Transcript Magazine van het Instituut voor het Familiebedrijf / oktober 2016

Magazine van het Instituut voor het Familiebedrijf / oktober 2016
Ondernemen,
het zit in de familie!
België telt een aantal familiebedrijven die al meer
dan 100 jaar bestaan. Dat ze na al die tijd nog steeds
succesvol zijn, is geen toeval. Het Instituut voor het
Familiebedrijf ging voor de ‘Dag van het Familiebedrijf
2016’ op zoek naar de factoren die bepalend zijn voor
het langdurige succes van 100-jarige familiebedrijven.
Het onderzoek leverde een nieuw en uniek model met
succesfactoren op, dat als leidraad kan dienen zodat
ook u met uw familiebedrijf de kaap van 100 jaar kunt
bereiken.
04
20 jaar Instituut voor het
Familiebedrijf
Een gesprek met de co-gedelegeerd
bestuurders Patrick De Schutter en
Jozef Lievens
06
“Vernieuwende inzichten die
zelfs internationaal werden
overgenomen”.
Het IFB heeft als doelstelling om als
expertisecentrum ook bij te dragen aan
het onderzoek over familiebedrijven. “Pas
sinds eind jaren ’90 wordt het belang
hiervan internationaal erkend. In België
heeft het IFB daar hard aan meegewerkt,
met echt vernieuwende inzichten”,
vertelt professor Johan Lambrecht.
10
Het belang van het IFB voor
Vlaamse familiebedrijven
Wat heeft het Instituut voor het
Familiebedrijf de voorbije 20 jaar
betekend voor familiebedrijven in
Vlaanderen? We vroegen het aan de
ministers Kris Peeters en Philippe
Muyters, professor Johan Lambrecht en
de familiale ondernemers Michèle Sioen
en Herman Van de Velde.
09
Familiebedrijven in cijfers
20 jaar IFB
Het toont andermaal aan dat het IFB als kenniscentrum
wetenschappelijk onderbouwd onderzoek, opleidingen
en netwerkactiviteiten koppelt aan bruikbare tips en
inzichten, ten dienste van familiebedrijven in Vlaanderen.
Het Instituut viert dit jaar overigens zijn 20ste verjaardag
en dat zetten we in dit magazine uitgebreid in de kijker.
We wensen u veel leesplezier,
Patrick De Schutter en Jozef Lievens
Gedelegeerd bestuurders IFB.
14
Een terugblik in het foto-archief
Het IFB organiseerde tientallen
activiteiten om familiale ondernemers,
bestuurders en adviseurs bijeen te
brengen, te vormen en te informeren.
18
“Expertise en praktijkervaring
vormen unieke meerwaarde”
De aanpak van het Instituut voor het
Familiebedrijf, die experts koppelt aan
getuigenissen uit de dagelijkse praktijk
door familiale ondernemers, wordt
erg gewaardeerd. Deelnemers aan de
diverse activiteiten getuigen.
20
De Dag van het Familiebedrijf:
niet te missen
2
22
Opvolgers zijn positief gestemd
De alumni-werking van de
Opvolgersacademie: een uniek netwerk
van jonge familiale ondernemers.
25
De mythes over het familiebedrijf
26
De partners van het IFB
3
20 jaar
“Iedereen erkent
nu het belang van
familiebedrijven”
Het Instituut voor het Familiebedrijf bestaat dit jaar
precies 20 jaar. Co-gedelegeerd bestuurders Patrick
De Schutter en Jozef Lievens blikken trots terug en
blijven tegelijkertijd ambitieus: “In 1996 twijfelde
men nog of familiebedrijven wel een toekomst
hadden, vandaag worden ze gezien als een model
met groot potentieel voor de toekomst. Maar niet
alleen in de perceptie, ook in de professionalisering
zijn we spectaculair vooruitgegaan. En daar willen
we blijven toe bijdragen.”
Instituut voor het
Familiebedrijf
Een gesprek met Patrick De Schutter & Jozef Lievens
Patrick De Schutter werkte eind jaren ’80
als consultant voor een groot familiaal
bedrijf uit Limburg: “Het was een stateof-the-art productiebedrijf met sterke
producten, talentvolle medewerkers en
een mooie klantenportefeuille. Toch is
het uiteindelijk over de kop gegaan. De
oorzaak bleek te liggen in het feit er te
weinig aandacht ging naar de governance
en de scheiding tussen familiale en
bedrijfsbelangen.”
De Schutter besloot zich verder in de
materie van familiebedrijven in te werken.
Midden jaren ’90 kwam hij in contact
met Rik Donckels, toenmalig directeur
van het kmo-studiecentrum van de KU
Brussel: “Hij bracht me in contact met
Jozef Lievens, die als advocaat ook al een
hele tijd met familiebedrijven werkte.
Samen beslisten we in de lente van 1996
een project op poten te zetten om de
professionalisering van familiebedrijven
te promoten. Aanvankelijk waren we
met z’n vieren: ook Rik Donckels en
Theo Compenolle werkten mee, maar zij
hebben later afgehaakt.”
optie van die ondernemingen. Terwijl
wij ervan overtuigd waren dat dit een
absolute noodzaak was”, vertelt Jozef
Lievens. “Onze missie was dan ook om
opleidingen te organiseren, een netwerk
te vormen en tegelijk onderzoek te
voeren om de wereld van familiebedrijven
ook onderbouwd in kaart te brengen.”
De ambitie lag hoog. Maar de tijdsgeest
zat niet mee. Jozef Lievens: “1996, dat was
de aanloop naar de dotcom-euforie. Vele
ondernemers en economen twijfelden of
familiebedrijven wel zouden overleven.
