Transcript MANTARLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ Prof.Dr.Zeynep SÜMER

MANTARLARIN GENEL
ÖZELLİKLERİ
Prof.Dr.Zeynep SÜMER
•
•
•
•
•
•
Mikoloji?
Doğada kaç çeşit mantar bulunur?
50.000
Hepsi hastalık yapar mı?
300 kadarı
Hatta sadece bir düzine kadarı mantar
hastalıklarının %90’nından sorumludur.
Nerelerde bulunurlar
• Toprak
• Su
• Organik atıklar
Ne yaparlar?
• Bakterilerle birlikte kompleks bileşikleri
basit bileşiklere dönüştürürler
• Yararları
– Ekmek
– Peynir
– Steroit
– Antibiyotik
– Alkollü içecekler
– Organ asitler
• Zararları
– Hastalık yaparlar
– Elektronik aletleri bozar
– Elektrik kablolarını bozar
– Mobilyaları bozar
Mikoz?
• Antropofilik
• Zoofilik
• Jeofilik
Tarihçe
•
•
•
•
1835 Bassi ve Balsami (ipek böceklerinde)
1839 Schoenlein kellik etkenini
Langenbeck pamukçuk etkeni
Saoraud mantar besiyerini yaptı ve
mantarı üretti
• 1969’da canlı sınıflaması değişti
Hayvan-bitki-fungus-prokaryotlar-protistalar
Genel Özellikleri
• Nonfotosentetik protistalardır
– Ökaryot bakterilerden ayrılırlar
• Klorofilleri yoktur
– Fotosentez yapmazlar bitkilerden ayrılırlar
• Emici tipte beslenirler
– Hayvanlardan ayrılırlar
•
•
•
•
•
•
•
Zorunlu veya fakültatif aeroblardır
En az bir çekirdekleri bulunur
Nükleer membranları
Mitokondrileri
Endoplazmik retikulumları
Nükleolusları
Hüvre duvarları vardır.
•
•
•
•
0-60ºC ısıda
2-11 pH’da
Nemli
Karanlık veya loş ortamlarda ürerler
• Ultraviyole üremelerini inhibe eder.
• Sabouraud agar besiyerinde
– Sığır eti extratı
– Glikoz
– Agar
• Gentamisin
• Kloramfenikol
– Sikloheksimit (saprofit mantarların üremesini engeller)
• Kanlı agar
• Patates dextroz agar
• Mısırunu tween 80 agar
• Makroform mantarlar
– Yenebilen çok hücreli mantarlar
• Mikroform mantarlar (tek hücreli)
– Maya
– Küf
• DİMORFİK ???
Mayalar
• 4-5µm boyutunda (en büyük 24 µm )
• Sferik veya yuvarlak
• Besiyerinde opak,yumuşak,beyaz renkli
koloniler yapar
• Tomurcuklanmayla ürer
Tomurcuk hücreden ayrılmaz ve zincirleme
sürerse Psödohif oluşur
Germ tüp (ana hücreden apikal uzantıdır)
Küfler
• Hif:
Küf mantarlarının en ilkel şeklidir çok
hücrelidir
2-10µm çapında silindirik tüplerdir
Septalı ve septasız olmak üzere iki çeşittir
Vegetatif hifler
Aerial hifler
Çoğalma hifleri
• Miçel:
hiflerin birleşmesi ile meydana gelen
yapılardır
• Bazı maya ve küfler hücre duvarlarında
pigment taşıyabilirler (melanin vb.)
Dimorfik mantarlar
• Farklı ortam koşullarında
Farklı üreme şekilleri gösteren mantar
• Isıya bağlı 37ºC-25ºC (en sık)
• Dokuya
• Besiyerine
• pH’ ya bağlı
Mantarların Hücre Yapıları
• Hücre duvarı, sitoplazmik membran,
mitokondri, vakuol, ER, nükleus, nükleolus
ve bazen de kapsül bulunur.
• Kapsül: Antijenik- Antifagositik
Polisakkarit yapıda
(Crytococcus neoformans (glukuranoksilomannan polimeri))
Mantarların Hücre Yapıları
• Hücre Duvarı:
%10’u protein ve glikoproteinlerden mg
Güçlü antijenik yapıdadır
İnsan dokusunda mantar hücre duvarı
polisakkaritlerini parçalayacak enzim
yoktur
• Grama olumlu boyanırlar
Mantarların Üreme Özellikleri
• Seksüel üreme Mayoz bölünme ile olur(4-8)
– Zygomycotina
• Zigospor
– Ascomycotina
• Askospor
– Basidiomycotina
• Basidiospor
– Deuteromycotina
Mantarların Üreme Özellikleri
• Aseksüel üreme mitoz bölünme ile olur
çok sayıda spor oluşur
– Sporanjiosporlar
– Konidyalar
•
•
•
•
•
Mikrokonidya
Makrokonidya
Artrokonidya
Klamidokonidya
Blastokonidya
Mantar Hastalıkları
• Açık havada
– 105/m3
• Kapalı ortamda
– 109/m3 fungal spor
Mantar Hastalıkları
• Alerjik hastalıklar
– Çiftçi akciğeri
•
•
•
•
Konağın immun yanıtı
Partikül büyüklüğü
Antijenitesi
İnokulum miktarı
– En sık rastlanan allerjenler
•
•
•
•
Penicillium
Aspergillus
Alternaria
Micropolyspora
Mantar Hastalıkları
• Metabolitleri ve Toksinleri ile
– Miçetizm: Mantarların vücuda yerleşmeden
oluşturdukları hastalık tablosudur.
• Besin zehirlenmesi
• Tahıl ürünlerini enfekte etmesi
• Alfa adrenerjik blokaja bağlı semptomlar oluşur
– Mikotoksikoz
• Toksinli gıdanın yenmesiyle ortaya çıkar
• Aflatoksin ve benzeri karsinojenler
Mantar Hastalıkları
• Toksin oluşumunu etkileyen faktörler
– Besin maddeleri
• B Vit fazlalığı, protein azlığı
– Nem
– Isı (13-40ºC)
– Işık
– pH (3-4.5)
– Depolama süresi (ilk 4 ayında mikotoksin
yapımı artar)
Mantar Hastalıkları
• Vücuda direkt yerleşerek(yerleştiği yere
göre isimlendirilir)
– Yüzeyel mikozlar
– Subkütan mikozlar
– Derin mikozlar
– Sistemik mikozlar
– Fırsatçı mikozlar
Tanı Yöntemleri
• Doğrudan mikroskopi
– KOH(potasyum hidroksit)%10-30
• Dermatofitler
– Gram boyama
• Tüm mayalar
– Çini mürekkebi
• C.neoformans
– PAS(periyodik asit-Schiff)
• B.dermatidis
– Wright
• H.capsulatum
Tanı Yöntemleri
• Kültür yöntemleri
– SDA(3 haftaya kadar)
• Sikloheksimitli
• 25ºC-37ºC
– Kanlı
– BOS kültürleri mutlaka anbiyotiksiz ve
sikloheksimitsiz besiyerlerine ekilir
– Otomatik cihazlarla tanı(4 günde)
Tanı Yöntemleri
• Serolojik yöntemler
– İmmun floresan antikor
– Kompleman birleşme reaksiyonu
– Aglütinasyon
– Presipitasyon
– Latex aglütinasyon
– ELİSA
– Polimeraz zincir reaksiyonu
Tanı Yöntemleri
• Aşırı duyarlılık reaksiyonları
– Trikofitin
– Histoplazmin