruime hoeveelheid water. Daarnaast zit er vrij veel organische
stof in .Er zitten dus vele voedingsstoffen in voor planten.
Denken we aan stikstof, fosfor, kalium, magnesium, calcium,
ijzer, boor, koper, mangaan, zink, molybdeen, en andere
stoffen. Compost is basisch, de zuurtegraad ligt om en bij
de7.Een compost kan ook minder toffe zaken bevatten zoals
onkruidzaden. Een goede composthoop warmt op tijdens het
composteringsproces. Door deze opwarming zullen bijna alle
zaden afgebroken worden. Maar dit is niet altijd het geval.
2
In onderstaande tabel zie je een gemiddelde van wat een
compost kan bevatten:
Kan er verder nog schadelijke zaken inzitten? In elke bodem
zitten zware metalen, meestal in geringe hoeveelheden. Deze
zaken nemen planten tijdens hun levensproces ook op. Dus ja in
je compost kunnen zware metalen inzitten. Maar meestal is dit
zeer beperkt. Eigen gemaakte compost zal dus niet meer zware
metalen in je grond brengen.
Welke zijn nu voordelen om compost te gebruiken?
Zijn er ook nadelen?
Even opsommen:
- Compost verrijkt de bodem met organisch materiaal
- Bodemleven wordt gevoed
- Werkt langzaam, ze zullen vrijkomen als de plant ze nodig
heeft. Sneller bij warm en groeizaam weer. Trager bij
minder goede omstandigheden.
- Compost zal de bodemstructuur verbeteren
- Kleigronden zullen lichter worden en zandgronden zullen
beter vocht kunnen vasthouden.
- De zuurtegraad van de grond zal verbeteren
3
- Temperatuur verschillen tussen dag en nacht worden minder
doordat de grond donkerder zal worden
- Bodemdeeltjes kleven beter aan elkaar en hierdoor heeft
erosie minder kans
- Planten worden sterker door het gebruik van compost, ze
zullen minder snel een aantasting krijgen van ziekten en
plagen.
- Groenten krijgen een betere smaak.
Na lang zoeken moet ik bekennen dat ik geen nadelen heb
gevonden. Het enige dat je kan opnoemen is het werk dat je
eraan hebt.
Wat mag er allemaal op de composthoop? En wat zeker
niet?
In principe kan je alle plantaardig afval composteren. Er zijn
wel een aantal beperkingen. We zullen even een lijstje laten
zien:
Een goede composthoop bevat zowel groene als bruine
materialen. We bedoelen hier dat zowel sappige plantendelen
zoals bladeren, vruchten, twijgen, … , maar ook droge
materialen zoals stro, takken (liefst gehakseld ), droge
bladeren, … .Er kan zelfs karton en papier op. Dit wel in
geringe mate. Meegeven met ophaling is nog altijd beter. Maar
als de hoop te nat is kan een beperkte hoeveelheid karton wel
even helpen.Koffiegruis en thee mag er zeker op. De
compostwormen zijn er dol op!
Gekookte materialen zijn uit den boze. Ze verteren minder goed
en zullen snel voor een rotte stinkende boel zorgen.(gekookte
4
zaken trekken mogelijk ook ongedierte aan!)Mest van
planteneters zoals kippen en konijnen mag ook gerust bij op de
hoop. Vermijd zeker mest van vleeseters en dierlijke
restproducten zoals vlees. Ook dit geeft een rotte stinkende
boel. Je zal ook snel ongedierte (ratten en dergelijke)
aantrekken als je dit wel doet.
In de tuincentra kan je compostversnellers kopen, deze kan je
beter in de winkel laten staan. De natuurlijke materialen die
je aan de hoop toevoegt zijn voldoende om een snelle vertering
te krijgen. Je moet dus ook geen kalk en houtasse toevoegen om
de hoop te laten werken.Als je merkt dat er geen vertering wil
plaatsvinden (wat zeer weinig voorkomt) kan je beter een emmer
compost gaan vragen bij een andere tuinier waar alles wel vlot
verloopt. Dit meng je dan onder je eigen composthoop en je
zult zien dat alles wel goed komt.
Koop ik een compostvat, compostbak of maak ik gewoon hopen?
Welk is het beste systeem?
Moeilijk te zeggen wat het beste is. Alles hangt voor een
groot stuk af van de hoeveelheid afval je tuin voortbrengt.