Gelukkig heeft men vrij snel ingezien dat
familiale ondernemingen dankzij hun
langetermijnvisie, hun ondernemerschap
en passie waarmee ze ondernemen net
een motor voor economische groei zijn.”
Ook de politici erkennen vandaag het
belang van familiale bedrijven. Zo werd
de regeling voor de schenkingsrechten
aangepast, net om een tijdige regeling
van de opvolging te stimuleren. Een
wijziging die zijn effect niet heeft gemist.
Het mooiste type bedrijf
Twijfel door dotcom-euforie
4
Zo ontstond het Instituut voor het
Familiebedrijf (IFB). “Er waren wel al
wat opleidingen en initiatieven, maar
niemand benaderde de problematiek
van familiebedrijven vanuit de specifieke
Er is de voorbije 20 jaar dus veel
veranderd. Familiebedrijven worden
vandaag algemeen beschouwd als een
sterkhouder. “Als alle voorwaarden
vervuld zijn, is dit het mooiste type
bedrijf dat er is”, getuigen De Schutter
en Lievens. “We zijn er de voorbije 20
jaar dan ook spectaculair op vooruit
gegaan: familiebedrijven worden
professioneler geleid, governance is
een thema dat ruime aandacht krijgt
en de opvolging – vroeger écht een
taboe – is bespreekbaar geworden.
Dat wil niet zeggen dat er geen
problematieken meer zijn. De familiale
context en emotionele factoren zullen
altijd een rol blijven spelen.”
En het IFB? Dat gaat door op zijn
elan. “Er is nog altijd werk aan de
winkel. Onze missie blijft actueel: we
willen nog steeds op kop lopen door
onderzoek naar familiebedrijven te
voeren, door hen bij te staan in de
verdere professionalisering en door
nieuwe thema’s, zoals de eigendom,
aan te kaarten”, aldus de gedelegeerd
bestuurders. “We gaan onze
netwerken ook verder uitbouwen.
Kijk naar De Opvolgersacademie: we
hebben al meer dan 300 kandidaatopvolgers in alle regio’s in Vlaanderen
bijeengebracht en gevormd. En
die netwerken blijven ook na de
opleiding informeel bestaan. We
zijn er trots op dat we dat hebben
kunnen realiseren.” 5
20 jaar
academisch
onderzoek
in de schoot
van het IFB
Als het op onderzoek en expertise over
familiebedrijven aankomt, heeft het Instituut voor het
Familiebedrijf de afgelopen 20 jaar mee de bakens
uitgezet en verzet. “Onderzoek naar het familiebedrijf
is een relatief jonge academische discipline”, getuigt
professor Johan Lambrecht, academisch directeur van
het IFB. “Tot eind de jaren ’80 kwam het onderwerp
nauwelijks aan bod. Pas sinds eind jaren ’90 wordt
het belang internationaal erkend. In België heeft het
IFB daar hard aan gewerkt, met echt vernieuwende
inzichten.”
Eén van de belangrijkste onderwerpen
voor familiale bedrijven is de opvolging.
U heeft daar samen met Jozef Lievens
onderzoek naar verricht, dat ook leidde
tot het boek ‘Het roer uit handen’.
Het boek dateert al van 2008, zijn de
inzichten nog steeds relevant?
“Vernieuwende inzichten
die zelfs internationaal
werden overgenomen”
Professor Johan Lambrecht, academisch directeur van het IFB
6
“Wij hebben aangetoond
dat de afscheidnemende
bedrijfsleider een rol
kan blijven spelen in het
familiebedrijf. Vandaag is
dat een gangbare praktijk.”
Johan Lambrecht: “Zeer zeker. De
problematiek van familiale opvolging
is immers meer dan ooit aan de
orde. We verwachten de komende
jaren een overdracht in duizenden
familiebedrijven waar babyboomers
aan het roer staan.
Vervolgens heeft u ook bestudeerd
welke kwaliteiten een opvolger moet
hebben om het bedrijf voort te zetten
en naar een hoger niveau te tillen.
Wat moeten we uit dat onderzoek
onthouden?
Toen Jozef Lievens en ikzelf aan ons
onderzoek begonnen, was de leidende
gedachte nog dat je als bedrijfsleider
je zaak overliet aan de opvolger(s) en
vervolgens de deur achter je dichttrok.
Einde verhaal.
Lambrecht: “Vrij lang is men ervan
uitgegaan dat wat goed is voor het
bedrijf, ook goed was voor de familie.
Maar dat is een simplistische voorstelling
van de zaken. Want een familiebedrijf is
een veel complexer systeem.
Wij hebben aangetoond dat dat
helemaal niet zo hoefde te zijn. De
afscheidnemende bedrijfsleider kan ook
na de overdracht een rol blijven spelen
in het voordeel van het familiebedrijf
en zijn opvolger. Hij evolueert dan naar
een nieuwe rol van adviseur op verzoek
of voorzitter van de raad van bestuur of
raad van advies. Vandaag is dat echt een
gangbare praktijk.”
Wij hebben aangetoond dat een
familiebedrijf een systeem is waarin
de componenten familie, bedrijf en
individueel familielid elk hun rol moeten
kunnen spelen. Er zit geen hiërarchie
tussen die drie pijlers, ze moeten elkaar
in evenwicht houden. Daardoor kan het
familiebedrijf in zijn geheel ten goede
evolueren.
Er zitten namelijk relaties en interacties
in elk subsysteem, maar ook tussen de
drie subsystemen onderling. En wanneer
er in één van die pijlers iets verandert,
heeft dat ook een impact op de rest.
