Transcript Prekursorzy behavioryzmu

Prekursorzy behavioryzmu –
psychologii zachowania
George John Romanes (1848-1894)
C. Lloyd Morgan (1852-1936)
Jacques Loeb (1859-1924)
Edward Lee Thorndike (1874-1949)
Iwan Pietrowicz Pawłow (1849-1936)
Władimir Michajłowicz Bechtierew (1857-1927)
Postulaty behavioryzmu J. Watsona
•
•
•
Sytuacja w psychologii amerykańskiej w drugim dziesięcioleciu XX wieku była taka, że
funkcjonalizm dojrzewał, a strukturalizm zachowywał silną, chociaż pozycję już nie
monopolistyczną.
Rok 1913 wystąpienie Johna B. Watsona przyniósł zerwanie z obu stanowiskami. Ten
rewolucyjny ruch nosił nazwę behawioryzmu
Podstawowe zasady behawioryzmu Watsona były proste i jasne.
• Psychologia winna być nauką o zachowaniu („behawiorze”), a nie o
świadomości.
• Behawioryzm postuluje zajmowanie się wyłącznie obserwowalnymi
aktami behawioralnymi, które można obiektywnie opisać, w kategoriach
"bodźca" i "reakcji".
• Odrzuca założenie o istnieniu świadomości. Konsekwentnie, odrzuca
wszelkie terminy mentalistyczne, jak "wrażenie", "wyobrażenie",
"psychika" - pozbawione znaczenia dla nauki o zachowaniu.
• Odrzuca stosowanie „metody Introspekcji”, która zakładając istnienie
procesów świadomych jest nieprzydatna do badania zachowania.
George John Romanes (1848-1894)
• W okresie młodzieńczym duże wrażenie zrobiły na nim prace
Darwina. Romanes i Darwin zostali przyjaciółmi. Darwin podarował
mu swoje notatniki poświęcone zachowaniu zwierząt.
• W ten sposób Darwin wybrał Romanesa do rozwijania tego aspektu
swojej pracy i zastosowania teorii ewolucji do psychiki, tak jak
Darwin zastosował ją do ciała. W roku 1882 opublikował - Animal
Intelligence a w roku 1883 - Mental Evolution in Animals.
• Romanes also made the acute point that Darwin had not actually
shown how natural selection produced species, despite the title of
his famous book (On the origin of species by means of natural
selection). Natural selection could be the 'machine' for producing
adaptation, but still in question was the mechanism for splitting
species.
Metoda: introspekcja przez analogię.
• Romanes opierał swoje dane na temat inteligencji zwierząt na
anegdotycznych spostrzeżeniach i na ostatecznie zarzuconej
technice, nazywanej introspekcją przez analogię.
Wychodząc od tego, co subiektywnie wiem na temat operacji mojego
umysłu oraz czynności, które w moim organizmie operacje te wydają
się wyzwalać, na podstawie obserwowalnych czynności
przejawianych przez inne organizmy wnioskuję przez analogię o
tym, że pewne operacje umysłowe leżą u podłoża tych czynności
lub im towarzyszą (Romanes, cyt. za MacKenzie, 1977, s. 56-57).
• Rozpoznanie konkretnych czynności psychicznych jest zatem
wnioskowaniem z obserwacji zachowania zwierzęcia i analogii między znanymi procesami umysłowymi człowieka a procesami,
które, z założenia, mają zachodzić w psychice zwierzęcia.
Stosując introspekcję przez analogię Romanes
doszedł do wniosku,
że zwierzęta są zdolne do tego samego rodzaju
racjonalizacji, tworzenia pojęć, złożonego
rozumowania, przetwarzania informacji i
rozwiązywania problemów, do jakich zdolni są
ludzie.
C. Lloyd Morgan (1852-1936)
Słabości tkwiące w metodzie anegdotycznej i introspekcji przez
analogię zostały formalnie rozpoznane przez Conwy Lloyda Morgana
(1852-1936), którego Romanes wyznaczył na swego następcę.