Algemeen zegt men dat als je tuin kleiner is dan 200m² ben je
goed af met een compostvat. Als de tuin een heel stuk groter
is zal een bak een beter systeem zijn. Een composthoop kan ook
bij zeer grote tuinen. Alles hangt dus af van de grootte van
de tuin.
Een compostval is ongeveer 300 liter inhoud. Indien het vat
vol zit kan je de rijpe compost onderaan oogsten en terug
vullen met het niet verteerde materiaal en nieuw materiaal.
Een compostbak is een handig systeem als je veel afval te
verwerken hebt. Beste is om plaats te voorzien voor drie
bakken. (leggen we later uit). Zo heb je altijd voldoende
plaats om nieuw materiaal bij te leggen. Een goede bak is
ongeveer 1 tot 1,5 meter op 1 tot 1,5 meter en ongeveer ook zo
hoog.
5
Een hoop is ook een goed alternatief als je plaats hebt. Ook
hier voorzie je plaats genoeg en heb je ook minimum 2 hopen
(drie is beter).
Hoe doe ik het nu met een compostvat?
Een vat zet je best op een zonnige plaats. Als het kan niet te
ver van de keukendeur. Zo zal je bij slecht weer makkelijker
het afval naar het vat brengen. Onder het vat leg je enkele
stenen of tegels. De bodemplaat zakt niet in de grond. Zorg er
wel voor dat het midden van de plaat goed gesteund is. De
voegen tussen de stenen mogen niet te groot zijn. De stenen
zorgen er voor dat er een verluchting langs onder is omdat de
plaat boven op staat en niet in de grond zakt. Dit is zeer
noodzakelijk.Een vat is donker van kleur en valt in de tuin
hierdoor minder op. Ook zal de zon het vat sterker opwarmen
zo. Dit voor een beter werkend geheel.Doordat de verluchting
niet overdreven groot is zal het vocht in het vat gespaard
blijven. Door de opwarming zullen zo de micro organismen zeer
actief zijn en over voldoende vocht beschikken. Doordat in de
bodemplaat voldoende gaten zijn zal er een goede verluchting
zijn en kan het overtollige vocht wegsijpelen. De gaten zijn
te klein zodat muizen en dergelijke er niet in raken.
De bodemplaat kan je best eerst bedekken met een 10 cm dikke
laag houtsnippers. Hierdoor zullen de gaten in de bodemplaat
minder snel dicht komen door het compost. Daarna kan je
6
ongestoord het keukenafval, tuinafval erin doen. Probeer wel
om de natte plantenresten af te wisselen of te mengen met
drogere materialen. Dit om te voorkomen dat het een papje zal
worden.Bij het vat hoort een beluchtingsstok. Door minstens
wekelijks met deze stok in je vat te rommelen zal je lucht in
het verterend materiaal brengen en dus de omzetting
bevorderen. Doe dit zeker als je meer natte materialen in het
vat doet dan droge.
En hoe zit het met een compostbak?
Indien je veel materiaal hebt om te composteren (keukenafval,
snoei uit de tuin, resten uit je moestuin, eventueel mest van
kippen en konijnen) kan je kiezen voor een bak .In principe
kies je voor drie bakken. Deze kunnen uit gerecycleerd
kunststof zijn of uit houten paletten of dergelijke.
In de eerste bak begin je met de afval te leggen. Je zorgt
ervoor dat er een goede combinatie tussen nat en droog is. In
deze bak komt de vertering reeds op gang. Als de bak bijna vol
is zal je de inhoud overzetten naar de tweede bak. Hier zal de
echte opwarming en vertering echt beginnen. De eerst bak kan
dan ook opnieuw gevuld worden.
In de tweede bak mag alles enkele maanden blijven zitten. Vaak
spreken we over drie maand. Na deze periode (of als de eerst
bak vol is) gaan we de inhoud overzetten naar de derde bak.
Hier zal de temperatuur weer even oplopen en zal er weer een
vertering op gang komen. Als deze hoop weer ongeveer drie
7
maanden gezeten heeft is de compost klaar voor gebruik. Indien
je de compost nog niet kan gebruiken mag hij nog blijven
zitten tot je wel nodig hebt.
Het omzetten van bak naar bak is nodig om de inhoud te
vermengen en te verluchten. Het is de bedoeling dat het
materiaal dat onderaan zat meer vermengd zal worden met het
materiaal dat boven zat. Ook is het best dat de randen meer in
het midden terecht komen. De randen drogen snel uit en
verteren dus niet goed.