Denk bijvoorbeeld aan de opvolging. Die
zal zowel veranderingen op gang brengen
voor het bedrijf, voor de familie als voor
de individuen. Wat meteen ook inhoudt
dat een familiebedrijf een dynamisch
gegeven is: het bedrijf evolueert, de
familie evolueert en de individuele
familieleden evolueren.
Een zeer belangrijke kwaliteit van de
familiale opvolger is dus dat hij of zij de
intelligentie heeft om dat systeem te
begrijpen, te besturen en het evenwicht
tussen de verschillende pijlers te
behouden. Op die manier hou je de ratio
en de emotie ook in balans. Beiden zijn
nodig en nuttig in een familiebedrijf: de
rede overtuigt, maar het is de emotie die
motiveert.”
Familiebedrijven hebben in sommige
gevallen een historiek die meer
dan 100 jaar teruggaat en waarin
nu een zesde, zevende of verdere
generatie aan het roer staat. Leidt
zoiets niet tot een zeer versplinterd
aandeelhouderschap en moeilijk te
besturen onderneming?
Lambrecht: “Familiebedrijven die goed
presteren, maken een soort van logische
evolutie door. De eerste generatie
is de controlerende eigenaar, in de
tweede generatie komen de ‘brussen’
of de broers en zussen en in de derde
generatie bereik je het stadium van
het ‘nevichten’ consortium: de neven
en nichten die samen de leiding
uitmaken. Zeker dan ontstaat de nood
aan gestructureerd bestuur, corporate
governance, familiecharter, enzovoort…
Maar dat is niet het enige model.
Uit onderzoek van Jozef Lievens en
7
Familiebedrijven
in cijfers
75
%
Meer dan 75% van de
vennootschappen in België
met minstens één werknemer
is een familiebedrijf.
45%
Meer dan de helft van de bedrijven
met minstens 200 werknemers,
is een familiebedrijf.
mezelf bleek dat er ook een ander
model mogelijk is. Er zijn immers
succesvolle familiebedrijven die
hebben geanticipeerd op die met de
jaren toenemende complexiteit en
die dus eenvoud nastreven in hun
aandeelhoudersstructuur. Dat betekent
dat ze op tijd en stond ‘snoeien’ en de
eigendom concentreren bij een beperkt
aantal aandeelhouders. Zoiets kan
door familieleden uit te kopen of door
activiteiten af te splitsen in nieuwe
(familie)bedrijven.
Dat inzicht rond het snoeien is trouwens
internationaal overgenomen. Er
verscheen een artikel van Jozef Lievens
en mij over in het gerenommeerde
wetenschappelijke tijdschrift Family
Business Review: “Pruning the family
tree”. Dat bleek bij een internationale
enquête onder familiale eigenaars,
bestuurders en adviseurs van
familiebedrijven trouwens één van de
genomineerde artikels met de grootste
impact in de wereld te zijn. We mogen
dus wel stellen dat onderzoek van het IFB
8
“Het is onze ambitie om via
academisch onderbouwd
onderzoek inzichten en
handvaten aan te reiken
waarmee familiebedrijven
in de praktijk mee aan de
slag kunnen gaan.”
ook internationaal mee de bakens heeft
uitgezet.”
Voor de Dag van het Familiebedrijf
2016 heeft u daar eigenlijk op
voortgebouwd, met een nieuw
kwalitatief onderzoek naar de
succesfactoren van honderdjarige
familiebedrijven…
Lambrecht: “Inderdaad. We hebben
een reeks succesvolle familiebedrijven
bevraagd die al meer dan 100 jaar
bestaan. Dat heeft geleid tot een
vernieuwend model met 10 sleutels tot
succes. Er zijn een aantal factoren die
betrekking hebben op de familie en de
familieleden, andere hebben te maken
met het bedrijf zelf. Dus ook hier komt
weer het familiebedrijf als complex
systeem naar voor. Het is trouwens de
eerste keer dat zo’n verklarend model is
uitgetekend.
Bovendien sluit dit ook aan bij onze
ambitie om via academisch onderbouwd
onderzoek inzichten en handvaten aan
te reiken waar familiebedrijven ook in de
praktijk mee aan de slag kunnen gaan. Dit
nieuwe model leest als het recept om een
familiebedrijf zo uit te bouwen dat het
langdurig succesvol is en voort kan leven,
over de generaties heen.” 13
1
Bijna de helft van de tewerkstelling
in België wordt gecreëerd door
familiale ondernemingen.
3
Familiebedrijven
zijn goed voor één derde
van het Belgische bbp.
55
%
Het Instituut voor het
Familiebedrijf bestaat 20 jaar
en organiseerde al 13 keer de
‘Dag van het Familiebedrijf’.
175
Een familiebedrijf is
gemiddeld 23 jaar oud,
bij niet-familiebedrijven
is dat 17 jaar.
23
300
De Opvolgersacademie,
het opleidingsprogramma
voor kandidaat-opvolgers in
familiebedrijven, werd al door
meer dan 300 jongeren uit
familiebedrijven gevolgd.
Jaarlijks organiseren het IFB en de EHSAL
Management School in Brussel het programma
‘Adviseur familiebedrijven’. In totaal telt dit
programma al 175 alumni die het Certificaat
Adviseur Familiebedrijven ontvingen.
9
Het belang van het IFB voor Vlaamse familiebedrijven
“Het IFB draagt sterke
familiewaarden uit”
“Baanbrekend werk
heeft geleid tot
sterkere familiebedrijven”
Kris Peeters, Federaal vicepremier en minister van Werk & Economie.
