Transcript De rijkdom van Chris Argyris

ALLEGRO – 30 september 2014
Organisationeel leren: relevanter dan ooit
Eerbetoon aan Chris Argyris
De rijkdom van Chris Argyris:
inspiratie tot leren
Styn Grieten
Frank Lambrechts
Programma voorstel
09.30
09.45
10.15
11.00
11.15
12.30
13.45
14.30
15.15
15.30
Contacting: wie ben ik? wat hoop ik vandaag samen met anderen te
realiseren
De rijkdom van Chris Argyris: inspiratie tot leren
Verkennen en verdiepen in kleine groep
Pauze
Terugkoppeling en proces verkennen van de kleine
groep
Aan
tafel
Hoe collectief leren stimuleren als adviseur,
leidinggevende?
Eigen interventie
ervaringen
Pauze
Open
Space
17.00 Afronden
ALLEGRO – 30 september 2014
Organisationeel leren: relevanter dan ooit
Eerbetoon aan Chris Argyris
De rijkdom van Chris Argyris:
inspiratie tot leren
Styn Grieten
Frank Lambrechts
De kern van Argyris’ Organisationeel Leren
• Scherp benoemen van observeerbare kenmerken
van kwaliteit van interactie en relatie (model I/II)
• “Owning up”: je eigen aandeel op tafel durven
leggen als belangrijke procesversneller als de
context er klaar voor is. Dit ook stimuleren bij
anderen
• Ontwikkelen van bruikbare,
actionable knowledge
Argyris’ action theory (1974; 1980)
• Mensen hanteren een impliciete theorie bij de manier
waarop ze daadwerkelijk handelen. Hierbinnen
onderscheiden we
• Doe-theorie (theory-in-use):
• Theorie die werkelijke perceptie en gedrag bepaalt
• Bevatten assumpties over zelf, anderen en omgeving
• Af te leiden uit wat we werkelijk doen
• Praat-theorie (espoused theory):
• Theorie die je verkondigt via ‘woorden’ die zogenaamd
uitdrukken wat we doen, hoe we onszelf, de anderen en de
omgeving zeggen te zien
• Bevat datgene wat we anderen willen doen geloven
• Af te leiden uit wat we zeggen te doen
Congruentie DOE- en PRAATTHEORIE  effectiviteit
Action theory
• Doe-theorie (theorie die bepaalt wat we
werkelijk doen en ervaren): drie processen
Ladder of inference
“theories”
Cf. Van Moer oefening
Action theory
• Gebruikelijke doe-theorie van mensen in
organisaties: “model I”
• Gericht op beheersing en vermijden van kritiek & onzekerheid
• Defensief patroon van beschermen van zichzelf en anderen onder
mom van ‘voorzichtig’, ‘respectvol’, ‘oppassen wat je zegt’
• Door ‘distancing’ creëren mensen afstand
tussen zichzelf en het probleem
» Probleem is iets abstracts, iets van iemand anders, iets wat
buiten hun verantwoordelijkheid valt
• Alternatieve doe-theorie: “model II”
Door Argyris ontwikkeld in training & consulting
Model I en model II
Model I: eenzijdige Model II: 2-zijdige
interactie
interactie
Observeerbare
kenmerken
* Vaag & algemeen
° Ongeïllustreerd
* Indirecte en retorische
vragen om te controleren
° Moeilijk te toetsen
* Vermijden van toetsen
° Absolute termen
* Of-Of termen
° Autoriteit
* Men-boodschappen
* Specifiek en concreet
° Geïllustreerd
* Open vragen om informatie
te verkrijgen
° Toetsen, hier-en-nu
* Nodigt uit tot toetsen
° Hier en nu
* En-En termen
° Verantwoordelijkheid
* Ik-boodschappen
Logica/
opvattingen
“Controleer”
“Win en verlies niet”
“Bereik meegaandheid”
“Controle als gedeelde taak”
“Win-win benadering
“Vrije geïnformeerde keuze
en interne betrokkenheid”
“Gevoelens zijn ook data”
(governing
variables,
assumptions)
“Wees rationeel, vermijd
gevoelens
Model I en model II
