Transcript zOOm editie 2016/3 (juli-sept) Type PDF Grootte 2MB Aantal

Milieunieuws uit je provincie juli | augustus | september 2016
Dossier: Water
Regionale landschappen en bosgroepen
Provinciale Prioritaire Soorten
Kleine Landschapselementen
zOOm vind je ook op het internet: www.provincieantwerpen.be.
(geef in de zoekbalk het woord ‘zOOm’ in)
Abonnement?
Je kunt je ook abonneren op de elektronische versie van de zOOm
via onze website www.provincieantwerpen.be (trefwoord ‘zOOm’).
Vul hier het aanvraagformulier in. Zo help je ons een handje om de
papierberg te verminderen!
Wijzigingen doorgeven?
Adres- of naamswijziging, meer of minder exemplaren, of toch liever geen gedrukt exemplaar meer? Je kunt alle wijzigingen aan bestaande abonnementen doorgeven op: [email protected] of T 03 240 57 19.
Colofon
zOOm is een uitgave van de deputatie van de provincieraad van Antwerpen:
Cathy Berx, gouverneur-voorzitter, Luk Lemmens, Ludwig Caluwé, Inga Verhaert, Bruno Peeters, Peter Bellens, Rik Röttger, leden en Danny Toelen, provinciegriffier.
Jaargang 22, nummer 3 (juli, augustus, september 2016)
Fotografie zOOm 2016/3:
Coverbeeld: Kamsalamander, Vilda, Yves Adams. De kamsalamander is een provinciale prioritaire soort. p.11 © Kobe Van Looveren
p.12/p 12, o (l) © RLRL
p 12, o (r) © RLDV & BGAN
p 12, o (r) © RLDV
p. 16, b © Vilda, Rollin Verlinde. De bosbeekjuffer is een provinciale prioritaire soort.
p. 18 © Vilda, Yves Adams. De boommarter is een provinciale prioritaire soort.
p. 20 Gezin zoektocht Prinsenpark © TPA/ Eekhoorn Hoge Mouw
© PattynWouter/ De rosse vleermuis is een provinciaal prioritaire soort.
© Vilda, Rollin Verlinde. p. 44 b (r) © waterinfo.be
Resterende foto’s: © provincie Antwerpen. Meer info over de provinciale prioritaire soorten vind je op www.
provincieantwerpen.be
Redactieraad
Duan Gatto (dienst Vrijetijds- en Landschapsbeleving)
Evelien Aerts (dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid)
Barbara Pardon (Groendomeinen regio Mechelen)
Sarah Wouters (Groendomeinen regio Mechelen)
Lieve Stoops (Groendomeinen regio Kempen) Nancy Wouters (Groendomeinen regio Kempen) Gerd Goris (PIME)
Melody Van den Acker (PIME)
Hilde Gielen (dienst Integraal Waterbeleid)
Britt Mertens (dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid)
Britt Biermans (dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid)
Tinne De Mey (dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid)
Peter Verdyck (Groendomeinen regio Antwerpen)
Martine Verhelst (dienst Milieuvergunningen)
Annemie Steel (Stafdienst Leefmilieu)
Hoofdredactie
Stafdienst Leefmilieu
Inhoud
Voorwoord door gedeputeerde Rik Röttger . . . . . . . . . . 4
Dossier: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Waterlopenbeheer in de provincie Antwerpen: techniek en
water gaan hand in hand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Brandweercommandant Luc Morrens over rampjaar 1998 .
Milieuvergunning gaat digitaal. . . . . . . . . . . . . . . . .
Oplage
1500 exemplaren
Verantwoordelijke uitgever
Hilde Van Look, departementshoofd departement Leefmilieu
. 4
. 8
. 8
Middenkatern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1. Campagne ‘Vriend van …’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2. Landschapsbeelden biodiversiteit:
Regionale landschappen en bosgroepen zorgen voor beeldige
landschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Inventarissen van kleine landschapselementen
(KLE’s) online . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Blauwe parels in ons landschap dankzij
regionale landschappen en bosgroepen . . . . . . . . . . . .14
PIH gespecialiseerd in de analyse van water . . . . . . . . . . 15
Water … en de rest komt later . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Biotoopstudie ‘veldwerk water’ voor scholen . . . . . . . . . 17
Meer dan 200 verschillende prioritaire soorten (PPS) in de
provincie Antwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Groepsaankopen energie 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . .19
Terra Nova zomeragenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
Agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19-20
Eindredactie
Stafdienst Leefmilieu
Vormgeving
Communicatiedienst
. 4
Neem zeker eens een kijkje op onze website www.provincieantwerpen.be. Hier vind je een antwoord op al je provincie-gelinkte vragen. Op de webpagina van zOOm (trefwoord ‘zOOm’) vind je de digitale versie van deze zOOm terug & kom je, door simpelweg te klikken op de titel of de ‘meer info’ van het desbetreffende artikel (indien onderlijnd), op meer informatieve pagina’s terecht.
3
Beste lezer
Water. Het kruipt waar het niet gaan kan. En als het niet de nodige ruimte krijgt, zal het die schaamteloos opeisen. Maar dat is buiten de dienst Integraal Waterbeleid gerekend die investeert in technische hoogstandjes om op mogelijke problemen in waterlopen te anticiperen. Water is natuurlijk ook: leven! Kleine en grotere organismen creëren er graag hun eigen plekje. Sommige daarvan zijn zelfs PPS’en (en wat dat is, lees je verder). Ook de regionale landschappen en de bosgroepen zetten heel wat waterprojecten op poten voor klein en groot.
En wat met waterverontreiniging in onze provincie? Het labo van het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH) doet regelmatig analyses van afval-, drink- en zwemwater. In 2015 ging het om maar liefst 18.585 stalen. Een samenvatting van de resultaten vind je in deze uitgave.
Ook burgers zelf kunnen aan de slag met water: zowel in het Prinsenpark, Rivierenhof, Vrijbroekpark, als in het PIME kunnen scholen en verenigingen veldkoffers voor wateronderzoek ontlenen. Ideaal voor wie zijn nieuws­
gierigheid naar het leven onder water niet langer kan bedwingen … Ben je al aan het watertanden?
Veel leesplezier!