Familiebedrijven zijn cruciaal
voor onze economie. Dankzij
hun langetermijnstrategie, hun
ondernemerschap en dynamiek zorgen
ze voor verankering van activiteiten in
België en zien we ook dat ze een motor
voor groei vormen. Ook op het vlak van
tewerkstelling vormen familiebedrijven
een belangrijke factor: ze zijn goed voor
bijna de helft van de jobs in ons land en
in Vlaanderen is dat zelfs meer dan 50%.
De professionalisering van familiale
kmo’s blijft een uitdaging. Het Instituut
voor het Familiebedrijf heeft op dat
vlak sinds 1996 baanbrekend werk
verricht onder de kundige leiding
van Jozef Lievens en Patrick De
Schutter. Hun pleidooien voor een
goed georganiseerde governance, het
betrekken van externe bestuurders en
het tijdig organiseren van de opvolging
in familiebedrijven hebben er mee voor
10
gezorgd dat vele kmo’s vandaag een stuk
sterker staan dan 20 jaar geleden.
Het werk van het Instituut om opvolgers,
overdragers en bestuurders in familiale
bedrijven samen te brengen, te vormen
en van elkaars ervaringen te laten delen,
is van groot belang. De kwaliteit van
zijn experts en het vertrouwen dat het
IFB weet te creëren in deze groepen
hebben duidelijk ook bijgedragen tot de
bewustwording van professionalisering
bij familiebedrijven.
Ik feliciteer de initiatiefnemers en wens
het Instituut voor het Familiebedrijf nog
vele geslaagde initiatieven. Michèle Sioen, CEO Sioen Industries en voorzitter VBO.
Een man of een vrouw (vaak ook samen)
en een idee. Zo ontstaan familiebedrijven.
Zo ontstaan wereldspelers. Zo ontstaan
multinationals, over generaties heen.
Familiebedrijven, groot of klein, zijn de
hoeksteen van onze economie. De kracht
van familiebedrijven zit in hun vermogen
om te veranderen. Om snel in te spelen
op wijzigingen. Ze zijn bereid om ver te
gaan om hun onderneming in stand te
houden en te doen groeien. In goede en
in slechte tijden. Dat is familiekracht. Het
overstijgt alles.
Het mooie is dat bedrijfsleiders deze
familiekracht overdragen aan al hun
medewerkers. Het ‘wij’-gevoel is er vaak
zeer groot. Wat dan weer afstraalt op de
resultaten van het bedrijf.
door het Instituut voor het Familiebedrijf
worden uitgedragen, al 20 jaar lang. Ik
feliciteer het Instituut en hoop dat zij
familiebedrijven in Vlaanderen verder
zullen blijven inspireren.
Ik ben trots aan het roer te staan van een
bloeiend beursgenoteerd bedrijf met
sterke familiewaarden. Waarden die ook
Philippe Muyters, Vlaams minister van Werk, Economie & Innovatie.
“Een stem voor
familiebedrijven”
Meer dan drie kwart van onze bedrijven
zijn familiebedrijven en zij realiseren
een derde van de totale toegevoegde
waarde in ons land. Familiebedrijven zijn
onmiskenbaar een belangrijke pijler voor
onze economie. Het is dan ook positief
dat het Instituut voor het Familiebedrijf
hen een stem geeft en hen mee op de
kaart zet.
11
“Pionierswerk
heeft veel opgeleverd”
Johan Lambrecht, directeur Studiecentrum voor Ondernemerschap KU Brussel.
Ik herinner me nog zeer goed de
lancering van het Instituut voor
het Familiebedrijf in 1996. Als
jonge onderzoeker aan het KMOStudiecentrum – nu Studiecentrum
voor Ondernemerschap – werkte ik
toen onder meer aan mijn doctoraal
proefschrift over het kmo-beleid in ons
land. Ondernemerschap en kleine en
middelgrote ondernemingen (kmo’s)
waren in de jaren negentig vertrouwde en
aanvaarde begrippen in de academische,
beleids- en bedrijfswereld. De term
“familiebedrijf” was echter veel minder
ingeburgerd. We kunnen ons dat nu nog
moeilijk voorstellen.
De oprichting van het Instituut voor
het Familiebedrijf in 1996 getuigde
dan ook van moed en van enorm
inzicht. Het was – zonder overdrijving
– pionierswerk, dat schitterende
vruchten heeft afgeworpen. Dankzij het
Instituut voor het Familiebedrijf staan
de familiebedrijven op de Vlaamse
kaart. Met zijn talrijke opleidingen,
seminaries, publicaties, onderzoeken,
enzovoort… heeft het de familiebedrijven
helpen professionaliseren. Het heeft de
beleidsmakers ook duidelijk gemaakt
dat familiebedrijven cruciaal zijn voor
’s lands economie en dus respect en
ondersteuning verdienen.
Het Instituut voor het Familiebedrijf
maakt bovendien al decennialang
wetenschappelijk onderzoek naar
familiebedrijven mogelijk. Het kiest
voor vernieuwende en zeer belangrijke
onderzoeksonderwerpen en slaat de
brug tussen theorie en praktijk. Het
Instituut voor het Familiebedrijf maakt
mogelijk dat de familiebedrijven en hun
omgeving aan en van elkaar leren.
Onder de bezielende leiding van Jozef
Lievens en Patrick De Schutter heeft
het Instituut voor het Familiebedrijf
de familiebedrijven in Vlaanderen
en daarbuiten doen erkennen en
herkennen. Ik feliciteer dan ook heel
graag en van harte het Instituut met zijn
twintigste verjaardag. Moge het verder
succesvol blijven, want ons land heeft
nood aan zo’n Instituut. Het is inderdaad
een instituut.
