Transcript Mondzorg ouderen prioriteit krijgen

‘Mondzorg ouderen
moet bij zorgprofessionals
prioriteit krijgen’
Scholing voor studenten én zorgprofessionals
Omdat de mondzorg bij ouderen veel meer aandacht verdient, hebben Hogeschool Utrecht en het ROC Midden Nederland een module ontwikkeld
Foto’s: ©NFP Photography - Pieter Magielsen
voor zorgopleidingen op mbo- én hbo-v-niveau. Los van deze module voor
de toekomstige werkers in de ouderenzorg en thuiszorg bieden ze ook bijscholing aan voor de huidige zorgprofessionals. De belangstelling is groot en
de dubbele opzet zorgt ervoor dat het onderwerp structurele aandacht krijgt.
Frank van Wijck
14 Dentz
K
atarina Jerković-Ćosić, projectleider
van het project Mondzorg Ouderen;
bewustwording onder zorgprofessionals van Hogeschool Utrecht, ziet wat er
misgaat met de mondzorg van ouderen in
verpleeghuizen en vooral ook in de thuissituatie. ‘In de verpleeghuizen begint de aandacht
voor mondzorg bij de cliënten al wel op gang
te komen’, zegt ze. ‘In steeds meer huizen wordt
beleid op dit gebied geïmplementeerd en ook
het initiatief van de Alliantie Mondzorg zorgt
voor aandacht. Maar het kan zeker nog beter
in de verpleeghuiszorg en in de thuissituatie
is de mondzorg van ouderen helemaal een
groot probleem aan het worden. De situatie
hier wordt alleen maar nijpender nu steeds
meer ouderen langer zelfstandig thuis blijven
wonen; nu al woont 96 procent van de ouderen
nog thuis. Deze mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun mondzorg. Ze hebben een
volledige of een gedeeltelijke prothese, maar
er zijn steeds meer mensen die geheel of gedeeltelijk hun eigen gebit hebben. Veel van
deze mensen komen door hun toenemende
kwetsbaarheid niet meer elk half jaar voor
controle bij de tandarts en mondhygiënist. Ze
zijn zelfstandig niet meer in staat om dat bezoek aan de praktijk te brengen en ze willen
geen druk leggen op hun omgeving om hen
te helpen. Er zijn ouderen die zeggen: “Als ik
Katarina JerkovićĆosić
moet kiezen tussen iemand moeten meenemen
naar de tandarts of naar de kapper, gaat de
kapper voor”. Of ze denken dat het niet meer
nodig is als ze een prothese hebben. Pakweg
twintig jaar geleden waren er wel tandartsen
die op dat moment zeiden: “Zo, nu bent u van
mij af ”. Natuurlijk spelen ook financiële overwegingen een rol. Ouderen kunnen denken
dat een bezoek aan de tandarts of mondhygiënist niet nodig is zolang ze geen klachten
hebben. En zelfs als ze wel klachten krijgen,
komt het voor dat ze ervan uitgaan dat dit nu
eenmaal bij de leeftijd hoort.’
Tandartsen en mondhygiënisten spelen wel in
op de afnemende aandacht van mondzorg bij
ouderen, stelt Jerković. ‘Denk bijvoorbeeld aan
het project De mond niet vergeten’, zegt ze,
‘maar we hebben nog geen structurele oplossing.’
Veel onbekendheid
Binnen Universitair Medisch Centrum Utrecht
bestaat als onderdeel van het Nationaal Programma Ouderenzorg het Netwerk Utrecht
Zorg voor Ouderen. Jerković verzorgt in het
kader hiervan voorlichtingsbijeenkomsten
voor ouderen. Ze vertelt: ‘Ik krijg reacties als:
“Ik wist niet dat mondzorg zo belangrijk was”.
Er is sprake van grote onbekendheid over hoe
mondverzorging te verrichten en wat de relatie is met de algemene gezondheidstoestand.
Dentz 15
Dagelijkse
bescherming
Glazuur
Dagelijks
herstel**
Dentine
nieuwe
formule
• Versterkt en beschermt het
tandglazuur tegen dagelijkse zuren1
• De geoptimaliseerde fluorideformule
kan de continue remineralisatie van het
tandglazuur bevorderen en helpt
beschermen tegen tanderosie1
*
**
1.
• Krachtiger* herstel** met de voordelen
van Novamin® en natriumfluoride in
één enkele formule
• Blijvende verlichting van gevoelige
tanden bij tweemaal daags poetsen2
Vs. Eerder op de markt gebrachte formulering.