Rik Röttger
Gedeputeerde voor Leefmilieu
DOSSIER:
4
Waterlopenbeheer in de provincie
Antwerpen: techniek en water gaan
hand in hand
Afstandscontrole van de waterlopen
Voor het beheer en de controle van de provinciale
waterlopen moeten de medewerkers van de dienst
Integraal Waterbeleid niet meer steeds op terrein gaan.
Projectverantwoordelijke Jan Ronsyn licht toe: “Dankzij
nieuwe investeringen wordt het meer en meer mogelijk
om de situatie van de waterlopen vanop afstand te
bekijken. Via de computer kunnen we informatie
opvragen zoals de waterstanden, camerabeelden of de
werking van pompstations en andere infrastructuur. Aan
verscheidene pompstations die de provincie Antwerpen
beheert, plaatsten we camera’s waarvan we de beelden
via internet kunnen bekijken. Dat is handig om bijvoor­
beeld te controleren of er geen takken de vuilroosters
blokkeren.”
Radarpeilmeter aan de Itterbeek in Koningshooikt
Waterpeilreeks begin maart 2016 van de Benedenvliet in Aartselaar (bron:
waterinfo.be)
Nog meer gericht op het vermijden van wateroverlast
zijn de automatische waterpeilmeters die meer en meer
in onze waterlopen opduiken. “Die toestellen meten
continu de waterstand en sturen die via een gsm-ver­
binding naar een server door. Zo kunnen we het verloop
van de waterstanden in een tabel of op een grafiek
volgen. Die gegevens zijn voor heel Vlaanderen over­
zichtelijk te bekijken op www.waterinfo.be. Het grootste
voordeel is dat dit systeem ons actief kan waarschuwen.
Wanneer het toestel merkt dat een vooraf ingesteld
alarmpeil bereikt wordt, stuurt het een sms-bericht naar
de waterloopbeheerders. Daardoor kunnen we snel en
op het juiste moment maatregelen nemen om
problemen van wateroverlast te vermijden.”
Naast de controle via camerabeelden en peilmeters kun
je de werking van de pompstations op afstand contro­
leren en sturen. “Verscheidene van onze pompstations
zijn met een systeem van afstandsbewaking verbonden.
Ook dat is een combinatie van een passief en een actief
systeem. Enerzijds monitort het continu het waterpeil
aan de pompen, wanneer de pompen gewerkt hebben,
wat de toestand van de stroomvoorziening is, enzo­
voort. Anderzijds zijn ook hier alarmen ingesteld die de
waterloopbeheerder via sms-melding waarschuwen als
er zich problemen voordoen. Dat gaat dan bijvoorbeeld
Werking van een waterpeilmeter
5
Sms-waarschuwing bij hoog waterpeil
om een defect in de sturing van de pompen. Bovendien
kunnen we de pompen van op afstand starten, stoppen
of parameters aanpassen zodat de pompen op een
betere manier kunnen functioneren. Dat alles zonder dat
er tijdrovende verplaatsingen nodig zijn.”
Er bestaan veel verschillende manieren waarop
meettoestellen de waterstand kunnen meten.
Een eerste type van toestellen wordt onder water
geplaatst en bestaat uit een sonde die de druk
van de waterkolom meet die zich boven het
toestel bevindt. Zo’n toestel wordt vaak gebruikt
voor de meting van grondwaterstanden. Een
andere type van toestellen bevindt zich boven het
water. Die toestellen sturen een signaal naar
beneden (bv. een geluidsgolf of een radargolf) dat
op het wateroppervlak weerkaatst en door het
toestel terug opgevangen wordt. Door te meten
hoe lang het signaal erover doet om deze weg
heen en terug af te leggen, berekent het meettoestel de waterhoogte.
Pompstation
Aantal en debiet per pomp
Itterbeek (Lier)
2 x 1400 l/s
Lachenebeek (Lier)
2 x 1400 l/s
Goorbosbeek (Sint-Katelijne-Waver)
2 x 1400 l/s
Gestelbeek (Berlaar)
2 x 1400 l/s
Lekbeek (Duffel)
1 x 1400 l/s
Wouwendonksebeek (Duffel)
1 x 1400 l/s
Molenveldloop (Duffel)
2 x 635 l/s
Lisperloop (Lier)
3 x 200 l/s
Notmeirloop (Duffel)
1 x 55 l/s en 1 x 200 l/s
Vijzelloopje (Geel)
1 ; niet gekend
Burchtse Weel (Zwijndrecht)
3 + 1 (reserve) x 1000 l/s
Speekloop (Hoogstraten)
1 ; niet gekend
Nieuwe Meerloop (Hoogstraten)
1 ; niet gekend
Wullebeek (Schelle)
3 x 680 l/s
Station Noordland (Berendrecht)
2 x 344 l/s en 2 x 644 l/s
Darmloop (Kalmthout)
1 ; niet gekend
Sluiskensweg (Hoogstraten)
1 x 400 l/s
Kijkverdriet (Ravels)
2 x 125 l/s
De Zegge (Geel)
3 x 340 l/s
Overzicht van de 19 pompinstallaties in beheer van de provincie Antwerpen
Verscheidenheid in pompstations
6
De pompinstallaties in beheer van de provincie
Antwerpen zijn de laatste jaren door de herindeling van
de waterlopen (overdracht van gemeenten naar
provincie) sterk in aantal toegenomen en vertonen een
grote diversiteit. Projectverantwoordelijke Rudi Vasseur
verduidelijkt: “Sommige pompinstallaties zijn geplaatst
vanuit de noodzaak om landbouwgronden voldoende
droog te houden, zoals in polders en wateringen. Andere
vormen een oplossing voor de afwatering van water­
lopen die in getijdegevoelige waterlopen uitmonden
(zoals Nete en Rupel). De installatie pompt dan bij
hoogtij het water over, en vrijwaart zo de nabijgelegen
woongebieden van overstromingen. Een derde reeks
pompinstallaties zijn ontstaan door grote infrastructuur­
werken waarbij waterlopen werden verlegd en niet meer
op een natuurlijke manier konden afwateren (bijvoor­
beeld pompstation Noordland ten gevolge van de
uitbreiding van de Antwerpse haven).