Model I: eenzijdige Model II: 2-zijdige
interactie
interactie
Strategie
(action strategy)
Gevolgen
voor
organisatie
(consequences)
* Vermijden info te zoeken
° Eenzijdige taakdefinitie
° Vermijden om negatieve
gevoelens bij anderen op te
wekken: bescherm jezelf &
anderen save face
* Wederzijds toetsen van info
° Tweezijdige taakdefinitie
° Confrontatie is mogelijk
Defensieve relaties
(afschermen)
Leergeöriënteerd, open
confrontatie
Fouten blijven verborgen
(want worden bestrafd)
Fouten kunnen ontdekt w
(fouten zijn leerkansen)
Miscommunicatie, escalatie
Self fulfilling prophecies
SINGLE LOOP LEARNING
Effectiviteit, betrokkenheid
DOUBLE LOOP LEARNING
Twee soorten ‘leren’
Single-loop leren
Double-loop leren
• Fouten detecteren/corrigeren
teneinde huidige toestand te
bewaren
• Aan de oppervlakte brengen en
uitdagen van diepgewortelde
assumpties en normen
• Geen reflectie of onderzoek
dat een herkadering van de
situatie toelaat
• Reflectie en onderzoek kunnen
leiden tot een herformulering
van de situatie
• Past bij eenvoudige
problemen en uitdagingen
• Past bij complexe problemen
(cf. huidige organisatiecontext,
organisatieverandering)
Twee soorten ‘leren’
Single-loop leren
Double-loop leren
• Bijsturen of corrigeren binnen • Dieper leren, leren beter te
leren
gegeven logica
• Detectie en correctie van
fouten
• Bijsturen zelf is onderwerp van
bijsturen
• Bijv. iemand bestraffen die
fout maakt; faalangsttraining;
strikt-technische kijk op
mislukte produktinnovatie, ...
• Bijv. op zoek gaan naar reden
achter een fout; aftoetsen waar
faalangst ontstaat; dialoog alle
stakeholders bij innovatie
Metafoor van de thermostaat
Action theory & leren
Single loop
Double loop
onderzoeken achterliggende logica/assumpties
Uitdagingen vanuit de theorie van Argyris
• Schein: beperkingen van ‘het bespreekbaar
maken van gevoelens en achterliggende
assumpties van handelen’
• Het doorbreekt de natuurlijke sociale orde waar men
elkaar in elkaars waarde wil laten (mutual face saving)
• Maar als je een context kan scheppen waarin dit als
‘normaal’ gezien wordt  erg lerend bezig als systeem
• Schein focust zelf op ‘humble inquiry’ waarin
opschorten van het eigen oordeel centraal staat
om te kunnen inschatten hoe “het meest helpend
te zijn”
In conversation with Schein…
“My problem with the Chris Argyris’ methodology, the two column idea,
is that it’s very mechanical. For some people that is awkward. I for
one can’t write it out that way. I would invent things; I wouldn’t
necessarily be telling what I really feel. The second problem is that
Argyris makes the assumption that we can and will state our
unconscious assumptions. However, it is a problem that if I really,
really told you what I think, I might be disrupting the social
order.”
“Following Argyris’ approach, that what is really on my mind would go
into the left column. For example “I think you are a real jerk, I don’t
know how you got in this position in the first place.” Well, I just can’t
say that, it’s just not allowed in society. Chris is always fighting this
uphill battle. He wants things to be more explicit but often this goes
against the rule-driven nature of communication. However, once a
group has learned to do what Chris suggests, it is very effective but it
is a lot of upfront investment to get to that point.”