In natte perioden kan je best de tweede en derde hoop afdekken
met een golfplaat of dergelijke. Zo zal de hoop niet te nat
worden en dus beter verteren.
Dit in een notendop de compostbakken.
Maar ik wil een composthoop! Wat nu?
Door een hoop te maken kan je werken zoals met bakken. De hoop
moet niet in de volle zon liggen. De schaduw van een boom is
vaak goed. Een hoop krijgt alle natuurelementen over zich en
mag dus een beetje beschermd zijn. Zorg er voor dat je
makkelijk met de kruiwagen erbij kan komen om materialen te
brengen of om compost te komen halen. De ondergrond van de
composthoop is gewoon tuingrond en is vlak. Begin niet in een
put. Het overtollig regenwater kan zo minder snel weg en je
krijgt makkelijker een mestput i.p.v. compost.
De lengteas van de hoop is best noord-zuid. Een plaat langs de
westzijde kan dan de overtollige regen wat tegenhouden. Ook
kan je met een beetje timmerwerk een kleine overkapping maken
om je hoop wat uit de regen te houden. Let er wel op dat je
hoop voldoende vocht ontvangt.Een hoop is ook blij met een
afdekking van grasmaaisel, stro of herfstblad. Ook kan je aan
de voet van de hoop een pompoen zetten die dan over de hoop
groeit en de hoop dus wat overschaduwd. De hoop is zo een
beetje beschermd tegen felle regen en hevige zon.
8
De hoop moet minimaal 1 meter bij 1 meter zijn en ook nog eens
1 meter hoog. Je moet niet hoger gaan dan 1,5 meter. Dan zal
de hoop te sterk in elkaar gedrukt worden door eigen gewicht.
In de lengte kan je in principe oneindig doorgaan. De breedte
hou je niet te breed. 1 meter is goed. De onderste laag is
best ook weer grof materiaal. Dit voor verluchting en
vochtafvoer. Ook hier doe je er goed aan om de hopen na enkele
maanden om te zetten. Zo zal de vertering beter verlopen door
een goede verluchting. Je kan je hoop ook laten voortkruipen.
Achteraan oogst je goed materiaal. De ontstane lege plaats kan
je gebruiken om de hoop om te zetten naar achteren toe.
En wat en hoe met een wormenbak?
9
Hoe kom ik aan een wormenbak?
Wormenbakken zijn niet overal te vinden. U kunt ze kopen via
internet, maar dat komt soms nogal duur uit. Goedkoper is om
er zelf één te maken.
Voor u begint
Stel uzelf deze vragen:
•
•
Is een wormenbak voor mij het beste systeem?
Een wormenbak is het kleinste systeem waarin u kunt
composteren. Hoe kleiner het compostsysteem, hoe
kwetsbaarder. Wormen kunnen in een afgesloten bak bijna
niet weg. Als ze uit de bak kruipen is dit een teken dat
er iets misloopt en moet u ingrijpen. Zijn de
omstandigheden in de bak te slecht dan sterven de wormen.
Hebt u een klein tuintje? Dan is een compostvat altijd
een betere keuze: u hebt betere compost en als er eens
iets misloopt zijn de wormen maar tijdelijk weg. Ze komen
vanzelf terug als de omstandigheden goed zijn.
Heb ik een goede plaats om de wormenbak te zetten?
Een wormenbak kan zowel binnen als buiten staan. Buiten
zoekt u een goed beschutte plaats. De wormenbak moet
beschermd zijn tegen vorst, regen en zon. Wormen zijn het
actiefst tussen 15 en 25°C (bij temperaturen boven de
30°C en onder de 10°C kunnen wormen sterven). Kies een
plek op een beschut terras, onder een afdak of gewoon in
de tuinonder een struik. Ideale plaatsen binnen zijn de
garage, kelder, berghok, traphal en zelfs de keuken.
Bent u overtuigd dat de wormenbak hét systeem is voor u? Ga
dan aan de slag en maak er zelf een.
Aan de slag
Wat hebt u nodig?
•
•
•
•
minimum 3 plastieken bakken die in elkaar kunnen
schuiven (type curver, alibert...); kies geen
lichtgekleurde of doorzichtige bakken want wormen zijn
lichtschuw
een bijhorend deksel
handvol compostwormen + compost
boormachine met een boor van 6 mm
10
Hoe gaat u te werk?