“Bewustmaking rond
de professionalisering”
Herman Van de Velde, voorzitter Van de Velde NV.
Familiebedrijven hebben een aantal
sterke troeven. Focus op de lange termijn
is een van de belangrijkste. Persoonlijk
heb ik steeds getracht om verder te
bouwen op de mooie fundamenten die
de vorige generaties hebben gelegd met
de bedoeling een sterker en mooier
bedrijf door te geven aan de volgende
generatie. Resultaatsgerichtheid was
belangrijk maar nooit ten koste van de
lange termijn.
Maar de specifieke familiale cultuur
blijft voor mij de belangrijkste troef. Een
cultuur waar mensen bekommerd zijn
om mekaar, het aangenaam vinden om
samen een bedrijfsproject te realiseren
en waar een sfeer van vertrouwen
heerst waardoor men het beste uit
de mensen haalt. Familiebedrijven
moeten er wel over waken dat de
emotionaliteit de bedrijfslogica niet
12
doorkruist. Objectieve criteria bij de
rekrutering van familieleden, eerlijke
verloningssystemen en het uitsluiten
van elke vorm van nepotisme moeten de
emotionele valkuilen vermijden. Als men
daar in slaagt, is een familiebedrijf een
onklopbaar bedrijfsmodel.
De opleidingen en seminaries die
het Instituut voor het Familiebedrijf
organiseert, dragen bij aan de
bewustmaking rond deze thema’s en
de professionalisering van Vlaamse
familiebedrijven. Ik feliciteer het IFB met
zijn 20ste verjaardag en wens hen nog
veel succes.
13
20 jaar IFB - uit het foto-archief
14
15
20 jaar IFB - uit het foto-archief
16
17
IFB-activiteiten
vullen nood
aan vorming in
Om familiale ondernemers,
bestuurders en hun adviseurs
te vormen, heeft het Instituut
voor het Familiebedrijf een reeks
opleidingen en evenementen
opgezet. Telkens wordt
de knowhow van experts
gekoppeld aan ervaringen uit
de praktijk. Een aanpak die erg
gewaardeerd wordt en waardoor
de activiteiten van het IFB hoog
aangeschreven staan.
“Expertise en praktijkervaring
vormen unieke meerwaarde”
IFB League
De Opvolgersacademie
Bestuurder in een familiebedrijf
Adviseur familiebedrijf
De IFB League is het provinciale trefpunt
voor familiebedrijven. Het IFB brengt
in het voorjaar in elk van de Vlaamse
provincies het kruim van de familiale
ondernemers en bestuurders bijeen in
een gastbedrijf. De familiale ondernemer
getuigt over zijn parcours en een expert
geeft duiding bij een actueel onderwerp.
(Kandidaat-) Opvolgers uit een
familiebedrijf brengt het IFB bijeen
in de Opvolgersacademie, een
opleidingstraject dat hen inwijdt in de
specifieke aspecten die bij een opvolging
komen kijken. In een regionale groep
leren ze wat er van de opvolger wordt
verwacht, hoe een overdracht verloopt,
wat het belang is van een actieve raad
van bestuur, enz…
Als familiale ondernemingen
professionaliseren, hebben ze nood
aan een actieve raad van bestuur met
competente bestuuders. Daarom
organiseert het IFB de opleiding
‘Bestuurder in een familiebedrijf’
die ondermeer focust op strategie,
governance en relaties in en rond het
familiebedrijf.
Samen met de EHSAL Management
School is het IFB ook de initiatiefnemer
voor de opleiding ‘adviseur familiebedrijf’.
Het programma richt zich tot adviseurs
(accountants, bankiers, fiscalisten,
juristen, enz…) die een geïntegreerde en
multidisciplinaire kennis willen verwerven
over familiebedrijven.
Dit jaar was het centrale thema de
verloning van directieleden in een
familiebedrijf, een studie van het IFB
samen met Hudson. Pieter Bockaert
(Botha): “De IFB League is een
interessante bijeenkomst met veel
collega’s. Het is goed dat het IFB dit
thema, dat vaak nog een taboe is, op
de agenda plaatst. Ik heb veel relevante
zaken gehoord, noem het gerust een eyeopener. We kunnen hier ook verder mee
aan de slag, wat een absoluut pluspunt
is.”
Stijn Baert (Duvel Moortgat): “Ik heb
veel bijgeleerd tijdens de sessies, van
coaches, deelnemers en getuigenissen
van familiale ondernemers. Je zit
in een groep met lotgenoten en
leeftijdsgenoten, wat het gemakkelijker
maakt om sommige zaken te bespreken.
En je gaat na een bijeenkomst naar huis
met nieuwe kennis, nieuwe ideeën en
perspectieven maar ook met nieuwe
vragen.”
“De opleiding is een must voor elke
nieuwe bestuurder, maar ook als
opfrissing voor een bestuurder met
ervaring”, getuigt een deelnemer. “Vooral
de problematiek van opvolging - de
probleemstelling in een familiebedrijf,
de interne krachten en de mogelijke
oplossingen hiervoor - is belangrijk. Het
verplicht hierover nadenken tijdens de
cursus is een grote meerwaarde voor het
beleid in het bedrijf.”
“Dit is veel meer dan een ‘tour d’horizon’
van familiebedrijven. Het programma
verschaft je tools waarmee je inzichten
verwerft en waardoor je zaken kan zien
en onderscheiden waar je eerder niet in
staat toe was. Het geeft je wegen om te
bewandelen die je vroeger niet kende”,
aldus Erwin Dumon (Beleac).
