Transcript Petra Stassen - Berneboek.com

Presentatie ‘God is verhuisd’ op 15 oktober 2016 in de Abdij van Heeswijk
In het programma van vandaag ben ik de eerste spreker. Ik denk zo dat men heeft gedacht: dames
gaan voor. Dat is aardig, want in kerken worden dames die iets willen zeggen nogal eens genegeerd.
Maar! Wellicht heeft het ook een andere oorzaak. Misschien heeft men wel gedacht: mevrouw Stassen
gaat over juridische zaken en besturen en dat vindt bijna iedereen heel erg saai. Zetten we haar
vooraan, hebben we dat alvast gehad.
Zo zijn we direct bij een belangrijk punt in de crisis die kerken doormaken: besturen is taai en saai, niet
erg sexy om je mee bezig te houden. Dus wordt dit aspect genegeerd en verwaarloosd en dit is een
van de redenen waarom de instituten het zo moeilijk hebben. Alles dat aandacht krijg groeit, en
‘besturen’ krijgt in de kerken weinig aandacht.
Is dat erg? Neen, als men niet aan structuren hecht. De opvatting dat de kerkelijke structureren eerst
moeten verdwijnen om ruimte te scheppen voor een nieuwe benadering klinkt op diverse plaatsen.
Deze opvatting is ook goed in een christelijke traditie te funderen.
Ad en ik kiezen een andere benadering. In het boek zien wij de kerkelijke organisaties als lichamen,
waarbij regels en structuur het geraamte vormen die maken dat het lichaam zich überhaupt kan
bewegen. Of dat lichaam beweegt en welke kant het dan op gaat: dát wordt bepaald door de mensen
die voor de beweging zorgen.
Op het gevaar af te worden gezien als roepende in de woestijn is dit vierde boek van ons een pleidooi
om de structuur van de kerken te benutten om mensen in contact te brengen met de christelijke
boodschap. Het is absoluut helder dat de institutionele kerken enorme moeite hebben om de
aansluiting met de wereld om hen heen te maken. Dat heeft een inhoudelijke component – die ik hier
even laat rusten – en het heeft zeker ook een component van zwak bestuur, op alle niveaus.
Structuur die niet dienstbaar is aan de doelstellingen van een organisatie zit in de weg en organiseert
uiteindelijk haar eigen einde. Dit is misschien de allerbelangrijkste boodschap die Ad en ik hebben als
het om besturen gaat.
Maar er is meer. Een lichaam functioneert met verschillende onderdelen. Elk deel heeft een functie,
of een rol, en om als organisatie vooruit te komen is het belangrijk dat alle onderdelen hun werk goed
kunnen doen. Hoopvol is in dit verband de recent verschenen beleidsnota van mgr. De Korte. Hij neemt
daarin zijn verantwoordelijkheid en wijst ook anderen op hun verantwoordelijkheid. Alleen door
samen te werken, binnen die gegeven structuur, komt men uiteindelijk verder.
Waarom is dit allemaal belangrijk? De kerken in Nederland zitten in een transformatiefase. Dit klinkt
dynamischer en leuker dan het is, want in de praktijk is er vooral sprake van enorme stagnatie en
frustratie.
Er is ontroerend veel inzet van mensen die zich vaak vastklampen aan het vertrouwde. Het is menselijk
om vast te houden aan het vertrouwde, aan de paar zekerheden die er nog wel zijn, ook al weten velen
dat het op die manier om een doodlopende weg gaat.
Wij hoeven ons geen zorgen te maken over God. Hij gaat waarheen Hij wil en is daar waar mensen
omzien naar elkaar, elkaar bemoedigen, troosten en inspireren. Het verhaal van God met mensen is
voor ons de inspiratie om in onze tijd vorm te geven aan de christelijke traditie. Deze tijd wordt
gekenmerkt door bestuurlijke schaalvergroting en een teveel aan kerkgebouwen.