•
•
•
•
in alle bakken, behalve in de onderste opvangbak, moeten
gaatjes komen
teken een raster op de onderkant van de bodems. De beste
afstand tussen de lijnen is ongeveer 2 cm. De diameter
van de gaatjes moet 6 mm zijn. Zo hebben de compostwormen
een goede doorgang van de ene naar de andere bak.
Maak de gaatjes met een handboortje of een elektrische
boor. Gebruik een houtboor van 6 mm.
Ook in het deksel moeten gaten komen. Een afstand van 5
cm tussen de luchtgaatjes is voldoende. Ga voorzichtig te
werk om te voorkomen dat het deksel barst.
Hoe start u de wormenbak op?
•
•
•
Als de gaatjes geboord zijn, kunt u starten.
De onderste bak (die zonder gaatjes) doet dienst als
opvangreservoir voor het percolaat (het lekvocht van de
compost). Dit is de vergaarbak.
Plaats de eerste, geperforeerde bak in deze vergaarbak.
Deze bak vult u met een handvol, halfverteerde compost
met daarin de compostwormen. Eventueel kunt u eerst nog
een laag houterig materiaal op de bodem van de bak leggen
zoals fijne twijgejs, loofhoutsnippers. Boven op de
verterende compost met de wormen in kun je al een klein
laagje groente- en fruitresten leggen.
11
•
Dan legt u het deksel er op en is de wormenbak klaar.
Welke wormen?
•
•
•
•
compostwormen (Eisenia fetida)
vraag compostwormen aan iemand die al composteert. Kent u
niemand, vraag het dan aan een compostmeester via het
EcoHuis
regenwormen zijn niet geschikt
koop ook geen wormen in een visserswinkel of op internet,
het zijn meestal niet de compostwormen
Hoe composteren in uw wormenbak?
•
•
•
•
•
Verklein uw vers keukenafval een beetje voor u het in de
wormenbak werpt. Dit bespoedigt de vertering door de
wormen.
Maak de laag groente- en fruitresten nooit te dik. Dan
ontstaat warmteontwikkeling waar de wormen niet van
houden.
Als de totale laag in de bak 15 tot 20 cm bereikt, legt u
het afval in een lege, geperforeerde bak die u bovenop de
eerste bak met composterend materiaal zet. Let er op dat
de bak het materiaal raakt. Als het materiaal in de
eerste bak verwerkt is, dan kruipen de wormen naar de
hogere bak op zoek naar voedsel.
In de bak zijn niet enkel de wormen aan het werk; het
materiaal wordt voorverteerd door microorganismen,schimmels en bacteriën. Daarnaast vindt u ook
pissebedden en springstaartjes tussen de halfverteerde
compost.
Verwijder de onderste bak met verteerde compost niet te
snel. De wormen verhuizen immers nog een hele tijd tussen
de verschillende niveaus. Door de bak met verteerde
compost een tijdje bovenop de andere bakken te plaatsten,
kan het materiaal nog wat nadrogen en kunt u er naar
behoefte uit oogsten. Let er wel op dat de bak geen
contact maakt met het materiaal in de bak eronder.
12
Hoe uw wormenbak onderhouden en compost oogsten?
•
•
•
•
Een bak kan kapot gaan door overvoeden. Hou dus goed in
de gaten of de wormen de hoeveelheden kunnen verwerken.
Geef zeker in het begin liever te weinig dan te veel.
Volg het proces in de bak.
Als u ziet dat in de laagste geperforeerde bak het
keukenafval bijna onherkenbaar is en bijna alle wormen
naar een hogere bak zijn, plaats dan de bak helemaal
boven aan de stapel met het deksel op. De bak kan dan wat
droger worden en hierna kunt u de compost gemakkelijk
oogsten.
Voeg regelmatig wat twijgjes, kleine takjes, droge
bladeren toe. Dit helpt om zuurstof in het composterend
materiaal te houden en geeft betere compost.
Giet regelmatig uit de onderste bak - de opvangbak voor
het vocht - het 'percolaat' weg. U kunt dit minimaal 10
maal verdund ook als plantenvoeding gebruiken.
Kraantje of niet?
Vaak ziet u wormenbakken met een kraantje. Is dit nodig of
niet? Wat zijn de voor- en nadelen?