Morgan sformułował zasadę oszczędności, które miało przeciwdziałać
dominującej tendencji do przypisywania zwierzętom nadmiernej
inteligencji.
Zasada oszczędności stanowi, że nie wolno interpretować zachowania
zwierząt jako wyniku wyższych procesów psychicznych, jeśli można je
wyjaśnić za pomocą niższego procesu psychicznego.
Był przekonany, że większość zachowań zwierzęcych jest wynikiem
uczenia się lub kojarzenia opartego na doświadczeniu zmysłowym; ten
rodzaj uczenia się przebiegał na niższym poziomie niż racjonalne
myślenie czy tworzenie pojęć.
WPŁYW ZOOPSYCHOLOGII NA BEHAWIORYZM
•
• Watson w jasny sposób określił relację między
zoopsychologią a behawioryzmem:
• "Behawioryzm jest bezpośrednim następstwem badań w zakresie
zachowania zwierząt, przeprowadzonych w pierwszej dekadzie
XX wieku" (Watson, 1929, s. 327).
• Można zatem powiedzieć, że najważniejszym
poprzednikiem programu Watsona była
zoopsychologia, która rozwinęła się z teorii ewolucji i
podjęła próby wykazania:
• 1) istnienia psychiki u niższych organizmów oraz
• 2) ciągłości między psychiką zwierząt i człowieka.
Jacques Loeb (1859-1924)
Jacques Loeb (1859-1924)
• Znaczący krok ku zwiększeniu obiektywizmu w zoopsychologii wykonał
Jacques Loeb (1859-1924), fizjolog i zoolog niemiecki pracujący w Stanach
Zjednoczonych.
• Opowiadając się przeciwko tradycji antropomorfizacji oraz metodzie
introspekcji przez analogię,
• Loeb rozwinął teorię zachowania zwierząt opartą na pojęciu tropizmu mimowolnego, wymuszonego ruchu.
• Loeb był przekonany, że reakcja zwierzęcia na bodziec jest
• bezpośrednia i automatyczna.
• Twierdził zatem, że reakcja behawioralna jest wymuszona przez bodziec i nie
wymaga wyjaśnień w kategoriach rzekomej świadomości zwierzęcia.
• Watson uczestniczył w kursach prowadzonych przez Loeba na uniwersytecie
w Chicago i liczył na prowadzenie badań pod jego kierunkiem. Uczeń Wundta
- Angell i neurolog H.H. Donaldson wyperswadowali Watsonowi ten plan
Jacques Loeb (1859-1924)
•
•
•
•
•
•
•
In the early years on animal psychology in the United States, there was not a great deal on
interest in the animal's consciousness. Romanes and Morgan were the pioneers of early
animal, or comparative psychology.
Jacques Loeb made a giant step toward objectivity in animal psychology. Loeb reacted
against Romanes tradition of anthropomorphic, and his method of introspection by analogy,
Loeb developed a new theory of animal behavior called tropism, or forced movement.
Jacques Loeb was born of a Jewish family in Rhine Providence of Prussia in 1859. Loeb's
father was a prosperous merchant, an ardent Francophine and an admirer of the
Enlightenment and French Revolution, he encouraged Jacques to read eighteenth century
classics of free thought.
When Loeb went to college he had intentions of becoming a philosopher. In 1880 Loeb
entered the University of Berlin for Philosophy, after some time he thought that the
Philosophy professors weak and just talked about the problems instead of solving them.
So then Loeb switched his concentration to Biology.
Later on during the 1880's Loeb went to work with Goltz at the University of Strasbourg on
localization of the function of the brain which was intended to "starting point for an
experimental analysis of the will."
When Loeb started out he was destine to find if there was any such thing as a freedom of
will? Loeb was very much appealed of Sachsian tropism of plants and was bound up with his
highly equivocal attitude toward Darwin. Loeb believed that the phenomena of life could be
explained in terms of physical and chemical laws.