Dat zijn grote complexe thema’s waar ongelofelijk veel mensen door ontmoedigd raken. Dat is zeer
begrijpelijk en erg jammer. Het zijn ook thema’s waar veel mensen bij betrokken zijn, van binnen en
van buiten de kerken. Niemand kan deze thema’s in zijn of haar eentje aan, en dus is het noodzakelijk
om samen te werken. Niet om de boel ‘netjes af te sluiten’, zoals velen denken, maar om zorgvuldig
wegen naar de toekomst te vinden.
En zo hebben we een volgend belangrijk aspect van besturen benoemt: zorgvuldigheid. Het voert te
ver om daar hier uitgebreid op in te gaan, maar het heeft te maken met inhoudelijke aspecten en met
processen, met transparantie en het verkrijgen van draagvlak. Een goed bestuurder leunt op de
formele bevoegdheden die hij of zij heeft en weet dat het in het functioneren niet draait om macht
maar om gezag. Wie het hart van mensen weet te raken, kan ze ook winnen.
Ad en ik pleiten bovendien voor daadkracht en rolvastheid: blijf niet hangen in eindeloos herhalend en
zinloos gepraat, neem een risico en ga iets doen, doe vervolgens waartoe je bent aangesteld en doe
dat in open communicatie met elkaar. Dat is dus voor bestuurders niet: van alles maar op tafel gooien
en met iedereen bespreken, het is wel: de juiste en relevante informatie verzamelen, met de
aangewezen personen delen en besluiten nemen.
Waar we vooral voor pleiten is meer geloof, creativiteit en innovatie. Kom eens los van al die dingen
die door mensen zijn bedacht en die niet het wezen van het geloof uitmaken. Lees de Bijbel opnieuw,
laat de verhalen uitleggen, zie hoe relevant ze zijn en verheug je over de goede boodschap. Neem een
voorbeeld aan Jezus en wees tegendraads.
Het zou natuurlijk harstikke mooi zijn als de huidige geloofsgemeenschappen, de katholieke parochies
en de protestantse gemeenten, zichzelf opnieuw kunnen uitvinden, omvormen tot goed
functionerende entiteiten die vindplaats van christelijk geloof zijn. Dat is wel waar Ad en ik voor gaan.
We weten dat het voor velen een lange weg is en dat het niet allen gegeven is om dit ideaal te bereiken.
Toch willen wij iedereen die daarmee bezig is bemoedigen. Daartoe is dit boek geschreven. Een kleine
bijdrage om vooral aan kerkmensen duidelijk te maken waar zij zich bevinden, in welke tijd we leven
en hoe dat zo is gekomen, én om aan te reiken hoe ze daarmee om zouden kunnen gaan. Als andere
geïnteresseerde lezers door dit boek een beetje begrijpen waar men in die traditionele kerken toch
mee bezig is, is dat mooi meegenomen.
Besturen is niet saai. Het is soms wel taai en ingewikkeld. Het helpt als we weten waar we mee bezig
zijn, wat er van ons wordt verwacht. Dat kunnen kleine belangrijke zaken zijn, en grote complexe
dingen. Niet iedereen is een bestuurder en mijn advies is: ga het dan ook niet doen. Doe dat jezelf en
de organisatie niet aan, in die volgorde.
Laat ieder een taak op zich nemen die bij hem of haar past, er is genoeg te doen. Voer die taak
blijmoedig en samen met anderen uit en laat je daarbij inspireren door de verhalen uit de christelijke
traditie. En iedereen, van dominee tot ouderling, van bisschop tot gelovige, van pastor tot bestuurder
zou zich ’s avonds in zijn bedje even eerlijk en serieus moeten afvragen of hij/zij vandaag aan de kant
van de oplossing stond, of aan de kant van het probleem. Die vraag, daar kunnen we allemaal direct
mee beginnen: heb ik vandaag hoop en bemoediging gebracht?
En tenslotte is dit dus wat ik kerkbesturen wens en waar ik graag aan bijdraag. Dat zij berekend zijn op
hun taak, zich gesteund weten door mensen onder en boven hen én dat zij aan de kant van de oplossing
kunnen gaan staan, ook als dit soms verdomde lastig is en heel veel van ons uithoudingsvermogen
vraagt.
Petra Stassen