De kleinste pompinstallaties kunnen enkele tientallen
liters per seconde verpompen. De grootste tot 3.000
liter per seconde (Burchtse Weel in Zwijndrecht).
Op dit ogenblik wordt het ontwerp afgerond van een
20e pompinstallatie, namelijk die voor de Kruibeekse
Pompstation aan de Burchtse Weel in Zwijndrecht
Scheibeek in Zwijndrecht. Hier worden drie pompen van
elk 1.000 l/s geïnstalleerd. De installatie wordt vermoe­
delijk operationeel in 2017. Door de steeds toenemende
verharding (wegenis, gebouwen, parking) zal het wellicht
in de toekomst nodig zijn om nog bijkomende pompsta­
tions te bouwen.
Belang van krachtige pompen
Indrukwekkende getallen, maar op zich zeggen ze niet
zoveel … Jan: “Het belang van de krachtige pompen
wordt pas duidelijk in hoogwatersituaties, wanneer het
essentieel is dat de pompen werken. Als de waterlopen
7
Pompstation (vijzelgemaal) aan de Sluiskensweg in Meer
Uitstroom aan de monding van de Itterbeek in Lier
hun water niet meer kunnen lozen omdat de ontvan­
gende rivier te hoog staat, blijven immers enkel de
pompstations over om het water weg te krijgen. Anders
zal het water blijven toestromen, opstuwen en over
grote oppervlakken tot overstromingen leiden. Tijdens
de recente wateroverlast van 15 januari 2016 hebben
sommige pompinstallaties meer dan twee volledige
dagen continu gewerkt. De volumes water die in deze
tijd worden weggepompt zijn enorm. Alle installaties
samen hebben op die twee dagen meer dan twee
miljoen kubieke meter water weggepompt; dat zijn 300
voetbalvelden waar een meter water op staat. Het
spreekt vanzelf dat zonder de pompen er grote opper­
vlakken onder water gestaan zouden hebben.”
En toch trad er op bepaalde plaatsen ernstige water­
overlast op … “Dat heeft er in veel gevallen niet mee te
maken dat de pompen niet sterk genoeg zijn; het water
moet ook tot aan de installatie geraken. Als er veel
neerslag op korte tijd valt, dan is elke storing in de
waterloop voldoende om een knelpunt te vormen waar
het water niet snel genoeg voorbij kan. En dat kan dan
tot lokale overstromingen leiden. Een sterkere pomp zal
dat niet oplossen. Daarom zal de dienst Integraal
Waterbeleid altijd blijven inzetten op integrale oplos­
singen voor het waterbeheer door overal waar nodig en
waar mogelijk ruimte voor waterberging te blijven
vrijwaren. Ingrepen zoals gecontroleerde overstro­
mingsgebieden en hermeandering van de waterloop
blijven minstens even belangrijk als technische maatre­
gelen zoals pompstations.”
Onderhoudscontract pompinstallaties
Rudi: ”Om een pompinstallatie draaiende te houden, zijn
regelmatig onderhoud en herstellingen noodzakelijk. Tot
nu toe werd het onderhoud van onze pompinstallaties
door verschillende aannemers en besturen uitgevoerd.
Om dit in de toekomst eenvormiger en efficiënter te
laten verlopen, heeft de dienst Integraal Waterbeleid
beslist om het onderhoud van alle pompinstallaties te
bundelen en door één aannemer te laten uitvoeren. Dat
heeft als voordeel dat er voor alle pompstations maar
één contact noodzakelijk is en dat er bij een defect of
ander probleem sneller kan worden opgetreden. Dit
onderhoud zal binnenkort openbaar aanbesteed
worden.”
Meer info?
Dienst Integraal Waterbeleid
Jan Ronsyn & Rudi Vasseur - Projectverantwoordelijken
T 03 240 58 03 - [email protected]
T 03 240 64 90 - [email protected]
www.provincieantwerpen.be pompinstallaties
Brandweercommandant Luc Morrens over rampjaar 1998
Of hoe het vroeger anders was
Toen de brandweer uit Duffel en Lier in
1998 moest uitrukken voor neerslaghoe­
veelheden van zo’n 100l/m² per dag,
stond ze machteloos. Met zandzakjes en
kleine pompen was het dweilen met de
kraan open. Heel wat mensen moesten
geëvacueerd worden. Dankzij de aanleg
van provinciale overstromingsgebieden en
geavanceerde pompstations kunnen we
ons dat nu haast niet meer voorstellen. De
reportage kadert in de ‘Waterdrager-reeks’
van Rondje Provincie van ATV. Je vindt ze
op YouTube (zoek op Luc Morrens).
8
Milieuvergunning gaat digitaal
De provincie Antwerpen zet in op digitaal werken
Digitalisering start bij het indienen van een dossier. Alle bijlagen bij een milieuver­
gunningsaanvraag, verzoek tot wijziging van voorwaarden of een mededeling van
een kleine verandering, kun je in de provincie Antwerpen voortaan digitaal
aanreiken. Aan al wie een dossier wil indienen of aanvullen of informatie wil
overmaken, vragen we om dat maximaal digitaal te doen. De praktische wegwijzer
op onze website helpt bedrijven en studiebureaus op weg.
Meer info?
Dienst Milieuvergunningen
Martine Verhelst - diensthoofd
T 03 240 57 45
[email protected]
www.provincieantwerpen.be
praktische wegwijzer
VRIEND VAN … OMDAT DUURZAAMHEID EN
LEVENSKWALITEIT HAND IN HAND GAAN
Doe mee en kies de acties die het best bij je passen
9
DEN TAP
Op de lappen
in je buurt
JE
BUURTUITSTAP
MIJN BUURT
SAMEN DOUCHEN
‘VRIEND VAN DEN TAP’, ‘VRIEND VAN MIJN
BUURT’, OF ‘VRIEND VAN SAMEN
DOUCHEN’?
Word je ‘Vriend van den tap’ en drink je je water zoals je
pintjes, van den tap? Ga jij op de lappen in je buurt en
word je ‘Vriend van mijn buurt’? Of kies je ervoor om
gezellig samen te douchen en word je ‘Vriend van samen
douchen’? Stuk voor stuk acties die je leven makkelijker
maken. De keuze is aan jou.
