zagadnienie kreacji
Download
Report
Transcript zagadnienie kreacji
PIERWSZYM –I DOTĄD NAJWAZNIEJSZYM
POŚREDNIKIEM BYŁ BANK
Pierwsze banki zajmowały się handlem (wymianą )
pieniędzy, banco (wł.)-ławka
Banki przyjmowały na przechowanie kosztowności
(w depozyt);złoto przyjmowali zwłaszcza złotnicy
Bankierzy wydawali noty bankowe (bank-noty)
Depozyt formalnie zakładał pełne pokrycie –ale
bankierzy zauważyli że po wypłatę depozytów
zgłasza się tylko część deponentów i z czasem
banki zaczęły emitować więcej banknotów
A/ KREEACJA W SYSTEMIE WOLNEJ
BANKOWOŚCI
System wolnej bankowości -kreacja
pieniądza przez prywatne banki na własny
rachunek i ryzyko
Przez długi czas -obowiązywała w Europie
jeszcze w XVII w.zasada (prawna) pełnego
pokrycia banknotów banku w złocie
Z czasem praktyka częściowej rezerwy w
banku zaczęła dominować w praktyce (choć
banki prywatne w sytuacji bez pokrycia
czasem upadały)
B/ KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI-PRZY
ISTNIENIU BANKÓW CENTRALNYCH
W systemie wolnej bankowości bankierzy wydawali
znacznie więcej banknotów niż przyjęli złota –i
spotykali się z „runem deponentów na
bank”.Wypłaty złota za ich wystawione banknoty
mogły też żądać inne banki.
gdy zagrożony bank prywatny nie mógł zdobyć
szybko pożyczki-upadał.
Wszystkie banki były zainteresowane powstaniem
banku –kredytodawcy ostatniej instancji-czyli
banku centralnego
Taką instytucją zainteresowane było także państwo
System częściowej rezerwy w złocie obowiązuje w
Europie do I wojny światowej (w USA do 1933 r.)
To umożliwiło bankom zwiększenie akcji
kredytowej (pokrycie kruszcem wynosiło ok.20 % w
19 w.)
W powszechnym zastosowaniu był pieniądz
papierowy-ale wymienialny
Banki udzielają kredyt tworzyły pieniądz
bezgotówkowy ale musiały pamiętać o
ograniczeniu wymienialności
C/ WSPÓŁCZESNA KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ
BANKI –PRZY FIAT MONEY, MODEL
PODSTAWOWY
Pieniądz gotówkowy nie jest już wymienialny ani
ograniczony żadnym pokryciem
Banki centralne nie tylko emitują pieniądz
gotówkowy ale nadzorują cały system bankowy
Ustalają rezerwę obowiązkową
Ta wielkość ogranicza akcję kredytową
1.KRACJA PIENIĄDZA GOTÓWKOWEGO
Zawsze musi być dana ilośc pieniędzy
gotówkowych koniecznych w obrocie-do
bezpośrednich transakcji
Kreuje go Bank Centralny
Jest to główna częśc M0 (bazy moneternej)
Pieniądz gotówkowy to tylko ułamek całego
agregatu pieniężnego w
gospodarce(M0+M1+M2 + M3)
KREACJA PIENIĄDZA GOTÓWKOWEGO, NBP
2.