Geen kraantje:
•
•
•
•
•
sluiting tussen kraantje en bak kan lekken (meestal
gebeurt dit ook na verloop van tijd)
kraan zelf kan verstoppen
de bak wormenbak moet steeds op een verhoog staan, de
opening van de kraan komt immers onder het niveau van de
bak
er blijft steeds een bodempje vocht achter in de
opvangbak. Het kraantje kan immers niet laag genoeg
geplaatst worden om al het percolaat uit de bak te laten
lopen.
een bak zonder kraantje is makkelijker en properder te
beheren
Wel kraantje:
•
•
een kraantje vergemakkelijkt het oogsten van het
percolaat
gebruik zuurvrije siliconen om het kraantje lekvrij te
installeren, anders blijft de geur maandenlang hangen en
daar houden de wormen niet van
13
Wat mag er wel/niet in de wormenbak?
•
•
•
•
•
•
Organisch keukenafval zoals schillen, groenterestjes,
theebuiltjes, eierschalen, papieren keukenrol ...
Zeer kleine hoeveelheden tuinafval zoals bladeren en gras
(zeker geen hout of dik vezelachtig materiaal) Vermijd
wel grote hoeveelheden, zoals bijvoorbeeld gazonmaaisel.
Dit kan schadelijk zijn voor de wormen doordat het begint
te gisten en op te warmen. Grote hoeveelheden tuinafval
kunnen beter naar een gewoon compostvat of composthoop.
Uitwerpselen en stromest van kleine, vegetarische
huisdieren zoals konijnen en hamsters mogen in de
wormenbak. Geen uitwerpselen van katten en honden.
Niet te veel ajuin, prei of citrusvruchten, die maken
compost te zuur.
Beter geen vleesresten.
Eens in de vier weken verkalkt zeewier of verpulverde
eierschalen. Dit helpt de compost 'zoet' te houden. Voeg
zeker verkalkt zeewier toe als er kleine
katoendraadachtige witte wormen in de wormenbak zitten.
Deze schadeloze wormpjes zijn een indicator dat de
compost te zuur aan het worden is.
Wat doe ik met het eindresultaat?
•
•
Het vocht (percolaat): tien maal aanlengen met water
Gebruiken als voedsel voor terras- en kamerplanten
Compost: voor 1/3e mengen met gewone aarde
Gebruiken als meststof voor alle soorten planten
Hoe onderhoud ik de wormenbak?
•
•
De ideale temperatuur voor de compostwormen is tussen de
10 en 25°C.
Bij een lagere of hogere temperatuur kan de werking sterk
vertragen.
Het succes hangt af van de gezondheid van de wormen.
Graaf zowat elke vier weken voorzichtig met een schepje
of handvork in de compost om na te gaan of de wormen het
goed doen en het composteringsproces bezig is.
14
Zorg dat de bak niet te vochtig of zuur wordt:
° Voeg een paar keer per maand een aantal droge,
versnipperde pagina's van een krant of stukjes
(kartonnen) eierdozen aan de wormenbak toe.
o
o
Tap regelmatig de vloeibare compost af. Zo vermijdt
u een te hoge vochtigheidsgraad.
Als u twijfelt, voeg dan een handvol verkalkt
zeewier toe en vermeng de compost met versnipperd
krantenpapier.
Waar kan ik de wormenbak zetten?
•
•
De wormenbak mag zowel binnen als buiten gezet worden, in
de keuken, op het balkon, in de garage of de wasplaats.
De wormenbak moet altijd vorstvrij staan. Zet een bak die
normaal buiten staat in de winter binnen.
Welke soort worm heb ik nodig?
Niet alle wormen zijn geschikt voor uw wormenbak. Sommige
wormen eten afval, anderen niet. Een regenworm is geen
afvaletende worm en houdt het niet vol in een wormenbak.Enkel
de tijgerworm of Eisenia fetida is geschikt voor uw wormenbak.
U kunt tijgerwormen krijgen bij iemand met een composthoop, bak of wormenbak of bij een compostmeester. U kunt ze ook
kopen in een visserwinkel of sommige dierenwinkels. De
afvalwormen uit de visserwinkel zijn meestal geen
tijgerwormen, maar er zitten er vaak wel een paar tussen.
Kunnen er te veel wormen in mijn bak geraken?
Tijgerwormen kweken vlot. Na een tijdje kunt u merken dat uw
wormenaantal is gestegen.Toch zullen er nooit te veel wormen
in uw bak zitten. De wormen zorgen zelf voor een evenwicht
tussen de hoeveelheid voedsel,de beschikbare ruimte en het
eigen aantal.Vindt u dat er te veel wormen in uw bak zitten,
dan kunt u er een aantal weggeven aan een visliefhebber of een
andere eigenaar van een wormenbak. De achtergebleven jonge
wormen nemen snel de plaats in van hun voorgangers.