Wil u nog meer informatie over onze opleidingen en evenementen?
Neem een kijkje op onze website www.familiebedrijf.be of stuur uw
vraag naar [email protected].
18
19
Trouwe bezoekers over
de Dag van het Familiebedrijf
Ik ben bij het IFB terechtgekomen, in
de eerste plaats omdat ik op zoek was
naar meer info rond familiebedrijven en
professionalisering. De eerste sessie die
ik daarover heb bijgewoond, was meteen
een schot in de roos. Daarna heb ik ook
de Dag van het Familiebedrijf ontdekt. Het
congres is niet alleen interessant omwille
van de inhoud en de sprekers, maar ook
voor de netwerking. Je komt er heel direct
in contact met collega’s, wat altijd nuttig is.
De Dag van het Familiebedrijf is
steeds weer een leerrijke avond
die nieuwe inzichten verschaft
over een familiebedrijf gerelateerd
onderwerp. Bovendien vind ik het
een ideale gelegenheid om nieuwe
interessante contacten te leren
kennen of bestaande terug te zien.
Wat ik ook apprecieer is, dat het
onderwerp op een originele manier
wordt gebracht met boeiende
getuigenissen en met humor als
rode draad.
Christine De Dijcker, ECS
Dieter Soens,Ysfab
Ik kom graag naar de Dag van het
Familiebedrijf. En daar zijn eigenlijk heel wat
redenen voor. Om te beginnen : de thema’s
zijn zorgvuldig gekozen, zodat ze duidelijk
passen bij wat er leeft in familiebedrijven.
En ze worden professioneel onderbouwd.
Maar het unieke zit voor mij vooral in het
feit dat leden van de familiebedrijven en
of hun medewerkers persoonlijk komen
getuigen over hun ervaringen. Niets is
immers krachtiger dan getuigenissen
van de betrokkenen zelf! De Dag van het
Familiebedrijf is echt een aanrader voor elke
familie die een familiebedrijf heeft, om zich op
een aangename manier te informeren.
Wat het Instituut voor het
Familiebedrijf doet, is lovenswaardig
en noodzakelijk. De activiteiten
waarmee ze bedrijven op weg
helpen om de familiale overgang
op een goeie en gestructureerde
manier te laten verlopen, zijn uniek.
Jean-Charles Wibo, Vlassenroot
Patrick Maes, Special Fruit
20
21
Meer dan
300 deelnemers
sinds 2009
IFB heeft nu ook Alumni-werking
voor de Opvolgersacademie
Het IFB heeft sinds 2009 meer dan 300
opvolgers opgeleid en begeleid via zijn
programma ‘De Opvolgersacademie’. De
opleiding is een unicum in Vlaanderen.
Tijdens het event Follow Up, eind
juni in Gent, werd de gloednieuwe
Alumni-werking voor deze groep
jonge (kandidaat-) bedrijfsleiders en
bestuurders op gang getrapt. Uit een
enquête onder de alumni bleek alvast dat
het merendeel van de jongeren positief
gestemd is over het opvolgingsproces in
het eigen familiebedrijf.
Het Instituut voor het Familiebedrijf
beschikt over een uniek netwerk dat de
toekomstige generatie van bedrijfsleiders
in familiebedrijven verenigt: de alumni
van de Opvolgersacademie. Een
tachtigtal van de nieuwe en toekomstige
bedrijfsleiders kwamen eind juni
bijeen in Gent voor een inspirerende
netwerkingavond. Ze kregen een geleid
bezoek in de Ghelamco Arena, luisterden
geboeid naar een keynotespeech van De
Persgroep-boegbeeld Christian Van Thillo
en konden ook ervaringen uitwisselen
met elkaar.
Tijdens het event stelde professor
Johan Lambrecht de resultaten voor
van een bevraging bij de alumni van
de Opvolgersacademie. Daarin werd
gepeild naar de rol die ze vandaag in
het familiebedrijf vervullen, hoe ze het
opvolgingsproces beoordelen en welke
uitdagingen deze nieuwe generatie ziet
voor hun familiebedrijf.
Johan Lambrecht: “Uit de enquête
konden we vaststellen dat het merendeel
22
van de opvolgers vandaag al betrokken
is in de dagelijkse leiding van het
familiebedrijf, maar nog niet tot de
familiale eigenaars behoort. Voor het
voltrekken van de familiale opvolging
zijn die beide aspecten belangrijk: het
gaat immers om de overdracht van de
operationele leiding en ook de opvolging
wat de eigendom en dus de aandelen van
het bedrijf betreft.”
Veranderingen liggen gevoelig
De meeste familiale opvolgers zijn
positief gestemd over het verloop van
het opvolgingsproces. “We weten dat
dit een proces van lange duur is, waarin
naast operationele en zakelijke aspecten
ook het emotionele bijzonder belangrijk
is. In het merendeel van de opvolgingen,
zeggen de jongeren dat het proces
vrij vlot is verlopen tot nog toe”, stelt
professor Lambrecht.
Dat betekent niet dat er geen problemen
opduiken bij de wissel van de wacht in
het familiebedrijf. “We vroegen naar
“Opvolging is een proces
dat tijd vraagt. Het heeft
geen zin dat te willen
overhaasten. Ook als
opvolger heb je tijd nodig
om te groeien in je
nieuwe rol.”
de moeilijkheden die de opvolgers
ondervinden meteen na hun toetreding
in de onderneming en de problemen
waar ze vandaag tegenaan botsen.