Kreacja
pieniądza przez banki –
ujęcie klasyczne i współczesne
Ujęcie
klasyczne: banki kreują
pieniądz na podstawie uprzednich
wpłat
Depozyt → kredyt
KONIECZNE WARUNKI KREACJI
(MODEL KLASYCZNY)
Zawsze jest jakiś pierwotny depozyt
Jest wiele banków
bank prowadzi rachunki bankowe –dla
depozytariuszy i kredytobiorców
Rozliczenia następują przelewami
bezgotówkowymi (co pozwala traktować kolejny
przelew jako pierwotny wkład gotówkowy)
KREACJA PIENIĄDZA BANKOWEGO
Pieniądz PAPIEROWY KREUJE CAŁY SYSTEM
BANKOWY
BANK UDZIELA KREDYTU NA PODSTAWIE
DEPOZYTU
ALE KREDYT W BANKU TO ZAPIS W
KSIĘGACH BANKU
W WYNIKU PRZELEWU INNY BANK UDZIELA
KREDYTU (mimo ze nie było wpłaty)
NAJPIERW MUSI BYĆ WPŁATA NOWYCH
PIENIĘDZY DO BANKU
I ETAP
Uwaga:dla ułatwienia rachunku przyjęto
rezerwę obowiazkową(rr) jako 10%; w Polsce
obecnie wynosi ona 3,5 %
II ETAP, BANK B
III ETAP, BANK C
Bank B z przelanych środków (z banku A)
udziela kredytu swojemu klientowi-Z otwierając
mu rachunek. Klient ten nic nie wpłacił a mimo
to może dysponować ta sumą, np. zakupuje coś
i przekazuje należność na konto innej firmy ,w
banku C.Bank C traktuje sumę przekazu jako
wkład i udziela kolejnego kredytu
(kredytów),zapisując:
Rezerwa minimalna
64
Rezerwa kasowa
64
Kredyt
512
Razem 640
Depozyt z banku B: 640
EFEKT –PO 3 ETAPACH
TERAZ W JEDNYM SLAJDZIE…
KREACJ PIENIADZA BANKOWEGO- MODEL -UJECIE WSPÓLCZESNE
(wg.Bank
of England)
KREDYT → DEPOZYT
Banki wspólczesne nie potrzebują do
kreacji kredytu uprzedniego założenia
depozytu (wpłaty)
Najpierw udzielają (lub nie) kredytu a
ten pojawia się na rachunku
kredytobiorcy jako depozyt
REZERWA OBOWIĄZKOWA NIE JEST JUŻ
GŁÓWNYM OGRANICZENIEM DLA BANKÓW
Banki korzystają z rynku międzybankowego i mogą zawsze
pożyczyć na tym rynku by rozszerzyć akcję kredytową
W rezultacie bank może kreować pieniądz przez kredyt (bez
uprzedniej wpłaty do banku)
następuje odwrócenie kolejności -najpierw udzielany jest
kredyt; mówi się że to kredyty współcześnie tworzą depozyty
swoboda kreacji kredytów może doprowadzić do bańki
kredytowej i kryzysu (jak w 2007 r.)
Po ekspansji kredytowej następują okresy nadmiernych
rezerw płynnych i ograniczania kredytów (oddłużanie jak
obecnie)
PIENIĄDZ A PŁYNNE REZERWY A QE
(LUZOWANIE ILOSCIOWE PIENIĄDZA)
W wyniku kryzysu banki centralne(BC) uruchomiły
odkupywanie za pośrednictwem banków papierów
wartościowych za pieniądz (elektroniczny) tworzący
dodatkowe płynne rezerwy banków. W USA , EBC i
Japonii sa b.duże
Te rezerwy są własnościa banków (ich IOU)
przechowywane na rachunkach BC (razem z
rezerwami obowiązkowymi).
Są pieniądzem potencjalnym-nie sa pieniądzem
gotówkowym ale mogą stać się pieniądzem jeśli
banki udzielą na ich podstawie kredytów
CZY BANKI CENTRALNE DRUKUJĄ NOWE
PIENIĄDZE PRZEZ QE ?