Stinkt een wormenbak?
Als u de instructies juist volgt, zal de wormenbak geen
onaangename geurtjes verspreiden.Vis- of vleesresten kunnen
het beste 'begraven' worden in een laag compost, maar het is
beter ze niet in de wormenbak te gooien. Af en toe wat
verkalkt zeewier toevoegen zorgt ervoor dat het proces 'zoet'
blijft.
15
Als uw bak erg stinkt,is er iets mis. Er is dan te weinig
zuurstof. Zorg dat de gaatjes in de bodem niet verstopt zijn,
verlucht en stop even met afval toevoegen. Zo kunnen de wormen
zich herstellen en uw afvalhoop terug gezond maken.
Kunnen de wormen ontsnappen?
Nee, en als de wormenbak goed verzorgd wordt, hebben ze ook
geen reden om te ontsnappen. De bak heeft een goed sluitend
deksel, dat wordt verzegeld met clips en een rubber
strip.Tijdens de eerste weken kunnen de wormen langs de
binnenkant van de bak omhoog kruipen. Maar ze zijn lichtschuw
en als u de bak even open laat staan, graven ze zich snel
terug in.Eens ze zich thuisvoelen in hun nieuwe omgeving,
zullen ze in de compost blijven zitten en niet meer naar boven
kruipen, tenzij de omgeving onaangenaam wordt (te nat, te
vochtig, te zuur ...).
Wat doe ik als de bak vliegen en andere insecten aantrekt?
De wormenbak is zo ontworpen dat vliegen en insecten er niet
in kunnen. Het deksel sluit goed af en de verluchtingsgaatjes
zijn te klein om insecten door te laten.De kleine fruitvlieg
kan aangetrokken worden door het keukenafval in uw wormenbak,
maar met een beetje zorg voor het composteringsproces kunt u
dit probleem voorkomen.
Vermijd:
•
•
•
het toevoegen van afval van eigen gekweekte groenten
omdat die eitjes of larven op hun bladeren kunnen hebben;
het te lang bewaren van keukenafval voordat u het in de
wormenbak gooit (vliegen kunnen eitjes leggen op dit
afval en dan krijgt u vliegen in uw wormenbak;
het slecht sluiten van het deksel.
Vliegen brengen geen schade toe aan het proces, maar ze zijn
onaangenaam, zeker als de wormenbak binnen staat.
Wat doe ik als het vocht zich begint op te hopen?
Bij teveel vocht wordt de compost té vochtig en stopt het
composteringsproces. Ongewenste geurtjes komen vrij. Wormen
gedijen niet in een te vochtige omgeving en zullen
uiteindelijk sterven.
Wanneer u grote hoeveelheden waterrijk voedsel zoals sla, kool
of fruitschillen toevoegt, zeker bij warm weer, komen grote
hoeveelheden vocht vrij.
16
Volg daarom volgende tips:
•
•
Tap de vloeibare compost op tijd af.
Verscheur enkele bladen krantenpapier (geen glanzend
magazinepapier) of kartonnen eierdoosjes en meng de
snippers goed onder de compost, tot op de bodem. Gebruik
zo veel als nodig; beter te veel dan te weinig. Herhaal
wanneer nodig.
Wat doe ik als ik met vakantie ben?
Tap alle vocht af en voeg versnipperd krantenpapier
toe.Uw wormenbak kan dan zonder problemen wekenlang zonder
vers voedsel. Dit heeft geen nadelige gevolgen voor het
composteringsproces. De wormen stemmen hun activiteit af op de
hoeveelheid voedsel dat beschikbaar is.
Wat doe ik als er onkruid groeit in de wormenbak?
Dit kan gebeuren na het toevoegen van onkruid met zaadknoppen.
Dat is geen probleem, trek gewoon het onkruid eruit om verdere
groei tegen te gaan.
Wat doe ik als er schimmel in mijn wormenbak groeit?
In het begin van het composteringsproces van groenteresten kan
er een harige, grijze schimmel ontstaan. Die is niet
hinderlijk of schadelijk en zal snel weer verdwijnen.
Beïnvloedt de temperatuur het proces?
Ja. De optimale temperatuur schommelt tussen de 18 en 25 °C.
