Transcript Dankwoord Henk Oosterling bij uitreiking van de Lof der

DankwoordHenkOosterlingbijuitreikingvandeLofderZotheidspeld2016
BurgemeesterAboutaleb,geachtcomité,bestemede-Rotterdammers,zeergewaardeerde
collegae,geliefdevriendenenfamilie,
OmmetdewoordenvanErasmus’tijdgenoot,MaartenLuther,tebeginnen,woordendiehij
overigensnooitheeftuitgesproken:‘Hierstaik,ikkannietanders’.Wantwatkanikanders
dandankbaarzijnvoordeeerdiemijtoevalt?Deemoedigkoesterikmijopnieuwinde
verwarmendegloedvanhetzinderendeintellectvanErasmus.Opnieuw,wantikword
eigenlijkalheelmijnlevendoorErasmusgekoesterd.Nietalleendoordeuniversiteitwaarik
nualeen31jaardejeugdmagverontrustenmetoneigentijdsegedachten,maarsinds20
jaarookdoordeverlichtebrugdievlaknaastmijnhuisophetNoordereilandNoordenZuid
metelkaarverbindt.GeheelindeErasmiaansetraditievanmildespothebikdeZwaan
omgedooptineenPaard,hetPaardvanTroje,enmetDeLofderZotheidingedachtenhebik
onlangs,vanafdetopjevandepyloon,neerkijkendopdestad,deKopvanZuiddeKontvan
Noordgenoemd.Eengeintje,moetkunnen,dachtik.Hetblijftimmerseenkwestievanhoe
jenaardedingenkijkt.
IkwistmijgesteunddoordeslotzinnenvanErasmus’briefaanThomasMore:‘alserdus
iemandopstaatenzegtdathijbeledigdis,danheefthijeenslechtgeweten,ofhijisopzijn
minsteenbangerik.’Beetjebot,datwel.MaarwemoetenonsrealiserendatErasmusuit
RotterdamkwamendatzijnLofderZotheid,hoeverfijndenhooggeleerdook,tochookeen
LofderBotheidwas.DiezelfdeRotterdamseironiemaaktdatwij,Rotterdammers,
tegenwoordigiederhemelbestormend,prestigieuzegebouwonmiddellijkweerindeklei
verankeren:JanGat,dekoopgoot,defluitketel,hetpotlood,dehoerenloper,dezwaan,de
vreetkeetendekapsalonofhaaiebek.HetisdeRotterdamsevariantvanwatfilosofen
tegenwoordig‘vrijmoedigspreken’noemen.Nietcynisch,nietomtekwetsen-datwashet
laatstewatErasmus-enlaatdatduidelijkzijn-watikwilde-maaromogenteopenenvoor
eenandere,enigszinsverontrustendekijkopdedingen.Enomhetzichtteopenenopde
gespletenheidvandemenselijkeziel.
Voormijndeur,aandeoverkantaandekade,ligtdegedenksteendiedebrandgrensvanhet
bombardementmarkeert.Friendlyfire,dusgroen.ErstaateenspreukvanErasmusop,Dulce
belluminexpertis:zoetisdeoorlogvoorwiehemnietkennen,detitelvanhetboekdatvoor
dezegelegenheiddoorHetHuisvanErasmusisuitgegeven.Menigvluchtelingzaldit
beamen.DezezinheeftmerkwaardiggenoeginRotterdamdepedagogischetoonvoormijn
generatiegezet,zijhetineenomgekeerdeversie:alsikindejarenvijftigenzestigthuismet
mijneigenwijzepuberhoofdmijoverhetrobuusteetenbeklaagde,deedmijnvadermijn
‘verwend’geweeklaagsteevastafmetdedooddoener:‘Jehebtdeoorlognietmeegemaakt’.
Kortom,ikwistnietwaarikhetoverhad.Nietzeuren,dooreten.