Vormt een beschermende laag over de gevoelige plekken van de tanden. Poets tweemaal daags voor langdurige bescherming tegen gevoeligheid.
Barlow AP et al.J Clin Dent.2009;20(6):192-198 – 2. GSK data on file,RH01748
CHGOC/0012/16
Voor mensen die in verpleeghuizen wonen,
geldt bovendien dat ze niet weten bij wie ze
terecht kunnen als ze vragen hebben over hun
mondgezondheid. Ze hebben ook geen idee
van de kosten die ermee gemoeid zijn.’
Behalve van ouderen leveren de bijeenkomsten ook reacties op van
zorgprofessionals. “Ik
wist dit niet” bijvoorbeeld en “Ik voel me nu
wel schuldig”. ‘Dus zijn
we de voorlichting ook
gericht aan hen gaan
geven’, zegt Jerković.
‘Hun reacties waren een
eyeopener voor ons,
hierdoor realiseerden
wij ons dat hier echt iets
mis gaat. De zorgvraag
en het zorgaanbod zijn
duidelijk niet op elkaar afgestemd.’
Contact met zorgprofessionals – niet alleen
tandartsen, mondhygiënisten en verpleegkundigen en verzorgenden in verpleeghuiszorg en
thuiszorg, maar bijvoorbeeld ook huisartsen
en wijkverpleegkundigen – leverde een duidelijk signaal op: bewustwording van het belang van mondzorg bij ouderen, bij zorgprofes-
‘Bij mbo- en hboopleidingen gaat
men er nogal eens
vanuit dat het goed
geregeld is, totdat
wij uitleggen hoe
complex het is’
sionals in de breedste zin van het woord, moet
prioriteit krijgen.
Voorlichting én scholing
En zo ontstond het concrete plan om langs
diverse lijnen tegelijk tot gerichte actie te komen. Jerković legt uit: ‘Duidelijk was dat
structurele verandering in de kennis en attitude van zorgprofessionals nodig was. Je kunt
dan niet volstaan met voorlichting bieden aan
de mensen die al actief zijn in de zorg, want
dan bloedt het na verloop van tijd weer dood.
Je moet die voorlichting natuurlijk wel bieden,
maar tegelijkertijd moet je ervoor zorgen dat
het onderwerp structurele aandacht krijgt in
de opleiding van de mensen die straks in de
zorg gaan werken.’
Voor mondzorg bij ouderen op mbo-niveau
bestond al een module van het ROC Nijmegen
die met lichte aanpassing in de werkvorm –
onderwijs is sinds de ontwikkeling van die
module meer en meer gedigitaliseerd – goed
toepasbaar was. Voor hbo-niveau bleek het
nodig een nieuwe module te ontwikkelen.
Jerković: ‘Een belangrijk aspect op hbo-niveau
was bijvoorbeeld de relatie tussen mondgezondheid en de algemene gezondheidstoestand. Mensen op mbo-niveau moeten hierover
Dentz 17
Adhese Universal
®
kennis hebben, voor hen hebben we dit onderwerp meegenomen in de module. Maar
mensen op hbo-niveau moeten ook in staat
zijn om te bewerkstelligen dat de mondgezondheid en de algemene gezondheidstoestand
elkaar versterken.’
Gesprekken met managers en docenten van
opleidingen op hbo- en mbo-niveau om in
kaart te brengen in hoeverre ze mondzorg al
in hun curriculum hadden opgenomen, leverden een divers beeld op. ‘Beide groepen gaan
er nogal eens vanuit dat het goed geregeld is,
totdat wij uitleggen hoe complex het is’, vertelt
Jerković. ‘Dan gaan de ogen open. Bij het mbo
is het een aspect van persoonlijke verzorging
en komt het in beperkte mate in de vorm van
casuïstiek terug bij ziekten als dementie en
diabetes. Bij hbo is de inbedding ook beperkt
en is die bovendien niet gekoppeld aan wetenschappelijke literatuur over de relatie tussen
mondgezondheid en algemene gezondheid.’
Hét universele adhesief
DESENSITIZING
EFFECT
* Data beschikbaar op aanvraag
Direct
Indirect
Totaal-ets
Selectieve-ets
Zelfetsend
Vochtig & Droog
Zes lessen
Op basis van de in het veld opgedane kennis
werd de onderwijsmodule over mondzorg bij
ouderen opgezet, opgedeeld in zes lessen (die
afhankelijk van het beginniveau van de ROC’s
ook los kunnen worden gebruikt). Langs de
weg van “de gezonde mond” en “de ongezonde mond” komen achtereenvolgens aan
bod: mondverzorging, mondverzorging bij
zorgafhankelijke cliënt, mondverzorging door
de verzorgende/verpleegkundige en relatie
mondgezondheid en algemene gezondheid.