Met stip op 1: het aanbrengen van
veranderingen. Jonge ondernemers die
hun stempel willen drukken, moeten vaak
toch veel moeite doen om de overdrager
te overtuigen. Ook de communicatie met
de overdrager blijkt nog beter te kunnen.”
Nuttige tips
Vijf familiale opvolgers kwamen tijdens
het alumni event op het podium
getuigen over hoe ze hun intrede in
het familiebedrijf tot nu toe hebben
23
ervaren: Yves Aertssen (Aertssen), Julie
Lietaer (European Spinning Group), Tim
Plantefève-Castryck (Luckx Ramen &
Deuren) en de broers Dominique en
Frederic Maene (Piano’s Maene). Ook
uit hun getuigenis bleek dat ze positief
zijn over hoe de opvolging verlopen is of
vandaag verloopt.
Sofie Lerut, de IFB-experte die het
programma van de Opvolgersacademie
coördineert: “Deze jonge bedrijfsleiders
gaven ook nuttige tips mee voor hun
collega-opvolgers. Ten eerste: zoek je
eigen plaats in het familiebedrijf. Het
is niet omdat de vorige generatie een
bepaalde functie op een bepaalde manier
invulde, dat jij dat als opvolger ook moet
doen. Ten tweede: laat je omringen door
goede mensen, die je aanvullen, bijstaan
en adviseren.”
“Opvolging is een proces dat tijd
vraagt. Het heeft geen zin dat te willen
overhaasten. Ook als opvolger heb je tijd
nodig om te groeien in je nieuwe rol”, gaat
Lerut verder. “Een vierde tip: vul je rugzak
met met externe ervaring en kennis. Dat
biedt een enorme meerwaarde wanneer
je start in het familiebedrijf. Al vergt het
soms wel wat aanpassingsvermogen. En
tot slot: waar je ook voor kiest en wat je
ook doet, doe het met passie!”
Uitwisseling is van onschatbare
waarde
De vijf opvolgers kijken bovendien
met grote tevredenheid terug op hun
deelname aan de Opvolgersacademie.
Yves Aertssen nam in 2009 deel aan de
eerste jaargang: “De uitwisseling van
ervaringen met andere opvolgers is van
onschatbare waarde. Iedereen zit immers
in hetzelfde schuitje.”
“En het helpt je ook om stil te staan bij
zaken waar je niet dagelijks aan denkt”,
vult Tim Plantefève aan. “Naast de
theorie, wijzen de ervaren ondernemers
die komen getuigen op de sessies je
ook op de hindernissen die kunnen
opduiken onderweg. Deelnemen aan
de Opvolgersacademie helpt je echt
om de opvolging en de taboes errond
bespreekbaar te maken.” De mythes over
het familiebedrijf
Er bestaan heel wat mythes over het familiebedrijf.
Dat het alleen maar kleine bedrijven zouden zijn of
dat ze slechts met moeite de derde generatie halen,
bijvoorbeeld. Professor Johan Lambrecht analyseert en
doorprikt deze mythes.
Er kan maar één kapitein
op het schip zijn
Hoe wordt een familiebedrijf het
beste geleid en aangestuurd? De
meningen verschillen. Vooral de oudere,
overdragende generatie is ervan
overtuigd dat er maar één kapitein
op het schip kan zijn. Lees: één finale
leidinggevende van het familiebedrijf.
Maar ook dat is een mythe.
Men zegt het meestal iets
onverbloemder: ‘Er kan maar één
haan op de mesthoop zitten’. Ook
als het familiebedrijf door een team
wordt geleid – wat toch meer en meer
voorkomt – blijven heel wat overdragers
zweren bij één absolute leider. Zij
laten zich leiden door het kerkelijke en
militaire principe van de heerschappij
door één persoon.
24
Op onze website www.familiebedrijf.be
vindt u nog meer blogs van Johan
Lambrecht over de mythes over
het familiebedrijf.
Een team van gelijken
Eenheid in verscheidenheid
Talrijke familiebedrijven in de huidige
en vorige generatie illustreren evenwel
dat een familiebedrijf perfect door een
team van gelijken geleid kan worden.
Symbolen zoals geen of identieke
titels op de visitekaartjes, ronde
vergadertafels, enz … belichamen dat de
dagelijkse leiding gebeurt door een team
van gelijken. Eigenaarsfamilies koesteren
die symbolen die de formule van een
team van gelijken versterken.
Voorts moeten ze “eenheid in
verscheidenheid” nastreven door
de verantwoordelijkheden op een
doorlaatbare manier af te bakenen,
door geregeld formeel en informeel
met elkaar te communiceren, en door
de rangen te sluiten in de familie, in en
buiten het bedrijf.
Teammanagement van het familiebedrijf,
en des te meer een team van gelijken,
kan natuurlijk maar duurzaam zijn als er
een aantal voorwaarden vervuld zijn. Zo
moeten de teamleden het roerend eens
zijn over de strategische koers van het
bedrijf. De neuzen moeten in dezelfde
richting staan.
Die voorwaarden worden best in
gedachten gehouden. Want management
door een team is wat ik zou noemen de
tweede megatrend in familiebedrijven.
De eerste blijft uiteraard de overdracht
naar de volgende generaties. 25
De partners
van het IFB
aan het woord
Hans
Wilmots
Meer dan driekwart van de ondernemingen in ons land
is in handen van of staat onder leiding van een familie.
Samen creëren ze in België liefst een derde van de
toegevoegde waarde. Weinigen zijn zich hiervan bewust,
en het belang van familiebedrijven in het economisch
bestel wordt dan ook heel vaak onderschat – ook door
sommige beleidslieden.