Watson a mentalizm
• Nawet Watson na początku swej kariery ulegał takim
wpływom. Jego rozprawa doktorska, ukończona w 1903
roku, nosiła tytuł
• „Animal Education: The Psychical Development of the
White Rat ”.
• Godne uwagi jest tutaj użycie określenia - "psychiczny".
• Jeszcze w 1907 roku omawiał on świadome przeżywanie
wrażeń przez szczury.
Pawłow a behawioryzm
• W 1906 roku w "Science" przedrukowano wykład
rosyjskiego fizjologa, Iwana P. Pawłowa. Nieco później
Yerkes i rosyjski student, Sergiusz Morgulis, opublikowali
szczegółowy opis metod i wyników uzyskanych przez
Pawłowa w „Psychological Bulletin" (1909).
• Badania Pawłowa potwierdzały psychologię obiektywną, a
w szczególności behawioryzm w ujęciu Watsona.
• Zoopsychologia stała się więc uznaną dyscypliną i coraz
bardziej zyskiwała na obiektywizmie - zwłaszcza pod
względem przedmiotu i metod. Rodzaje świadomych
przeżyć zwierząt opisywane przez zoopsychologów uległy
zawężeniu i ostatecznie zniknęły z literatury.
EDWARD LEE THORNDIKE (1874-1949)
• Thorndike był przekonany, że psychologia musi badać zachowanie, a nie
elementy psychiczne czy świadome doświadczenia. W ten sposób
wzmocnił trend w kierunku większego obiektywizmu, zapoczątkowany
przez funkcjonalistów.
• Uczenia się nie interpretował subiektywnie, ale raczej w kategoriach
konkretnych połączeń między bodźcami i reakcjami, chociaż
dopuszczał pewne odniesienia do świadomości i procesów psychicznych.
• Prace Thorndike'a i Pawłowa stanowią przykład niezależnego
równoczesnego odkrycia:
.
• Thorndike sformułował swoje prawo efektu w 1898 roku,
a
• Pawłow wysunął podobne prawo wzmocnienia w 1902 roku.
Program Thorndike:
• Napisał, że gdyby miał analizować psychikę człowieka,
odkryłby połączenia, o różnej sile, między
a) sytuacjami, elementami sytuacji i zbiorami sytuacji a
b) reakcjami, gotowością do reagowania, ułatwieniami,
zahamowaniami i kierunkami reakcji.
Jeżeli można by dokonać pełnej inwentaryzacji wszystkich tych
czynników, to wiedzielibyśmy, co dany człowiek myślałby,
czyniłby, co by go satysfakcjonowało, a co sprawiałoby mu
przykrość w każdej możliwej do pomyślenia sytuacji, i sądzę, że
byłoby to już wszystko. { ... } Uczenie się to łączenie. Psychika
jest ludzkim systemem łączenia'.
Thorndike: nadal mentalizm
Thomdike nie zerwał więc całkowicie z tradycją Romanesa i
Morgana.
Stanowisko to było bezpośrednim rozszerzeniem starszej
koncepcji filozoficznej - asocjacjonizmu, z jedną istotną różnicą:
zamiast mówić o skojarzeniach między ideami, Thorndike
zajmował się połączeniami między obiektywnie weryfikowalnymi
sytuacjami i reakcjami.
Chociaż Thomdike sformułował swą teorię w ramach bardziej
obiektywnego układu odniesienia, nadal powoływał się na
procesy psychiczne.
Omawiając zachowanie zwierząt eksperymentalnych, mówił o
zadowoleniu, zaniepokojeniu i dyskomforcie, które to kategorie
są bardziej mentalistyczne niż behawiorystyczne.
Metoda: Skrzynka problemowa
• Do badań nad uczeniem się zwierząt Thomdike za- projektował i zbudował
ze starych klatek i listewek niewyszukane skrzynki problemowe. Żeby
uciec ze skrzynki, zwierzę musiało się nauczyć obsługiwać mechanizm
zamykający.
• Do zarejestrowania tych danych Thomdike wykorzystał ilościowe
wskaźniki uczenia się.