Maar de compostwormen doen ook hun werk bij lagere
temperaturen. Onder de 10 °C of boven de 30°C zullen ze heel
traag worden.Tijdens de eerste acht tot tien weken na de
opstart zijn de wormen zeer gevoelig voor extremen in de
temperatuur. Als de wormenbak goed aan de gang is, biedt het
groeiende volume compost bescherming en isolatie. Bij het
opstarten in de zomer moet u de wormenbak de eerste weken op
een schaduwrijke plaats zetten zonder direct zonlicht. In de
winter moet u hem op een vorstvrije plaats zetten.
Hoe lang duurt het composteringsproces?
Na zo'n acht weken kunt u al vloeibare compost aftappen. Een
handvol keukenafval is na zes tot acht weken veranderd in
compost.De meeste mensen wachten echter tot de bak bijna vol
is voor ze de compost eruit halen. Wanneer u voedsel blijft
toevoegen, duurt het acht à tien maanden tot de wormenbak
bijna vol zit met rijke, organische compost.
17
Heeft de wormenbak onderhoud nodig?
Eigenlijk niet, maar af en toe met een vochtige doek de
wormenbak afvegen zorgt ervoor dat hij er mooi blijft
uitzien.Soms is de binnenkant van de wanden boven het
compostniveau bedekt met zwarte vlekjes. Dit kan geen kwaad. U
kunt eens per week afvegen met een stuk keukenrol. Gebruik
geen zeep, detergenten of ontsmettingsmiddelen.
Kan ik de compost bewaren?
Dat kan zeker:
•
•
De vloeibare compost kunt u aftappen en opvangen in een
fles. Bewaar ze op een donkere, koele plaats.
De compost kunt u bewaren in zakken.
Wat is verkalkt zeewier?
Verkalkt zeewier is een koraalachtig materiaal. Het is dood
zeewier dat rijk is aan calcium. Voor de wormenbak is het een
ideaal materiaal om te voorkomen dat de omgeving te zuur
wordt, door een keer per maand een handvol ervan toe te
voegen.
Wat is bokashi en hoe doe je dit?
18
Wat is bokashi? Bokashi is het Japans woord voor 'goed
gefermenteerd organisch materiaal'. De organische resten
worden luchtdicht gefermenteerd voor een optimaal
fermentatieproces waarbij nuttige stofwisselingsproducten van
micro-organisme ontstaan.
Dankzij Bokashi, maak je van je eigen organische resten een
optimale bodemverbeteraar.
Waarom Bokashi? Traditioneel gebruikt men in Japan Bokashi om
de microbiële diversiteit in de bodem te verhogen en planten
te voorzien van bioactieve voedingsstoffen, zoals natuurlijke
antibiotica en groeihormonen, vitamines en aminozuren.
Planten krijgen zo meer essentiële energie en een grotere
weerbaarheid tegen schadelijke bacteriën en schimmels.
De neutrale micro-organismen die in een ziekteverwekkende
bodem eerst kozen voor de, tot dan toe, overheersende
schadelijke micro-organismen, zullen zich nu aansluiten bij de
effectieve micro-organismen van EM. Een ziekte- verwekkende
bodem wordt zo een ziekte-onderdrukkende bodem.
19
Hoe maak ik Bokashi?Je kan zelf GFT-Bokashi maken van
kleingemaakte keukenresten en plantenresten.
Start op de bodem van de bokashi emmer met wat bokashi starter
te verdelen. Breng je resten altijd in kleine stukjes in de
bokashi emmer en druk goed aan. Na iedere laag resten, voeg je
nog een kleine hoeveelheid bokashi-starter.
Nadat de keukenemmer vol is, laat je die 2 weken goed
afgesloten fermenteren.
Tap dagelijks het bokashi-sap af, dit kan verdund worden 1/100
bij het gietwater of gewoon in de afvoer ter reiniging worden
gegoten.
Na 2 weken is de bokashi klaar en kan die in de grond worden
ingewerkt.
Hoe weet ik of de Bokashi goed gelukt is? Na 2 weken mag de
inhoud van de Bokashi-emmer verwerkt worden in de tuin. Bij
openen bemerk je een zoet zure geur. In sommige gevallen
bemerk je ook een soort 'schimmel' op de bovenkant van de
resten.
Als de Bokashi onaangenaam ruikt, dan liep het fermentatie
proces niet helemaal naar wens.
De Bokashi is klaar, wat kan ik daar nu mee doen?
De gefermenteerde resten kunnen het best in de grond worden
ingewerkt. Breng de resten in een putje of een geul in de
grond, en bedek af met een kleine hoeveelheid aarde. Op die
manier werkt het fermentatieproces verder wat zeer gunstig is
voor de bodem.