VanafdiesteenmetdespreukvanErasmuslooptdebrandgrensoverdePrinsHendrikkade
viamijnvoorgeveldwarsdoormijnhuisheen.Ikwoonopdebrandgrens.Mijnprivéruimte
wordtgespletendooreenverscheurendeervaringuithetverleden.Dubieusweliswaar,want
hetwastenslottefriendlyfire.Ikhebdataltijdalseenmetafoor,alseenveelzeggende
beeldspraakopgevat:dooriedersziellooptzo’nscheur.Iedereenisgespleten.Erasmuswist
datalsgeenander.Filosofennoemendatkritischezelfreflectie,psychiatersnoemende
chronischevormdaarvaneenidentiteitscrisis.Erasmus’tolerantiebegripkomtvoortuitde
behoefteomzichvanuitdietussenruimtevrijtedenken,omzo–inhedendaagsetermen-
draagvlaktecreërenvooranderen.DevrijdenkerErasmusverdroegzijngespletenheiden
veranderdedievervolgensineentoleranteruimhartigheidwaardoorgefixeerde
tegenstellingengaanschuiven.NietNoordofZuidinteresseerdehem,maardebrug.Of
misschienwelhetNoordereilandalsdeelvanZuid.Maarheteilandiseigenlijkgeeneiland.
Heteilandiseenmotorschip.Geloofme,nietsis,wathetlijkttezijn.
Tochzijnwegeneigdhetonszelfietstemakkelijktemaken.Wedenkendiegespletenheid
gewoonwegenkiezen:hetisófditófdatenwemakendaneenvandetweetotuniversele
maatstaf.Alswedeanderdanzijnplaatswijzen,staanwealtijdaandegoedekantvande
afwijzendevinger.Alsmensenengroepenzotegenoverelkaarkomentestaan,nesteltzich
tussenhenslechtsangst.Erasmuswistbeter.Dietussenruimteiseensoortniemandsland
waarinnietsvaststaat.Erasmuszouhetindelinguafrancavanzijntijd–hetLatijn-‘inter’
hebbengenoemd:inter,tussen.Hetbestaanof‘zijn’vandittussen–inhetLatijn:esse–
heetgewoon:interesse.Geenangstmaarinteresse.Interesseopentonzegeestenmaakt
vangespletenheidruimhartigheid.Datisdebasisvanalleprojectengeweestdieikde
afgelopen45jaarhebbedachtengerund.Interesseinontheemdegastarbeiders,in
bijdehantestudenten,interesseinegomanekunstenaarsofverstokteautochtonen,
interesseinbesluitelozebestuurdersengefnuiktebeleidsmakers.Maarvooralles:interesse
inmensen,inwievanwaarvandaandanook.
Waargeloofjein,ishetthemavanditjaar.Nietintegenstellingen,datmagduidelijkzijn.
MijngeloofzwaaitmesindskortaandeoverkantvanhetNoordereilandtegemoet:‘Jonge
mensenzijndehoopvaneenland’,staateropeenvandepasonthuldevlaggenopde
Boompjes.Daargeloofikabsoluutin.Jongeren,verjonging,verandering.Datmotiveerdemij
omRotterdamVakmanstadteinitiërenenteverankeren.Ikgeloofonvoorwaardelijkinde
positievekrachtvaneendenkendatzichverjongt,datverandertendathandelt,inde
dubbelebetekenisvanhetwoord.EchtRotterdams,maarwelvoorbijiederetegenstelling.
Dusniet:geenwoordenmaardaden,maar:woordenalsdaden.MetErasmuskeerikme
tegenhettegendeelvaninteresse:cynismeenonverschilligheid.Geendoemdenken,maar
doendenken.Hetismisschieneenopendeur,maarlaatikhettochnogmaareenkeer
duidelijkzeggen.Hethedenzitpotdicht.Detoegangnaareenduurzame,zorgzameen
intercultureletoekomstisgeenopendeur.Vandiedeurisonderwijshetslot.Desleutelis
eenbrede,interculturelevormingmetkunstzinniginspiratie,zelfkritischvermogenen
empathischemedemenselijkheid.
Iemanddieeenprijskrijgt,weetdatdezevooraltedankenisaanaldieonzichtbareanderen
diehemofhaarhebbengeïnspireerd,ondersteund,maarookproductief,dusvanuit
interesse,hebbentegengesproken.Vandaardatikdezeprijsopdraagaanaldiegenendiede
afgelopenvierdecenniamijnLofderBotheidhebbengetolereerd.Zonderhenwashetniets
geworden.Aanaldiemensendraagikdezespeldop.Ikzalhemincommissieontvangenen
bewaren.Ikdankhenenuuitdegrondvanmijnhart.