• zapisywaniu w dzienniku liczby nieskutecznych zachowań, czyli
działań, które nie prowadziły do ucieczki. W każdej serii prób liczba
takich zachowań była coraz mniejsza.
• zapisywaniu czasu, jaki upłynął od chwili umieszczenia kota w
skrzynce do momentu, gdy udało mu się uciec. W miarę uczenia
się, czas ten był coraz krótszy.
• Ten rodzaj uczenia się zaczęto nazywać uczeniem się metodą prób i
błędów.
Prawa uczenia się
•
Thorndike formalnie przedstawił swoją koncepcję potęgowania i tłumienia
tendencji do reagowania w postaci prawa efektu:
•
Każdy akt, który w danej sytuacji wywołuje zadowolenie, tworzy
skojarzenie z tą sytuacją, tak że kiedy sytuacja ta się powtarza,
prawdopodobieństwo powtórzenia tego aktu jest większe niż
poprzednio.
I odwrotnie,
•
każdy akt, który w danej sytuacji wywołuje dyskomfort, rozrywa
skojarzenie z tą sytuacją, tak że kiedy sytuacja ta się powtarza,
prawdopodobieństwo powtórzenia tego aktu jest mniejsze niż
poprzednio (Thomdike, 1905, s. 203).
•
Towarzyszące mu prawo - prawo ćwiczenia lub prawo użycia i nieużywania:
•
Im częściej ta reakcja jest wykorzystywana w określonej sytuacji, tym
silniej zostaje z nią skojarzona.
I na odwrót,
•
długotrwałe nieużywanie reakcji przyczynia się do osłabienia
skojarzenia.
Dalsze badania przekonały Thorndike'a, że
nagradzające następstwa reakcji (sytuacja, która wywołuje zadowolenie) są
bardziej skuteczne niż proste powtarzanie reakcji.
•
Prawa uczenia się inaczej
Uczenie się metodą prób i błędów - uczenie się oparte na
powtarzaniu tendencji do reagowania aż do osiągnięcia
sukcesu.
Prawo efektu - działania, które w danej sytuacji wywołują
poczucie zadowolenia, zostają skojarzone z tą sytuacją;
gdy sytuacja się powtórzy, prawdopodobnie powtórzy się
to działanie.
Prawo ćwiczenia - im częściej działanie lub reakcja są
wykorzystywane w danej sytuacji, tym silniej stają się z
nią skojarzone.
IWAN PIETROWICZ PAWŁOW (1849-1936)
• W 1864 roku wstąpił do seminarium z zamiarem przygotowania się
do stanu duchownego, ale po przeczytaniu o teorii Darwina zmienił
zdanie. Powziąwszy postanowienie, że będzie uczęszczać na
uniwersytet w Sankt Petersburgu. Pawłow uzyskał tytuł naukowy w
1875 roku i zaczął studia medyczne w nadziei zrobienia kariery w
dziedzinie fizjologii. Pawłow i jego żona żyli w ubóstwie aż do 1890
roku, kiedy (w wieku 41 lat) otrzymał on stanowisko profesora
farmakologii w Wojskowej Akademii Medycznej w Sankt
Petersburgu.
• Chociaż badania laboratoryjne były głównym przedmiotem
zainteresowań Pawłowa, rzadko przeprowadzał eksperymenty
osobiście. Zazwyczaj nadzorował pracę innych. W latach 1897-1936
pod kierunkiem Pawłowa pracowało prawie 150 badaczy, czego
efektem było ponad 500 rozpraw naukowych.
Kierunki badań Pawłowa
• W czasie swojej wybitnej kariery Pawłow pracował nad
trzema głównymi problemami.
• Pierwszy był związany z funkcją nerwów serca, a
• drugi - dotyczył głównych gruczołów trawiennych. Jego badania nad
trawieniem przyniosły mu Nagrodę Nobla w 1904 roku.
• trzecim - były badania nad odruchami warunkowymi.