Meld je aan en doe mee aan de acties van je keuze.
MIJN BUURT
vriendvan.be
Waarom is het een goed idee om ‘vriend van mijn buurt’ te Worden?
Op uitstap in de buurt? Dat is goedkoper, en je kunt met de fiets of met het openbaar vervoer
gaan. Extra spannend voor de kinderen.
Meer info?
Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid
Karin Van der Auwera
T 03 240 66 82
[email protected]
www.vriendvan.be
Vriend van ... doe mee en kies de acties die het best bij je passen
‘T KLIMAAT
Klimaatneutrale
Organisatie 2020
10
Lokale besturen zorgen voor een beter klimaat!
Samentuin Eigenaard, Oud-Turnhout
Autodelen - Cambio Stadsplein, Mortsel
Samenaankoop dakisolatie, Rijkevorsel (IOK) Heist-op-den-Berg zet in op duurzaam
woon-werkverkeer
Ook in 2015 ondernamen lokale besturen actie voor een beter klimaat
De provincie Antwerpen giet de sprekendste acties in een overzicht. Van warmtenetten, ‘samentuinen’ en coaches met energietips
naar doelgroepen tot het goede voorbeeld geven door het doven en dimmen van de openbare verlichting, gebouwisolatie,
stookplaatsrenovaties en meer op de fiets springen.
Meer info?
Inspiratie voor klimaatacties vind je op www.provincieantwerpen.be
klimaatrealisaties
Nieuwe klimaatsubsidie provincie Antwerpen helpt
projecten die broeikasgasuitstoot verminderen
In de provincie Antwerpen worden heel wat acties uitgevoerd die de broeikasgasuitstoot naar beneden brengen. Met de nieuwe
klimaatsubsidie biedt de provincie een extra ondersteuning. Zo versnellen we mee het beleid van lokale besturen.
Wie kan subsidie aanvragen?
Steden en gemeenten, scholen en sociale huisvestingsmaatschappijen in de provincie Antwerpen kunnen de subsidie aanvragen. Ook
intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, vzw’s en ngo’s met lokale werking in de provincie Antwerpen komen in aanmerking.
Wat zijn de voorwaarden?
1. na uitvoering van het project een directe vermindering van de broeikasuitstoot realiseren;
2. sociaal karakter: het project wil kansengroepen als (deel)doelpubliek bereiken, of voor de uitwerking samenwerken met
kansengroepen (bijvoorbeeld sociale economie);
3. een communicatieplan;
4. Optioneel: in samenwerking met verschillende partners.
Heb jij een goed projectidee? Dien dan zeker je voorstel in. Samen
kunnen we de klimaatdoelstellingen van de steden en gemeenten in de
provincie Antwerpen realiseren.
Meer info?
www.provincieantwerpen.be
klimaatsubsidie
De campagne ‘Biodiversiteit Lokaal Bekeken’ is een ‘vriend van ‘t groen’. Doe je mee?
Na het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit in 2010 werd de periode
‘2011 – 2020’ uitgeroepen tot Decennium van de Biodiversiteit. Tien jaar waarin
volop wordt gewerkt aan biodiversiteit om de huidige neerwaartse trend om te buigen. De
provincie Antwerpen zet onder meer in op een functioneel netwerk van groene infrastructuur. Ze
gebruikt hiervoor de ‘Landschapsbeelden biodiversiteit’ als leidraad. Door sensibilisatie en het bijeenbrengen
van diverse partners wordt gestreefd naar concrete resultaten.
11
In de rubriek ‘Landschapsbeelden biodiversiteit’ willen we je op de hoogte houden van lopende acties, initiatieven, projecten en
nieuwtjes.
‘T GROEN
vriendvan.be
Regionale landschappen en
bosgroepen zorgen voor
beeldige landschappen
Dreven vormen statige groene verbindingen
De Antwerpse bosgroepen en regionale
landschappen leveren een belangrijke
bijdrage tot de realisatie van de
provinciale landschapsbeelden. Ook
in 2015 behaalden zij weer sterke
resultaten.
We zetten even een boompje op
De regionale landschappen legden in
2015 bijna vier kilometer hagen en heggen
aan en 4.600 m² houtkanten. Ze plantten
meer dan 300 solitaire bomen, 198
dreefbomen en 323 hoogstamfruitbomen.
Een 100-tal monumentale bomen kregen
een noodzakelijke onderhoudsbeurt en de
knotteams, bestaande uit vrijwilligers,
knotten maar liefst 654 bomen.
Ziet u het bos nog door de bomen?
De bosgroepen stelden in 2015 een
uitgebreid bosbeheerplan op voor 400
hectare bos. Dat brengt het totaal
ondertussen op 13.530 hectare bos dat
beter beheerd kan worden dankzij een
bosbeheerplan opgemaakt door de
bosgroepen. De houtverkopen leverden
het afgelopen jaar 5.740 m³ brandhout en
29.980 m³ industriehout op. Daarnaast
zorgden de bosgroepen voor 66 hectare
herbebossing en de aanleg van maar liefst
15 kilometer ecologische bosranden.
Vriend van ... doe mee en kies de acties die het best bij je passen
12
Kinderen halen hun hartje op in de nieuwe speelnatuur
Dat zijn veel bomen!
De Antwerpse regionale landschappen en
bosgroepen zorgden in 2015 voor maar
liefst 81.500 nieuwe bomen en struiken in
onze provincie, waarvan 80% het label
“Plant van Hier” draagt.
Een landschap vol leven
De 100 hectare ingezaaide fauna-akkers
zoemen van het leven. Ook vele waterdiertjes vonden een nieuwe plek: 22
poelen, vennen of vijvers werden immers
Hier waren knotters aan het werk
aangelegd of hersteld. Zwaluwen van alle
slag kunnen in 144 nieuwe kunstnesten
broeden. Eekhoorns en andere zoog­
dieren trippelen (hopelijk) al over de 12
nieuwe boombruggen. Maar ook kinderen
vinden terug hun plek in het groen dankzij
23 nieuwe speelbossen en andere
natuurlijke speelplekken.
en beheerders, alsook openbare besturen
met raad en daad bij. Ze beantwoordden
in 2015 meer dan 1600 adviesvragen
en ruim 800 eigenaars stapten mee in
een project. Het vele werk werd verzet
door negen professionele teams. Voor
sommige taken werden zij bijgestaan door
265 vrijwilligers die in totaal 1.024 dagen
werkten.