BDO doet dit allerminst. Integendeel!
Familiebedrijven zitten in onze genen.
Wij gaan ermee slapen en staan ermee
op. Door de expertise die we hebben
opgebouwd in de manier waarop een
dienstverlener met familiebedrijven
moet omgaan, en met de veelheid van
oplossingen die we voor hen in de loop
der jaren hebben ontwikkeld, mogen
wij met trots stellen dat BDO zowel in
België als in de rest van de wereld een
toonaangevende speler is in dit belangrijk
segment van het economisch weefsel.
Om deze reden ondersteunt BDO met
bijzonder veel genoegen het markante en
gereputeerde platform dat het Instituut
van het Familiebedrijf onder leiding van
Jozef Lievens en Patrick De Schutter in
20 jaar is geworden. Het uitgebouwde
netwerk is van onschatbare waarde,
en wij beschouwen het als een eer om
ermee te kunnen samenwerken.
Voor een familie die nadenkt over de
toekomst van haar bedrijf, is het IFB
26
absoluut incontournable. De expertise en
de know how die het - rekening houdend
met de bijzondere karakteristieken van
een Familiebedrijf - aan zijn leden ter
beschikking stelt, is uniek. BDO kan
hierin gelukkig op diverse domeinen de
nodige vaktechnische ondersteuning
en een uitgebreide praktijkervaring aan
toevoegen. Het Partnership met IFB geeft
een extra dimensie aan de credibiliteit
die BDO als expert van en voor het
Familiebedrijf is.
Familiebedrijven zijn het kloppende hart van ons land
en dat is meteen de reden waarom ING, mede via de
sponsoring van het Instituut voor het Familiebedrijf,
zoveel respect heeft voor familiebedrijven. ING wil een
klankbord zijn voor familiebedrijven en heeft daarvoor
een specifieke strategie voor hen uitgewerkt om hen zo
goed mogelijk te begeleiden.
Concreet betekent dit dat er intern
samengewerkt wordt tussen de
departementen Ondernemingen
en Private Banking om een globaal
servicepakket aan te bieden dat
rekening houdt met de eigenheid van
familiebedrijven. En dat is ook nodig,
want nergens anders liggen privé- en
bedrijfsbelangen zo dicht bij elkaar.
Extern wordt samengewerkt met
het Instituut voor het Familiebedrijf
zodat ING zijn diensten perfect kan
afstemmen op de wisselende noden van
familiebedrijven.
Matthieu
Cornette
Sinds dit jaar is Hudson België een trotse partner
van het IFB en we willen hen dan ook graag van harte
feliciteren met hun 20-jarig bestaan.
Ivan
Dewitte
Als internationale marktleider in de
HR adviesverlening, biedt Hudson
oplossingen op maat aan voor alle
uitdagingen in de gehele HR cyclus.
Van rekrutering tot outplacement, van
ontwikkeling tot renumeratie en het
hele spectrum er tussenin. Dankzij deze
brede dienstverlening en onze vele
ervaren en geëngageerde consultants,
mogen we zowel multinationals als kmo’s,
met daaronder vele familiebedrijven,w
tot onze trouwe klanten rekenen. Net
als voor de Belgische economie, zijn
deze familiebedrijven historisch steeds
erg belangrijk geweest voor Hudson.
Door onder andere hun trouwe steun,
staan we vandaag sterk zowel op lokaal,
nationaal als internationaal niveau.
Verankerd in het DNA van Hudson
België (het vroegere De Witte & Morel),
vinden we dezelfde waarden terug die zo
belangrijk zijn voor de familiebedrijven
in België. Als business partner en
vertrouwenspersoon, bespreken we
samen elk heet hangijzer op HR vlak
met respect voor de eigenheid en de
bedrijfscultuur van het familiebedrijf.
Zo zoeken we samen naar de perfecte
oplossing in een continue dialoog,
gedreven door nabijheid, expertise en
wederzijds respect.
In die afgelopen 20 jaar is het IFB, onder
leiding van Jozef Lievens en Patrick
De Schutter uitgegroeid tot een vaste
partner van heel wat familiebedrijven in
Vlaanderen. Dit jubileumjaar was voor
ons het ideale moment om met hen in
zee te gaan. Als HR consultancy bedrijf
weten we als geen ander hoe waardevol
een dergelijk partnership kan zijn. Het is
dan ook vanuit die gemeenschappelijke
filosofie van dan Hudson en het IFB elkaar
gevonden hebben en een sterk team
maken.
Proficiat aan iedereen van het IFB en
laten we er nog vele jaren een mooie
samenwerking op na houden.
27
colofon
Familiebedrijf.be is een magazine van het Instituut
voor het Familiebedrijf vzw.
Realisatie: Comm2B, the content company &
d-artagnan
Eindredactie: Björn Crul
Fotografie: Fotografie: Frederik Herregods,
Patrick Holderbeke, Studio Dann, Evi Wilmus,
Piet Van den Eynde.
Ontwerp: d-artagnan
Druk: Grafisch bedrijf Lammaing
Verantwoordelijke uitgever: Jozef Lievens en
Patrick De Schutter, gedelegeerd bestuurders,
Instituut voor het Familiebedrijf vzw,
Louizalaan 99, 1050 Brussel.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
mag worden vermenigvuldigd en/of
openbaar gemaakt worden door middel van druk,
fotokopie, online publicatie of op welke wijze
dan ook, zonder voorafgaande toestemming van
de uitgever.
Nog meer weten over familiebedrijven
in België? Surf naar onze website
www.familiebedrijf.be.