(Lambrechts, Bouwen, Grieten, Huybrechts & Schein, 2011)
Uitdagingen vanuit de theorie van Argyris
• Schein: Zelfonderzoek en reflectie staat
centraal
• teneinde goed te kunnen luisteren en in te
leven in de wereld van de andere
• om die andere zoveel mogelijk in zijn waarde
te laten
• om te beslissen als helper hoe het best te
helpen
Vergelijking Argyris vs. Schein
Chris Argyris
Edgar H. Schein
Open, tweezijdige, concrete, toetsbare
communicatie als universele kern tot
leren
Communicatie is contextueel en wordt
gedreven door culturele regels die
bepalen waarover men open kan zijn
Owning up en het op tafel leggen van je
eigen aandeel, de moed de waarheid te
zeggen
Humbe inquiry en het opschorten van je
eigen oordeel om wederzijds begrip op
te bouwen om verder te gaan
Zelfonderzoek en reflectie om de
achterliggende assumpties (bij zelf en
ander) bespreekbaar te maken
Zelfonderzoek en reflectie om goed te
kunnen luisteren en in te leven in de
wereld van de ander
Model II als alternatieve en aan te leren
“way to go” om het hoofd te bieden aan
defensieve reacties, ‘spelletjes’, gebrek
aan eerlijkheid (cf. model I) en dit in
complexe contexten die model II vereisen
Humble inquiry om te beslissen hoe best
te helpen en samen verder te gaan.
Aandacht hebben voor de context en
regel-gedreven natuur van interactie. Is
er voldoende psychologische veiligheid
voor model II ?
Bedenkingen vanuit relationeel perspectief
• Argyris’ taal richt zich sterk tot de academische gemeenschap
o
o
“theory-in-use, model I&II, action-theory, mental models,
single & double loop, action strategy”
Peter Senge ‘vertaalde’ zijn ideëen naar praktijk
• Argyris geeft slechts ‘ingrediënten’ voor organisationeel leren
en zegt weinig over de condities en contextfactoren die dit
mogelijk maken of tegenwerken (zie eigen onderzoek Zorg & Consult)
o Wat met machtsverschillen? Politiek geladen gesprekken?
o Wat met (ongeschreven) communicatieregels?
• Kan je (moet je) tegen je baas altijd zeggen wat je echt denkt?
• Regels van beleefdheid?
Bedenkingen vanuit relationeel perspectief
• Argyris’ trainingssessies met managers
o
o
o
o
Hij wordt geconfronteerd met ‘weerstand’ wanneer hij
managers wijst op hun model I gedrag en hen model II
aanleert
Zijn uitleg: Die weerstand is defensief gedrag van de
managers
Onze uitleg: Argyris stelt zich hier zelf (model I) op als
alwetende expert die zijn assumpties niet toetst
Doetheorie en praattheorie?
Empirisch onderzoek in Zorg en Consult: wat leren we
over Model I en II? (p167-170)
• Tweezijdige (model II) relationele praktijken werken
slechts optimaal wanneer bepaalde voorwaarden of
contextfactoren vervuld zijn (zie ook groepservaringsleren)
o
o
o
Context van elkaar respecteren en willen voorthelpen
Er is een aanvaarde “leerruimte” (gecreëerd) waar
assumpties bevraagd en onderzocht kunnen worden
Er is een koppeling en integratie met werkcontext
Uitdagingen vanuit de theorie van Argyris
• GRPI-model van Fry: relationele aspecten
komen pas na het afbakenen van doelen, rollen
en procedures
• Het bespreken van de relatie/interactie wordt niet altijd
door ieder gezien als gezamenlijke vooruitgang of
ambitie van de groep
Verkennen en verdiepen in kleine groep
• Hoe zie je deze thema’s/inzichten/ideeën aan het werk in je
eigen praktijkcontext?
• Probeer zo concreet mogelijke praktijksituaties voor de geest te
halen en vertel je verhaal:
- Wat was het doel, de context, wie was betrokken, wat werd er gedaan door
wie en hoe?
- Wat was je eigen aandeel in het gebeuren? Wat deden anderen?
- Wat ontstond er dan precies? Hoe voelde het? Was het bruikbaar?
Was er sprake van “samen vooruitgaan” of juist “samen achteruit gaan”, was
er sprake van collectief leren en hoe merkte je dat dan…
- Wat maakte dit mogelijk?
•
Werkwijze: eerst individueel (5’), dan in kleine groepen van vier proberen
elkaars verhalen scherp te krijgen
(40’)