Samen sterk!
De regionale landschappen en
bosgroepen staan particuliere eigenaars
Bosaanplantactie
Meer info?
Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid
Marian Gerard - adviseur bosgroepen
T 03 240 56 68 - [email protected]
Moira Heyn - stafmedewerker regionale landschappen
T 03 240 68 84 - [email protected]
www.provincieantwerpen.be bosgroepen
www.provincieantwerpen.be regionale landschappen
Links:
Hoogstamboomgaard in volle glorie
Rechts:
Installatie van een boombrug
Inventarissen van kleine
landschapselementen (KLE’s) online
De dienst Duurzaam Milieu- en
Natuurbeleid maakte al voor 15
gemeenten een inventaris van kleine
landschapselementen (KLE) op. In de
gemeente Bornem werden er zo maar
liefst 1.730 kleine landschapselementen
opgetekend. Sinds kort zijn de inventarissen ook online via de provinciale
landschapskaart te bekijken.
Kleine landschapselementen zoals
houtkanten, bomenrijen en hagen vormen
een groen netwerk in het landschap. De
functies van dat netwerk zijn velerlei. Voor
planten en dieren is het van levensbelang
om in een intensief gebruikt landschap te
overleven en om zich te kunnen
verplaatsen tussen leefgebieden.
Bomenrijen, hagen en houtkanten dragen
ook bij tot een aantrekkelijk landschap.
Daarnaast halen ze CO2 en fijn stof uit de
lucht en zijn ze een bron van hernieuw­
bare grondstoffen en energie.
Genoeg redenen dus om de kleine
landschapselementen in je gemeente te
koesteren.
Om een duurzaam beleid rond die KLE’s
te kunnen voeren, is een degelijke kennis
van het KLE-netwerk onmisbaar. Hier
biedt een KLE-inventaris een antwoord.
De inventaris kan gehanteerd worden als
referentie bij het vergunningenbeleid en is
een ideale basis om projecten rond
beheer van KLE op te starten, al dan niet
samen met een regionaal landschap.
Niet alleen de provincie en de regionale
landschappen zijn actief op dit vlak. Het
Agentschap Onroerend Erfgoed maakte
voor enkele gemeenten een inventaris
houtig erfgoed. Ook die is online te raad­
plegen via inventaris.onroerenderfgoed.be.
Oude uitgegroeide beukenhaag, Turnhout
Meer info?
Dienst Duurzaam Milieu en Natuurbeleid
Rembrandt De Vlaeminck - team Studie Natuur &
Landschap - T 03 240 59 87
[email protected]
www.provincieantwerpen.be KLE
inventaris.onroerenderfgoed.be
13
14
Blauwe parels in ons landschap dankzij regionale landschappen en bosgroepen
Water loopt als een blauwe draad door ons landschap. Niet verwonderlijk dus dat de Antwerpse regionale landschappen en
bosgroepen heel wat waterprojecten uitvoeren. Niet enkel de natuur vaart er wel bij, maar ook onze cultuurhistorisch waardevolle
landschappen. Volgende blauwe parels schitteren sinds kort weer in ons landschap.
De vest van de pastorie in Olen
Regionaal Landschap Kleine en Grote
Nete werkt samen met de gemeente Olen
aan de herinrichting van de pastorietuin
met bijhorend park. 125 kg aerobe
micro-organismen werden in de vest
gestrooid om het slib af te breken en het
evenwicht in het water te herstellen.
Het Olens Broek
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete,
Agentschap voor Natuur en Bos en de
gemeente Olen legden een bufferstrook aan
om het Olens Broek te vernatten en tegelijker­
tijd het aangrenzende landbouwgebied van
wateroverlast te vrijwaren. Hierbij werden
zoveel mogelijk gradiënten en zachthellende
oevers gecreëerd om de natuur- en land­
schapswaarden verder te verhogen.
’t Heiken in Vorselaar
Rondom een verwaarloosd vennetje kapte
Bosgroep Kempense Heuvelrug alle
bomen in een straal van 20 meter om
voldoende lichtinval te voorzien. Daarna
werden het slib verwijderd, de oevers
afgeschuind en de directe omgeving
geplagd.
Vijvercomplex Domein Krabbels
De afgelopen vier jaar herstelde Regionaal
Landschap de Voorkempen gefaseerd de
dijken van het vijvercomplex van het
Domein Krabbels. Zo krijgt de grote
diversiteit aan fauna en flora in en rond de
zeven plassen weer alle kansen.
Meer info?
Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid
Moira Heyn - stafmedewerker regionale
landschappen - T 03 240 68 84
[email protected]
www.provincieantwerpen.be
regionale landschappen
www.provincieantwerpen.be
bosgroepen
PIH
gespecialiseerd in de
analyse van water
15
Het PIH labo is gespecialiseerd in de
analyse van water: afvalwater, drink­
water, zwemwater, grondwater, …
In 2015 onderzocht het PIH 18.585 stalen,
waarop in totaal 219.093 analyses werden
uitgevoerd. Het ging om het bepalen van
verontreinigende stoffen, zoals metalen
en pesticiden, of om onderzoek naar
bacteriën (bijvoorbeeld legionella,
salmonella) en kleine waterdiertjes. Meer
dan drie kwart van de stalen zijn waterstalen; 44% zijn drink- en
zwemwaterstalen.
Zwemmen
Wie zwemt, wil liefst zuiver water. Veilig
zwemmen is al jaren een doelstelling van
het PIH.
We hebben in onze provincie veel
binnenzwembaden waar je het hele jaar
door naartoe kan en daarnaast zijn er de
recreatievijvers die in de zomer druk
bezocht worden, zoals het Zilvermeer en
de Nekker. Sinds 1995 worden via VLAREM
II waterkwaliteitsnormen opgelegd voor
het zwembadwater in Vlaanderen. De
zwembaden worden elke maand gecon­
troleerd. Het PIH bezoekt 55 zwemgele­
genheden en een totaal van 110
zwembaden. In 2015 werden 1600
monsters ontleed.