• Pawłow znał prace Williama Jamesa i zgadzał się z jego
poglądem, że psychologia może
uważać się za naukę, ale jeszcze nie osiągnęła takiego
statusu.
• W konsekwencji, Pawłow wykluczał psychologię z obszaru
pracy naukowej i nawet nakładał kary pieniężne na
asystentów, którzy posługiwali się terminologią
psychologiczną zamiast fizjologicznej.
• Pracując nad funkcjonowaniem gruczołów trawiennych u
psów, Pawłow zauważył, że czasami ślina wypływa jeszcze
przed podaniem pokarmu. Psy śliniły się na widok jedzenia
lub gdy słyszały kroki człowieka, który regularnie je karmił.
• Początkowo używał w odniesieniu do odruchów
warunkowych termin - "odruchy psychiczne”. Pisał o
pragnieniach, sądach i woli zwierząt, interpretując
zdarzenia psychiczne u zwierząt w kategoriach subiektywnych i ludzkich.
• Z czasem Pawłow zrezygnował z takich mentalistycznych
odniesień na korzyść bardziej obiektywnego, opisowego
ujęcia.
• Wydzielanie śliny na widok jedzenia nie jest jednak odruchowe, ale musi
być wyuczone. Pawłow określił tę reakcję mianem odruchu warunkowego
(zamiast wcześniejszego mentalistycznego terminu "odruch psychiczny"),
ponieważ była ona uwarunkowana wytworzeniem przez psa skojarzenia
lub połączenia między widokiem pożywienia a następującym po nim
jedzeniem.
• Oprócz tworzenia się reakcji warunkowych Pawłow i jego współpracownicy
badali także pokrewne zjawiska, takie jak wzmocnienie, wygaszanie
reakcji, samorzutne wznowienie, generalizacja, różnicowanie i
warunkowanie wyższego rzędu.
• W sumie, eksperymentalny program Pawłowa rozciągnął się na
długi okres i zaangażował więcej ludzi niż jakikolwiek program badawczy
od czasów Wundta.
Podsumowanie
• Pawłow wykazał, że wyższe procesy psychiczne
u badanych -zwierząt mogą być opisane za
pomocą terminów fizjologicznych, bez
jakiejkolwiek wzmianki o świadomości.
• Zaproponowane przez niego metody
warunkowania znalazły szerokie zastosowanie
praktyczne w takich dziedzinach, jak terapia
behawioralna.
Rozwiązywanie problemów: kruki
• In conclusion, the results of the string-pulling
experiment indicate that ravens rely on logic to guide
their actions.
• The results of the pilfer anti-pilfer experiments show
that ravens react to their competitors based on what
they remember them being able to observe, that they
can accurately attribute the capacity of knowledge to
their competitors, and that they integrate this
knowledge together with social status to make
strategic decisions when retrieving food caches.
WŁADIMIR MICHAJŁOWICZ
BIECHTIERIEW (1857-1927)
• Podczas gdy Pawłowowskie badania nad warunkowaniem skupiały się
niemal wyłącznie na czynności wydzielniczej gruczołów, przedmiotem
zainteresowania Biechtieriewa była motoryczna reakcja warunkowa.
• Stwierdził on, że działania odruchowe - takie jak cofnięcie palca przed
źródłem wstrząsów elektrycznych - mogą być wywoływane nie tylko
bodźcami bezwarunkowymi (wstrząs elektryczny), ale także bodźcami,
które zostały skojarzone z bodźcem pierwotnym. Na przykład dźwięk
dzwonka towarzyszący wstrząsowi elektrycznemu wkrótce sam
powodował cofnięcie palca.
• Był przekonany, że zachowania wyższego rzędu, charakteryzujące się
większą złożonością, można wyjaśnić w taki sam sposób, tzn. jako
nagromadzenie lub złożenie odruchów motorycznych niższego rzędu.
• Procesy myślenia były podobne z tego względu, że zależały od
wewnętrznych czynności mięśni artykulacyjnych.
Odruchy Bechtierewa