W wyniku QE powstaje pieniądz elektroniczny
(depozyty banków) na rachunku banku
centralnego
Zwiększa się bilans banku centralnego i bilans
instytucji które sprzedały aktywa finansowe
Pieniądz w cyrkulacji automatycznie zwiększa
się tylko wtedy gdy banki stworzą nowy pieniądz
(jako depozyty) poprzez nowe kredyty w
gospodarce
POMIAR ILOŚCI
PIENIĄDZA
W GOSPODARCE
C1/ OBLICZANIE MOŻLIWEJ WIELKOŚCI
KREDYTÓW
Przy założeniu że najpierw jest wpłata –potem kredyt
WPROWADZAMY MNOŻNIK PIENIĄDZA (M)
M- podaż pieniądza: gotówka + depozyty
Gotówka (banknoty i bilon)= G
Suma depozytów= D
M(ogólna wielkośc pieniądza)= G + D
M0 – gotówka (M) + suma rezerw obowiązkowych (R)
jeśli
to
M0 = Gotówka + Rezerwy obowiązkowe (G+R)
Ważny będzie zatem stosunek M/M0
Jeśli przyjąć że M to praktycznie M1 (gotówka + depozyty na żądanie) , wówczas:
m (mnożnik pieniądza) =
M1
-----M0
Można przyjąć (w uproszczeniu) że mnożnik pieniądza jest odwrotnością stopy rezerw
obowiązkowych ( m=1/rr); w praktyce jest od niego mniejszy (bo nie wszystkie
depozyty zostaną użyte jako kredyt ,część zostanie wypłacona w gotówce)
OBLICZENIE OGÓLNEJ WIELKOŚCI KREDYTÓW
rr-to stopa rezerw obowiązkowych
rr zawsze<1 ;
1/rr zawsze >1
ND1 = pierwsza nadwyżka depozytów
K= ND1 x 1/rr
Suma kredytów (K)= ND1 x1/rr
KREACJA PIENIĄDZA W POLSCE
REZERWA OBOWIĄZKOWA= 3,5 %
I.
Wpłata
Rezerwa
obowiązkowa:3,5 %
Do pozyczenia-max.
1000
35
965
II. 965
33,78
931
III. 931
32,6
898,4;
etc……….
rezerwa obowiązkowa=rr
1/rr = mnoznik kreacji pieniądza
1000 x 1/0,035 = 28 razy pierwsza wpłata
(tyle wynosiłaby maksymalnie kreacja pieniądza przy
pierwszej wpłacie 1000 zł.i danej stopie rr- ale każdy
przekaz dalej musiałby być przeznaczany na kredyty)
Im większy współczynnik rezerwy obowiązkowej (mnożnik
kreacji) tym mniejsza zdolność kredytowa banków
Jeśli pierwsza wpłata wyniosła by 1000 zł. odpis na rezerwę
obowiązkową 35 zł. (i tyle też na rezerwę kasową)
to pierwsza wpłata umożliwiła bankowi kredyt na 930
Zatem K= 930zł. x 28 = 26 040 zł.
Taka byłaby teoretycznie górna granica kredytów jakie może udzielić
bank (gdyby każda następna wpłata była rozliczana bezgotówkowo)
Praktycznie będzie ona dużo mniejsza bo za mnożnik przyjmujemy
M1/M0
Obecnie wynosi on na koniec kwietnia 2013 :
M1=509 mld; M0=109 mld.; M1/M0=4,66
WPROWADZENIE PREFERENCJI PŁYNNOŚCI (K)
Musimy zatem uwzględnić w wielkości kreacji
pieniądza jaki jest udział gotówki
Bank centralny kontroluje M0 ale gotówka
znajduje się także w obiegu, poza M0
Ważny zatem będzie stosunek gotówki (G) do
depozytów (D) .
Jest to G/D określany jako –k
Stosunek G/D to preferencja płynności (k)
MNOZNIK PIENIĄDZA NIE DZIAŁA
AUTOMATYCZNIE
Jeśli pieniądz zostanie wypłacony z depozytów
w postaci gotówki
Jeśli ciągle pozostaje w banku (nadpłynnośc
banków)
Jeśli zostanie przekazany przez bank do banku
centralnego na rachunek rezerwowy
To bank nie kreuje kredytu
M1,M0,MNOŻNIKI PIENIĘZNE I
GOTÓWKA W WYBRANYCH KRAJACH
M0
% PKB
M1
%PKB
Mnożnik
M1/M0
Gotówka(%
M1)
Francja
3,61
21,24
5,88
15,06
Niemcy
10,34
24,58
2,38
30,86
Japonia
10,54
32,32
3,07
23,54
W.Brytania
3,97
37,73
9,51
7,43
USA
6,45
18,28
2,83
28,78
Jak widać duży udział gotówki w M1 w Niemczech i USA spowodował
niski mnożnik (m)
Źródło”M.Burda,Ch.Wyplosz:Makroekonomia.
