Transcript “Morfologisch” herstel van een beek........ - Wageningen UR E

“Morfologisch” herstel van een
beek........
Waterschap Vallei en Veluwe
Maarten Veldhuis
Projectleider/liefhebber
• Waterschap Vallei en Veluwe
• Dynamisch watersysteem Lunterse Beek
• Opgaven Klein Wolfswinkel - Engelaar
• Sturende factoren en kansen voor
hydromorfologisch beekherstel
• Samengevat Klein Wolfswinkel - Engelaar
• Wat ik wil meegeven
Werkgebied Waterschap Vallei en Veluwe
Hoogtekaart
Laagste punt: 0,7 m - NAP
Gemeente Oldebroek, Noordeinde
Hoogste punt:
103,3 m + NAP
Gemeente Apeldoorn,
Hoog Soeren Torenberg
Kengetallen
Ons gebied
Totale oppervlakte: 245.000 hectare
Bebouwd: 25 procent
Natuurgebied: 32 procent
Overig onbebouwd: 43 procent
Mens en organisatie
Inwoners in werkgebied: 1.115.000
Ondernemingen: 37.000
Vervuilingseenheden: 1.469.638
Aantal gemeenten: 37
Provincies: Utrecht, Gelderland, Overijssel
Omvang van onze organisatie: 406 fte
A-watergangen: 2.455 km
Overige watergangen: 13.881 km
Primaire waterkeringen: 129 km
Regionale waterkeringen: 46 km
Overige waterkeringen: 54 km
Grote poldergemalen: 22
Rioolwaterzuiveringsinstallaties: 16
Begroting
Begroting 2015 - € 127,5 miljoen
• Kosten 2015 watersysteembeheer - € 53,7 miljoen
• Kosten 2015 zuiveringsbeheer - € 73,8 miljoen
• Investeringen 2014 - 2019 Veilige dijken - € 13,4 miljoen
• Investeringen 2014 - 2019 Voldoende en Schoon water - € 37,9 miljoen
• Investeringen 2014 - 2019 Waterketen - € 99,8 miljoen
Dynamisch watersysteem Lunterse Beek
Beekdynamiek niet gedempt
Opgaven Klein Wolfswinkel - Engelaar
Opgaven Klein Wolfswinkel - Engelaar
KRW en EVZ
Geen stroming
stroming (0,1-0,8 m/s)
Geen beekkarakteristieken
beekkarakteristieken
Geen variatie in stroming
variatie in stroming
Geen variatie en substraat
variatie in substraat
Weinig karakteristieke beeksoorten
karakteristieke beeksoorten
Niet vispasseerbaar
vispasseerbaar
Intensief onderhoud
geen / extensief onderhoud
BEEKPROCESSEN WEER OP GANG
Aanvullende opgaven / uitdagingen
Omgeving
•
Bestaande comfort niveau omgeving handhaven
•
Ruimtelijke kwaliteit vergroten / niet aantasten
•
Beek door de Grebbelinie graven
•
Archeologische hoge verwachting
•
Langs een dassenburcht / Havikshorst / Reigerkolonie
Sturende factoren en kansen voor
hydromorfologisch beekherstel
•
Advies van een morfoloog
•
Afvoer(dynamiek)
•
Verhang
•
Profiel
•
Vegetatie
•
Bodemsoort
Sturende factoren en kansen
De eerste schetsen (eind 2011-2012)
Hydromorfologisch advies
Hoofdopgave (topeis):
1. vergroten stroomsnelheid:
2. minimale stroomsnelheid in dwarsprofiel ca 0,4 cm/sec (voor fijn zand)
zodat zandbodemtransport (bedload) doorgaat (voorkom accumulatie).
3. refugium droogval: focus op aanleg en instandhouding van spoelkuilen in
een paar scherpe stabiele buitenbochten: dit zijn blijvende watervoerende
plekken tijdens droogte.
4. voorkom in de beginfase: verbreding en verondieping dwarsprofiel &
nivellering lengteprofiel door erosie en sedimentatie.
5. Geen machinaal onderhoud.
Hydromorfologisch advies
Ad 1. vergroten stroomsnelheid:
•
•
•
•
•
Geen historische blauwdruk gebruiken! Oude meanderpatroon en huidige afvoer staan niet in
juiste verhouding tot elkaar. Meandering leidt in principe tot vergroten verhanglijn en afname
stroomnelheid.
Er is er (te) weinig waterbodem- en maaiveldverval: verspeel je verhang niet door optische mooie
meanders! Kies een paar goede plekken (licht/schaduw, grint/zand etc, voor "verhangsprongen"
gecombineerd met een scherpe bocht (met zichzelf in stand houdende spoelkuil of pool), laat de
overige stukken zo recht mogelijk (geen verspilling verval). Aandacht voor juiste landschappelijke
kwaliteit.
voorkom aanzanding en nivellering verhanglijn waardoor de gewenste toename
stroomsnelheid niet plaatsvind.
er is gelet op afvoer, verhang en sedimentlast een groot risico op nivellering waterbodemverhang
(afvlakking), gevolgd door sedimentatie: netto effect afname stroomsnelheid, verbreding en
verondieping.
• INPUT; Zorg dat je geen/weinig zandaanvoer hebt van bovenstroomse delen (geen input
van bedload): werk vb zandvang
Let op belemmerende effecten van bestaande en nieuwe kunstwerken op verhanglijn ontwikkeling.
• bij voorkeur duikers met een open bodem/onderkant (diepte erosie), breedte duiker is gelijk
aan breedte
Afvoer(dynamiek)
Lage zomer afvoer (5% Q)
Gem. 270 dagen overschreden
0,22 m3/s
0,2-0,3 m/s
0,25 m
0,11 m3/s
0,02 m/s
1,5-1,8 m
Basisafvoer (10% Q)
Gem. 200 dagen overschreden
0,43 m3/s
0,3 m/s
0,3-0,4 m
0,22 m3/s
0,02 m/s
1,5-1,8 m
Hoge winterafvoer (50%Q)
Gem. 10 a 20 dagen overschreden
0,84 m3/s
0,3-0,4 m/s
0,4-0,6 m
2,4 m3/s
0,25 m/s
1,5-1,8 m
Extreme piekafvoer (140%Q)
Eens per 10 jaar
2,08 m3/s
0,3-0,4 m/s
1,0 m
7,04 m3/s
0,5 m/s
2,3 m
Afvoer(dynamiek)
20-30%
70-80%
Verhang
Verhang
Verhang
Verhang
Profiel
Profiel
Profiel
Profiel
Profiel
Profiel
Vegetatie
Vegetatie
Samengevat Klein Wolfswinkel - Engelaar
Ontwerp en realisatie
•
Verhanglijn realiseren en behouden
•
Grote dynamiek dempen
•
“Goede” balans tussen beek en overstromingsvlakte
•
Beschoeien met stobben/wiepen
•
Licht slingerend profiel, enkele meander voor extra energie
Onderhoud/exploitatie
•
Geef processen de ruimte
•
Streef naar “geen” onderhoud, grijp niet te snel in
•
Vegetatie, dood hout
•
Monitoren en zo nodig bijsturen zoals vastleggen oevers, zandsuppletie,
dood hout inbrengen
Wat wil ik meegeven
Neem een morfoloog in je team!
Kijk naar je verhanglijn, wees niet bang voor beschoeiing en vaste
bodemhoogtes
Kijk goed bij je buren
Leer van keuzes, goede en verkeerde
Betrek bevoegd gezag in vroeg stadium bij keuzes
Zorg voor een gedragen onderhoudsplan
Bedankt voor jullie aandacht.
Vragen?