Jerković: ‘Het is belangrijk dat de studenten
leren inzien dat de mondgezondheid een integraal onderdeel is van de algemene gezondheidstoestand en dat ze mondproblemen
herkennen en weten wat daaraan te doen of
wie in te schakelen. Ouderen kunnen in een
isolement raken door problemen met de
Alles
in één klik
• Tot wel 190 applicaties per VivaPen® (2 ml)* op afzonderlijke gebitselementen
• Voor direct en indirecte bonding- en etstechnieken
• Grote hechtsterkte op vochtige en droge dentine
Gratis e-learning
Vilans biedt voor professionals de gratis e-learning Mondzorg
aan waar de projectleden van dit project een bijdrage aan
hebben geleverd. Van de module wordt goed gebruikgemaakt.
Tot juni 2016 hadden 3.500 mensen de website waarop de
www.ivoclarvivadent.com
Manufacturer, Sales & Distribution:
Ivoclar Vivadent AG
Bendererstr. 2 | 9494 Schaan | Liechtenstein | Tel. +423 235 35 35 | Fax +423 235 33 60
www.ivoclarvivadent.nl
e-learning wordt aangeboden bezocht en hebben 650 mensen
hun certificaat behaald. In juni en juli bezochten ook weer
duizend mensen de site.
mondgezondheid. Als ze niet meer deugdelijk
kunnen kauwen, kunnen ze ondervoed raken.
En als ze uit de mond gaan ruiken, kunnen ze
angstig worden voor sociaal contact of geconfronteerd worden met kleinkinderen die niet
meer willen knuffelen.’
Voor de ontwikkeling van de module stelde
ZonMw subsidie beschikbaar in het kader van
het Nationaal Programma Ouderenzorg. Hogeschool Utrecht is projectleider en de ROC’s
participeren vanuit hun netwerk en implementeren de module in hun curriculum. Ook het
Netwerk Utrecht Zorg voor Ouderen is betrokken: het haalt uit zijn netwerk op welke prioriteiten daar bestaan in de aandacht voor
mondzorg bij ouderen en brengt er de module onder de aandacht.
Inmiddels wordt ook een vervolgtraject gestart.
Dit betreft voorlichtingsbijeenkomsten voor
ouderen, waarin naast mondgezondheid ook
wordt stilgestaan bij medicatieveiligheid en
zelfredzaamheid.
Tandenborstels
Naast de module voor leerlingen is er de scholing
aan zorgprofessionals. ‘De belangstelling hiervoor neemt toe’, zegt Jerković, ‘ook vanuit de
thuiszorg. Ook tijdens deze scholing horen we
geluiden als “ik wist het niet” en “het is zo
moeilijk”. Het is deels de intimiteit die het moeilijk maakt voor zorgprofessionals om ouderen
mondzorg te verlenen en de complexiteit en tijd
spelen ook een rol. Wat dit laatste betreft is ons
advies: het hoeft niet ’s ochtends of ’s avonds
tijdens de pieken in het werk. Gewoon op een
moment overdag waarop het de zorgprofessional en de cliënt uitkomt, is ook goed. Het is
in ieder geval beter dan helemaal geen – of geen
structurele – aandacht voor het onderwerp. We
geven de cursisten ook instructie over hoe ze de
mond van de cliënt eenvoudig kunnen screenen.
Het Canadese screeningsinstrument OHAT
(Oral Health Assesment Tool, red.) is specifiek
ontwikkeld voor niet-mondzorgprofessionals.’
Aan het eind van een scholing volgen altijd
drie vragen voor de cursisten: hoe kan ik
morgen de mondzorg voor ouderen in mijn
praktijk verbeteren, wie en wat heb ik daarvoor
nodig en wat ga ik morgen als eerste concreet
doen? Jerković: ‘Het antwoord op die laatste
vraag is soms: tandenborstels bestellen.’
Representative Office Benelux:
Ivoclar Vivadent B.V.
De Fruittuinen 32 | 2132 NZ Hoofddorp | The Netherlands | Tel. +31 23 529 37 91 | Fax +31 23 555 45 04
Dentz 19