Voor de recreatievijvers bestaat er een
uitgebreide surveillance-opdracht, die het
PIH samen met Vlaamse Milieumaatschappij,
in een Europees kader, vervult. In de
provincie Antwerpen worden 37 zwemvij­
vers heel de zomer door bemonsterd. De
analyseresultaten en de kwaliteit van het
zwemwater kunnen gevolgd worden op
www.kwaliteitzwemwater.be.
Drinken
28% van alle analyses in het PIH-labo
beantwoordt de vraag of het water
drinkbaar is. Van douches tot keukenkranen worden er stalen genomen. Heel
wat mensen in de provincie Antwerpen
beschikken over een eigen waterput.
Jaarlijks bemonstert het PIH zo’n 330
putten en test die op drinkbaarheid. In
2015 werden zo 5.000 drinkwatermon­
sters ontleed.
Divers
19%
Bodem/waterbodem
6%
Legionella in water
7%
Zwemwater
9%
Afvalwater
29%
Drinkwater
28%
Oppervlaktewater
2%
Meer info?
PIH
Rudy Calders - verantwoordelijke labo Microbiologie
T 03 259 13 26 - [email protected]
Kris Ronsyn - kwaliteitsverantwoordelijke
T 03 259 13 22 - [email protected]
www.provincieantwerpen.be pih water
www.kwaliteitzwemwater.be
16
Water
… en de rest komt later
In het Prinsenpark speelt water een
belangrijke rol. Sinds de negentiende
eeuw zorgt een netwerk van toevoergrachten er voor de bevloeiing van het
park en de bevoorrading van de vijvers.
De waterbiotoop in het Prinsenpark wordt
actief beheerd. Zo verlaagt men in het
voorjaar de stand van de Kleine
Hooibeekvijver om waadvogels aan te
trekken. Beekjes zoals de Breiloop worden
ingericht voor een rijke soortenmix van
flora en fauna. De Gertryvijver is dan weer
het decor voor een zomers kikkerconcert
of het waterballet van de slobeenden die
tussen de witte waterlelies hun voedsel uit
het water slobberen.
an
M
ne
tje
bo
sb
ee
k
juff
er
op
koele
o
chtend
Meer zin in water? Verenigingen en
scholen kunnen op het Prinsenpark gratis
veldkoffers voor wateronderzoek
ontlenen, en dat één week lang. Met die
koffer kunnen 25 deelnemers het water
onderzoeken met schepnetten, determi­
neersleutels, zoekkaarten en potloepen.
Op die manier ontdekken ze alle kanten
van de waterwereld: van schaatsenrijders
tot bootsmannetjes, van muggen tot
libellen en van watertorren tot salaman­
ders. Je voelt het al aan je water, het
Prinsenpark is meer dan bos alleen.
Zwemmen in de vijvers is verboden, zowel
voor de bezoekers als voor honden.
Honden moeten overal aan de leiband,
behalve in de honden-losloopzones.
Meer info?
Provinciaal Groendomein Prinsenpark
Kastelsedijk 5 – 2470 Retie
Dirk Neyens & Valerie Van Dessel
- educatoren
T 014 37 91 74
[email protected]
www.prinsenpark.be
Grote zilverreiger
Biotoopstudie
‘veldwerk water’ voor scholen
17
Praktisch
‘Veldwerk water’ is er voor leerlingen van de eerste en tweede graad secundair onderwijs. In 2016 van 21 maart tot en met 30 juni en 1 september tot en met 28 oktober.
Deelname kost 4 euro per leerling. Tijdig reserveren is de boodschap!
De veldkoffers kun je het hele jaar door, na reservatie, gratis ontlenen.
Veldkoffers - biologisch wateronderzoek
Veldwerk water
Het PIME biedt al van bij de start, in 1992,
een biotoopstudie van de vijver aan voor
scholen. Al die tijd is het de populairste
activiteit in het aanbod. In 2015 namen
maar liefst 5862 leerlingen en leer­
krachten deel aan ‘veldwerk water’. Dat
is zo’n 54 procent van alle
PIME-bezoekers.
biotische index bepalen (tweede graad).
Met professionele toestellen meten ze
de chemische kwaliteit van het Nete­
en vijverwater. We bespreken wat hun
metingen betekenen en komen samen tot
een besluit over de chemische en biologi­
sche kwaliteit van het water.
De leerlingen voeren zelfstandig een
wateronderzoek uit dat niet moet onder­
doen voor het echte werk. Ze vangen en
determineren waterdieren uit de PIMEvijver, waarna ze een voedselkringloop
opstellen (eerste graad) of de Belgische
Leerkrachten die graag een hele dag naar
het PIME komen, kunnen die activiteit
combineren met ‘Kies je klimaat!’, ‘Excursie
Kesselse heide’ of ‘Expeditie natuur’.
Leerkrachten die in de buurt van de
school een biotoopstudie willen
uitvoeren, kunnen bij de provincie
Antwerpen gratis veldkoffers ontlenen. Er
zijn uitleenposten in Lier (PIME), Mechelen
(Vrijbroek), Retie (Prinsenpark) en
Antwerpen (Rivierenhof).
Meer info?
Veldwerk water
Ignace Torfs en Katrijn Van Renterghem
[email protected]
T 015 30 61 26
www.provincieantwerpen.be PIME
18
Meer dan 200 verschillende prioritaire
soorten (PPS) in de provincie Antwerpen
De provincie Antwerpen is rijk aan
plant- en diersoorten, waaronder ook
enkele zeer zeldzame. Het zijn de parels
waarvoor we extra zorg dragen. De
typische Antwerpse planten en dieren die
op Vlaams of Europees niveau zeldzaam
of bedreigd zijn, noemen we provinciale
prioritaire soorten (PPS) en zij vormen de
basis van het provinciale soortenbeleid.
De provinciale prioritaire soorten (PPS)
van de provincie Antwerpen worden
in samenwerking met Natuurpunt en
vele vrijwilligers opgevolgd op
www.waarnemingen.be.
Ben je benieuwd welke PPS al is
waargenomen bij jou in de buurt?