Vermeng je Bokashi (gefermenteerde resten) in de composthoop.
Het grote aantal Effecteive Micro-organismen uit de Bokashi,
komen de verwerking van de totale composthoop ten goede.
Bij vriesweer kan er niet worden ingewerkt in de grond,
vandaar dat je in die periode de gefermenteerde resten kan
bewaren onder een zeil. Wissel de lagen Bokashi ook eventueel
af met een laag aarde, en creëer zo tegen de lente een eigen
gemaakte, zeer voedzame 'potgrond'.
Er staat schimmel op mijn Bokashi, is dat normaal?
Een lichte vorm van wat eruit ziet als een schimmel, kan
inderdaad voorkomen in de Bokashi-emmer. Dat hoeft op zich
zeker geen slecht teken te zijn, in tegendeel.
Gaat de schimmelvorming echter gepaard met een onaangename
geur, dan breng je beter de inhoud van de Bokashi-emmer naar
de composthoop en begin je opnieuw.
Waarom moet ik bokashi-starter aan de resten in de Bokashi
emmer toevoegen?
Door Bokashi-starter aan het organisch materiaal toe te
voegen, verdeel je Effectieve Micro-organismen meteen tussen
de resten.
De effectieve Micro-organismen die in de Bokashi aanwezig zijn
20
zorgen voor productie van allerlei belangrijke bio-actieve
stoffen, zoals enzymen, natuurlijke antibiotica en
groeihormonen, vitaminen en anti-oxidanten.
Ze zorgen teven voor een grotere microbiële diversiteit en
activiteit.
Het volgende komt van de site van bokashi zelve:
Wat is Bokashi?
Bokashi is het Japanse woord voor “goed gefermenteerd
organisch materiaal”. De organische materialen worden
luchtdicht verpakt. Zo kan een fermentatieproces
plaatsvinden waarbij nuttige stofwisselingsproducten van
micro-organismen ontstaan. Deze conserveringstechniek
behoud de energie in het product. Net als bij zuurkool
krijgt de Bokashi een hogere voedingswaarde dan het niet
gefermenteerde organische stoffen.
Bokashi is geschikt als bodemverbeteraar en is een
voedingsbron voor micro-organismen die in de bodem
leven.
Deze vestigen zich daardoor definitief in de bodem,
vermeerderen zich en domineren over de aanwezige schadelijke
bacteriën, virussen en schimmels.
Traditioneel gebruikt men in Japan Bokashi om de microbiele
diversiteit in de bodem te verhogen en planten te voorzien van
bio-actieve voedingsstoffen, zoals groeihormonen, antibiotica,
vitamines en aminozuren.
Planten krijgen zo meer essentiële energie en een grotere
weerbaarheid tegen schadelijke bacteriën en schimmels.
De neutrale micro-organismen die in een ziekteverwekkende
bodem eerst kozen voor de, tot dan toe, overheersende
schadelijke micro-organismen, zullen zich nu aansluiten bij de
effectieve micro-organismen van EM. Een ziekte-verwekkende
bodem wordt zo een ziekteonderdrukkende bodem.
Binnen de land- en tuinbouw is dit de meest effectieve,
duurzame manier om meer profijt uit de bodem te halen.
Bokashi-starter:basis product voor eigen bodemverbeteraar
Om je te helpen bij het zelf te maken van de unieke
bodemverbeteraar is er een basis product ontwikkeld,
genaamd Bokashi-starter. Het hoofdbestanddeel hiervan
vormt tarwezemelen (een geconditioneerd restproduct uit de
industrie), die zijn gefermenteerd met EM Actief. De nuttige
micro-organismen uit de EM Actief hebben de zemelen
omgezet tot een hoogwaardig gefermenteerd product met
een opmerkelijke zoet zure geur.
De Bokashi-starter is een vast product en verdient voor de
toepassing van de productie van GFT-Bokashi de voorkeur
ten opzichte van de vloeistof EM Actief. Bij EM Actief
bestaat de kans namelijk, dat het vochtgehalte van de
GFT-Bokashi te hoog wordt. Om deze reden is er dan ook
21
een speciale keukenemmer ontworpen die het teveel
aan vocht kan aftappen, de zogenaamde Bokashi Keukenemmer.
Met behulp van Bokashi-starter maak je van je eigen organisch
afval dus een bodemverbeteraar die zowel de voeding, de
structuur, de water- en luchthuishouding en het leven in de
bodem bevordert.
Hebben jullie nog vragen?
22