Podręcznik europejski,PWE 2000,s .278
W Polsce na koniec kwietnia 2013 M1/M0= 4,66
ZWIĄZEK MIĘDZY REZERWAMI, ZASOBEM
PIENIĄDZA A GOTÓWKĄ
M0 to gotówka + rezerwy.
Ale stosunek rezerw do gotówki w M0 nie jest obojętny.
Gotówka w obrocie nie kreuje pieniądza zatem zwiększenie
udziału gotówki w M0 zmniejsza udział rezerw- i możliwości
kreacji depozytów. Odwrotnie-wzrost udziału rezerw w M0
zwiększa możliwość kreacji depozytów (działa mnożnik -m).
Zatem w krajach o większym udziale gotówki w M0 mnożnik
(m) będzie mniejszy od rr a więc (R/D)
m < rr
Wniosek: banki nie lubią obrotu gotówkowego bo nie zarabiają
na kreacji pieniądza (kredytu)
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PODAŻ
PIENIĄDZA BANKOWEGO
Obliczanie całkowitej podazy pieniądza bankowego jest
bardziej skomplikowane. Wymaga uwzględnienie takich
czynników jak:
Baza monetarna
RSP= rynkowa stopa procentowa
Efektywna stopa redyskontowa
Stopa oprocentowania depozytów terminowych
Dochód z depozytów
Rezerwy obowiązkowe od depozytów na żądanie
Rezerwy obowiązkowe od depozytów terminowych
Inne czynniki
Por. A.Kaźmierczak: Polityka pieniężna w gospodarce
otwartej ,PWN 2008,s.60-75
C2. KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI NIEZALEŻNIE OD PIERWOTNEJ WPŁATY
(WSPÓŁCZEŚNIE)
Przedstawiony powyżej schemat kreacji z
dominującą rolą mnożnika kreacji (M1/M0) jest
modelem podręcznikowym ale nie wyjaśnia
całkowicie obecnie działania banków w krajach
wysoko rozwiniętych
NOWE DETERMINANTY DLA KREACJI KREDYTU
PRZEZ BANKI
Od 1971 świat zna tylko pieniądz papierowy bez pokrycia
co ułatwia bankom ekspansję kredytową i kreację długu
Rządy są zainteresowane aktywnością kredytową
banków by pobudzać koniunkturę; banki centralne
czasem celowo zaniżają podstawową stopę kredytową
A także, w recesji, zaniżają wymagania co do wielkości i
struktury niezbędnych rezerw
To powoduje powstawanie baniek kredytowych i
kryzysów finansowych
Po ekspansji kredytowej następują okresy nadmiernych
rezerw obowiązkowych i ograniczania kredytów
KIEDYŚ BANKI BYŁY LEPIEJ
SKAPITALIZOWANE…
M0-M3 ; M1 25 BLN.,M2 PONAD 55 BLN. M3
PONAD 75 BLN.$
BAZA MONETARNA W USA W LATACH
1980-2009 W MLD USD
USA; zwiększenie bazy monetarnej nie zwiększa
M2 bo spadł mnożnik
ZMIANY % W BAZY MONETARNEJ W USA W
LATACH 1980-2009
W % W STOSUNKU ROK POPRZED.
WSPÓŁCZYNNIK POKRYCIA (KAPITAŁ WŁASNY
DO KREDYTÓW –AKTYWÓW POKRYTYCH
RYZYKIEM )
Obecnie w Polsce 8 %
Międzynarodowa umowa: Bazylea II,
Zaostrzone wymagania :Bazylea III
KREACJA KREDYTU PRZEZ BANKI-POTENCJALNA
A FAKTYCZNA
Mnoznik kreacji (M0/M1) sugeruje tylko
olbrzymią moc banków komercyjnych do kreacji
pieniądza
Faktycznie obecnie (po kryzysie) banki
udzielają kredytu ostrożnie
Np..w strefie euro roczne tempo kreacji kredytu
spada! ( w USA rosnie b.wolno)