Ga naar www.waarnemingen.be, klik op
projecten en dan op Prioritaire Soorten
Antwerpen. Je kunt op die website ook je
eigen waarnemingen ingeven en beheren;
zelfs via je smartphone of tablet.
Ontdek enkele weetjes en snuister
eens in de PPS-gegevens van onze 70
gemeenten! Vele vrijwilligers geven
immers al sinds de opstart in 2008 van
waarnemingen.be op de website in welke
planten en dieren ze zien tijdens hun
wandelingen.
De boommarter is een provinciale prioritaire soort
Wist je dat…
… in de gemeente Mol de meeste
PPS-waarnemingen zijn geregistreerd (namelijk 120 verschillende
prioritaire soorten).
… reeds meer dan 15.000 ijsvogelwaarnemingen zijn ingegeven.
… nog niemand een arrogant
voorkopje heeft ingegeven? Zag jij
er één?
… er 7.142 nachtegalen genoteerd
werden sinds 2007, waarvan de
meeste in (groot-)Antwerpen
namelijk 1491. Ligt het aan de
waarnemers van de nachtegalen of
aan de nachtegalen zelf?
… de adder 409 keer
gezien is, verspreid over Kalmthout,
Wuustwezel, Brecht en Lille!
… in Malle de meest verschillende
‘prioritaire soorten’ paddenstoelen
werden ingevoerd (namelijk 24
soorten).
… de kommavlinder-registraties te
vinden zijn in de gemeenten
Ravels, Turnhout, Laakdal! Met 115
waarnemingen in Ravels!
… de boommarter vooral in
Kalmthout (16 meldingen) en Retie
(8 meldingen) gesignaleerd is.
… de veenmol in Herselt het meest
aantal keer is waargenomen
(namelijk 45 keer)!
Meer info?
Dienst Duurzaam Milieu- & Natuurbeleid
Kristin Van Laer - Adviseur biodiversiteit - soortgegevens
T 03 240 59 80
[email protected]
www.provincieantwerpen.be prioritaire soorten
www.provincieantwerpen.be waarnemingen
Waarnemingen.be
GROEPSAANKOOP
GROENE ENERGIE
www.samengaanwegroener.be
Groenagenda
provinciale domeinen
Arboretum Kalmthout
19
Strips in het park
zondag 3 juli 2016 (10.00 – 17.00 uur)
Arboretum Kalmthout
f Toegangsticket: 7 euro (incl. toegang tot de
tuin).
f Kinderen v 6 t/m 12 jaar: 4 euro
f Jaarkaarthouders gratis - inschrijven niet nodig
Beleef een avontuurlijke dag voor jong en oud
met strips, workshops, knutselen en spelletjes in
de arboretumtuin. Het thema van Strips in het
Park is 'Dwalen door de Middeleeuwen'. Om 12
en 15 uur is er een fantastische roofvogelshow
en aan de stripverkoop zijn er signeersessies.
Ontdek de vele andere activiteiten aan de
standen van het bijenteeltmuseum, de Vroente
en het Suske & Wiske Kindermuseum. De
zomervakantie start in Arboretum Kalmthout!
f
f
Groepsaankoop zonnepanelen
De derde groepsaankoop zonnepanelen
start op 30 mei 2016 met de inschrij­
vingen. Op 10 augustus volgt dan een
veiling met de leveranciers. Vanaf 29
augustus wordt het persoonlijk voorstel
bezorgd. In september 2016 organiseren
we tevens informatiemomenten. Alle
installaties worden voor einde mei 2017
geplaatst. Meer informatie via
www.samengaanwegroener.be.
Groepsaankoop groene stroom
Voor de zevende keer ondersteunen we
inwoners van de provincie Antwerpen om
een voordelig en groen energiecontract af
te sluiten. Inschrijven kan tussen 1 juli en
4 oktober 2016. Na de veiling op
5 oktober volgt het persoonlijk voorstel.
Tot 21 november kun je beslissen om mee
in te stappen. Overstap naar het nieuwe
contract kan tussen 1 januari en
1 augustus 2017.
Meer info?
www.provincieantwerpen.be
groepsaankoop
Terra Nova 2016 - de
Rammelende STEPrally
Ma 4 juli t.e.m. woe 31 augustus 2016
Arboretum Kalmthout
f Ticket: 12 euro (van 8 tot 12 jaar); 24 euro (> 13
jaar)
f Inschrijven via www.terranova2016.be
Combineer een spannende speurtocht in
Arboretum Kalmthout met een bezoek aan het
Suske en Wiske Kindermuseum. Na het
speurwerk in de tuin volgt een lekkere, zomerse
picknick. Daarna pendel je met een step via een
uitgestippelde route naar het Kindermuseum.
Voor het eerst kun je daar de originele teke­
ningen uit 1958 van het Suske & Wiske-album
'De Rammelende Rally' bewonderen. In de
geanimeerde rondleiding ontdek je de wondere
wereld van die stripvrienden. Daarna step je
terug naar Arboretum Kalmthout. Een ideale mix
van natuur, sport, cultuur en avontuur!
Demonstratie honingslingeren
Zondag 17 juli 2016 (11.00 – 16.00 uur)
Arboretum Kalmthout
f Inbegrepen in je toegangsticket
f Jaarkaarthouders, kinderen -12 jaar: gratis
Wist je dat er bijenkorven in de arboretumtuin
staan? Imker Rob Van Bauwel neemt je mee
f
f
achter de schermen voor een demonstratie
honingslingeren. Met de grootste zorg oogst hij
overheerlijke honing. Altijd al willen weten waar
honing vandaan komt? Of gewoon benieuwd
hoe de tuin smaakt? Geef je ogen de kost en
kom proeven! Doorlopende demonstraties in de
loods.
Ontdek ons zomers aanbod op
www.terranova2016.be
f
f
2016
Ontdek ons
zomers aanbod
www.terranova2016.be
zaterdag 23 juli 2016 (9.30 – 12.30 uur)
Provinciaal Groendomein Rivierenhof
f Domeinwachtersgebouw Rivierenhof,
Turnhoutsebaan 246, Deurne
f Gratis - inschrijven verplicht (> 13/6) via
T 03 360 52 18 (domeinwachters)
Deze eenjarige plant verspreidt zich
razendsnel, overwoekert waterkanten en
ruigten in het Rivierenhof. Waar
reuzenbalsemien groeit, vermindert de
plantendiversiteit met een kwart! Help
mee die woeker-exoot te bestrijden. Niet
alleen krijgen inheemse planten hierdoor
opnieuw ruimte, ook oevers zijn daarna
beter beschermd tegen erosie, met
minder grondverzakkingen tot gevolg.
f
f
zondag 25 september 2016 (10.00 –
12.00 uur)
f Provinciaal Groendomein Rivierenhof
Kasteel Sterckshof, hoek
Hooftvunderlei-Cornelissenlaan
f Gratis - inschrijven verplicht (> 5/9)
via T 03 360 52 18 (domeinwachters)
Terwijl je iets opsteekt over bomen en de
Keltische bomenhoroscoop, verken je
de minder gekende hoekjes en het
arboretum in het Rivierenhof. I.s.m.
VMPA-natuurgidsen.
f
Leren leven in het bos
zaterdag 20 augustus 2016 (workshops
13.30 – 16.30 & 20.00 – 22.00 uur)
f zondag 21 augustus 2016 (workshops
09.00 – 12.00 & 13.00 – 15.00 uur)
f Provinciaal Groendomein Vrieselhof
Bezoekerscentrum Vrieselhof
f Toegangsticket: >18 jaar: 30 euro
Kinderen t/m 12 jaar: 1 euro
Jongeren t/m 18 jaar: 15 euro
f Inschrijven verplicht via
www.natuurpunt.be/cvn
Wat moet je doen wanneer je verdwaalt
in de natuur? Dat verneem je dit
weekend van ervaren bushcrafters.
Je overnacht in een tentje of gewoon
buiten in het bos nadat je hebt geleerd
hoe je jezelf droog houdt en in een
hangmat slaapt. Ook vaardigheden
zoals vuur maken, voedsel vinden
en bereiden, krijg je aangeleerd. Met
eenvoudig natuurmateriaal maak je
een handige stoel of een touw. Een
bushcraftweekend staat garant voor
woensdag 20 juli 2016 (21.00 – 23.00
uur)
f Provinciaal Groendomein De Averegten
f Voor volwassenen & kinderen > 12 jaar
f Gratis – inschrijven verplicht via
f T 0474 95 00 90 [email protected]
Maak kennis met de fascinerende wereld
van de vleermuis. Na een woordje uitleg
neemt de boswachter je mee langs
kronkelende bospaadjes om (vleer)
muizen op te sporen en te beluisteren
met een bat-detector. Je mag een
zaklamp meebrengen.
f
Keltische
bomenwandeling
Regio Mechelen
VrijBOEKpark
1 juli t/m 31 augustus 2016
Provinciaal Groendomein Vrijbroekpark
f www.terranova2016.be
Kom deze zomer genieten met een boek
in het park. Of breng één van je boeken
met een goed verhaal mee en ruil het in
onze boekenruilkast.
f
f
Proeven van de Natuur
f
Zondag 4 september 2016 (14.00 –
16.00 uur)
f Provinciaal Groendomein Hoge Mouw
f Voor gezinnen met kinderen > 6 jaar
f Gratis – inschrijven (< 6/7) verplicht via
T 014 37 91 74 [email protected]
Het bos bereidt zich voor op de winter,
blaadjes dwarrelen naar beneden,
paddenstoelen rijzen op, eekhoorntjes
en gaaien zie je ijverig hun wintervoor­
raad verzamelen. Ben je benieuwd naar
wat er zich hier nog allemaal afspeelt?
Ga dan mee op pad met de boswachter.
f
Muizenissen in het
Vleerbos
Regio Antwerpen
SAMEN AAN DE SLAG
Reuzenbalsemien
bestrijden
Herfstig Hoge Mouw
gezelligheid. Kinderen leren popcorn
maken aan het kampvuur en knutselen
met natuurlijk materiaal. Zo steek je ook
een handje toe bij het natuurbeheer in
dit mooie domein. I.s.m. Natuurpunt
CVN en Bushcraft Belgium.
Zondag 10 juli 2016 (14.00 – 16.00 uur)
Provinciaal Groendomein Hertberg
f Voor iedereen
f Gratis – inschrijven (< 6/7) verplicht via
T 014 37 91 74
[email protected]
We ontdekken de natuur op een unieke
wijze met gids Joke van Natuurpunt CVN!
Verhalen van hier en van het Zuiden
loodsen ons langs rijstvelden, graanakkers,
stille wateren, bossen, bloemrijke
graslanden, … tot in het Afrikaanse
regenwoud. We proeven wat de klimaat­
verandering ons zal brengen bij een
glaasje vlierbloesemsap, warme kop thee
of stukje eerlijke, biologische chocolade.
f
Keltische Boomhoroscoop
Regio Kempen
Zomerzoektocht
1 juni tot 30 september 2016
Provinciaal Groendomein Prinsenpark
f Voor gezinnen met kinderen > 6 jaar
f Gratis – de opdrachten vind je aan de
inkom van het Prinsenpark
Kom deze zomer op avontuurlijke
ontdekkingstocht in het Prinsenpark!
Om de speurtocht tot een goed einde te
brengen voer je onderweg opdrachten
uit en ga je op zoek naar foto's. Zo
ontdek je meteen de leukste plekjes in
het Prinsenpark. Alle inzendingen krijgen
een leuke prijs!
f
f
f
!
Groenagenda
provinciale
domeinen
f
f
f
f
Viva dahlia! Open Tuinen
Open tuinen: za 27 en zo 28 augustus
2016 (10.00 – 17.00 uur)
Workshop bloemschikken: vrijdag
30 september 2016 (14.30 – 17.00 uur)
Provinciaal Groendomein Vrijbroekpark
Gratis – inschrijven verplicht via
www.provincieantwerpen.be > e-loket
Vrijbroekpark
Meer info?
www.provincieantwerpen.be
www.arboretumkalmthout.be
www.terranova2016.be
Departement Leefmilieu
Bezoekersadres: Desguinlei 100, 2018 Antwerpen
Postadres: Koningin Elisabethlei 22, 2018 Antwerpen
www.provincieantwerpen.be